Surowcowa ekspansja Australii
Adam Maksymowicz
1Eksploatacja surowców na ca³ym œwiecie napotyka powa¿ne przeszkody spowodowane rozprzestrzenianiem siê koronawirusa, jednak nie w Australii. Surowcowa ekspansja tego pañstwa jest skierowana przede wszystkim na eksport do Chin, Indii, Japonii i innych krajów (Borello, 2020). Jest to tym bardziej god-ne podkreœlenia, ¿e w pierwszych mie-si¹cach 2020 r. wydobycie surowców odnotowa³o globalny spadek, którego wartoœæ ocenia siê na ok. 6,9 mld USD (Els, 2020). W 2018 r. eksport surowców wygenerowa³ rekordowy zysk Australii – 248 mld USD (Aussie, 2019). To w przybli¿eniu 2,4 razy wiêcej ni¿ wynosi bud¿et RP. Zapowiedzi s¹ jeszcze bardziej ekscytuj¹ce, gdy¿ w ci¹gu najbli¿szych kilku lat mia³ on wzrosn¹æ do ok. 278 mld USD, a w rzeczywistoœci ju¿ w 2019 r. przekro-czy³ 281 mld USD. Przemys³ wydobywczy zatrudnia 200 tys. osób i ocenia siê, ¿e istnieje dalsze zapotrzebowanie na kadry górnicze – w granicach ok. 38%. Potrzebni s¹ przede wszystkim in¿ynierowie i technicy (The changing..., 2019).
KLIMATYCZNE PROBLEMY SUROWCOWEGO ELDORADO
Australia, zajmuj¹ca powierzchniê ok. 54 razy wiêksz¹ od Polski, jest krajem niezwykle bogatym we wszelkiego rodzaju surowce mineralne, które wystêpuj¹ w niezwykle korzystnych warunkach geologiczno-górniczych. Przynaj-mniej od czasów zakoñczenia II wojny œwiatowej kraj ten pod wzglêdem wydobycia surowców naturalnych nale¿y do œcis³ej czo³ówki œwiatowej. W krajowych i zagranicznych relacjach przyjmuje siê to jako coœ oczywistego.
Klimat Australii jest doskona³y dla turystów, ale nie dla górniczych inwestycji. Co kilka lat na skutek nagrzania siê Pacyfiku na przemian z katastrofalnymi powodziami wystêpuj¹ och³odzenia, które sprowadzaj¹ równie ruj-nuj¹ce gospodarkê susze i ogarniaj¹ce setki tysiêcy kilo-metrów kwadratowych po¿ary. Zarówno w powodziach, jak i po¿arach ginie maj¹tek ludzi i oni sami, a odkrywkowe górnictwo bywa dewastowane przez te ¿ywio³y. Pod wzglê-dem klimatycznym dla geologów i pracowników sektora wydobywczego Australia jest krajem wymagaj¹cym ¿elaz-nego zdrowia. Œrodkow¹ czêœæ tego kraju zajmuje wielka pustynia o powierzchni 1,371 mln km2
. Dzieli siê ona na 10 czêœci, z których Wielka Pustynia Wiktorii ma powierzchniê 348 tys. km2
. £¹cznie pustynie zajmuj¹ ok. 18% powierzch-ni kraju, a razem z obszarami pó³pustynnymi – 35%. Na tych terenach temperatura powietrza dochodzi do 50 °C.
Z£OTO AUSTRALII
Od wielu lat Australia jest drugim producentem z³ota na œwiecie. Chiny – dotychczasowy lider w tej dziedzinie – z powodu coraz ostrzejszych wymagañ dotycz¹cych ochrony œrodowiska zosta³y zmuszone do zamkniêcia
najbardziej uci¹¿liwych zak³adów górniczych. W tym czasie Australia stale zwiêksza³a mo¿liwoœci wydobyw-cze. Efektem tych dzia³añ jest coraz mniejsza ró¿nica w iloœci z³ota uzyskiwanego przez Australiê i Chiny. Kil-kadziesi¹t odkrywkowych kopalñ z³ota jest rozsianych we wszystkich szeœciu terytoriach administracyjnych Australii, najwiêcej jest ich w Australii Zachodniej. Firma konsultingowa Surbiton ocenia, ¿e w 2019 r. Australia wydoby³a 325 t z³ota – rekordow¹ wielkoœæ w historii górnictwa tego kraju (Williams, 2020). Australia ma te¿ najwiêksze zasoby z³ota na œwiecie, które wynosz¹ ok. 10 tys. t, a maj¹ byæ zwiêkszone do 15 tys. t. Stanowi to 18% œwiatowych zasobów. Na drugim miejscu jest pod tym wzglêdem Republika Po³udniowej Afryki z zasobami 6 tys. t (https://www.ga.gov.au/data-pubs/data-compila-tions/mineral-exploration-and-investment#heading-3).
Z£O¯A RUD MIEDZI
Australia jest szóstym producentem miedzi na œwiecie – w 2018 r. pozyska³a 950 tys. t tego metalu (Da Silva, 2019). Wed³ug USGS pod wzglêdem udzia³u w œwiatowych zasobach miedzi (13%) kraj ten zajmuje drugie miejsce – po Chile (28%), a przed Peru (11%), USA (6%), Meksy-kiem (6%), a tak¿e Chinami, Rosj¹, Indonezj¹ oraz Polsk¹ (po 4%; Pigram, 2014). Lokalizacja z³ó¿ jest uwarunkowa-na budow¹ geologiczn¹ Australii, w której wyró¿nia siê dwie jednostki geostrukturalne: platformow¹, zajmuj¹c¹ zachodni¹ i œrodkow¹ czêœæ kontynentu, oraz fa³dow¹: paleozoiczn¹ i mezozoiczn¹, w jego wschodniej czêœci. Platformê tworz¹ archaiczne gnejsy i ³upki krystaliczne poprzecinane intruzjami ultrazasadowymi, z którymi s¹ zwi¹zane z³o¿a rud miedzi, niklu i platyny. Stratyfikowane z³o¿a rud miedzi wystêpuj¹ w prekambryjskiej serii osado-wej na pograniczu strefy fa³dowañ z platform¹ zachod-nioaustralijsk¹. Obecnie jest eksploatowanych kilkanaœcie z³ó¿ intruzywnych, wykszta³conych w formie licznych soczew, których strop zalega na g³êbokoœci 100–300 m. Ich mi¹¿szoœæ dochodzi do 8 km (Blaschke i in., 1977). Zasoby podziemnej kopalni Mount Isa, najwiêkszej w stanie Queensland, wynosz¹ ok. 4 mln t rudy o zawartoœci ok. 3% miedzi. Najwiêksze stratyfikowane, polimetaliczne z³o¿e rud miedzi, uranu i srebra, o nazwie Olympic Dam, znaj-duje siê w Australii Po³udniowej, w odleg³oœci ok. 560 km na pó³nocny zachód od Adelajdy. Z³o¿e to wykszta³ci³o siê na kontakcie proterozoicznych granitów i zwi¹zanej z nimi neoproterozicznej brekcji wulkanicznej, która zawie-ra minezawie-ra³y miedzi, uzawie-ranu, z³ota i srebzawie-ra. Zosta³o ono odkryte w 1975 r. Strefa zmineralizowanej brekcji ma ok. 7 km d³ugoœci i 4 km szerokoœci. Jest przykryta m³odszymi osadami o mi¹¿szoœci 350 m. Zasoby tego z³o¿a wynosz¹ 6,7 mld t rudy o zawartoœci 0,87% Cu; 0,29 kg/t U3O8; 0,3 g/t Au i 1,6 g/t Ag. Ocenia siê, ¿e jest to jedno z naj-wiêkszych stratyfikowanych z³ó¿ rud polimetalicznych na œwiecie (https://www.mindat.org/loc-11726.html). Obecnie wydobycie wynosi 200 tys. t miedzi rocznie. Kopalnia
550
Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 7, 2020
1
nadal jest rozbudowywana i wkrótce jej roczne wydobycie ma osi¹gn¹æ 350 000 t miedzi (BHP Billiton’s..., 2019).
PIERWIASTKI ZIEM RZADKICH
Metale ziem rzadkich s¹ surowcami poszukiwanymi do produkcji samochodów elektrycznych oraz turbin wiatro-wych. S¹ te¿ niezbêdne do rozwoju przemys³u obronnego. Chiny opanowa³y ok. 80% œwiatowego rynku eksportu metali ziem rzadkich. Stany Zjednoczone wraz z roz-poczêciem w 2018 r. wojny handlowej postanowi³y unie-zale¿niæ siê od dostaw tych pierwiastków z Chin. Jednym z krajów, które mog³yby zast¹piæ chiñski monopol w tej dziedzinie, sta³a siê Australia (Maksymowicz, 2019). Jak siê okazuje, Chiny, dominuj¹ce w dostawach metali z szeregu terb–dysproz, nie uzyskuj¹ z krajowych z³ó¿ wszystkich pierwiastków ziem rzadkich w iloœci wystar-czaj¹cej do zaspokojenia w³asnych potrzeb. Z tego powodu sta³y siê one zarówno ich najwiêkszym œwiatowym ekspor-terem, jak i importerem (Jingyi, 2019). Dosz³o nawet do tego, ¿e bêd¹ importowaæ skand i itr ze Stanów Zjednoczo-nych (Scheyder, 2020). W tej sytuacji Australia, dyspo-nuj¹ca zasobami pierwiastków z poszukiwanego szeregu neodym–prazeodym, ma szansê na wype³nienie luki na rynku. Australijska spó³ka Lynas Corporation jest drugim na œwiecie producentem metali ziem rzadkich. Firma ta jest daleko zaawansowana w wydobywaniu pierwiastków ziem rzadkich w trzech kopalniach w Australii i jednej w Tanzanii (Bromby, 2020).
WÊGIEL KAMIENNY
Trwaj¹ prace nad udostêpnieniem do eksploatacji z³ó¿ wysoko kalorycznego wêgla kamiennego w zag³êbiu Gali-lea. To gigantyczne z³o¿e nale¿y do wêglowej prowincji Bowen Basin, która ci¹gnie siê przez blisko 1500 km wzd³u¿ Wielkich Gór Wododzia³owych – od Sydney na po³udniu po Townsville w stanie Queensland na pó³nocy. Ocenia siê, ¿e basen ten zawiera ok. 5% œwiatowych za-sobów wêgla kamiennego. Niecka wêglowa zajmuje po-wierzchniê 250 tys. km2. Udostêpnione zasoby wynosz¹ ok. 30 mld t. Pok³ady wêgla wystêpuj¹ od powierzchni zie-mi do g³êbokoœci ok. 1500 m p.p.t. Pocz¹tkowo planowano budowê odkrywkowej kopalni Carmichael, której roczne wydobycie wêgla z tego z³o¿a mia³o wynosiæ ok. 100 mln t, z czego 40 mln t wêgla koksowego by³o przeznaczonych na eksport do Chin i ok. 60 mln t do Indii. Chiny zamierza³y zainwestowaæ w ten projekt 8 mld USD, a Indie 10 mld USD. Jednak z wielu œrodowisk podnios³y siê g³osy protestu przeciwko tym projektom. Ich powodem by³a obawa, ¿e intensywna praca portów prze³adunkowych zagrozi Wiel-kiej Rafie Koralowej, która i bez tego ulega zniszczeniu. Trwaj¹ce od 8 lat protesty okaza³y siê skuteczne. Adani – indyjski inwestor, który na przygotowania do uruchomie-nia kopalni wyda³ ju¿ 3,5 mld USD – znacznie ograniczy³ swoje plany. Kopalnia Carmichael ma byæ znacznie mniej-sza – jej szczytowe wydobycie ma osi¹gn¹æ 27,5 mln t wêgla rocznie (Pathak, 2018). Natomiast bez protestów w tej samej prowincji wêglowej australijska firma
Pem-broke Resources otrzyma³a zgodê w³adz œrodowiskowych
i rz¹dowych na eksploatacjê z³o¿a Olive Downs w rejonie miejscowoœci Moranbah. Zasoby wêgla koksowego tego
z³o¿a (ok. 900 mln t) maj¹ byæ wydobywane odkrywkowo w iloœci ok. 15 mln t rocznie (Haselgrove, 2020).
POLSKI I AUSTRALIJSKI WÊGIEL BRUNATNY Z medialnej debaty prowadzonej w Polsce na temat wêgla brunatnego wynika, ¿e nie ma on u nas przysz³oœci. Ca³kiem odmienna jest jego rola w energetyce australijskie-go stanu Wiktoria. Rz¹d teaustralijskie-go stanu 26.06.2020 r. podj¹³ decyzjê o wznowieniu eksploatacji wêgla brunatnego w kopalni w dolinie Latrobe. Kopalnia ta by³a nieczynna od 2014 r. Zamkniêto j¹ po po¿arze buszu, w którym ogieñ dotar³ do eksploatowanego wtedy pok³adu wêgla brunatne-go. Wêgiel ten zapali³ siê, przez co d³ugo nie mo¿na by³o opanowaæ po¿aru. Akcja gaœnicza trwa³a 45 dni. Pobliskie miasto Morwell zosta³o pokryte gêstym dymem, a ludnoœci zalecono jego opuszczenie. W celu wznowienia eksploatacji powo³ano specjalny urz¹d ds. reaktywacji Kopalni Latrobe
Volley i nie ma informacji o jakichkolwiek protestach w
tej sprawie. Prawdopodobnie wynika to z d³ugoletniej wspó³pracy przemys³u z miejscow¹ ludnoœci¹. Zatem nastawienie spo³eczeñstwa do eksploatacji australijskiego wêgla brunatnego jest ca³kowicie odmienne ani¿eli u nas w kraju. Zasoby wêgla brunatnego w stanie Wiktoria wynosz¹ ok. 430 mld t, a w Polsce zaledwie 14 mld t. Australijski wêgiel zalega w pok³adach o mi¹¿szoœci 100–200 m pod nadk³adem dochodz¹cym do 20 m. W Polsce nadk³ad ten jest kilkakrotnie wiêkszy, a pok³ady nie przekraczaj¹ 10–20 m mi¹¿szoœci. Na dodatek wêgiel brunatny Wiktorii ma zwykle niewielk¹ zawartoœæ siarki, metali ciê¿kich i azo-tu. Wed³ug œwiatowych norm odznacza siê bardzo niskim poziomem zanieczyszczeñ wprowadzanych do atmosfery w wyniku spalania (Jannucci, 2020).
LITERATURA
AUSSIE mining exports broke records in 2018. Mining.com, 6.02.2019 r. BHP Billiton’s Olympic Dam expansion declared a major development by SA Government. ABC News, 14.02.2019 r.
BLASCHKE W., BLASCHKE Z., M¥CZKA W. 1977 – MiedŸ. Przerób-ka mechaniczna. [W:] Bolewski A. (red.), Surowce Mineralne Œwiata. Tom Cu. Wyd. Geol., Pañstw. Inst. Geol.
BORELLO E. 2020 – WA’s decision to keep its mines open amid coro-navirus may have saved Australia’s economy. ABC News, 9.05.2020 r. BROMBY R. 2020 – Australia in box seat to become world’s new rare earths powerhouse. Smallcaps.com.au, 11.05.2020 r.
DA SILVA O. 2019 – Top Copper Production by Country. Copper Inve-sting News. 24.05.2019 r.
ELS E. 2020 – Covid-19 disrupts $6.9 billion of global mining output. Mining.com, 30.04.2020 r.
HASELGROVE S. 2020 – Pembroke secures go-ahead for Olive Downs coal mine. Australian Mining. 15.05.2020 r.
https://www.ga.gov.au/data-pubs/data-compilations/mineral-exploratio-n-and-investment#heading-3
https://www.mindat.org/loc-11726.html
JANNUCCI E. 2020 – Victoria unveils rehab plans for brown coal mines. Mining.com, 26.06.2020 r.
JINGYI C. 2019 – China should diversify rare-earth supplies as Myan-mar suspends exports: analysts. Globar Times, 17.12.2019 r.
MAKSYMOWICZ A. 2019 – Surowcowa wojna handlowa. Prz. Geol., 67 (3): 160–161.
PATHAK M. 2018 – Adani to fully fund its troubled Australia coal Pro-ject. https://www.livemint.com/, 30.11.2018 r.
PIGRAM Ch. (ed.) 2014 – Australian Atlas of Minerals, Resources, Mines & Processing Centres. Australia Governmenet. Geosience Australia; https://d28rz98at9flks.cloudfront.net/78988/78988_AIMR_2013.pdf SCHEYDER E. 2020 – China to buy rare earths from U.S. as part of trade pact. Reuters, 15.01.2020 r.
THE CHANGING face of mining jobs in Australia. Mining Technology, 23.01.2019 r.
WILLIAMS L. 2020 – 2019 Aussie gold output at new record 325 tonnes. Sharps Pixley, 1.03.2020 r.
551
