Wykład 4. Pierwsza rewolucja przemysłowa. Wersja skrócona

(1)

HISTORIA TECHNIKI

PIERWSZA

REWOLUCJA

(2)

RAMY CZASOWE 1730 – 1840 r.

(okres około 110 lat)

(3)

SYNDROM PRZYCZYN

◼ zniesienie poddaństwa w Anglii

◼ wprowadzenie płodozmianu i mechanizacji

w rolnictwie

◼ poważna nadwyżka siły roboczej w rolnictwie nie mającej źródeł utrzymania, (przemiana kraju

z rolniczego na przemysłowy – Anglia)

◼ podejmowanie pracy poza sektorem rolniczym tylko włókiennictwo 27% wszystkich

zatrudnionych

◼ szybki rozwój niektórych dziedzin

wytwórczości (włókiennictwo, hutnictwo)

◼ racjonalna polityka władz - wykorzystanie techniki dla potrzeb człowieka

(4)

ŹRÓDŁA PIERWSZEJ REWOLUCJI

PRZEMYSŁOWEJ:

⚫

PRZEMYSŁ WŁÓKIENNICZY

⚫

PRZEMIANY W HUTNICTWIE ŻELAZA

I GÓRNICTWIE

⚫

KONSTRUOWANIE NOWYCH

MASZYN

(zamiana siły konia na siłę maszyny

parowej, produkcja seryjna)

(5)

W MIEJSCE RZEMIOSŁA I RĘKODZIEŁA

następuje

POWSTAWANIE MANUFAKTUR, które później

PRZEKSZTAŁCĄ SIĘ W FABRYKI

(rozpoczyna się nowa era mechanizacji produkcji i budowy maszyn)

(6)

PIERWSZE ŹRÓDŁO

I REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ

(7)

PRZEMYSŁ WŁÓKIENNICZY DZIEDZINĄ

STRATEGICZNĄ DLA ROZWOJU TECHNIKI – początek industrializacji

◼ usprawnienie organizacyjne (przejście od pracy chałupniczej do manufaktury – rękodzielniczej, a następnie do produkcji fabrycznej (ilość, jakość)

◼ wynalazki techniczne w zakresie przejścia

z przędzenia i tkania ręcznego na mechaniczne (wrzeciono, czółenko precyzja)

◼ zmniejszenie kosztów (wzrost podaży

(8)

WYNALAZKI DLA POTRZEB PRZEMYSŁU WŁÓKIENNICZEGO

PRZĘDZALNICTWO:

◼ latające czółenko tkackie -

1733

(J. Kay)

◼ pierwsze przędzarki mechaniczne (wrzeciono), jedwab, wełna, bawełna, len

❖ James Hargreaves ❖ Richard Arkwright

❖ Samuel Crompton (1764 – 1779 maszyna

przędzalnicza „muł”, nitki osnowy i wątku – 30 wrzecion)

(9)

John Kay 1738 r.

• W 1738 roku John Kay zbudował urządzenie pozwalające na mechaniczne wprowadzaniu wątku do przesmyku. Przerzut czółenka, zawierającego nawinięty zapas przędzy wątkowej, z jednej strony na drugą, odbywał się po drewnianej bieżni przy pomocy układu dzwigniowo - cięgnowego, napędzanego ręka tkacza).

• Urządzenie to nazywało się ladą pośpieszną i pozwalało na

wyeliminowanie jednego robotnika przy przerzucaniu czółenka. W ten sposób przerzut czółenka trwał krócej, a krosno mogło mieć większą szerokość.

• John Kay porobił jeszcze wiele ulepszeń przy krośnie

tkackim co tak oburzyło robotników na niego, ze w roku 1753 napadli na jego dom i spalili wraz ze wszystkimi

(10)

Pierwszym ważnym osiągnięciem w dziedzinie produkcji tkanin było

LATAJĄCE CZÓŁENKO TKACKIE Johna Kay’a (1733);

• podwoiło wydajność warsztatów,

• pozwoliło wytwarzać szerszy wymiar tkanin.

(11)

Richard ARKWRIGHT (fryzjer i perukarz)

◼ przędzarka bawełny

◼ połączenie kołowrotka i wałków Watta (1735),

przędzarki zastąpiły ok. 4 mln ręcznych pojedynczych kołowrotków

❖ maszyna o pracy ciągłej

❖ napęd wodny (1775r.) lub parowy (1790r.)

◼ gręplarki i snowarki

◼ budował różne maszyny i urządzenia pomocnicze dla własnych fabryk

(12)

Edmund Cartwright 1786 r.

• Pierwsze krosno napędzane mechanicznie skonstruował i opatentował w 1786 roku Edmund Cartwright (Anglia)

• Edmund Cartwright wybudował w Doncaster tkalnię

mechaniczna napędzaną siłą wołów. W tkalni tej wyrabiano płótno bawełniane zwane drelichem. W dwa lata później

użyto do napędu tejże tkalni maszyny parowej zamiast wołów.

• Niezależnie od Edmunda Cartwrighta w 1787 r krosno mechaniczne zbudował Dr James Jeffray.

• W Łodzi w 1860 r. Schajbler wybudował tkalnie mechaniczną na 100 krosien i przędzalnie bawełny na 18 000

(13)

Karol Maria Jacqurd 1812 r.

W 1812 roku Karol Maria Jacqurd 1812 r. Znalazł sposób przenoszenia projektu splotu wzorzystego na ruch elementów urządzenia sterującego nitkami

osnowy. W ten sposób powstała maszyna Jacquarda

umożliwiająca mechaniczne wytwarzanie najbardziej skomplikowanych wzorzystych wzorów natury i

przyrody przeniesionych na tkaninę.

Za ten wynalazek o mało co nie został tak

potraktowany jak w XVI w. niejaki Moller z Gdańska

wynalazł półmechaniczne krosno do wyrobu wstążek. W zamian za to utopiono go w Wiśle jako

czarnoksiężnika, a wynalezione przez niego krosno spalono uroczyście na stosie jako diabelskie dzieło.

(14)

Historyczne nośniki danych

Najstarsze są karty perforowane, które powstały jeszcze zanim powstał pierwszy komputer.

Wykorzystywał je Joseph Marie Jacquard do

sterowania maszynami tkackimi, kodowało się też na nich muzykę do pianoli i pozytywek. Najstarsze są

karty perforowane, które powstały jeszcze zanim powstał pierwszy komputer.

(15)

Wczesny typ karty perforowanej używanej do określania wzoru tkanin w warsztatach tkackich (Karta Żakarda)

(16)

PRZEMYSŁ WŁÓKIENNICZY

stanowi przykład funkcjonowania

nowoczesnego mechanizmu rozwojowego Części zamienne, produkcja seryjna

Wynalazki w jednej dziedzinie wymuszają

rodzenie się wynalazków w dziedzinie współzależnej

Np. potrzeby przemysłu włókienniczego

(17)

ROLA PRZEMYSŁU WŁÓKIENNICZEGO (od XVIII do połowy XIX wieku)

◼ nowe obrabiarki, coraz bardziej precyzyjne

◼ rozwój przemysłu maszynowego

◼ rozwój hutnictwa

◼ pierwsze nowoczesne fabryki - produkcja seryjna

◼ szkieletowe budownictwo wielokondygnacyjne

(18)

ROLA PRZEMYSŁU WŁÓKIENNICZEGO (od XVIII do połowy XIX wieku), c.d.

◼ produkcja kwasu siarkowego i sody

◼ produkcja barwników naturalnych i syntetycznych

◼ przygotowanie do produkcji

(19)

DRUGIE ŹRÓDŁO

I REWOLUCJI PRZEMYSLOWEJ

:

PRZEMYSŁ HUTNICZY

I GÓRNICTWO

(20)

HUTNICTWO ŻELAZA I GÓRNICTWO

■ Od XVII wieku szukano sposobu

zastąpienia węgla drzewnego węglem kamiennym

■ 1735 - Abraham Darby pierwszy wytopił surówkę stosując koks;

■ 1779 – Abraham Darby III buduje

(21)

(22)

♦

Pierwszy etap zmian

miał związek

z

usprawnieniem produkcji żelaza.

♦

Opracowanie metody

wytopu surówki

żelaza z wykorzystaniem koksu

pozwoliło na

zwiększenie produkcji

i podaży

tego materiału

(23)

TRZECIE ŹRÓDŁO

I REWOLUCJI PRZEMYSLOWEJ:

(24)

(1750-1840)

PRODUKCJA MASZYNOWA

rozpoczyna się nowa era

• Brytyjski przemysł włókienniczy

• Rozwój obrabiarek

• Żelazo jako tworzywo przemysłowe

• Od konia do siły parowej

(25)

1776 - produkcja maszyn parowych szerokiego zastosowania w przemyśle:

❖ zastosowano parę o ciśnieniu nieco wyższym

od atmosferycznego 0,7-1,3 atmosfery

❖ 1774 - udoskonalono wytaczarkę do cylindrów

❖ przystosowanie do napędu maszyn roboczych

❖ wynalazek przekładni planetarnej

❖ 1779 - maszyna dwustronnego działania

(doprowadzenie pary z dwóch stron i eliminacja ruchu jałowego)

(26)

Coraz głębsze szyby górnicze wymuszały nowe rozwiązania techniczne

Np. koło wodne zastąpiono energią pary MASZYNA PAROWA:

◼ Thomas Savery (1698)

◼ Thomas Newcamen (1712)

(27)

❖ 1781 - regulator prędkości obrotowej

Do końca 1800 roku wyprodukowano 500 maszyn parowych

(28)

Projekt tunelu pod kanałem La Manche z 1802 roku; skonstruowano tylko dwie rury jezdne. Projektu nie zrealizowano

(29)

Literatura

♦ Kronika techniki. Warszawa 1992;

♦ Multimedialna encyklopedia powszechna – 2003;

♦ Multimedialna encyklopedia historii, Dzieje cywilizacji, 2002; ♦ „Świat techniki”, lipiec 2005;

♦ Orłowski B., Technika. Wrocław, Warszawa, Kraków 1999; ♦ Osińska B., Sztuka i czas od prehistorii do rokoka. WSiP

Warszawa 2004;

♦ Sprague De Camp., Wielcy i mali twórcy cywilizacji. tłumaczył., B. Orłowski, Warszawa 1996;