Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania sytuacji finansowej jednostki gospodarczej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 750. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2007. Konrad Stępień Katedra Rachunkowości Finansowej. Alicja Kasperowicz-Stępień Katedra Finansów. Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania sytuacji finansowej jednostki gospodarczej 1. Wprowadzenie Rynkowy sposób gospodarowania, przejawiający się prowadzeniem działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność, własne ryzyko, w ciągle zmieniającym się otoczeniu, w warunkach rosnącej konkurencji, wymusza na podmiotach gospodarczych racjonalność gospodarczą. W przeciwnym bowiem razie jednostka gospodarcza zagrożona jest eliminacją z rynku, bankructwem, a w konsekwencji zaprzestaniem dalszego funkcjonowania, utratą istnienia. Racjonalność gospodarowania wymaga z kolei stałego dostępu do rzetelnych i użytecznych informacji na temat sytuacji finansowej i wyników danego podmiotu gospodarczego, umożliwiając decydentom podejmowanie właściwych, ekonomicznie uzasadnionych decyzji. Narzędziem umożliwiającym badanie sytuacji finansowej i rezultatów prowadzonej działalności jest analiza finansowa. Umożliwia ona zarówno poznanie, jak i ocenę przebiegu procesów gospodarczych, a także zidentyfikowanie związków przyczynowo-skutkowych powstających pomiędzy określonymi kategoriami ekonomicznymi w jednostce gospodarczej. Analiza finansowa zarówno pozwala na.

(2) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 168. określenie stanu przedsiębiorstwa, jak i ułatwia podejmowanie decyzji dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstwa w przyszłości. Niniejsze opracowanie wyjaśnia istotę i miejsce analizy finansowej na tle analiz przeprowadzanych w przedsiębiorstwie. Przedstawia przedmiot badania analizy finansowej oraz ukazuje metody stosowane w ramach tej analizy do badania różnorodnych zjawisk ekonomicznych, w tym sytuacji finansowej i wyników działalności podmiotów gospodarczych. 2. Istota i miejsce analizy finansowej pośród innych dyscyplin ekonomicznych Ogólnie ujmując, analiza jest metodą poznawania obiektów i zjawisk złożonych przez ich podział na elementy proste oraz badania powiązań i zależności przyczynowo-skutkowych między tymi elementami. Dzięki tej metodzie postępowania naukowego można uzyskać informacje o strukturze i zależnościach badanego zjawiska oraz wykryć mechanizm jego funkcjonowania. Przeniesienie tego podejścia badawczego na obszar działalności przedsiębiorstwa umożliwia rozpoznawanie stanu, przebiegu i rezultatów procesów gospodarczych w nim zachodzących. Tok takiego postępowania określany jest mianem analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa. Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, zwana również analizą działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, polega na wykrywaniu struktury zjawisk i procesów występujących w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, ustalaniu ich wewnętrznych i zewnętrznych powiązań, ustalaniu wielkości i przyczyn odchyleń stanów rzeczywistych od postulowanych, a także na projektowaniu działań korekcyjnych, zmierzających do ekonomicznie racjonalnego ukształtowania stanu zjawisk i przebiegu procesów. Analizę ekonomiczną definiuje się też jako dyscyplinę naukową zajmującą się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą rozmaitych metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania podmiotów gospodarczych i ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia. Wyniki analizy ekonomicznej stanowią podstawę do weryfikacji decyzji podjętych w przeszłości oraz ustalania zamierzeń zarówno bieżących, jak i przy M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 11. . Por. Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa spółki, PWE, Warszawa 2004, s. 29–30.. L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 1996, s. 11.. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 11.. .

(3) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 169. szłych. Przydatność analizy ekonomicznej w procesach zarządzania podmiotami gospodarczymi jest niepodważalna. Łączy ona bowiem dzisiejszą działalność jednostki gospodarczej z jej przyszłymi wynikami. Analiza ekonomiczna może być również rozumiana nie tylko jako narzędzie zarządzania, lecz także jako dokument, opracowanie, które powstało w rezultacie zastosowania określonych metod badawczych. Początek analizie ekonomicznej – jak pisze B. Wersty – dał według Anglików Karol Babbage, który w 1883 r. opublikował artykuł pt. The Economy of Machines and Manufacturers, z kolei zdaniem Amerykanów – Henryk R. Town, który w 1863 r. na forum Amerykańskiego Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników określił cele i założenia analizy ekonomicznej. Idee głoszone przez H.R. Towna rozwijali i upowszechniali później jego współpracownicy Fryderyk W. Taylor oraz Frank i Lilian Gilbertowie. Zasadniczy rozwój analizy ekonomicznej przypadł jednak na początek XX w. i wiązał się ściśle z procesem koncentracji produkcji i kapitału. Ze względu na różnorodność zagadnień wchodzących w zakres badań analitycznych przyjmuje się podział analizy ekonomicznej na trzy działy: – analizę finansową, – analizę techniczno-ekonomiczną, – analizę strategiczną. Powyższy podział analizy ekonomicznej prezentuje rys. 1. Analiza techniczno-ekonomiczna oparta jest przede wszystkim na wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym lub osobowym i jedynie uzupełniająco wzbogacona ujęciami finansowymi. Koncentruje się ona na badaniu poszczególnych odcinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa: ilości i asortymencie produkcji, metodach jej wytwarzania, wyposażeniu technicznym, zaopatrzeniu materiałowym i stopniu wykorzystania materiałów, zatrudnieniu i wydajności pracy itp. Analiza strategiczna to analiza otoczenia, w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo. W sensie czynnościowym analiza strategiczna jest zbiorem działań diagno L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, op. cit., s. 428.. . Por. T. Waśniewski, W. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 5–7 oraz Współczesna analiza finansowa, red. B. Micherda, Zakamycze, Kraków 2004, s. 22. . Por. L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 7.. . Por. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 15.. . Otoczenie przedsiębiorstwa dzieli się na makrootoczenie i otoczenie konkurencyjne. Wśród składników makrootoczenia wyróżnić można: otocznie ekonomiczne, technologiczne, społeczne, demograficzne, polityczne, prawne, międzynarodowe. Z kolei do otoczenia konkurencyjnego należą: dostawcy, nabywcy, istniejący i potencjalni konkurenci. Zob. L. Bednarski, op. cit., s. 14–15..

(4) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 170. zujących przedsiębiorstwo i jego otoczenie w zakresie umożliwiającym zbudowanie planu strategicznego i jego realizację, natomiast w sensie narzędziowym jest zestawem metod pozwalających na zbadanie, ocenę i przewidywanie przyszłych stanów wybranych elementów przedsiębiorstwa i jego otoczenia z punktu widzenia możliwości przetrwania i rozwoju10. ANALIZA EKONOMICZNA Analiza finansowa. Analiza techniczno-ekonomiczna. Wstępna analiza bilansu Analiza rachunku zysków i strat Analiza przepływów pieniężnych Analiza wyniku finansowego i czynników go kształtujących Wskaźnikowa analiza sytuacji finansowej, w tym: – analiza rentowności – analiza płynności finansowej. Analiza produkcji Analiza zatrudnienia Analiza wyposażenia Analiza gospodarki materiałowej Analiza postępu technicznego. Analiza strategiczna Analiza makrootoczenia Analiza otoczenia konkurencyjnego. Rys. 1. Działy i zakres analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie. Źródło: opracowanie własne na podstawie: M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 16 oraz L. Bednarski, op. cit., s. 14–15.. Przedmiotem analizy finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, charakteryzujące działalność gospodarczą przedsiębiorstwa, w tym jego stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólną sytuację finansową11. W sferze zainteresowania analizy finansowej znajduje się przede wszystkim: ogólna analiza bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych, analiza przychodów i kosztów ich osiągnięcia, analiza wyniku finansowego oraz analiza wskaźnikowa podstawowych obszarów działalności finansowej – rentowności, płynności finansowej, zadłużenia, sprawności działania itp.12 Jak wynika z powyższego, podstawowym źródłem informacji do przeprowadzania analizy finansowej przedsiębiorstwa jest jego sprawozdanie finansowe. Por. L. Bednarski, op. cit., s. 14 oraz G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1996, s. 13. 10. Por. L. Bednarski, op. cit., s. 7 i 9.. 11. Por. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 15.. 12.

(5) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 171. Analiza finansowa stanowi najstarszy historycznie dział analizy ekonomicznej. Powstała ona początkowo tylko jako analiza bilansu oraz rachunku zysków i strat. Pierwsze próby porównywania bilansów przedsiębiorstw zapoczątkował w 1870 r. L. Cohnstaedt, twórca dziennikarskiej krytyki bilansu13.. Rachunkowość Rachunkowość finansowa Sprawozdawczość finansowa Rewizja finansowa. Rachunkowość zarządcza ANALIZA FINANSOWA. Rozliczenie z otoczeniem. Podejmowanie decyzji. Rys. 2. Miejsce analizy finansowej w funkcjonalnej strukturze rachunkowości Źródło: Współczesna analiza…, s. 27.. Analiza ekonomiczna, a zwłaszcza analiza finansowa, wykorzystuje dorobek wielu dyscyplin naukowych, takich jak: ekonomika przedsiębiorstw, finanse, marketing itp. W szczególności zaś analiza finansowa łączy się z szeroko pojętą rachunkowością. Wydaje się, że w kontekście obserwowanych tendencji integracyjnych polskich rozwiązań systemowych z rozwiązaniami funkcjonującymi w rozwiniętej gospodarce rynkowej, analizę finansową należy traktować jako integralną część rachunkowości – warstwę interpretacyjną rachunkowości14. Ten ścisły związek analizy finansowej i rachunkowości w warunkach rynkowego sposobu gospodarowania nie pozostaje bez wpływu zarówno na uwidaczniający się współcześnie cel rachunkowości, tj. wielopłaszczyznowy pomiar wyniku finansowego jednostki gospodarczej, jak i na wieloaspektową strukturę współczesnej. 13 Por. K. Schmalz, Bilans- und Betriebsanalyse in Ameryka, Stuttgart 1927, s. 228–233, za: T. Waśniewski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997, s. 14.. 14 Por. W.B. Meigs, R.F. Meigs, Financial Accounting, McGraw-Hill Book, New York 1986, s. 3–6. Por. też: W.B. Meigs, R.F. Meigs, Accounting the Basis for Business Decisions, McGraw‑Hill Book, New York 1987; G.A. Welsch, D. P. Newman, Ch.T. Zlatkovich, Intermediate Accounting, Irwin, Homewood 1986; K.A. Wilcom, J.G. San Migiel, Introduction to Financial Accounting, Harper and Row, New York 1984. Podano za: B. Micherda, Analityczna funkcja rachunkowości, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001, s. 7 oraz Współczesna analiza…, s. 25..

(6) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 172. rachunkowości15. Analiza finansowa, realizując w istocie analityczną funkcję rachunkowości, warunkuje spełnianie celu rachunkowości, a zatem powinna stanowić integralną część struktury funkcjonalnej rachunkowości16. Związek analizy finansowej i funkcjonalnej struktury rachunkowości ilustruje rys. 2. Do zadań analizy finansowej należy badanie finansowej strony działalności jednostki gospodarczej, i to nie tylko w stosunku do założeń planowych, lecz także w stosunku do okresów ubiegłych i wielkości osiągniętych przez inne podmioty gospodarcze, a także dokładne wytyczenie kierunków dalszych badań dotyczących czynników kształtujących wyniki danej jednostki. 3. Przedmiot badań i rodzaje analiz finansowych przeprowadzanych w jednostce gospodarczej Analizy ekonomiczne, analizy finansowe, w jednostkach gospodarczych można podzielić według różnorodnych kryteriów17. Do kryteriów mających istotne znaczenie dla ukazania istoty analizy finansowej należy zaliczyć18: – przeznaczenie analiz, – czas, którego dotyczą, – zastosowane metody badawcze, – szczegółowość opracowania, – przedmiot analizy. Podział analizy finansowej według wybranych kryteriów przedstawia tabela 1. W zależności od przeznaczenia analizy można wyróżnić analizę zewnętrzną i analizę wewnętrzną19. Analiza zewnętrzna opracowywana jest dla potrzeb otoczenia jednostki gospodarczej, tj. akcjonariuszy, udziałowców, potencjalnych inwestorów, a także dla banków, kontrahentów, urzędów. Sporządzana jest przeważnie w formie rocznego sprawozdania finansowego lub raportu rocznego. Analizy 15 Współczesna analiza…, s. 25. Szerzej na temat struktury współczesnej rachunkowości zob.: B. Micherda, Struktura współczesnej rachunkowości, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 1994, nr 433, s. 19 i nast. oraz B. Micherda, Analityczna funkcja…, s. 31–40.. Strukturę funkcjonalną rachunkowości tworzą rachunkowość finansowa i rachunkowość zarządcza. Por. B. Micherda, Struktura… oraz B. Micherda, Analityczna funkcja…, s. 32. Por. także: K. Stępień, Problemy rachunkowości firmy ubezpieczeniowej, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2001, nr 559, s. 181–182. 16. 17 Wyróżnione na podstawie powyższych kryteriów rodzaje analiz będą dotyczyć zarówno analizy ekonomicznej, jak i jej części – analizy finansowej. Wyjątek stanowi jedynie podział analizy z uwagi na jej przedmiot. 18. Por. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 17–18.. Por. m.in. Współczesna analiza…, s. 22–23; M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 17–19; Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 56–57. 19.

(7) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 173. zewnętrzne są na ogół kompleksowe, ogólne, obejmują całokształt działalności przedsiębiorstwa. Dostarczają zazwyczaj informacji o rozwoju i pozycji jednostki gospodarczej. Tabela 1. Klasyfikacja analizy finansowej w jednostce gospodarczej Kryterium Przeznaczenie analizy Czas, którego dotyczy analiza Zastosowane metody badawcze Szczegółowość opracowania Przedmiot analizy. Rodzaje analiz. Analiza zewnętrzna Analiza wewnętrzna. Analiza retrospektywna Analiza bieżąca Analiza prospektywna Analiza funkcjonalna Analiza kompleksowa Analiza decyzyjna Analiza ogólna Analiza szczegółowa. Analiza sytuacji finansowej Analiza dokonań jednostki. Źródło: opracowanie własne na podstawie: M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 22–24 oraz Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 32, a także L. Bednarski, op. cit., s. 11–12; P. Gołaszewski, P. Urbanek, E. Walińska, Analiza sprawozdań finansowych, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Łódź 2001, s. 12.. O ile analiza zewnętrzna przygotowywana jest dla potrzeb szeroko rozumianego otoczenia przedsiębiorstwa, o tyle analiza wewnętrzna uwzględnia potrzeby decyzyjne kierownictwa jednostki gospodarczej i poszczególnych szczebli zarządzania. Analiza wewnętrzna, zwana także samooceną jednostki gospodarczej, obejmuje analizę podstawowych elementów sprawozdania finansowego: bilansu, rachunku wyników, rachunku przepływów pieniężnych, a także analizę sytuacji finansowej i czynników ją determinujących. Szczególne jednak znaczenie ma w niej analiza wyniku finansowego rozpatrywana w aspekcie efektywności gospodarowania. Analizy wewnętrzne najczęściej dotyczą wybranych obszarów działalności, są bardziej szczegółowe, wykonywane w sposób bardziej systematyczny i ciągły niż okazjonalne analizy zewnętrzne. Wyniki analiz wewnętrznych stanowią podstawę podejmowania uzasadnionych ekonomicznie decyzji przez kierownictwo jednostki gospodarczej. W zależności od okresu, którego dotyczy przeprowadzana analiza, wyróżniamy analizę retrospektywną, bieżącą i prospektywną20. Analiza retrospektywna opiera się na wynikach zdarzeń zaistniałych w przeszłości. Celem badań prowadzonych Por. m.in. Współczesna analiza…, s. 23; M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 19–20.. 20.

(8) 174. Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. w tym przekroju jest ocena racjonalności minionych działań gospodarczych, weryfikacja słuszności podjętych wcześniej decyzji. Wnioski wynikające z analizy retrospektywnej stanowią punkt wyjścia do koordynowania działań bieżących i decydowania o przyszłości. Ocenianiu bieżącej działalności (operatywnej) służy analiza bieżąca. Przy sprawnie funkcjonującym systemie przepływu informacji w przedsiębiorstwie, już na poziomie poszczególnych komórek organizacyjnych można badać zakłócenia w realizacji poszczególnych zadań. Dzięki stosowaniu analizy bieżącej możliwe jest natychmiastowe reagowanie na wszelkiego rodzaju opóźnienia i nieprawidłowości poprzez odpowiednią interwencję i bieżące eliminowanie przyczyn tych zakłóceń. Analiza prospektywna, wykorzystując swoje podstawowe narzędzie – rachunek ekonomiczny21, umożliwia ustalenie i ocenę różnych wariantów rozwiązań przy podejmowaniu decyzji. Jest ona dokonywana w trakcie opracowywania planów gospodarczych, zarówno krótko-, jak i długookresowych. Dzięki analizie prospektywnej możliwe jest nie tylko określanie celów, ale również określanie sposobów ich osiągania. Przyjmując za kryterium podziału metodę badań rozróżnia się analizę funkcjonalną, kompleksową i decyzyjną22. Analiza funkcjonalna sprowadza się do badania oddzielnie występujących zjawisk w działalności jednostki gospodarczej poprzez osoby odpowiedzialne za wykonanie i kształtowanie ich w bieżącej działalności jednostki. Niewątpliwą zaletą analizy funkcjonalnej jest możliwość przeprowadzania jej w wielu komórkach organizacyjnych jednocześnie, co znacząco skraca czas jej wykonania. Te odcinkowe badania są podstawą formułowania ogólnych ocen i wyprowadzania wniosków. Wadę analizy funkcjonalnej stanowić może brak obiektywizmu osób dokonujących przedmiotowej analizy ze względu na chęć uzyskania możliwie najlepszych ocen swojej pracy. Wyniki przeprowadzonej analizy są trudne do usystematyzowania według stopnia ich ważności w ocenie wybranego zjawiska. Przy tak rozproszonych organizacyjnie badaniach ograniczona jest również możliwość dostrzeżenia wszystkich istotnych powiązań zachodzących pomiędzy nimi. Analiza kompleksowa polega na badaniu działalności jednostki gospodarczej i jej sytuacji finansowej z uwzględnieniem wszelkich powiązań i zależności wystę Podstawowymi składnikami rachunku ekonomicznego są: wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania problemu będącego przedmiotem rachunku; nakłady, jakie wiążą się z rozpatrywanym problemem, określane dla każdego z możliwych wariantów działania; efekty, jakie można osiągnąć dla każdego z wariantów działania; kryterium wyboru najlepszego rozwiązania; metoda – algorytm wyboru najlepszego rozwiązania. Więcej informacji na temat rachunku ekonomicznego zob. Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 57–60. 21. 22. Zob. Współczesna analiza…, s. 23–24; M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 20–21..

(9) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 175. pujących między poszczególnymi zjawiskami gospodarczymi. Jest doskonalszym narzędziem poznania zjawisk występujących w przedsiębiorstwie aniżeli analiza funkcjonalna, gdyż prezentuje zależności przyczynowo-skutkowe między tymi zjawiskami, wykorzystując do tego celu różnego rodzaju wskaźniki. Analiza kompleksowa umożliwia spojrzenie w sposób całościowy na wszystkie zagadnienia związane z daną jednostką gospodarczą. Analiza decyzyjna polega na przeprowadzaniu badań wycinkowych zjawisk gospodarczych związanych z poszczególnymi procesami decyzyjnymi. Liczebność zjawisk gospodarczych przypisywanych danej decyzji zależy od rodzaju decyzji i rozpiętości czasowej, w jakiej przebiegają określone procesy decyzyjne. W analizie decyzyjnej istotne jest ustalenie powiązań i współzależności poszczególnych procesów zachodzących przy realizacji określonej decyzji. W tym celu formułuje się przyczynowo-skutkowe ciągi zjawisk gospodarczych w ujęciu chronologicznym. Ze względu na szczegółowość badań rozróżnić można analizę ogólną i szcze gółową 23. Analiza ogólna dostarcza informacji o całokształcie działalności podmiotu gospodarczego. Jej wyniki oparte są na wąskiej grupie wyselekcjonowanych wskaźników syntetycznych. W tak przeprowadzanej analizie niemożliwe jest pokazanie wzajemnych powiązań pomiędzy zjawiskami gospodarczymi. Jej wartość w procesie podejmowania decyzji jest zatem znikoma. Odmiennie od analizy ogólnej, analiza szczegółowa daje możliwość uzyskania bardzo dokładnych i precyzyjnych informacji o określonym problemie lub odcinku działalności jednostki gospodarczej. Duży stopień szczegółowości informacji uzyskiwany jest poprzez zastosowanie szerokiej gamy wskaźników ekonomicznych oraz precyzyjne określenie zależności przyczynowo-skutkowych. Analiza szczegółowa jest pracochłonna, ale w wielu przypadkach niezbędna do usprawnienia określonych dziedzin działalności gospodarczej. Ze względu na przedmiot analizę finansową można podzielić na: – analizę sytuacji finansowej, – analizę dokonań jednostki. Analiza sytuacji finansowej to analiza stanu zasobów i kapitałów jednostki gospodarczej. Obejmuje ona wstępną analizę dynamiki i struktury bilansu oraz wskaźnikową analizę bilansu, polegającą na badaniu wzajemnych relacji między poszczególnymi elementami majątku i źródeł jego finansowania. Analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa umożliwia ocenę zmian, jakie dokonały się w aktywach i pasywach w ciągu okresu objętego badaniem, wykorzystując w tym celu dane na koniec i na początek analizowanego okresu. Analiza dokonań jednostki gospodarczej obejmuje syntetyczną i przyczynową analizę wyników działalności przedsiębiorstwa ujętych w różnych przekrojach. Zob. Współczesna analiza…, s. 24; M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 21.. 23.

(10) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 176. Dotyczy zwłaszcza różnych kategorii wyników finansowych, wyników przepływów pieniężnych oraz przepływów kapitałowych. Na analizę dokonań jednostki składa się wstępna analiza rachunku zysków i strat w poszczególnych jego segmentach, wstępna analiza rachunku przepływów pieniężnych, jak również wskaźnikowa analiza rentowności i płynności finansowej jednostki gospodarczej. Analiza dokonań jednostki gospodarczej rozpatrywana jest w aspekcie efektywności gospodarowania, dlatego ważna jest zwłaszcza dla właścicieli przedsiębiorstwa, potencjalnych inwestorów oraz dla kierownictwa. Umożliwia ona bowiem dokonanie oceny samego podmiotu gospodarczego pod względem osiągniętych wyników, jak i zarazem kadry kierowniczej pod względem skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem. 4. Analiza wskaźnikowa jako instrument analizy finansowej Zarówno w analizie sytuacji finansowej jednostki gospodarczej, jak również w analizie jej dokonań, do pogłębionego badania wykorzystuje się m.in. analizę wskaźnikową. Istota analizy wskaźnikowej sprowadza się do ustalenia kluczowych relacji pomiędzy wielkościami pochodzącymi ze sprawozdań finansowych, czyli tzw. wskaźników, za pomocą których można charakteryzować różne aspekty działalności podmiotu gospodarczego24. Do tego celu stosuje się określone zestawy zbliżonych pod względem treści wskaźników ekonomicznych. Pierwsze próby oceny wskaźników finansowych przedsiębiorstw zostały podjęte w drugiej połowie XIX stulecia, a wskaźniki obecnie stosowane w analizie finansowej wywodzą się z bogatych doświadczeń analiz bankowych, w których rozpoczęto pierwsze badania nad ustaleniem niezbędnego stosunku pomiędzy krótkoterminowymi aktywami i pasywami dla zapewnienia płynności finansowej banku. Zaczęto dokonywać wówczas również podziału aktywów według stopnia ich płynności, a pasywów według terminowości ich zwrotu (wymagalności)25. Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie finansowej mogą być obliczane26: – na podstawie danych wyrażających stan zjawiska na początku i na końcu okresu sprawozdawczego; różnice pomiędzy tak obliczonymi wskaźnikami pokazują zmiany w badanym zjawisku, będące skutkiem podjętych decyzji gospodarczych; 24 Podstawy rachunkowości, red. B. Micherda, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2002, s. 211 oraz M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 144, a także P. Gołaszewski, P. Urbanek, E. Walińska, op. cit., s. 43. 25. Zob. T. Waśniewski, op. cit., s. 14–15.. Por. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 145.. 26.

(11) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 177. – na podstawie wielkości średnich; ustala się je, dzieląc sumę stanów na początku i na końcu okresu sprawozdawczego przez 2. Wskaźniki stosowane w pogłębionej analizie finansowej mają charakter umowny, a problemy metodologiczne związane z ich budową utrudniają poprawną interpretację. Wiele z nich bowiem stanowi relację zasobów do strumieni, czy też strumieni do zasobów27. W takim przypadku do obliczeń powinno się przyjmować średnie stany zasobów, co zbliża je do ujęcia strumieni. W analizie wskaźnikowej najistotniejsza jest jednak interpretacja i kryteria oceny poziomu wskaźników oraz ich zmian w czasie. Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą badania sytuacji finansowej i wyników podmiotu gospodarczego. Jej znaczącym ograniczeniem jest to, że opiera się ona głównie na przeszłości, jednakże wraz z analizą otoczenia może służyć do kształtowania przyszłości jednostki gospodarczej28. Rozwinięcie analizy wskaźnikowej stanowić może analiza piramidalna wskaźników syntetycznych (w szczególności wskaźników rentowności)29. Oparta jest ona na podejściu systemowym, w którym zakłada się przede wszystkim respektowanie nadrzędności i podrzędności wskaźników. Tym samym w toku analizy poszczególne wskaźniki mogą być odpowiednio łączone i dzielone, a wskaźniki syntetyczne mogą przekształcać się hierarchicznie w kilka pochodnych wskaźników cząstkowych, i odwrotnie. Prowadzi to do budowy różnych, wzorcowych układów strukturalnych, które nazywane są piramidą wskaźników30. Jak już wspomniano, analiza wskaźnikowa stosowana jest do badania sytuacji finansowej oraz rezultatów działalności podmiotów gospodarczych. Do tego celu stosuje się całą gamę wskaźników, które w zależności od potrzeb przeprowadzanej analizy mogą być zarazem uszczegółowione, jak i uogólnione. Wszystkie wskaźniki można uporządkować w następujące grupy31: – wskaźniki aktywności gospodarczej, – wskaźniki zadłużenia, – wskaźniki płynności finansowej, – wskaźniki rentowności. Wskaźnikowa analiza rentowności i aktywności gospodarczej pozwala na pomiar i ocenę efektywności gospodarowania powierzonym jednostce kapitałem, 27 Zasób (np. aktywa) zawsze jest określany na dany moment (dzień) i wyrażony jest w jednostkach wartościowych. Natomiast strumienie (np. przychody, przepływy pieniężne) ujmowane są narastająco i mając wymiar czasowy (pewien okres), wyrażane są wartościowo na jednostkę czasu.. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit.. 28. Zob. L. Bednarski, op. cit., s. 78.. 29. 30. Ibidem.. Zob. Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 127.. 31.

(12) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 178. natomiast wskaźnikowa analiza płynności finansowej i zadłużenia umożliwia badanie wypłacalności jednostki gospodarczej. 5. Metody analizy finansowej W analizie finansowej do badania stanu i wyników przedsiębiorstwa wykorzystuje się wiele metod32. Wśród metod stosowanych w tej analizie wyróżnić można metody specyficzne dla tej dziedziny, np. analiza wrażliwości, wskaźnikowa, jak i metody przejęte z innych dyscyplin naukowych, np. statystyki, ekonometrii itp. Podziału metod analizy ekonomicznej, w tym analizy finansowej, można dokonać uwzględniając różnego rodzaju kryteria. Z uwagi na stosowaną kolejność badania zjawisk szczegółowych i ogólnych wyróżnia się metodę indukcji i metodę dedukcji33. Podejście indukcyjne (metoda scalania) polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się: od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, od przyczyn do skutków. Z kolei w podejściu dedukcyjnym (metoda rozdrabniania) przyjmuje się odwrotny kierunek badań analitycznych, w których przechodzi się: od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od wyników do czynników, od skutków do przyczyn. Stosując metodę indukcji niezbędne staje się analizowanie wszystkich zjawisk szczegółowych, niezależnie od ich wpływu na ostateczne wyniki badania. Nie znając ostatecznych wyników badania do momentu poznania wszystkich kolejnych zjawisk, nie można się wcześniej tendencyjnie do nich ustosunkować, co zapewnia obiektywizm badań. Metoda scalania ma zastosowanie głównie w analizach średnio- i krótkookresowych, odcinkowych lub problemowych. Przy dedukcyjnym podejściu można analizować tylko te czynniki, które miały zasadniczy wpływ na ostateczne wyniki, nie zaś wszystkie czynniki bez względu na kierunek i siłę ich oddziaływania na badane zjawisko. Metoda dedukcji jest częściej wykorzystywana w praktyce niż metoda indukcji, gdyż pozwala ograniczyć badania do zagadnień najistotniejszych w działalności przedsiębiorstwa, co powoduje, że jest ona mniej pracochłonna. Metoda rozdrabniania ma zastosowanie zwłaszcza w analizach rocznych i wieloletnich. W praktyce często stosuje się także podejście indukcyjno-dedukcyjne w rozpatrywaniu zjawisk. Podejście to określa się jako metodę redukcji bądź weryfikacji34. Obejmuje ona trzy fazy badania zjawiska. Pierwsza z nich to sformuło32 W ogólnym ujęciu metoda to sposób badania przedmiotu, zjawiska. Por. L. Bednarski, op. cit., s. 18.. 33 Zob. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 21–22 oraz Współczesna analiza…, s. 142–143, a także Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, op. cit., s. 36. 34. Por. M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit., s. 21, 23 oraz Współczesna analiza…, s. 143..

(13) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 179. wanie wstępnej syntezy charakteryzującej badane zjawisko, druga to weryfikacja prawidłowości tez i wniosków w toku prac analitycznych, trzecia natomiast to podsumowanie ustaleń dokonywanych w części drugiej i sformułowanie syntezy końcowej. Metodę tę można zastosować we wszystkich rodzajach analiz. Głównym kryterium podziału metod analizy finansowej są etapy prac analitycznych i związany z nimi stopień pogłębiania prowadzonych badań. W tym względzie wyróżnić można metody badań wstępnych i metody badań przyczynowych (pogłębionych)35. Metody badań wstępnych umożliwiają jedynie ogólne poznanie przedmiotu badania i dają podstawy do badań pogłębionych. Podstawową metodą badań wstępnych stosowaną w analizie finansowej jest metoda porównań. Polega ona na porównaniu ze sobą co najmniej dwóch wielkości, z których jedna stanowi przedmiot porównania, a druga podstawę porównania. Odchylenie, czyli rezultat tego porównania, może być prezentowane w postaci absolutnej lub względnej. W zależności od przyjętej podstawy porównania można wyodrębnić następujące rodzaje porównań36: – porównanie w czasie, kiedy bazę odniesienia stanowią wielkości rzeczywiste okresów ubiegłych, – porównanie ze wzorcem, gdy podstawą porównania są założenia wynikające z szeroko rozumianych wzorców (planów, norm), – porównanie w przestrzeni, przeprowadzane przy przyjęciu za podstawę odniesienia wielkości innych podmiotów gospodarczych lub też wielkości średnie w danej branży, – porównanie z innymi wielkościami charakteryzującymi zjawiska współzależne. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w warunkach gospodarki rynkowej odpowiednio większego znaczenia nabierają porównania w przestrzeni. Rynkowy sposób gospodarowania wykorzystuje ideę konkurencji, dlatego też obserwacja konkurencyjnego otoczenia jednostki gospodarczej winna być w centrum uwagi działań analitycznych37. Inną grupą metod stosowanych do badań wstępnych są metody jakościowe38. Metody te ujmują badane związki i zależności w formie opisowej, werbalnej, nie 35. 144.. Por. T. Waśniewski, W. Skoczylas, op. cit., s. 23 i nast. oraz Współczesna analiza…, s. 142,. 36 Por. Współczesna analiza…, s. 145; T. Waśniewski, W. Skoczylas, op. cit., s. 32; E. Siemińska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2002, s. 104–109.. Zob. Współczesna analiza…, s. 145.. 37. Por. E. Siemińska, op. cit., s. 102; L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, op. cit., s. 31. 38.

(14) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 180. próbując nadać im ilościowego, mierzalnego wyrazu. Niewątpliwą zaletą omawianych metod jest ich prostota i związana z tym duża łatwość w ich praktycznym stosowaniu. Wadą natomiast jest to, że nie pozwalają na dokładną kwantyfikację zależności istniejących między badaną zmienną ekonomiczną a określającymi ją czynnikami, co ma istotne znaczenie w precyzyjnym rozpoznaniu charakteru analizowanych zależności, uściśleniu zbioru czynników i uporządkowaniu ich według siły i kierunku oddziaływania na badaną zmienną ekonomiczną. Z tego też powodu metody jakościowe stosowane są przeważnie do badań wstępnych, stwarzając niejako grunt do zastosowania ilościowych metod analizy przyczynowo-skutkowej39. Do pogłębionych analiz zależności zjawisk stosuje się metody badań przyczynowych. Metody te umożliwiają określenie wpływu poszczególnych czynników na odchylenie analizowanego zjawiska ujawnione w badaniu wstępnym. Pozwalają także poznać wzajemne związki występujące między zmiennymi, a w szczególności siłę i kierunek ich oddziaływania. Do badań przyczynowych rozpatrywanych zjawisk wykorzystuje się metody ilościowe, które ujmują rozpatrywane procesy gospodarcze w formie liczbowej40. Metody ilościowe mają niewątpliwie istotną przewagę nad metodami jakościowymi. Wyraża się to m.in. w tym, że wyniki uzyskane przy ich zastosowaniu mają bardziej jednoznaczny charakter i nie są obciążone subiektywizmem41. Metody ilościowe można podzielić ogólnie na42: – metody deterministyczne, – metody stochastyczne. Metody deterministyczne (funkcyjne) rozpatrują relacje między badanym zjawiskiem a czynnikami go kształtującymi w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe, bez uwzględniania składnika losowego, określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych czynników na zmiany zjawiska. W metodach tych zarówno postać zależności, jak też liczba i rodzaj czynników określających daną wielkość ekonomiczną są z góry ustalone. Do grupy metod deterministycznych zalicza się powszechnie następujące metody43: – logarytmowania, – funkcyjną, 39. s. 31.. Zob. L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty, op. cit.,. 40 41. Zob. Współczesna analiza…, s. 144.. Por. T. Waśniewski, op. cit., s. 24.. Por. T. Waśniewski, op. cit., s. 24; Współczesna analiza…, s. 144; E. Siemińska, op. cit., s. 102, 109–114. 42. 43 Zob. E. Siemińska, op. cit., s. 102; E. Urbańczyk, Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1998, s. 19 i nast.; T. Waśniewski, op. cit., s. 24 i nast..

(15) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 181. – podstawień krzyżowych, – kolejnych podstawień, – różnic cząstkowych, – proporcjonalnego podziału odchyleń, – podziału odchyleń łącznych, – współczynnikową, – średniej arytmetycznej. Z kolei w przypadku metod stochastycznych (probabilistycznych) zakłada się, że na poziom badanej wielkości ekonomicznej wpływają zarówno czynniki o charakterze głównym, jak i przypadkowym (losowym). Metody stochastyczne stanowią istotne uzupełnienie i pogłębienie przeprowadzanych analiz. Wśród metod tej grupy wyróżnić można metody: ekonometryczne, taksonomiczne i dyskryminacyjne. Metody ekonometryczne pozwalają na identyfikowanie mechanizmów kształtujących rozwój badanych procesów, z jednoczesnym określeniem czynników mających wpływ (zwłaszcza ilościowy) na badaną zmienną ekonomiczną i ich wzajemnych powiązań. Metody taksonomiczne umożliwiają ocenę pozycji badanej jednostki gospodarczej w stosunku do innych jednostek w otoczeniu gospodarczym. Wywodzą się one z grupy metod porządkowania i klasyfikacji wyodrębnionych elementów świata rzeczywistego, czyli obiektów wielocechowych, stanowiących zbiór elementarnych jednostek badawczych. Metody taksonomiczne są instrumentem pozwalającym rozpoznać i wyjaśnić, przewidywać i sterować badanymi zjawiskami i procesami44. Istota metod dyskryminacyjnych jest ściśle związana z ich predykcyjnymi własnościami rozdzielania zbioru zmiennych na dwie lub kilka rozłącznych klas, których wydzielenie ma istotne znaczenie informacyjne dla badacza. Klasycznym obszarem wykorzystania funkcji dyskryminacyjnych, będących formalnym zapisem poszukiwanej kombinacji zmiennych niezależnych, która najlepiej rozdziela, separuje, czyli właśnie dyskryminuje zbiór obiektów na dwie lub kilka grup, jest ocena przez bank lub inny podmiot gospodarczy ryzyka kredytowego dotyczącego wypłacalności kredytobiorców w ramach monitoringu kredytowego45. Podsumowując rozważania dotyczące istoty metod ilościowych stosowanych w analizie finansowej do badania przyczynowego zjawisk gospodarczych należy podkreślić, że metody deterministyczne są bardzo przydatne w badaniach o cha Więcej na temat metod taksonomicznych zob.: E. Siemińska, op. cit., s. 147–156; T. Grabiński, S. Wydymus, A. Zeliaś, Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno‑gospodarczych, PWN, Warszawa 1989; J. Pociecha, B. Podolec, A. Sokołowski, K. Zając, Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych, PWN, Warszawa 1988. 44. 45. Por. E. Siemińska, op. cit., s. 156–161..

(16) Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. 182. Podejście indukcyjne lub dedukcyjne Metody badań wstępnych Metoda porównań w czasie. do wzorców. Metody jakościowe. w przestrzeni. z innymi wielkościami. Metody badań pogłębionych (przyczynowych) Metody ilościowe Metody deterministyczne. Metody stochastyczne. – logarytmowania – funkcyjna – podstawień krzyżowych – kolejnych podstawień – różnic cząstkowych – proporcjonalnego podziału – podziału odchyleń łącznych – wsółczynnikowa – średniej arytmetycznej. – ekonometryczne – taksonomiczne – dyskryminacyjne. Rys. 3. Ogólny podział metod analizy finansowej Źródło: opracowanie własne.. rakterze retrospektywnym, natomiast metody stochastyczne do analiz prospektywnych. Ogólny podział metod analizy finansowej przedstawia rys. 346. 6. Zakończenie Jak przedstawiono w niniejszym opracowaniu, do badania sytuacji finansowej i wyników działalności jednostek gospodarczych wykorzystuje się analizę finansową. Analiza finansowa umożliwia poznanie związków przyczynowo-skutkowych procesów gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwach. Daje również podstawy do podejmowania właściwych decyzji dotyczących przyszłości oraz do oceny słuszności podjętych decyzji w przeszłości.. 46 Należy zaznaczyć, że metoda porównań wykorzystywana jest w głównej mierze do badań wstępnych, choć można ją stosować także w badaniach pogłębionych. Również metody ilościowe, które w przeważającej większości wykorzystywane są w badaniach przyczynowych, mogą mieć zastosowanie w badaniach wstępnych..

(17) Analiza finansowa jako narzędzie wykorzystywane do badania…. 183. Analizy stanu finansowego i rezultatów działalności danego podmiotu gospodarczego można przeprowadzać stosując różnego typu metody i rodzaje analizy finansowej. Analiza finansowa umożliwia bowiem badanie danego zjawiska na bieżąco, retrospektywnie lub prospektywnie, przy wykorzystaniu np. metody dedukcji, indukcji, porównań czy badań pogłębionych. Dostarcza ona informacji ogólnych lub szczegółowych, w zależności od potrzeb badania. Powszechnie analizy sytuacji finansowej i wyników jednostki gospodarczej dokonuje się stosując różnorodne wskaźniki finansowe. Liczba zastosowanych wskaźników do badania zależy od rodzaju analizy, od tego, jak precyzyjnych informacji ma dostarczać analiza, oraz od doświadczenia analityka. Wskaźnikowa analiza rentowności i aktywności gospodarczej pozwala na pomiar i ocenę efektywności gospodarowania powierzonym jednostce kapitałem, natomiast wskaźnikowa analiza płynności finansowej i zadłużenia umożliwia badanie wypłacalności jednostki gospodarczej. Literatura Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 1996. Gierszewska G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1996. Gołaszewski P., Urbanek P., Walińska E., Analiza sprawozdań finansowych, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Łódź 2001. Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych, PWN, Warszawa 1989. Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomiczno-finansowa spółki, PWE, Warszawa 2004. Meigs W. B., Meigs R.F., Accounting the Basis for Business Decisions, McGraw-Hill Book, New York 1987. Meigs W. B., Meigs R.F., Financial Accounting, McGraw-Hill Book, New York 1986. Micherda B., Analityczna funkcja rachunkowości, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. Micherda B., Struktura współczesnej rachunkowości, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 1994, nr 433. Pociecha J., Podolec B., Sokołowski A., Zając K., Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych, PWN, Warszawa 1988. Podstawy rachunkowości, red. B. Micherda, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2002. Schmalz K., Bilans- und Betriebsanalyse in Ameryka, Stuttgart 1927. Siemińska E., Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Wydaw nictwo Dom Organizatora, Toruń 2002..

(18) 184. Konrad Stępień, Alicja Kasperowicz-Stępień. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. Stępień K., Problemy rachunkowości firmy ubezpieczeniowej, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Kraków 2001, nr 559. Urbańczyk E., Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1998. Waśniewski T., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997. Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002. Welsch G.A., Newman D.P., Zlatkovich Ch.T., Intermediate Accounting, Irwin, Homewood 1986. Wilcom K.A., San Migiel J.G., Introduction to Financial Accounting, Harper and Row, New York 1984. Współczesna analiza finansowa, red. B. Micherda, Zakamycze, Kraków 2004. Financial Analysis by Means of a Tool Used to Check a Company’s Financial Situation and Performance Rational management requires constant access to reliable and useful information about the financial situation and performance of a given company, thus enabling decision-makers to undertake appropriate and economically justified decisions. Financial analysis, presented in this article, is used to check the financial situation and performance of companies. It enables analysts both to understand and to assess the course of economic processes as well as to identify the cause-effect relationships between specific economic categories within the company. Financial analysis allows the condition of the company to be determined and facilitates future decision-making in regard to the company’s operations. This article explains the essence and place of financial analysis in the context of analyses conducted within companies. The authors present the subject of financial analysis and reveal the methods used by financial analysis to research diverse economic phenomena, including the financial situation and performance of companies..

(19)