L O K A L IZ A C J A O B S E R W A T O R IU M K O P E R N IK A
W E F R O M B O R K U N A P O D S T A W IE X V I-W IE C Z N E G O D O K U M E N T U
Dotychczasowi biografow ie M ikołaja K opernika nie zdawali sobie jasno sprawy skąd, z jakiego miejsca dokonywał on w e From borku wiekopomnych obserwacji.
Większość b io g ra fó w 1 uważała za o w e „obserwatorium “ północno- -zaehodnią wieżę, zwaną dziś T u rris C opernici, w połączeniu z gankiem obronnym, k tó ry przytykał do mieszkania astronoma, biegnąc wzdłuż murów, lub m oże nawet był celowo rozszerzony w form ie tarasu o> w ie l kości ok. 2 X 2 m. Jeden tylko E. Z in n e r2 słusznie traktował takie przypuszczenie jako- zupełnie nieprawdopodobne, lecz na próżno szukał „w ieżyczk i (tu rricu la ), niższej o połowę od w ie ż y Kopernika, bez dachu“ , która by m ogła odpowiadać rela cji niejakiego Eliasza,, syna Olafa, M o- rianusa Cimbera, znalezionej w dziełach Tychona Brahego 3. Ze wszyst kich dawniejszych koperniko logów Zinner n ajb liżej był prawdy, lecz nie wiedząc, gdzie leżały wspomniane w o w ej notatce Brahego zabudo wania Ekharda z Kępna (w których mieszkał i obserwował Cimber), zaniechał dalszego dochodzenia i w rezultacie doszedł do negatyw nej i przedwczesnej konkluzji, że „K op ern ik w ogóle nie posiadał obserwa torium, a więc specjalnego budynku do obserw acji“ .
Stwierdzenie to, w św ietle ostatnich badań polskich kopernikologów, nie jest słuszne. W 1961 r. Adam P en con ek 4 postawił hipotezę, że obser watorium Kopernika stanowiła niska, przysadzista wieża-oktogon, tw o rząca obecnie podstawę zbudowanej w 1685 r. dzwonnicy. Z punktu widzenia bowiem astronoma-obserwatora nadawała się ona n ajlepiej na miejsce ustawienia i przechowywania jego dość dużych, nieporęcznych narzędzi drewnianych, a przede wszystkim ok- 3 m w ysokiego i ty le ż praw ie długiego instrum entum parallacticum (triq u e tru m ) oraz eklip- tycznej sfery arm ilarnej (sphaera arm illaris).
W ieża-oktogon (ryc. 1), pochodząca z X I V lub X V w., posiadała za czasów Kopernika 'taras 6 m szeroki (bez dachu), otoczony dokoła ok. 2 m wysokim murem z blankami, który stanowił doskonałe zabezpieczenie od w iatrów wstrząsających drewnianymi, n iezbyt stabilnymi narzędzia mi, jak również przed wścibstwem profanów.
1 Por. m.in.: L. P r o w e , N icola u s C op p em icu s. Berlin 1883— 1884; a także: E. B r a c h v o g e l , Fra u en bu rg, die Stadt des K oppern iku s. Elbing 1933.
* E. Z i n n e r , Entstehung und A u s b re itu n g der C oppernicanischen L e h re . Erlangen 1943.
3 T. B r a h e, Opera O m nia, t. X, s. 345. (A p p e n d ix ad observationes anno 1584). Hauniae 1923.
4 A. P e n c o n e k , O bserw a toriu m M ik oła ja K op ern ik a . „Urania“, n r 6/1961.
4 Janusz Pagaczewski
Rye. 1. Obecny stan oktogonu
(fot. autora} C O B p eM eH H b IM OKTOrOHa
The octogon in its present state
(photographed by the author)
Trzecie z większych narzędzi Kopernika, kwadrant słoneczny, ;nie stało nigdy na wieży, lecz w ogrodach zabudowań, które K opernik formalnie zajm ował prawdopodobnie już od 1497 r., a w których faktycznie za mieszkał od 1512 r., gdy po śmierci wuja, biskupa Łukasza W aczen- rodego, sprowadził się był na stałe do Fromborka. Przypuszczam, że jeszcze wówczas oktogon nie b ył używany jako obserwatorium i że został nim dopiero w 1521 r.
W latach 1515— 1516 K opernik zajęty był głównie obserwacjami Słońca, mając na w zględzie uzyskanie materiału do projektowanej przez R zym reform y kalendarza. Toteż w ogrodzie otaczającym zabudowania sw ojej kurii extra castrum, leżącym na zachód od oktogonu, zbudował solidną, murowaną z kamienia lub cegły podstawę, którą w Revolutiones nazywa pavimentum.. N a niej, po dokładnym spoziomowaniu za pomocą ówczesnego niwelatora, czyli śródwagi (hydroscopium), ustawiał d rew niany zapewne, jak wszystkie narzędzia Kopernika, może nawet własno ręcznie sporządzony kwadrant słoneczny. Tym' kwadrantem obserwował wysokości Słońca w południe prawdziwe, uzyskując jako w y n ik dokład niejszą wartość nachylenia ekliptyki do równika oraz szerokość geogra ficzną Fromborka. Na tym samym pavim entum ustawiać musiał w ó w czas i pozostałe narzędzia, które również w ym agały spoziomowanej pod stawy, skąd wnioskuję, że powierzchnia pavim entum musiała być duża, od 2 X 2 do 3 X 3 m.
W roku 1516 K opernik w yjeżd ża na dłużej do Olsztyna, gdzie pia stuje godność administratora dóbr kapitulnych. Kontynuuje tam badania nad ruchami Słońca za pomocą ściennego zegara refleksyjnego, w ła snoręcznie sporządzonego na krużganku zamku, tuż obok sali, w k tórej
mieszkał.
_
*W ojna w roku 1520 z zakonem krzyżackim naraża K opernika na poważne straty; w raz z całym dobytkiem pozostawionym w domach kurii w e Fromborku pastwą podłożonego przez krzyżacką bandę pożaru pada jego ukochany kwadrant słoneczny.
P o trium falnej obronie Olsztyna przeciw wojskom w ielk iego mistrza Albrechta K opernik powraca znowu do Fromborka. Trzeba było ^araz przystąpić do odbudowy spalonych domów i remontu nadw ątlo nych murów, opasujących katedrę i pałac biskupi. L e p iej i bezpieczniej było przy tym w owych burzliwych i niepewnych czasach przenieść się do jednej z kurii w ew nątrz murów. W yb ór padł na północno-zachodnią wieżę, zwaną później T u rris C opernici — wieżą Kopernika. Jak w ska zują badania architektoniczne, właśnie w tym okresie została nadbudo wana cała szczytowa część wieży, z dachem podobnym do tego, jaki posiada ona obecnie. W niej K opernik zaprojektował był sobie miesz
kanie-W najw yższej, piątej kondygnacji w ieży urządził on pracownię nau kową i tam powstała większość jego prac naukowych, w raz z De R evo lu -
tionibus. O piętro niżej (4 kondygnacja) znajdował się pokój m ieszkalny
i sypialnia, połączone z pracownią na górze wąskimi, drew nianym i scho dami. Tam sypiał, chorował i umarł w ielk i reform ator astronomii. Na 3 kondygnacji znajdował się prawdopodobnie pokój ordyn acyjn y K op er- nika-lekarza. Pokój ten dostępny był wprost z podwórza przy pomocy drewnianych schodów zewnętrznych. Jeszcze niżej (2 kondygnacja) była kuchnia, a już pod poziomem podwórza — piwnica-spiżarnia, w której na żelaznych hakach wbitych w strop wieszało się na sznurach zapasy żywności lub też snopy ziół lekarskich.
*
Do tego mieszkania wprowadził się K opernik na dobre dopiero w 1521 r., gdy ostatecznie zakończył prace administracyjne w Olsztynie. Pozostałe mu instrumentarium zainstalował w oktogonie i tam w po godne w ieczory chodził ze ślepą latarnią w ręku, przem ykając się po drewnianych krużgankach-hurdycjach. D rzw i, którym i z domu w ych o dził, znajdowały się w e wschodniej ścianie w ieży na poziomie 4 kon dygnacji, tj. na poziomie pokoju mieszkalnego. P ro w ad ziły one bezpo średnio na drewniany ganek, który otaczając w ieżę od wschodu i po łudnia pozwalał strażom nocnym obchodzić ją, nie wchodząc do wnętrza. Ganek ów łączył się z dalszymi gankami-hurdycjami, które prow adziły poprzez w ieżę bramną aż do samego oktogonu, w którego murze znajdował się otw ór wejściow y, a za nim, wewnątrz 7-m etrowego muru, schodki, którym i bez trudu można się było wydostać na taras. Zam knię cie za sobą drzw i na klucz odcinało astronoma od spraw zewnętrznych i pozwalało' oddać się kontem placji gwiaździstego nieba. Taras, a p rz y najmniej pewna jego część musiała być przez K opernika dokładnie spoziomowana za pomocą śródwagi. Narzędzia b yły przypuszczalnie przechowywane pod zamknięciem w jakiejś ogrom nej szafie otw ieran ej na w zór gotyckich ołtarzy. W ysunięcie obu narzędzi (trią u etru m i sfery arm ilarnej) nie przedstawiało^ dla nawet n iezbyt silnego m ężczyzny
6 Janusz Pagaczewski
w iększych trudności, K opernik zaś posiadał famulusa W ojciecha Szebul- skiego i chłopca do posług Hieronima.
- K opernik musiał się jeszcze posługiwać jakimś mechanicznym zega rem; najprawdopodobniej był to zegar w ieżo w y from borskiej katedry, 0 którym pierwsze wzm ianki pochodzą z 1503 r. Z dochowanych rachun ków wynika, że od 1515 r. zegar ten był pod troskliwą o p ie k ą 5. Kupiono n ow y sznur za jedną grzywnę, potem drut mosiężny i klucz. Sprowadzono też majstra do gruntownego remontu zegara, płacąc mu trzy dukaty. W zm ianki te dowodzą, że K opern ik (bo któż by inny), p rzy w ią zyw ał dużą wagę do regularnego chodu zegara. Mimp to podawał on czas obserwacji z dokładnością tylko^ do ułamków godziny (V2, V3, V5, l/g 1 V12) z w yjątk iem obserwacji zaćmień Słońca i Księżyca, p rzy których podaje czas z dokładnością do jednej minuty. A lbo w ięc służący, stojąc w pobliżu zegara, odczytyw ał tych wypadkach głośno minuty, albo też K opernik posiadał jeszcze jakiś inny zegar (może wodny), który regulow ał w edług obserwacji gwiazd. Na pewno natomiast posiadał przenośny zegar słoneczny, oczywiście własnej kon stru kcji6.
N iestety K opernik w zorow ał się na astronomach starożytnych, któ rzy na ogół nie podawali szczegółów obserwacji, uważając to za zbędne. W prowadzał w ięc do prac już gotowe, obliczone w yn ik i dostrzeżeń. Toteż poza wzmianką w Revolutiones, że większość obserwacji astrono micznych w ykonał w e Fromborku, nie znajdujem y na ogół u niego żadnej uwagi, w jakim miejscu, jakim narzędziem obserwował, a często naw et czas obserwacji nie jest podany. Dlatego prawie wszystkie go, co d otyczy pracy obserwacyjnej Kopernika, musimy się tylko do myślać.
Dokumentem, na którym w przeważnej części opieram wnioski, jest. karta tytułow a Dodatku do obserwacji z 1584 r. Tychona Brahego (ryc. 2). Dodatek zawiera in extenso w ykaz obserwacji, w yk o nanych w e Fromborku w 1584 r. przez Eliasza, syna Olafa, Morianusa Cimbera.
M ożliw ie w iernie przetłumaczony na język polski tytuł brzmi:
Obserwacje astronomiczne dokonane w N iem czech w 1584 r. przy po m ocy trójkątnego sekstantu. Następują południkowe obserwacje wyso kości Słońca i niektórych gvoiazd wykonane nowym sekstantem we F ro m borku w Prüsach, gdzie niegdyś mieszkał K opernik, w celu zbadania dokładnej wysokości bieguna tego miejsca oraz niektóre z te j samej przy czyny dokonane w K rólew cu. W e F rom b orku w Prusach, czyli na W ar m ii, w budynkach pana Ekharda z Kępna, najbliższych od strony zachodniej te j w ieżyczki, z k tó re j M ikołaj K op ern ik wszystkie obserwa cje przeprowadzał, według rela cji tamtejszych mieszkańców.
Na zachód od oktogonu znajdują się dziś trzy budynki jednopiętrowe. Są to kanonie: św. Stanisława Kostki (curia S-ti Stainislai) św. Michała- -Archanioła (curia S-ti M ichaeli-Archangeli) oraz św. Piotra (curia S-ti Petri).
Ich zewnętrzny charakter architektoniczny jest raczej późny, jednak że m ury posiadają w ątki średniowieczne. Jedna z tych kandnii musi stać
5 J. W a s i u t y ń s k i , K o p e rn ik , tw órca now ego nieba. W arszawa 1938, s. 242. 8 Zegar ten zaginął. Por.: H. S c h m a u c h , N eue Funde zum Leben sla u f des C opem icus. Elbing.
Lokalizacja obserwatorium Kopernika we From borku
APPENDIX AD OBSERUATIONES ANNI 1584.
OBSERUATIONES ASTRONOMICyE
IN G E R M A N IA F A C T * A N N O 1584 PER SE X TA N TE M TRIGONICUM .
S equu ntur Obferuationes quaedam altitudmls Solis Si quarundam Hel- larum merldlante fa&m p e r S e x tan tern nouum Fnienbu *gt PruRiae, vbj C O P E R N I C U S olim vlxit, pro ihveM ganda ¡¡lie poll altitudihe exadta, & qumdam etlam R eg iom on ti eod em do c au la habitte.
F R U E N B U R G I PRUSSI/E S IU E W A R M I/E in sedibus Dom ini ECARDI DE KEM PEN. proximis
ab occidente turricuUc ifti, in qua N IC O L A U S C O P E R N IC U S omnes fuas obferuationes
a b iftius loci incolis feciBe dicitur. D IE 17 M AIJ
inftrumento év n U r u ad meridiem prim um collocato, obferuaui faepius altitudinem © '“, donee ad fum m am fupra horizontem eleuationem perue- nit, * inueni earn 57° 0 " 10". Poftea Temper altitudo diminuebatur. Erat hoc die circa meridianum tempus caelum bene ferenum, poftea quam- quam nubes interdum Solem offus- c aban t, tam en de linea meridiej ali- quantulum per pianitiem trunco flr- miter iniundtam certior fatftus Turn.
D IE 18 MAIJ.
Altitudo O M eridiana 57 9 non eft Tatis certa haec obferuatio inter nubes fatíta.
Eodem die ad veTperas.
Ardturus in M eridiano 57° 1*1 Borealis Lan cium ¡fl, 27 50! L ucida in collo Serpentanj 43 25 10 Superior in m anu Ophiuchi 33 5.
non fatis certa Siniftrum genu Ophiuchi 26 0
D IE 19 MAIJ.
Altitudo © M eridiana 57 20 erat m ediocriter ferenum. Eodem die ad veflperas. _ Ardturus in M eridiano 57 ii
D IE 20 MAIJ.
Altitudo O M eridiana 57 281
DIE 21 MAIJ A D VESPERAS. Altitudo fuperioris Lancium 27 50i | Stella in pedtore ferpentarij 33 23 < Suprema in fronte ni 17 3:1 Non fatis bene confpici potuerun*. Cor HI 10 17 «I
DIE 22.
Media frontis m in Merid. 14 19 Inter nubes obferuata eft.
DIE 23 MAIJ.
Altitudo O Meridiana 57 52 50 Erat bene ferenum hoc die, non fa tis certa tamen eft obferuatio. Ardlurus in Meridiano 57 2
Propter crepufculum non fatis ex- quifite videri in meridiano potuit. Borealis Lancium I I 27 50,
ad fummum Media in fronte Ifl 14 191 Suprema frontis It] 17 51 Sequens in manu Ophiuchi 32 1
non fatiö exquifite
Cor m ^1'
Praecedens genu Ophiuchi 25 59 50 Humerus finifter Ophiuchi 45 44 Caput Herculis 50 341 Caput Ophiuchi 48 J5
non fatis certa
Lucidior apud dextram
manum Ophiuchi 26 2 10 D IE 25 MAIJ.
Altitudo © Meridiana 58 8 20 Rye. 2. Karta tytułowa A p p e n d ix u Tychona Brahego
TwTyjibHBiii jiMCT AnnenduKca Thxo Bpare Front page of the A p p e n d ix of Tycho de Brahe
na miejscu zabudowań Ekharda z Kępna i stanowić miejsce, skąd obser w ow ał Cimber.
W edług brzmienia w y żej cytowanego dokumentu, należy w ybrać tę z nich, która leżała najbliżej od strony zachodniej oktogonu. Kanonia św. Michała-Archanioła odpada ze w zględu na okoliczność, że jest ona najdalszą z trzech istniejących. W yboru należy w ięc dokonać pośród dwóch pozostałych: św. Stanisława i św. ¡Piotra, W praw dzie kuria św. Stanisława leży niemal dokładnie na zachód od oktogonu, jest
8 Janusz Pagaczewski
jednak oddalona od niego o 54 m. Natomiast kanonia św. Piotra leży tylko o 34 m od oktogonu, jednakże w kierunku południowo-zachodnim. W ydaje się, że Brahe, przy określaniu kieruinku zachodniego nieznanych mu m iejsc m ógł nie być ścisłym: najważniejsza chyba jest okoliczność, że od oktogonu d zieli ją odległość tylko 34 m etrów!
M yśl, że domki te stanowiły kiedyś alodium, a więc kurię extra
muros Kopernika, nasuwa się nieodparcie. Dlaczegóż bowiem Cimber
obserwował in aedibus, a nie z w ieżyczki, z której przecież K opern ik miał wykonać „w szystkie obserw acje“ ? Słowo „w szystkie“ jest tu na pewno zbyteczne i tłumaczy się chyba brakiem pamięci współlokatorów
Kuria św. Stanisiawa Oktogon (turrlcula) Obserwatorium Kopernika / po 1520n. Kuria św. Piotra
Ryc. 3. Plan okolic obserwatorium Kopernika
AcTpoHOMMHecKan oScepBaTopna KonepHWKa. TeHepajibHbili njiaH A plan of the surroundings of Copernicus’ observatory
Kopernika. Pam iętali oni dobrze, skąd astronom obserwował w później szych latach życia, m ogli zaś zapomnieć, skąd obserwował niebo w pierwszych latach pobytu w e Fromborku. A jednak, jeśli Cimber zgodził się obserwować szerokość geograficzną z ogrodu Ekharda, to musiał mieć ściślejsze inform acje o miejscu pierwszych obserwacji — właśnie szerokościowych — Kopernika albo od samego Ekharda, albo od nieznanego, sitarego wiekiem świadka. Inaczej Cimber w ykonałby obserwacje z w ieżyczki.
tj. z 17 maja 1584 r., zastanawia nas uwaga: „D ie 17 M ai instrum ento
en platei ad m eridiem p rim u m colloeato, observavi...“ , co przetłum aczyli
byśm y chyba tak: „N a jp ie rw obserwowałem narzędziem ustawionym w południku na platform ie...“
Cóż to była za platforma? Należałoby wnioskować, że albo C im ber wym urow ał ad hoc nową, zniwelowaną, płaską podstawę (mając możność obserwowania z w ieżyczki!), albo- obserwował na starej podstawie koper
nikowskiej, czyli na szukanym przez nas pavim entum . Osobiście skła niałbym się raczej do tej drugiej hipotezy- W yd aje się, że dokładne przeszukanie terenu, np. za pomocą prospekcji geofizycznej, powinno doprowadzić do znalezienia bodaj śladów ow ego pawimentu, co osta tecznie przesądziłoby wszystkie wątpliwości.
Istnieją poważne dane, że 'narzędzie, którym obserwował Cim berr sekstans trygoniczny, znajduje się w Technickym Muzeum w Pradze.
W pracy niniejszej nie piszę bliżej o narzędziach obserw acyjnych M ikołaja Kopernika, gdyż rekonstrukcję ich przeprow adzili pieczołow i cie przed 1948 r. drow ie Feliks i Tadeusz Przypkow scy. D rew niane
rekonstrukcje naturalnej wielkości znajdują się w Muzeum M ikołaja K opernika w e Fromborku, a dokumentacją ich zajm ie się dr Tadeusz Przypkow ski w jednej z najbliższych prac.
W yn iki niniejszej pracy z całą pewnością będą rzutować na sposób rekonstrukcji zachodniej części m urów obronnych, zwłaszcza zaś o k to - gonu oraz domków Ekharda z Kępna 7.
7 Pozwalam sobie gorąco podziękować inż. arch. Czesławowi W egnerowi za uwagi architektoniczne oraz prof. Józefowi Witkowskiemu, drowi Janowi Gadom skiemu i drowi Tadeuszowi Przypkowskiemu za cenne u w agi merytoryczne.
Ryc. 4. Oktogon Kopernika (rekonstrukcja) OKTOroH KonepHMKa (p e K O H C T p y K u n a )
10 4 Janusz Pagaczewski
MECTOnOJIOJKEHME A C T P O H O M H H E C K O ÍÍ O EC EPBAT O PM M HMKOJIAH KOnEPHM KA BO O P O M B O P K E n o A O K Y M E H T A J Ib H O M y
M A T E P M A J iy X V I B.
A b t o p o6ocHOBbiBaeT npaBHJibHOCTb wnoTe3a A l a n i a n e H i^ o H K a o to m , h t o
HnKojiaft KonepHMK ^ejiaji cb o m acrpoHOMiiHecKiie HaBjnoaeHwa b o OpoMgopKe M3
hm3koü BOCbMMyrojibHOft 6 auiHM -CTOJi6 a, Ha3biBaeMoro H b iH e o k t o í o h o m , Koropaa
b X V I b . 6wjia 3BeH0M 3anaflH0ii nacTM KpenocTHbix CTeH. HmiOJíañ KonepnnK CHanajia 3aHKMaji o ^ H y va f l B y x Kypwfi (c b . Muxajia kjim c b . Ilerpa), pacnonoxceH- Hbix b ÓJiHJKañmeM coceflCTBe oKToroHa c 3anaflHOü c t o p o h m . 3flecb b ca^y H a x o -
flmicH KaMeHHbiü (JjyHflaMeHT (pavimentum) njiomaflbio 3 X 3 m, Ha k o t o p o m b 1515—1516 rr. oh yCTaHaBjiHBaji c b o m npn6opbi — rjiaBHbiM 06pa30M cojmeHHbiii
KBaflpaHT — m, HaSjHOflaa BbicOTy Cojinqa b nojijjeHb no MecrHOMy BpeMeHM, onpe-
a a r m j i BejiHHHHy yrjfa HaKJiOHa s k jim h tm k m k SKBaxopy, a T a x a c e reorpacJiMHecKyio niMpoTy <3?poM6opKa.
B 1584 r. 3jin am OjcacJpoBHH MopwaHyff IlmviSep c 3Toro see dpyHflaMeHxa, ko- Topbrii oh Ha3biBaeT platea, Ha6jiioflan reorpacjDMnecKyio mwpoTy OpoMGopKa c no- Moinbio „HOBoro, TpeyroJibHoro ceKCTaHca” (nofljiHHHHK KOToporo, BepoaTHO, Ha- xoflHTca b Ilpare). 3 t o t cjpyHflaMeHT — pavim entum — cneflyer MCKaTb npii iiomolum
apxeoJioriíHecKMx HCCJieflOBamijí b6jim3h ynoMaHyrbix Kypwü.
B 1520 r., cjieflOBaTejibHo nocjie Toro KaK 3flaHMa, HaxoflMBuiweca 3a npe^e- JiaMH KpenocTHbix creH, cropejiw, KonepHHK nocejituica m paSoTaji b 6auiHe, ko- Topaa Bnocjie^cTBMM nojiynmia Ha3BaHne Turris Copernici, a TaK»ce ycTpomi noeym acrpoHOMMHecKyio o6cepBaTopMio b OKToroHe, KOTopoii oh n0Jib30Bajica y x e no KOHqa C B o e d jkm3hh.
L O C A L IZ A T I O N OF N IC O L A U S C O P E R N IC U S ’ A S T R O N O M IC A L O B S E R V A T O R Y A T F R O M B O R K O N TH E B A S IS O F A 16th-CENTURY
D O C U M E N T
The author proves, that Adam Penconek’s hypothesis about Copernicus’ observatory at Frombork having consisted of a low, octagonal turret, called tu rric u la in literature and now termed octogon, which formed a 16th-century link in the western section of the town’s defence walls, is correct. Nicolaus Co pernicus initially lived in one of the two houses (St. Stanislas or St. Peters), situated immediately to the west of the octagonal tower; in the garden attached td them, he had a brick-and-stone base (p a vim en tu m ), some 3 by 3 metres in size, on which he placed his instruments in the years 1515— 16; observing the sun with & sun quadrant at noon, local time, he arrived at the value of the inclination of the ecliptic to the equator and o f the latitude of Frombork.
In 1584, Eliasz, son of Olaf, Morianus Cimber used the same p avim entum , which he called platea for observing the latitude of From bork with the help ¡of a new triangular sextant, at the request of Tycho Brahe. (In all probability this instru ment is now at Prague.)
A fter 1520, i.e. following the burning-down of the buildings extra m uros, Copernicus moved his dwellingrooms and study to the tower (tu rris ) since known as T u rris C o p e rn ici and arranged a n e w astronomical observatory in the Octagonal turret (tu rric u la ), which he used to the end of his life.
