Kszta³t powierzchni nasuniêcia karpackiego i jego zwi¹zki z tektonik¹
podkarpackiego pod³o¿a skonsolidowanego
Adam Tomaœ*
Morphology of the Carpathian overthrust and its implications for the form of the Carpathian consolidated basement. Prz. Geol., 51: 159–162.
S u m m a r y. Present paper am analysis of the morphology of the Carpathian overthrust surface and its connection with the form of the Carpathian consolidated basement, formed during the Neogene reconstruction of the south–eastern Poland.
Various methods, using Surfer software, were applied to the overthrust surface approximation. Among them the method of kriging lin-ear and radial basic functions. The picture of the overthrust surface established by the method of kriging does not differ from these obtained established by Wdowiarz (1976), Oszczypko and Tomaœ (1985).
The analysis of the differences between the value of kriging and the value of actual depths of the overthrust surface and its approxima-tion done by multiquadric radial basic funcapproxima-tion suggest that this surface is not homogeneous.
These analyses have proved that, considering the degree of regularity of the surface, three zones may be distinguished. The first zone, with the lowest level of regularity, is situated between western border of Poland and a dislocation zone A–A, the second, of intermedi-ary regularity, between dislocation zones A–A and B–B, and the most regular zone between zone B–B and the eastern border of Poland. There is an evident correlation between degree of regularity and the thickness of flych sediments, and what’s more, between the degree of regularity and the tectonic variability of the Carpathian consolidated basement. That surface had been formed during the Neogene reconstruction of the consolidated basement. These two processes were almost simultaneous, the formation of the overthrust surface had began shortly after the of reconstruction of the Carpathian consolidated basement.
Key word: Carpathians, flysch, overthrust surface, mathematical methods, consolidated basement, tectonic
Powierzchnia nasuniêcia karpackiego jest to powierzch-nia oddzielaj¹ca masy fliszowe od podœcielaj¹cego je pod³o¿a Karpat, zbudowanego z ró¿nowiekowych utworów platformowych i molas rowu przedgórskiego. Jest to rów-nie¿ powierzchnia, wzd³u¿ której Karpaty nasuwa³y siê na swoje przedpole i w trakcie tych ruchów nasuwczych ukszta³towa³a siê ona ostatecznie. Jej kszta³t analizowany by³ przez Koniora (1981) na obszarze zachodniej czêœci polskich Karpat fliszowych oraz na ca³ym obszarze pol-skich Karpat przez Wdowiarza (1976), Oszczypkê i Toma-sia (1985). Na kszta³t powierzchni nasuniêcia karpackiego mia³y wp³yw zarówno litologia sp¹gowych partii fliszu, to po czym siê Karpaty nasuwa³y, jak i ukszta³towanie powierzchni przedpola Karpat. Przedpole to nie by³o stabil-ne, lecz ulega³o systematycznej przebudowie w trakcie nasuwania siê mas fliszowych. Istnieje wiêc mo¿liwoœæ powi¹zania obecnego kszta³tu powierzchni nasuniêcia kar-packiego z g³ównymi rysami tektonicznymi pod³o¿a osta-tecznie uformowanymi w trakcie jego neogeñskiej przebudowy (Ry³ko & Tomaœ, 2001).
Analiza kszta³tu
Do analizy kszta³tu powierzchni nasuniêcia wykorzystano wyniki z wierceñ, wykonanych przez przemys³ naftowy oraz wczeœniejsze spostrze¿enia zawarte w pracach Wdowiarza (1976), Koniora (1978) oraz Oszczypki i Tomasia (1985). W sumie oparto siê o wyniki z ok. 150 wierceñ usytuowanych miêdzy Cieszynem i Przemyœlem, w pasie o szerokoœci ok. 30 km. Gêstoœæ rozpoznania
wiertniczego wynosi³a ok. 1 pkt./50 km2. Powierzchniê
nasuniêcia aproksymowano ró¿nymi metodami za pomoc¹ programu Surfer. W pierwszej kolejnoœci zastosowano aproksymacjê krigingiem liniowym (ryc. 1). Metoda ta
oddaje przede wszystkim regionalny kszta³t powierzchni, eli-minuj¹c (uœredniaj¹c) zaburzenia lokalne. Uzyskany obraz powierzchni nasuniêcia nie odbiega od obrazu uzyskanego przez Wdowiarza (1976), czy Oszczypkê i Tomasia (1985). Powierzchnia ta ma kszta³t regularny, izolinie sta³ej g³êbokoœci maj¹ przebieg WSW–NEE w czêœci wschodniej polskich Karpat, na wschód od Krosna, skrê-caj¹c ku po³udniowi. Zaburzona jest ona prawdopodobnie w swojej czêœci pó³nocnej, w pasie o szerokoœci kilku kilo-metrów, zlokalizowanym wzd³u¿ linii nasuniêcia karpac-kiego. Wnioskowaæ o tym mo¿na z przebiegu izolinii w tym pasie, a w³aœciwie z ich braku oraz nieci¹g³oœci. Przy du¿ym wzglêdnym zró¿nicowaniu wartoœci g³êbokoœci do sp¹gu powierzchni nasuniêcia w tym obszarze metoda kri-gingu nie przynosi³a rezultatów. Lokalne zaburzenia obserwujemy w pasie ¯ywiec–Wadowice–Mszana Dolna. Jak ju¿ wspomniano powierzchnia nasuniêcia karpackiego ma kszta³t regularny i nachylona jest ku po³udniowi. Gra-dient nachylenia tej powierzchni zmierzony na wschód od po³udnika Tarnowa, miêdzy Gorlicami a Jas³em wynosi 225 m/km. Najwiêksze przeg³êbienia tej powierzchni obserwujemy miêdzy Baligrodem a po³udniow¹ granic¹ pañstwa. Mi¹¿szoœci fliszu mog¹ tutaj osi¹gaæ 9,5–10 km. Istotny jest problem jakoœci odwzorowania aproksy-mowanej powierzchni W celu okreœlenia pope³nionych b³êdów skonstruowano mapê odchy³ek bezwzglêdnych
powierzchni krigingu od wartoœci rzeczywistych
pochodz¹cych z g³êbokich wierceñ (ryc. 2).
Odchylenie bezwzglêdne definiujemy jako ró¿nicê
miêdzy wartoœci¹ g³êbokoœci Hr powierzchni nasuniêcia
aproksymowan¹ metod¹ krigingu a wartoœci¹ tej g³êbokoœci uzyskan¹ z g³êbokich wierceñ Ha:
Obw= Hr– Ha
Tak uzyskane wartoœci ekstrapolowano na obszary, gdzie nie posiadano informacji z g³êbokich wierceñ rów-nie¿ metodami krigingu. Wartoœci odchy³ek zawieraj¹ siê 159
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 2, 2003
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków
w przedziale –1250 — +824 m na ogó³ nie przekraczaj¹c wartoœci 300 m, przy odchyleniu standartowym równym 266 m. Najwiêksze odchylenia obserwujemy przy samym brzegu nasuniêcia, gdzie aproksymacja jest problematycz-na i istnienie izolinii jest jedynie sygproblematycz-nalizowane. Proble-matycznoœæ aproksymacji w tym obszarze jest wynikiem du¿ej komplikacji (silnego zaburzenia) powierzchni nasu-niêcia w strefie jego brzegu. Po odrzuceniu ok. 15 otwo-rów, usytuowanych tu¿ przy brzegu nasuniêcia, sytuacja ulega diametralnej zmianie i odchylenie powierzchni kri-gingu od rzeczywistej powierzchni nie przekracza wartoœci 400 m, nawet dla maksymalnych mi¹¿szoœci utworów fli-szowych. Dodatnie odchylenia obserwuje siê g³ównie w pó³nocnej czêœci obszaru (ryc. 2), natomiast ujemne w jego po³udniowej czêœci. Najwiêksze bezwzglêdne odchylenia obserwujemy na po³udnie od Wadowic (–300 m) oraz w rejonie Sanoka (–400 m).
Równie interesuj¹cy jest rozk³ad odchyleñ wzglêd-nych. Jako odchylenie wzglêdne zdefiniujemy
bez-wzglêdn¹ wartoœæ ró¿nicy, pomiêdzy rzeczywist¹
g³êbokoœci¹ do sp¹gu nasuniêcia karpackiego a g³êboko-œci¹ aproksymowan¹ metod¹ krigingu liniowego, podzie-lon¹ przez g³êbokoœæ rzeczywist¹ i wyra¿on¹ w procentach:
Ow= (Hr– Ha)/Hr·100% gdzie:
Ow— odchylenie wzglêdne,
Hr — wartoœæ rzeczywista g³êbokoœci do powierzchni
nasuniêcia,
Ha— wartoœæ aproksymowana.
Odchylenia wzglêdne wahaj¹ siê od 0 do kilkudziesiêciu pro-cent. Ich œrednia wartoœæ wynosi
15,6%. Najwiêksze wartoœci
odchyleñ wzglêdnych (ryc. 3) obserwujemy w rejonie
Cie-szyn–¯ywiec–Wadowice, gdzie
osi¹gaj¹ wartoœci do 40% oraz w rejonie Bochni (do 25%).
Porównuj¹c ryc. 1, 2, 3 mo¿emy zauwa¿yæ interesuj¹c¹ prawid³owoœæ, ¿e powierzchnia
nasuniêcia aproksymowana
metod¹ krigingu, pomimo i¿ jest bardzo regularna (ryc. 1), to zarówno odchylenia wzglêdne (ryc. 2), jak i bezwzglêdne (ryc. 3) uk³adaj¹ siê w zupe³nie odmienny, nieregularny sposób.
Mo¿e to sugerowaæ, ¿e
powierzchnia nasuniêcia w rze-czywistoœci nie jest tak regularna jak dot¹d przyjmowano
(Wdo-wiarz, 1976; Oszczypko &
Tomaœ, 1985). W przypadku obrazu przedstawionego przez Wdowiarza (1976) oraz Oszczyp-kê i Tomasia (1985) regularnoœæ ta mo¿e wynikaæ z naturalnej ten-dencji do wyg³adzania konstru-owanych izolinii w przypadku niewystarczaj¹cej gêstoœci danych. Zastosowana w niniej-szej pracy metoda aproksymacji, za pomoc¹ krigingu linio-wego (ryc. 1) odzwierciedla przede wszystkim zmiennoœæ regionaln¹, eliminuj¹c w znacznym stopniu zaburzenia lokalne. Metodmi aproksymacji, pozwalaj¹cymi na próbê wychwycenia niejednorodnoœci lokalnych, jest grupa metod opieraj¹cych siê na funkcjach promieniowych (radial basis function), a szczególnie promieniowej funkcji kwadratowej (Carlson & Foley, 1991). Wariogram tej funkcji przedstawia wyra¿enie:
B(h) = (h2+ R2)1/2 gdzie:
h — za³o¿ona odleg³oœæ od punktu wêz³owego, R — przyjêty wspó³czynnik wyg³adzania.
Aproksymacja przedstawion¹ metod¹ pozwoli³a na uzyskanie nieco odmiennego obrazu powierzchni nasuniê-cia karpackiego (ryc. 4). W czêœci zachodniej, miêdzy gra-nic¹ pañstwa a Mszan¹ Doln¹ oraz w czêœci wschodniej, na E od Jas³a obserwujemy podobny uk³ad izolinii, jak w przypadku krigingu liniowego (ryc. 1). W pó³nocnej czêœci obszaru zachodniego izolinie s¹ tylko bardziej rozbudowa-ne, powtarzaj¹c ostrzej przebieg linii nasuniêcia karpackie-go w tym obszarze. W obszarze wschodnim, podobnie jak dla krigingu liniowego, obszar maksymalnych przeg³êbieñ jest zlokalizowany na po³udnie od Sanoka. Najwiêksze ró¿nice w obrazie obserwujemy w czêœci centralnej Karpat miêdzy Mszan¹ Doln¹ a Jas³em. Pojawia siê tutaj wyraŸne przeg³êbienie powierzchni nasuniêcia miêdzy Kroœcien-160
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 2, 2003
0 5 10 15 20km CIESZYN WADOWICE MSZANA DOLNA NOWY TARG NOWY S¥CZ BOCHNIA TARNÓW GORLICE KRYNICA KROŒCIENKO ZAKOPANE JAS£O KROSNO RZESZÓW SANOK PRZEMYŒL USTRZYKI BALIGRÓD ¯YWIEC S£OWACJA C Z E C H Y U K R A IN A
brzeg nasuniêcia karpackiego
Carpathian overthrust boundary pieniñski pas ska³kowyPieniny Klippen Belt -1000 izolinie g³êbokoœci [m]isolines of depths [m] granica Polskiboundary of Poland
0 0 -100 0 -1000 -3000 -3000 -3000 -3000 -300 0 -5000 -500 0 -5000 -6000 -60 00 -7000 -7000 -8000 -9000 -2000 -200 0 -4000 -4000 -40 00
Ryc. 1. Mapa g³êbokoœci powierzchni nasuniêcia karpackiego — kriging liniowy Fig. 1. Map of depths of Carpathian overthrust surface — linear kriging
0 5 10 15 20km CIESZYN WADOWICE MSZANA DOLNA NOWY TARG NOWY S¥CZ BOCHNIA TARNÓW GORLICE KRYNICA KROŒCIENKO ZAKOPANE JAS£O KROSNO RZESZÓW SANOK PRZEMYŒL USTRZYKI BALIGRÓD ¯YWIEC S£OWACJA C Z E C H Y U K R A IN A
100 izolinie wartoœci odchy³ek [m] isolines of the differences [m]
Pozosta³e objaœnienia jak na ryc. 1.
Other explanations as in fig. 1.
0 -30 0 300 -100 -100 1 0 0 20 0 -400 0 0 0 0 -20 0 -10 0 -1 00 -10 0 0 0 0 100 300 0 100 200 -200 -100 0 0 0 0 0 0 100 -200 -200 -200 -1 0 0
Ryc. 2. Mapa odchy³ek bezwzglêdnych rzeczywistych g³êbokoœci powierzchni nasuniêcia od wartoœci krigingu linioweg
Fig. 2. Map of absolute differences between the value of linear kriging and the value of real actual depths of the overthrust surface
kiem i Mszan¹ Doln¹ (ryc. 4) oraz jej podniesienie, w postaci w¹skiego wa³u o kierunku NNW–SSE w rejonie Gorlic, a tak¿e lokalne obni¿enie o podobnym kierunku w rejonie Jas³a.
Powierzchniowy obraz odchy³ek wartoœci krigingu liniowego od wartoœci rzeczywistych (ryc. 2, 3) oraz nowa aproksymacja (ryc. 4) sugeruj¹ wiêksz¹ niejednorodnoœæ powierzchni nasuniêcia ni¿ to wynika³o z wczeœniejszych jej opisów. WyraŸnie jest widoczny jej podzia³ na trzy ró¿-ne obszary:
obszar zachodni miêdzy granic¹ pañstwa a rejonem
Mszany Dolnej,
obszar œrodkowy miêdzy Mszan¹ Doln¹ a Jas³em oraz
obszar wschodni miêdzy Jas³em i wschodni¹ granic¹
pañstwa.
Obszary te kojarz¹ siê z wydzielonymi, w pod³o¿u skonsolidowanym Karpat, przez Ry³kê i Tomasia (2001 — ryc. 16) sektorami o odmiennej tektonice, rozdzielonymi strefami dyslokacyjnymi A–A i B–B. W zwi¹zku z tym, przeprowadzono analizê powierzchni nasuniêcia karpac-kiego dla ka¿dego z tych sektorów, oddzielnie, tak by uk³ad izolinii w jednym sektorze nie rzutowa³ na drugi sektor. Zbiór g³êbokoœci do sp¹gu powierzchni nasuniêcia roz-dzielono na trzy grupy:
grupê wartoœci z obszaru miêdzy zachodni¹ granic¹
pañstwa i lini¹ A–A,
grupê wartoœci miêdzy liniami A–A i B–B oraz
grupê wartoœci na wschód od linii B–B.
Dla ka¿dej z tych grup wykonano aproksymacjê powierzchni nasuniêcia metod¹ krigingu liniowego (ryc. 5). Generalnie obraz izolinii jest zbli¿ony do obrazu uzy-skanego dla ca³ego obszaru przy aproksymacji krigingiem
liniowym, lecz widocznych jest wiele ró¿nic. Jedn¹ z
istotniej-szych jest przesuniêcie ku
pó³nocy izolinii tej samej g³êbo-koœci miêdzy sektorami wzd³u¿ linii A–A i B–B o ok. 4 km. Prze-suniêcie to sugeruje, ¿e wzd³u¿ linii A–A powierzchnia nasuniê-cia karpackiego ulega gwa³tow-nemu przeg³êbieniu w sektorze œrodkowym w stosunku do sekto-ra zachodniego i analogicznie w sektorze wschodnim powierzch-nia ta ulega przeg³êbieniu wzd³u¿ linii B–B, w stosunku do sektora
centralnego. Ten uk³ad
przeg³êbieñ powierzchni nasuniê-cia odpowiada uk³adowi zrzutów pod³o¿a skonsolidowanego Kar-pat w tych sektorach opisanych przez Ry³kê i Tomasia (1999,
2001). W obrêbie sektorów
zaznacza siê teraz wiele
lokal-nych zaburzeñ. W sektorze
zachodnim, w jego czêœci
wschodniej uwidacznia siê doœæ
silne zaburzenie powierzchni,
szczególnie wyraŸnie
zazna-czaj¹ce siê w przebiegu izolinii –2000 m. Z zaburzeniem tym mo¿e byæ zwi¹zane wysuniêcie w rejonie Wadowic ku pó³nocy jed-nostki podœl¹skiej i strefa rotacji miêdzy Beskidem Ma³ym i nasuniêtym p³atem p³aszczowi-ny œl¹skiej Pogórza Lanckoroñskiego (Ksi¹¿kiewicz, 1951). W pó³nocnej czêœci sektora zachodniego, na zachód od Wadowic unduluj¹ izolinie –500 m i 0 m. Undulacje te mog¹ byæ wynikiem porozrywania i zdwojenia w tym rejo-nie mas jednostki podœl¹skiej. W sektorze centralnym obraz powierzchni nasuniêcia jest spokojniejszy. W rejo-nie Mszany Dolnej obserwujemy rozejœcie siê izolinii –2000 i –3000 m, mo¿e to byæ zwi¹zane z powstaniem okna tektonicznego Mszany Dolnej. Dalej na wschód jest widoczne ugiêcie powierzchni nasuniêcia, szczególnie w przebiegu izolinii –3000 m wzd³u¿ linii Tarnów–Nowy S¹cz. Zaburzenie to mo¿e byæ zwi¹zane z tzw. dyslokacj¹ Dunajca (Ksi¹¿kiewicz, 1972). Najbardziej regularna jest powierzchnia nasuniêcia w sektorze wschodnim. Widocz-ne jest tu tylko jej maksymalWidocz-ne przeg³êbienie na po³udnie od Sanoka.
Dla ka¿dego z sektorów okreœlono wartoœci przeciêtne i podano kierunki wektorów reprezentatywnych gradien-tów jej nachylenia (ryc. 5). Przyk³adowo dla ka¿dego z sektorów podano dwa wybrane wektory gradientów, s¹ to jednak wektory skonstruowane na podstawie szczegó³owej analizy wielu wyznaczonych kierunków wektorów gra-dientów w ka¿dym z sektorów. Mo¿na uznaæ, ¿e s¹ one w pe³ni reprezentatywne dla kszta³tu powierzchni nasuniêcia w danym sektorze. Dla sektora zachodniego gradienty te wynosz¹ odpowiednio 214 m/km w jego czêœci zachodniej i 132 m/km w jego czêœci wschodniej. W sektorze œrodko-wym wzd³u¿ linii Bochnia–Nowy S¹cz gradient ten przy-biera wartoœæ 230 m/km, a w jego najbardziej wschodniej czêœci 190 m/km. W sektorze zachodnim gradienty nachy-lenia powierzchni nasuniêcia wynosz¹ odpowiednio 177 161
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 2, 2003
0 5 10 15 20km CIESZYN WADOWICE MSZANA DOLNA NOWY TARG NOWY S¥CZ BOCHNIA TARNÓW GORLICE KRYNICA KROŒCIENKO ZAKOPANE JAS£O KROSNO RZESZÓW SANOK PRZEMYŒL USTRZYKI BALIGRÓD ¯YWIEC S£OWACJA C Z E C H Y U K R A IN A 10
izolinie wartoœci odchy³ek [m]
isolines of the differences [m] Pozosta³e objaœnienia jak na ryc. 1.Other explanations as in fig. 1.
5 20 40 35 30 20 25 15 15 5 10 5 5 10 10 10 10 15 15 25 20 10 5 10 -5 5 0 0 0 15 1 0 5
Ryc. 3. Mapa odchy³ek wzglêdnych rzeczywistych g³êbokoœci powierzchni nasuniêcia od war-toœci krigingu liniowego
Fig. 3. Map of the relative differences between the value of linear kriging and the values of real actual depths of the overthrust surface
0 5 10 15 20km CIESZYN WADOWICE MSZANA DOLNA NOWY TARG NOWY S¥CZ BOCHNIA TARNÓW GORLICE KRYNICA KROŒCIENKO ZAKOPANE JAS£O KROSNO RZESZÓW SANOK PRZEMYŒL USTRZYKI BALIGRÓD ¯YWIEC S£OWACJA C ZE C H Y U K R A IN A 0 0 0 -60 0 0 -6 0 0 0 -6000 -2000 -20 00 -20 00 -200 0 -2000 -2000 -200 0 -4000 -40 00 -40 00 -4 000 -400 0 -400 0
Objaœnienia jak na ryc. 1.
Explanations as in fig. 1.
Ryc. 4. Mapa g³êbokoœci powierzchni nasuniêcia karpackiego — funkcja promieniowa; obja-œnienia jak na ryc. 1
Fig. 4. Map of depths of Carpathian overthrust surface — radial basic function; explanations as in Fig. 1
m/km w jego zachodniej czêœci i 410 m/km w czêœci wschodniej. Dla ca³ego obszaru polskiej czêœci Karpat gra-dient nachyleniu powierzchni nasuniêcia wynosi 225 m/km. S¹ to wartoœci zbli¿one do podanych przez Oszczypkê i Tomasia (1985), które wahaj¹ siê miêdzy 60 a 250 m/km. Od podanych wartoœci gradientów wyraŸnie odró¿nia siê gradient w wschodniej czêœci sektora wschod-niego (410 m/km). Jest to zwi¹zane z du¿ym nachyleniem powierzchni nasuniêcia w kierunku punktu jej maksymal-nego przeg³êbienia na po³udnie od Sanoka.
Interesuj¹ce jest po³o¿enie punktów przeciêcia siê
kie-runków wektorów gradientów OA, OB, OC (ryc. 5) w
ka¿dym sektorze. Punkty te reprezentuj¹ œrednie œrodki krzywizny powierzchni nasuniêcia w ka¿dym z sektorów. W sektorze zachodnim œrodek krzywizny powierzchni nasuniêcia (OA) jest zlokalizowany na linii dyslokacyjnej A–A skonsolidowanego pod³o¿a Karpat, oddzielaj¹cej sektor zachodni od centralnego. Œrodek krzywizny powierzchni nasuniêcia w sektorze centralnym (OB) jest zlokalizowany na linii dyslokacyjnej B–B. W sektorze
wschodnim œrodek krzywizny (OC) znajduje siê (ryc. 5) w
rejonie zerwania regionalnego sk³onu pod³o¿a skonsolido-wanego (Ry³ko & Tomaœ, 1999, 2001), rygla Rymanowa (¯ytko, 1997, 1999). Poniewa¿ œrodek krzywizny powierzchni jest zwi¹zany z punktem przy³o¿enia si³y j¹ deformuj¹cej mo¿na uznaæ, ¿e dzia³aj¹ce si³y w trakcie nasuwania siê Karpat na swoje przedpole mia³y swoje punkty przy³o¿enia zlokalizowane na wa¿nych strefach dyslokacyjnych A–A i B–B skonsolidowanego pod³o¿a Karpat i by³y genetycznie zwi¹zane z jego neogeñsk¹ przebu-dow¹, której model zosta³ przedstawiony przez Ry³kê i Tomasia (2001). Mo¿na równie¿ wysnuæ wniosek, ¿e cyto-wani autorzy nie docenili w pe³ni roli rygla Rymanowa.
Podsumowanie
Powierzchnia nasuniêcia karpackiego jest powierzch-ni¹ o regularnym kszta³cie (ryc. 1, 5) nachylon¹ w kierunku NNW–SSE. Œredni gradient jej nachylenia mo¿na oceniæ na ok. 225 m/km. Strefa jej maksymalnych przeg³êbieñ, a co za tym idzie maksymalnych mi¹¿szoœci utworów fliszo-wych znajduje siê miêdzy Baligrodem a po³udniow¹ gra-nic¹ pañstwa osi¹gaj¹c tu prawie 10 km. Strefa ta pokrywa siê ze stref¹ maksymalnego przeg³êbienia pod³o¿a skonso-lidowanego Karpat. Pomimo regularnoœci, na liniach
dys-lokacyjnych A–A i B–B
zwi¹zanych ze skonsolidowanym pod³o¿em nastêpuje jej gwa³tow-ne przeg³êbienie z zachodu na wschód.
Ze wzglêdu na stopieñ regu-larnoœci powierzchnia nasuniêcia karpackiego dzieli siê na trzy sektory. Sektor zachodni znaj-duj¹cy siê miêdzy zachodni¹ gra-nic¹ pañstwa i lini¹ dyslokacyjn¹ A–A, gdzie ona jest najbardziej
zaburzona, sektor œrodkowy
zawarty miêdzy liniami dysloka-cyjnymi A–A i B–B, gdzie powierzchnia ta cechuje siê œred-ni¹ nieregularnoœci¹ oraz sektor wschodni miêdzy lini¹ B–B i wschodni¹ granic¹ pañstwa o naj-bardziej regularnej powierzchni nasuniêcia. W obrêbie sektorów widoczna jest wyraŸna korelacja stopnia nieregu-larnoœci z mi¹¿szoœci¹ utworów fliszowych, a tak¿e, co jest szczególnie istotne, ze zmiennoœci¹ tektoniczn¹ skonsoli-dowanego pod³o¿a Karpat.
Œrodki krzywizny powierzchni nasuniêcia wyznaczone dla sektorów uk³adaj¹ siê na wa¿nych liniach dyslokacyj-nych pod³o¿a skonsolidowanego, liniach A–A, B–B oraz ryglu Rymanowa. Takie po³o¿enie œrodków krzywizny pozwala wysnuæ wniosek, ¿e równie¿ na tych linach znaj-dowa³y siê punkty przy³o¿enia si³ deformuj¹cych t¹ powierzchniê w trakcie ruchów nasuwczych.
Reasumuj¹c, mo¿na wysnuæ wniosek, ¿e powierzchnia nasuniêcia karpackiego wykazuje silne zwi¹zki z tektonik¹ pod³o¿a skonsolidowanego Karpat i formowa³a siê w trakcie jej neogeñskiej przebudowy. By³y to procesy prawie równo-wiekowe, proces formowania siê powierzchni nasuniêcia móg³ byæ tylko nieznacznie póŸniejszy od procesów przebu-dowy pod³o¿a skonsolidowanego Karpat opisanych przez Ry³kê i Tomasia (2001) i zachodzi³ w tych samych etapach.
Problematyka poruszana w artykule jest obecnie realizowana w ramach tematu badawczego KBN 6 P04D01421 a przedstawio-na praca wykoprzedstawio-naprzedstawio-na zosta³a w trakcie jego realizacji.
Literatura
CARLSON R. E. & FOLEY T. A. 1991 — The Parameter R2 in Mul-tiquadratic Interpolation. Comput. Math. Applic., 21: 29–42.
KONIOR K. 1981 — Rola miocenu w budowie i tektogenezie brze¿nej strefy Karpat obszaru Cieszyn–Wadowice. Prz. Geol., 29: 5–12. KSI¥¯KIEWICZ M. 1951 — Objaœnienia arkusza Wadowice. Pañst. Inst. Geol., Warszawa: 1–283.
KSI¥¯KIEWICZ M.1972 — Budowa geologiczna Polski. T. IV. Tekto-nika, cz. 3. Karpaty. Pañst. Inst. Geol. Warszawa.
OSZCZYPKO N. & TOMAŒ A. 1985 — Tectonic evolution of margi-nal part of the Polish Flysch Carpathians in the Middle Miocene. Kwart. Geol., 29: 109–126.
RY£KO W. & TOMAŒ A. 1999 — Obraz skonsolidowanego pod³o¿a Karpat polskich w œwietle badañ magnetotellurycznych. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 168: 195–208.
RY£KO W. & TOMAŒ A. 2001 — Neogeñska przebudowa pod³o¿a Karpat i jej reperkusje. Pr. Pañst. Inst. Geol., 395.
WDOWIARZ S.1976 — O stosunku Karpat do zapadliska przedkar-packiego w Polsce. Prz. Geol., 24: 350–357.
¯YTKO K. 1997 — Electrical conductivity anomaly of the Northen Carpathians and the deep structure of the orogen. Ann. Soc. Geol. Pol., 67: 25–43.
¯YTKO K. 1999 — Symetryczny uk³ad póznoalpejskich rysów pod³o¿a pó³nocnych Karpat oraz ich przedpola i zagórza: szew orogenu i kratonu. Pr. Pañst. Inst. Geol., 168: 165–192.
162
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 2, 2003
0 5 10 15 20km CIESZYN WADOWICE MSZANA DOLNA NOWY TARG NOWY S¥CZ BOCHNIA TARNÓW GORLICE KRYNICA KROŒCIENKO ZAKOPANE JAS£O KROSNO RZESZÓW SANOK PRZEMYŒL USTRZYKI BALIGRÓD ¯YWIEC S£OWACJA C ZE C H Y U K R A IN A -5 0 0 0 -60 00 0 0 -500 -50-10000 -1500 -2000 -2500 -3000 -2000 -100 0 -200 0 -3000 -3000 -4000 -40 00 -3 0 0 0 -200 0 -3000 A B A B OA OB OC
regionalny sk³on pod³o¿a wg Ry³ko, Tomaœ (2001)
regional basement slope after Ry³ko, Tomas (2001)
strefy dyslokacyjne wg Ry³ko, Tomaœ (2001)
dislocation zones after Ry³ko, Tomas (2001)
OA
wektory gradientów
vectors of the gradients
œrodki krzywizny
centres of curvature
Pozosta³e objaœnienia jak na ryc. 1.
Other explanations as in fig. 1.
Ryc. 5. Sektorowa mapa powierzchni nasuniêcia karpackiego Fig. 5. Map of depths of Carpathian overthrust surface — in the zones
