Uwagi o morfogenezie wydm okolic Warszawy

(1)

KBZy.szTQF

SCHi01!lNiEIcH

UWĄGI

o

MORFOGENEZIE

.

wYnM

OKOUC WARSZAwY·

. ·

t/

.

(2)

R'JIC. Z.Trzy r6

umoiegle

Z'I"<lIłnięte

'ID1I<fIm.y

u&ypane

przez wiatry

wiejące

od polud1llia. Najstarull

jest

tu

.wydma

p6~nocna,

na;mlodsza

połud",iowa.

s

N

Ryc..

3.

Przekroje przez

wały'lV'ild.11I.O'We 2IrOŚ?Jiięte

równolegle.

Strzałką

jest

O%TIaoCI2lOIILy

kierunek

głów-nego

w~atr'u

tworzqCego

wydmę.

. JoaIk

rw:idać, w&ły

te

mqgą ZI'lal!lbać 1Itę jI.'ÓWI!lJ~ą,.

twarząc 19'1IElII."Qki wtBJł

polc:ihQdlny .

o

k.I:lk!u

Il"ÓWIIlIOl~

.l.iIn.iWh

~blłetawych· jpl"ZiE!l!izleron.yoh lPa~~ ~ .

nfrż:eniami.

[Czasami

ltaikJa, gN'.ari:~1II 2il"ośnięcia,

!ict'fma,

da-lej

lbędJ:me lniBrZjylWIaJIl

szwem

IW)'Idlmowym,

~cw:i

.test.

~~ 7l!Il3l!uną

w

lIlaJCbyiIen:i.u

st.dku.

!linIną

p;u1ia!-cJ.ą

21bl

i,źn;.QICI'llf'łILita

.

jest ~

poidiutilD!e,

gdy

lWlBi

wyod!mow:y

pc!I\Wtalje

z,!kilRW.

~

rozmie-.

~

lIlIat

jedJnJej

iUln.m

(Inp.

lIlIa.

:kmwęJzi.

1flaJr$U,

na

grąnDcy '()~ru ~stegQ). WÓWlCZBIS

:zrrn.Wmi,a

się ~ pałfow1n;jJe ~erunek

!Pl"2lebilagu

.lm

~

.tqwej

;i

1'Ów.n.ie

!gWIai1bOlVll!ll.:!,e

zm.iIan;LaJją Siłę ~

pOISi'lJCiZeg(jlJn"YlC!h

odclln!ków

rwo.. '.

· :Miahlilwy.)eBt·

'WII'e37JCIe

i

.Jnti.di.

typ

,~"

· .wydIm,y.

Is1m:iJejąoa jpewtt1aJ l"Cl'llbiemość w'~

~. lWaiów, 1W;V1IJIilkJadąc.a. rz; !p()lWlatn~o

lWlP11,ytwu

.~

!II

:rozmie3'lJc:zan:i.a.

ma>:ier"!IBilu ~o

.' na

'l.l!k!s.zlt:atbawoliJn!e

'Się. wydm

1P00000000'E!/,'

rile

~a

·w

wię1a;rzj,yclJ,

oskiuiP.ilSlkJBldl

1WYdm0lWYdh

11JO.i~wa:-

.

ły mqgą Się !:lJl'IaIStaJĆ ,pad jp~. !k.ąiflam(jryc.

4 i

5).

·Gmn.icę .zroaniięcdla.', 'lIlICtŻInIa.

;tu

jpl'7leś1~, IPQdałWIe

jak

w

iPIZYJpa.dkrach

~

w·

wy:r.a6Jrre:j

~

~ 1lIlOI'It~

w

7lI.'QID.iętJll(lh 1CZIę śclaiClh

rwydm.

ZIrośn!ięte

!POd

ikątem ~

up:Jdab-ltiIadą'!Się vi! tniłelkifńrY.ch ~cllk:Blch

do wydjm'

pal'I8I-boil.iozl!lydh.

i

w

'tan.

IS1P<JISÓb

mqgą Ibyć

iln.tJE!l'1PretOlWlal!lJe,

g4y

l"O'lJWIBIrIII'

mm.ion.a..

ką-ta.

skliJerow.a.ne

są 1IlI8I

2I!iIc.hód

(ryc. 6).

'

:

Pir.z;y

oo:WIl"Otnej

orlenJtaIIlIcjl magą ,być

J:1IW'arlmle

za

~ Wewnętrzne

mmiona dwu

zbliźni:a,czonych

wydm pa- .

"~' którycĄ .~

Il'Iamilorn.a.

lUlEJgły

. oe!lacjli ..

Tra!k:

samo iZl'eSztą lPojedylruczy 1W.ął

w,ydm.o-wy

o

~Lki pl".aJWte

:rów:lIIcl1!eriJn!ilkowtej

i

jpOło-: gim jpOłuJdInJi:awy

stCJIlru

moa.:n.a

u~ Z!łI póIl:nCJaI)!e .1'Iamię ~boli,

którego

IPClIłuIdm:LOwy

odpóW.JedhtiIk.

u1eJg!1:ro.zrw.ialni'll.

· '.

Dot~

pr.zed<;talwillmy.oIbt.3IZ

grnicIJt.wa

~

WIaBIów

wyrdmawy;ah w.y1dłUliiclqylOh

z SW

JIi.a

!NE,

~ tą dJOiŚĆ

a!lldlkio

L!iJ~ Wały:

te

1POOBtqpatd!łe

do

pdprzetdlnio .

1QIPiJ3yrw:aJnydh. !Są

Od

JDilC!h'

baIrdJzIiIeO··

W

podI:'

· stasw.iie

lS.?JI!Il'I($1e

a

7mI8IZEI1n ~Jej płaJslde

i

lIliiie

/mai-ją

19boków

zi'lWiywid'Ula.limwlainy.clh

trt:r~ą Dal

sIIak:

,

Ryc~

4. For~ .~eudoPa.ra.bol~: młodsza,

'ID'!Id

.

połu4~a zromięta pod

kqte.mze

S'tarszą,

pÓbnocnq.

Od

młe)!ca zroŚ71lięcią;

widoczne raptlowne .

zwiększe

nie

U?ysokóŚC!i. połqc2Xlnych

wydm.

W

~hodniej

sWe;

CZę§CI

wyd.ma

J7łlodsza zmieniła rOzciągłość,

dostoso-•

'wu;q.e

.,tę

do

P1"3eb~gu

w'Udmy

sta.rs~j.·

Rve.

~. Zrośnięte

podkqtem

wałY wyd7J'l.ÓU)etwOrzą·

pseudoparabolę,

na.

,które;

wierzchołku

w

'dać

linliq

zroś!"ięcia

obydwu wydm.. Stokam.i nawietrznymi

na

ramlona.ch pseudoparaboli

są

.stoki poludni.otve,

00-.

" ,

wietrznYmi

północne.

.'

CeClhy1le

wJlkiatzluj

ą,

llJe

who;f;SJk:i,

'W.aIł· jlaSIt

wtóm1e

~OIWIaflly

iPl'Ze:z

,'Wiatry rz;

SW

i.

S,

.~

'tIerl:

Ze

u,twICIt"ZOiIl(y •

rroJSIW

jako

'WI!:Ił

!l'ÓWIIlIOIlegly do

.1Jw!omą-~ah gO'W'.iBml'llJw

1P00000dmfJCtWy1cih.

'

.

.z'l.l(pa}n.~a-

!PQddJIne

~, ~etd:rlIaIk. jp01;~

!l'o:1lwd.-n.ięte, '~f!1'w~);~vał .iF~.oWilcIz 1 . 'IIIaI .częśclowo

1Pdm"y_

., 1;yIah ~cią lPlJSI;yn!.aoo:A:Q1~.

'Po-wstały ~. j,ajko ;ró~e

dla

palll:uJ~

'W!iIaJtr'Il

~. ~ /POOS~Ot doń

'W'ia'fru

u:~ti

QpIsr.a:jąc się, jn,8I

ab3arlwacjl9ich

Fiedlcxrowi..c.z.a. II

ma

~~. W1DiiQsIkJ!lIClh 10 ~~a

otailddh.lWY,Din,·

~

.Pl7J-ląc drugą. faIlrter:n.aI~

a.

UZJ:),aJĆ ,~.

cha.!r.akJbelr

form opilsywmych

rz; :PuszJ~ KJ~.

.

1 B. A. ~ ... ~ il :IIoIriInda:OIwaoije pie9CZllllllli(lO ~ pu!l'lyń. T-rudy l1nsmu_ G·~l'8."·

w ...

.XXXIX. 19ł8. . ~ ... J'"

(3)

Ri/c.,

6.pLaqz.

zespołu

wydm (walów

,W1I~h)

. '

"t1D07'Zqcego formy

·pseudoparaboIi.

Sf1romesq ,stoki"

'półinoone. polioQ,ie--południowe.

!Na ,wale

wydmowym

" o

lP"lebiegu NW---SE

(~rodkotovm)

,ótnka

IW

nachy-leniu

stoków' oaw,ietTznego

ł'

1Iawiefr.znelJO' ;est sitnie:l

w1lMżona

ni.i: na walach wydmowych ()

TOzciqglóśd 'rÓ1»1lOleŻfl4kOWe;i.

. SpowodOwane,

jest

'tfY

:wpolvwem

" ,wiatlru

m.chodniego

ub~o uj'

stosunku

do'

głów

,nego w:atnt 'ttoonqcego -

południowego.

Kierunki

" , ,

wiatrów po1w::ziane strzralkami.

'

,

" Gh'Jwntym

'l!IIl'8IUIIlenł.em ~o

,.:paJralbo'l!Lcm.ej"

,budoIwie

4;ych

wyqm

jle9.t

podep:ly

/tU

1I'1.1C2I~

1'O2l-biór

morfmtel;ry!Clllny

l1li

:PQZIa

tym

lD!iąIymelrjJa,

w

ll'IQli-: mJi.esrlJCZen.iJu.

odrWdetrZllll,ych li.

~

BIn'ków

:JN~.

1I»aI,

lIlIIllIlmdęcia ~ lWąJIpt:lwU§cl '.prz;yparnn.iećmUer1y,

Ze

~ ~

diIIu-,

, 'ma/C7JOIIlO

;istJn:ieatllemdwu

'l"Ó6JnyclJ.

dkrIeIsów

,wydjmo-: twón,wydjmo-:rz.ydl.

Sa1ger l,

iktólr.'Eigo

~erwoaJCje, ,;nad ~

"mi

~<i. rllqStały ~e IW

!I.'Olm8I-,',Zain.iJaclJ.

~

na.

~ 1(§eInE:ZlV

lW,YdJm.

dIro-,Lic

Woflll'S'TaWY~ ~ 1ŻIe' :nies~ fIPlIWO-'

dowały

Wia,try z SW

przemo:ielowywające

pierwolm.y

p],alllbtidowy.

~any

iP1'fl.IE!'Z

1Wia!f;ry'

:wBChod- .'

,me

(1l'Y1C.'

7).

IP~ iMałknwL9k:iI

a

jest

~

ri.e

!Po

,. Bmger - D1e NQl"ddeiUJtache InLa.nddf1nen. Stuttgart 1910.'