Maciej Orkan-Łęcki
"Iredyński: mała Apokalipsa z
figurkami", Andrzej Zieniewicz,
"Dialog" nr 1 (1975) : [recenzja]
Biuletyn Polonistyczny 18/3 (57), 100
( I I ) WYSŁOUCH Seweryna: Twórczość Choromańskiego wobec międzywojennego, psychologizm u. "R a ię tn ik L it e r a c k i" 1975 z.1 s . 61-84.
W p r o z ie d w u d ziesto lecia międzywojennego mianem psychologizmu o k reśla s ię co najm niej t r z y różne n urty, k tó re w y k s z ta łc iły odrębne konwencje l i t e r a c k ie : a/ prozę p rocesu aln ie ujmującą psychikę ludzką; b/ prozę id io g r a - f ic z n ą ; c/ prozę behawiorystyczną. Twórczość autora "Z azdrości i medycyny" m ieści s ię przede wszystkim w niepopularnym i krytykowanym id io g r a f izm ie. N ie bez znaczenia j e s t także nurt t r z e c i , pamiętać bowiem n a le ży , i ż Choro- mański pierw szy wprowadził n a rra cję behawiorystyczną do lit e r a t u r y p o ls k i e j .
BP/57/65 M.Cz.
( I I ) ZIENIEWICZ A n d rzej: Ire d y ń s k i: mała Apokalipsa z fig u ra m i."D ia lo g " 1975 nr 1 s.1o6-112.
A n a lizu ją c programową brutalność i elementy sadyzmu obecne w tw órczości Ired y ń sk iego , autor staw ia t e z ę , i ż je s t to typowy przykład r e a k c ji na kom p lik u ją c y s ię obraz świata i na h is t o r ię re la ty w iz u ją c ą w szelk ie w a rto ś c i. Jedyną re a ln o ś c ią s t a ją s ię tu akty sadyzmu i b r u ta ln o ś c i. W utworach oma wianego p is a r z a p rze ja w ia s ię to w konstrukcjach fabularnych operujących izt-
wariantami teg o samego schematu. Rozdrapywanie prawd moralnych w im ię bru t a ln e j prawdy o życiu ma u Iredyń sk iego podwójną motywację: je s t aktem od- kłanywania wyidealizowanych wyobrażeń o ż y c iu , a także wykładnią " f i l o z o f i i zmysłów", ro zgryw a ją c ej s ię w p ła s z c z y źn ie zw ie rz ę c o ś c i oraz skandalu mo ra ln e g o . Utwory Iredyńsk iego - to p rze z swój schemat konstrukcyjny te k s ty tenden cyjn e, z fa b u łą służebną wobec obsesyjnych scen, które ilu s t r u ją a p r io r y c z n ie pow ziętą prawdę uważaną za niepodważaną.
