Ekonomiczne i prawne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce

Pełen tekst

(1)w. Czes ława. Pilarska. Katedr. Mlkr • • konomll. Ekononriczneiprawne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce l.. Polęcie. I Istota. bezpośrednich. Inwestycll zagranicznych. Zagraniczne inwestycje bezpośred n ie, rozwijające s i ę w ostatnich latach bar· dza dynam icznie. odgrywaj'l coraz wiCkszą rolę w gospodarce sw iat owcj. S'I istotnym czynnikiem pogłęb i an i a międzynarodowego podziału pracy i globali-. zacji produkcji. Przyczyniają się do powstawania nowych zdolności wytwórczych, modernizacj i i restrukturyzacji istniejąc yc h przcdsiębiorslw,jak również IworLcnia nowych miejsc pracy i poprawy kwaliftkacji pracowników oraz s tają s i ę dla gospodarek wielu krajów. w tym t akże Polski, co raz wyraźniejszym generalorem wzrostu gospodarczegol. Kraje ubiegające się o jak najwięk szy naplyw inwestycji konkurują ze sobą o dostęp do ograniczonej puli środków. Badania nad i stotą i przyczynam i bezpośrednich inwestycji zagranicznych przeżywają obecn ie rozkw il. Podobne za imeresowanie tym zjawiskie m odno~ towano w literaturze ekonomicznej w latach 50. i 60., kiedy ta forma mi ędzy narodowego przepływu kapitału stala s i ę waż n ym ź ród łem zew nętrznego finan sowania gospodarek wielu krajów 2 • W lite raturLe przedmiotu funkcjo nuje sze reg defi nicj i bezpośrednich inwestycji złl gra ni cz nych (BI Z). Najczęściej o kreś ł a n e są one jako forma d łu goter minowych lokal kap i ta ł owych, wywo ł ujących trwa ł y wp ł yw na za rządzanie l Por.: B. Ficdor. Bilans plmnicz.y i wz.rost gospodurczy: perspekt)%'a dlllgookresowa. s. 5-6, 11- 12: Z. Sadowski. Kapillll <.agranicVlY, bill/fiS plallliczy i modernizacja struktury gos/H)(larc<.ej, s. 6. [w:] Bilan.~ plomic<.y Polski - wy<.wonia. <.agroŻen io, Materiały z konferencji. PrE. Warszawa 11 .12.1998 r. , oraz S. Rączko wski. Wzrost - konkurencyjność - zO/mdnienie. "Gospodarka Narodowa" 1998.nr l.s.93. 2 K. Przybylska. Determinanty zagroflicVl)'ch inweSTycji bezpośrednich w teorii międzynoro. dowego cyklu życia produktu . ..Gospodarka Narodowa" 1998. nr 2-3, s. 42..

(2) Czesława. PiJarska. działalnośc i ą produkcyjną przeds i ębiors twa. zlokalizowanego w innym kraju oraz zysków z tego tytułu. C h arak terystycz n ą cechą bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest przem ieszczanie, oprócz kapita łu , innych czynników produkcji, przy czym i s totną ro ł ę odg rywają umi ejętno śc i techniczne. menedżers ki e i marketingowe). B ezpo ś redn i e inwestycje zag ran iczne polegają m.in. na: przej mowaniu ud z iałów w firmie zagranicznej, wybudowan iu za granicą przeds i ębiorstwa od podstaw i wyposażen iu go w kapitał za kł adowy (in westycje greellfield), tworzeniu za granicą spółek join t venture, zak ładaniu filii za granicą, reinwestowaniu zysków w przeds i ębiorstwach zagranicznych. Oprócz wyżej wymienionych i st ni eją jeszcze niematerialne form y bezpoś rednich inwestycji zagranicznych , zwanyc h nowoczesnymi formami: umowa fran chi sing, transfer know-how i technologii , licencje i podwykonawstwo·. Zgodni e z roz sze rzo ną defini cj ą Organizacji Wspólpraey Gospodarczej i Rozwoju (OECD)', którą akceptuje w i ększość krajów, a takie zgod nie z przyjętymi w praktyce międzynarodowej standardami, opracowanym i przez Mię dzynarodowy Fund usz WalulOWY i EUROSTAT'. zagranicznym inwestorem bezpośrednim jest indywidualny przeds i ęb i orca, prywatne lub p aństwowe przeds i ęb i ors t wo, rząd , grupa osób fizycznych lub prawnych , które posiad ają przedsięb i orstwo bezpoś red ni ej in wes tycji tzn. filię, s półkę afili owaną lub oddział. dział ające w kraju in nym ni i kraj siedziby inwestora lub inwestorów bez poś redn i ch. P rzedsiębio rs twem bezpośred ni ego inwes towan ia jest takie p rzed s iębiors t wo. w którym zagraniczny in westor bezpośred ni ma co najmniej 10% akcj i zwyk ł ych (tzn. ud ział u w kapital e) lub uprawnienia do 10% praw glosu na wa lnym zgromadzeniu akcjo nariuszy' , albo w inn y sposób posiada efektywny wpływ na zarządza nie przed s i ęb i orstwem'. os i ąga ni e. ) E. Czerwienice. Ztlgrwricl.ne ;,rwest)'cje bezpoJrednie w gospodarce kr(jjQW wysoko rozwin"(t)'cll, Zeszyty Naukowe, Prace dok torskie i habilitacyjne, Zeszyt 105. Poznań 1990 . s. 9. 4 D,M. Pika , Slrategie im...·e~·tyc)'jneJr(mcrjskichftrm w Polsce, "Organizacja i Kierowanie" 1997, nr l .s,39, s Z. Chrupek. Inwestycje wgraniczne w Polsce 1990- /995, Ekspcnyza dla Rady Strategii Spoleczno·Gospodarczej. Warszawa 1996, s. 56. 6 Standardy międzynarodowe zos tal y przedstawione w następujących publikacjac h: Balance of Paymenls Manual, 5-th Edition.IM F 1993, Benchmark Dclinition of Forein Direkt Investment. 3rd Edition,OECD 1996 oraz Bajance ofPayments Vademecum. Updale March 1996, EUROSTAT. Por. Inwestycje lagrarricvze w Polsce, IKiCHZ, Warszawa 1998 , s, 15. 1 W klasyfikacji podmiotów uznawanych za odpowiadające definicji inwestycji zagranicznych stosowanej przez GUS udzia ł ten wynosi zaledwie 1%. Badania statystyczne spólek prowadzone pnez GUS obejmują spół~i akcyjne j spółk i z ograniczoną odpow iedzialnością. nie7.aleŻnie od stop· nia zaangażowania kapi talu, kraju pochodzenia inwestora oraz nieza leżnie od liczby pracujących w nich osób. Brak określenia przez GUS minimalnej gra nicy udziału zagranicznego inwestora w kapilale podstawowym spólki powoduje, że w stalystyce potskiej liczba spólek z udziałem kapitału zagranicznego jest duia (ogółem na dz.ień 3 1.12. 1997 r. d zial ało w Polsce 12 377 spółek tego typu) i rozdrobniona. pncważajq prledsiębiorslwa male (do 10 zatrudnionych). 8 Na przyklad w krajac h Beneluksu do dzi ś, pomimo za leceń opublikowanych w raporcie OECD. nie określono minimalnego progu udzialu akcji lub praw glosu uznając. i.e zorganizowana.

(3) Ekonomiczne i prawne uwarunkowania... Z treści zaprezenlOwanyc h definicji wynika, że bez pośredn i e inwestycje zag raniczne sprowad zają się do rozszerzeni a przedsięb i ors t wa poza grani ce kraju macierzystego. lokowania lam ś rodków fi nansowych i dostarczani a dóbr inwestycyjnych. w których inwestor posiada udzia ł w łasnościowy, oraz uzyskania bezpoś red n iego wpł yw u na jego d z iałalność. Bezpoś red ni e inwestycje sensu stricto to przede wszystkim zakup lub budowa od podstaw nowego p rzedsię· biorstwa za granicą kraj u macierzystego lu b przejęc i e w ca ł ośc i lub w częśc i j u ż i stniejącego przed siębiorstwa za g ranicą.. 2. Regulacle prawne w zakresie Inwestycll zagranicznych PrLeds i ębiorstwo. z u dzi a ł e m kapitału zagranicznego moż n a ul worLyć w Polsce na mocy dwóch ak tów praw nych : Kodeks u handloweg09 oraz Us tawy o spó ł kach z u dzia ł e m zagranicznym lO z dn ia 14.06. 199 1 r. Celem wprowadzenia tej ustawy by ł o dostosowanie prze pisów reg u l uj ących n ap ł yw i fun kcjono· wa nie ka p itału zagranicznego do nowych warunków, w których znalaz ł a s i ę Polska po 1989 L , związa n yc h z tra n s fo rm acją systemową. Polska w wyżej wymienionej ustawie u dz i e lił a inwestorom zagranicznym podstawowych gwarancj i, a mianowicie: inwestorzy zagraniczn i uzyskali prawo lransfc rów zysków za gran i cę. transferu kap it a łu w razie li kwidacji firmy, transferu odszkodow ań w wypadku wy wł aszczeni a. Uzyskali oni również szereg zwo lni e ń z podatku dochodowego. Inwestor zagraniczny by ł zwo ł ni o n y z podatku m.i n. wtedy, gdy w kł ady kap it ału zagranicznego przekroczy ł y równo· w artość 2 mln ECU oraz gdy d z i a ł a ln ość spó ł k i : - prowadzona by ł a w regionach zagrożo n yc h wysokim bezrobociem struktura lnym , - m i a ł a zapew ni ć wdrożen i e nowych rozwiązań technologicznych w gospodarce narodowej . - um oż l i w i a ł a sprzedaż towarów i u s ł ug na eksport co najm niej w 20% ogólnej wartośc i sprzed aży!!. W 1995 L opracowa no projekt noweli zacji ustawy z dn. 14.06. 199 1 r. o s pó ł kac h z ud z i ałe m kapi ta łu zagran icznego. Znoweli zowana ustawa wesz ł a w życ i e z dn iem 29 .03. 1995 r. Zasad ni cz;1 z m ianą, k tó rą wprowadz i ł a by ł o znies ie ni e obowiąz k u uzyskiwani a zezwo len Mi nistra P rzeksz t a ł ce ń Wł asno* ściowyc h przez podmioty z u dz i a ł em ka p itału zagranicznego przy prowadzen iu grupa akcjonariuszy może wywierać efektywny wptyw na zarz.ądz.an ie przedsiębiorstwem pomimo mniejszego n i ż wymagany \0% udzial w kapitale spół k i . Uwzg l ędnia się tam natomiast pocho-dzen ie zagranicznego inwestora. 9 Por. Rozporządzen i e Prezydenta RP z 27.06.1934 r .• Dz. U. z [934 r., nr 57, poz. 502. z późn iejszymi zmianami. 10 Ustawa o spółkach z udzia tem zagnmicznym. Dz. U. nr 60/91. poz. 253. II Tamże..

(4) CzeslolVO Pilarsko. d zia ł alności. w zakres ie: doradztwa prawnego, obrotu nieru c homośc i ami, han· dlu importowanymi towarami konsumpcyjnym i oraz działalnośc i związanej z przemys ł em zbroje niowym (n ie będą cej przedmiotem koncesjonowan ia). Spó łki z udziałem k ap itału zagranicznego mu szą nadal u zyskiwać zezwoleni e na określoną d z iałalno ść, np. na zarządzanie portami lotniczymi lub morskimi, jeś li jest ona koncesjonowana na podstawie ustawy o działalnośc i gospodarczej . Kolejnym działaniem zmierzający m do uł atw i en i a podejmowan ia inwesly· cji zag ra nicznyc h w Polsce była zmiana ustawy o nabywaniu ni eru c h o mo śc i przez cudzoziemców. W noweli zacji ustawy z 1920 r. reg ulującej s przedaż nieru c h omośc i c ud zoziemcom , w tym s przedaż ziemi , przewidziano wyłączenie z obowiąz ku uzysk iwan ia zezwo l eń Mini stra Spraw Wewnętrznych te osoby. które zam i eszkują w Polsce na stałe co najmni ej pi ęć lat oraz współmałżonków obywateli polskich. jeżeli zam i esz kują w Pol sce co najmniej dwa lata w prly· pad ku nabywania nieruchomości na zasadzie wspólnoty majątkowej.lnweslorlY zagraniczni na mocy tej ustawy mogą nabywać bez zezwolenia Mini stra Spraw Wew nętrznych niezabudowane działki mi ejskie o pow ierzchni nie prlekracza· jl:jcej łącznie 0,4 hektaral ~. Czynni kie m s t ymulujący m nap ł yw kapitału zagran icznego do Polski w po· slaci bezpoś rednich inwestycji jest zaakceptowani e przez s t ro n ę po l ską zasady traktowania narodowego zagranicznych inwestorów. Zasada ta oznacza zrów· nanie warunków funkcjonowa nia. prLcdsiębiorslw. Z ud z i a łcm. kapilału. zagranicz·. nego. oddz iałów przedsięb i orstw zagranicznych i inn ych form zagranicznych inwestycji bezpoś re dni c h z warun ka mi funkcjonowania ich odpow ied ników krajowych. Stosowanie przez Pol s k ę zasady traktowania narodowego wynika ze zobowi'lzali przyję t ych przez Po l skę w trakcie negocjacji o cz łonk os two w OECD i obowiązujących bezwarunkowo od 12 .07. 1996 r., kiedy to Pol ska s ta ł a się oficja lnym cz ł onki em OECD. a także pośredn i o ze zobow i ązań zawar· tych w Układzie Europej skim , w czę ści dotyczącej zakładania i funk cjonowania przeds i ęb i orstw, porozumieniach Rundy Urugwajskiej GATIt) oraz w dwu· stronn ych umowach w sprawie popierania i wzajemnej oc hrony inwestycji. Zrównanie warunków funk cjo nowania przed sięb iors tw z ud z i a łem kapita łu zagra nicznego z krajowymi firmami obejmuje zarówno warunk i prawne , jak i praktykę pos tę powan i a adm inistracyjnego . Z zakresu traktowania narodowego wyłączo n e są m.in . takie dziedziny, jak: obro nn ość i bezpieczeństwo pań s twa oraz sektory zmonopoli zowa ne, np . u s łu g i pocztowe. W tyc h dziedzinach, w których Polska z ważnyc h przyczyn gospodarc zyc h ni c mogła przyz na ć inwestorom zagranicznym trakt owania narodowego. utrzy mała regulacje specjalne, polegające na ograniczaniu dos tępu inwestorów zagranicznych do okreś lon ych sektorów gospodarki lub ograniczając ich udział w kapitale zakładowym tworzonych przez nich spółek. Jest to praktyka 12 B. Durka , BezPośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce wlatacll 1995- 1996. AE we Wroclawiu. Zeszyty Naukowe, Wrocław 1997 , nr 778. I ) GATI 1994. art. Ił I..

(5) uwarul/kowania .... akceptowana, oczyw i ście we właśc i wyc h proporcjach, przez kraje czło nkows ki e OECD i nosi n azwę wyją tków od traktowania n arod owegol~. K o n se k we ncją tak iego samego traktowan ia dz i a ł a l ności inwestorów zagranicznyc h i krajo~ wyc h podm iotów gospodarczych jest zmn iejsza ni e się zakresu u reg ul owa ń praw nych przyj mowanych specjalnie na potrzeby tyc h pierwszych. Dla in westorów zagranicznych oznacza to zmniejszen ie ingerencj i admin istracyjnej w ich dz i ala l ność gos podarczą. Podsu m ow ując moż n a s tw i erdz i ć, iż obecne ustawodawstwo polski e w zakresie bezpośredn ich inwestycji zagranicznych staje s i ę powoli liberalne. a ostatnie zm iany swiad czą o silnej woli przyc i ągan i a do Polski jak najw i ększej ilości inwestycji zagranicznych w fonnie inwestycj i bezpośred ni ch . 3 . Czynniki decydulące o lokall.acll be.pośrednlch Inwestyc)1 w Polsce Na decyzje inwestorów o wyborze danego kraju jako miejsca podjęcia inwestycji wpływa wiele czy nników. Do n aj ważniejszych z nich można za l iczyć : - czynni ki ry nkowe (marketingowe), - czynniki kosztowe, - czynn iki związane z kl imatem inwestycyjnym pan uj ącym w kraju p rąj muj ącym inwestycje zagraniczne. Pierwsza grupa czy nników obejmuje m.in.: - poł ożen i e geograficzne. wielkość ry nku i perspektywy jego rozwoj u. - zdobyc ie, ulrLymanie i rozszerzenie rynków zbyt u w kraju lokaty, - zwiększanie eksportu fimly, - pod'łżanie za klientem, w sytuacj i gdy produkt zaspokaja jego specyficzne potrLeby (np. św i adczen i e pro fesjona lnych us łu g za gran i cą), - wykorzystanie finny jako bazy eksportowej na sąsiaduj ące ryn ki. Czy nniki związa ne z kosztami prowadzenia d z i a ła l nośc i za granicą to przede wszyst kim: - bliskość ź róde ł zaopatrzenia (bezpieczeńst wo i ciąg łość dostaw surowców), - łatwy dostęp do czynników wytwórczych; czyn nika pracy, kapita łu , surowców, - uzyskan ie d ostęp u do zaawansowanych technologii, doświadcze ni a menedżerskiego i organ izacyj nego, - ni ższe koszty pracy, produkcji, transportu . - kwalifi kacje pracow ników, 1l. 14/"westycje zagraniczne w Pob'ce. IKC HZ. Warszawa 19%. u POf.: K. Przybytska. Czynniki determ inujące prz.yplyw wgra"icmych inwestycji bezpoJred· "ich do Polski . .. Ekonomista'· 1998. nr 2- 3. s. 330 oraz 1. Wit kowsk a. Motywacje inwestorów wgraniczniczych - aspekty porównawcze Iw:1 BezPośrednie inwestycje zagraniczne w Po/su. pod red. Z. O lesiriskiego. PWE. Warszawa 1998. s. 70-86..

(6) Czesława. Pilarska. - zmniejszani e ryzyka poprzez jego geograficz n ą dywersy fik ację, - omijanie barier handl owych (np . wysokie cia) , - zac hęty finan sowe w postaci zwo l nień i ulg podatkowych . Na klimat in westycyj ny s kładają się na s tępujące czynni ki: - stab ili zacja pol ityczna (np .: częstotliwość zmian rządów, rozmiar i radyka· lizOl opozycj i pozaparlamentarnej, sila zw i ązków zawodowych, częstotliwość wys t ępowa ni a strajków), - stabili zacja gospodarcza (np.: stopa wzrostu PKB , poziom infl acji , bezro· bocia, zadłużenia zagranicznego), - stabilne normy prawne, gwarancje prawne, system podatkowy, - funkcjonowa nie admin istracji publicznej, - kszta łt owa nie kursów walutowych, - możliwośc i przejęcia fi rmy (prywatyzacj a) , - oc hrona w ł as n ośc i , - przepisy doty czące ochrony środowi s ka , - b li skość kulturowa i przyjazne stosunki z krajem goszczącym. Z punktu widzen ia in westorów zagranicznych Polska na l eży do jednych z bardziej atrakcyjnych krajów Europy Srodkowej i W schod ni el~. Wielk ość polskiego rynku z ros n ącą s iłą nabywczą oraz jego centralne po łożen i e (pomost między Wschodem a Zachodem), lo czynniki szczegó lnie zac h ęcające inwe· storów zagrani cznych do podj ęcia dzia ł al n ości gospodarczej w naszym kraju. Rów nic ważnym czynnikiem s tymulujący m nap ływ ka pitał u zagranicznego do Polski jest dobry kli mat inwestycyj ny. Zdani em Z. Oworzecki go z Instytutu B adań nad Gospodarką Rynkową w c iągu ostatnich czterech lat warunki ekonom iczne zmie nił y s i ę na lepsze pra· wie we wszystkic h krajach Europy Ś rodkowej i Wschodniej . Jednakże naj· większy postęp zos tal od notowany w przypadku Polski, S ł owacji i Estoni i. Podstawowe wskaźnik i makroekonomiczne w Pol sce i pozostał yc h krajach tego reg ion u ukazuje tabela l . Prace naukowe IBnGR s u ge rują, że przez ostatnie ki lkanaście lat wszystkie kraje Europy Ś rodkowej i Wschod niej z mieniły swój statu s ustawodawczy. Ich systemy regul acyjne zbl i ży ł y s i ę do krajów Unii Europejskiej i S iał y s ię bardziej zroz umiał e i przyjazne dla inwestorów zagra nicznych. Rosja jes t jedynym wyją t kiem w tym w zg lędzie. Czec hy ofe rują najbardziej przyjazne dla in we· storów przep isy prawne, a za nimi z n ajd ują s ię Pol ska i Węgry l7. IBnGR prowadzi od 1993 r. badania klimatu inwestycyj nego dla bez poś red~ ni ch inwestycji zagranicznych w krajach Europy Środko wej i Wschodniej. Badania te obejmują 14 krajów tego regionu i pozwalają obserwować , jakie zmiany zac h odzą w nich pod wzg l ędem poziomu ryzyka podej mowania i pro· 16 Por.: Z zjem; zagranicznej do Polski, "Nowe Życie Gospodarcze·' z 15.02. 1988 f ., s. 24-25 oraz M. Pokojska, Pożądany kapi/at, .,Zycie Gospodarcze" [998, nr 6, s. [6- 19. 17 Filldillg Own Road PO{lJ lIll Joins TJre Gloml{ MlJrkel . Business and Economy Year Book, " De Wa rsaw Yoice" [997, s. 66..

(7) Ekonomiczne'. uwarunkowania .... wadzen ia dzia l a ln ości gospodarczej oraz a trakcyjności dla inwestorów zagra nicznych. Z ostatniego raportu IBnGR przeprowadzonego w 1997 r. wynika, że ryzyko inwestycyjne w krajach tego regionu powoli, ale sukcesywnie obniża s i ę i według ocen inwestorów będzie w przy sz lości malało. Za kraj o najniższym ryzyku inwestycyjnym uznano Czechy. Pol ska znalazła siC w tym badaniu na tnecim miej scul'. 4. Tabela 1. Podstawowe wskażniki makroekonomiczne krajów Europy Srodkowej i Wschodniej Kraje Butgaria Czechy Estonia Litwa. A -80 I~. 9.0 4~. Łotw.. 45. Polska. 6.'. B 6.1 9.4 9.6 4.4 3.7 lU. C tl,l 6.4 33 5.4 7.4 9.8. Kraje Rosja Ru munia Slowacja Słowenia. Ukraina Węgry. A 0.4 -3.0 65 35 - 35 3.7. 215 5t.9 5.7 7.6 2.1. C t 1.4 85 14,1 14l 3.1. 14. ł. ,~. B. A - zmiana PKB ( 1997 r.) B - inflacja (lipiec i s ierp ień 1998 r.) C - bezrobocie (lipiec i sierpień 1998 r.) 1:ród!o: Rz~dowe Centrum Studiów Strategicznych.. Poza wysokim wzrostem gospodarczym, z mniej szającą s ię inflacją, w miarę stabilnym systemem prawnym duże znaczen ie dla inwestorów zagranicznych ma również rozwijający się rynek kapita ł owy w Pol sce. Kapitał zagraniczny liczy się znacząco w g ł ów ny ch programach prywatyzacyjnych w naszym kraj u l9 . Atrakcyjność Pol ski jako miej sca lokaty inwestycji pod n oszą także czy nniki kosztowe, takiejak : ni ski koszt s iły roboczej , wysokie kwalifikacje pracow ni kÓw. bogate zasoby surowców i rozwinięta baza produkcyjna 2ll • W kw ietniu 1997 r. Centrum Badań Marketingowych INDICATOR na zlcce nie PAlZ przeprowadziło badanie opinij inwestorów zagmnicznych o społecznyc h i ekonom icznyc h uwarunkowaniach prowadzenia działa l ności gospodarczej w Polsce. Sondażem objęto 877 spółek z u działem kapi t ału zagranicznego, które wybrano drogą l osową z li sty GUS. Z badań tych wynika, że ponad połowa ankietowanych (5 1.9%) określa sytuację polityczną i społeczną jako spr.tyjającą inwestowaniu w Polsce. Ponad jedna trzec ia inwestorów oce nił a, że czynnikami 4. 4. 18 Por.. ,Prawo i Gospodarka" 1997, nr 37. Na poziom ryzyka w ocen ie I8nGR sklada się wiele elementów. W przypadku Polski inweslOrzy dobrze ocenili ryzyko zw i~7.ane z sytuacją goSpodarc74. natomiast negatywnie ryzyko infrastrukturalne. IwestorlY narzekają na niedorozwój infrastruktury. zwlaslcz,a przejść granicznych. administracji celnej, telekomunikacji. komunikacji. bankowości. Por. D. Styczek. Narzekają. ale il/westują ••1ycie Gospodarcze" 1998. nr 1. s. 59. 19 Por. Kapiral zagraniczny w prywatyzacji. pod red. M. Jarosz. PAN, Warszawa 1996. 20 K. przybylska. Zagrll/licVle inwestycje be:qJOfrednie jako alternatywna/ormo ze wnętrznego jinll/uowanio wdllliollej gospodarki polskiej. AE w Ktakowie . Zeszyty Naukowe. Kraków 1997. nr490. s.42..

(8) Czesława. Pilarska. decydującymi. o podję c i u przez nich dz i ała ln ośc i gos podarczej na tere ni e naszego kraju są w kolej n ości: - niski koszt si ły roboczej - 57,6%, - perspektywy wzrostu gospodarczego - 52,6%, - wielkość po lskiego ryn ku - 47,3%, - podaż si ł y roboczej - 42, 1%, - możliwość redukcji kosztów - 40%. Pclną listę czynn ików oraz oceny tych czynników dokonane przez zagranicznych inwestorów przedstawia rys. I . siły. Koszt. 57.6. roboczej. '2<. Perspektywy wzrostu gospodarczego Wielkość. Podaż Moi.liwości. 47;3. polskiego rynku. 42.1. sily roboczej. 40". redukcji koszlów. Gwarancja. 36.8 36.4. włrumości. IkzpieneriSlwo prawne Konyslne warunki. działalności. Moi.liwość. 32.0. dla inwestorów. 27.6. tran sfen.l zysków. 273. Poziom cen Możliwość. 26;3. nabywania gruntów i nieruchomości Szanse Polski na. członkostwo. Dost~pl1QŚĆ. w UE. 23.1. surowców. 222. Funkcjonowanie systemu bankowego Możliwość. wycofania. 21,4. kapitału. 20.]. Stopa inn&Cji. 16,9. l,.. Dostęp. do kredytów KOrly'slne warunki eksportu IOWaru do kraj<'!w. z którymi Polska ma umowy prcfereocyjr.e. 16.0. Transpo.t Zaopatranie w energię Bilans płatniczy POlSki; Poziom dochodu narodowego na ] micszkaflcą Polski. 14,8 11.7. ~, 06. r-:""--+---<---+--+---<---i. O" Rys. 1. Usta rankingowa czynników w Polsce. ... 10,0. decydujących. 20,0. o. 30,0. 40.0. podjęci u działalności. 50.0. 60.0. gosJXKiarczej. żródlo: Centrum Badań Marketingowych INDlCATOR . Warszawa 1997.. Z badań przeprowadzanych przez INDICATOR wynika, że naj waż ni ej szy m motywem podejmowan ia przez podm ioty zagrani czne d zia ł a ln ośc i gospodarczej w Polsce jest ni ski koszt pracy. Należy jednak mieć na uwadze.

(9) Ekonomiczne i. IIIV(jrunkowania .... pojawiające się w tym wzg l ędzie ostr.leże ni a, że znaczenie tego czyn nika może ul ec istotnemu osłabieniu. Przedstawiciele Business Central Club u ważają, że niekontrol owany wzrost płac w Polsce może spowodować, iż jeden z naszych g łównych atutów, a mianowicie tania s iła robocza, nie będzie miał w przysz ło ści aż tak dużego znaczenia jak obecnie, po n ieważ na skutek wzrostu płac staje się ona coraz droższa l i . Problem ten dostrzegają również eksperci zagraniczni. Według Business Central Europe wzrost wynagrodzeń w krajach CEFTA (nawet po uwzględnieniu innacji) wyprzedza podwyżki płac nie tylko w krajach OECD, ale i w krajach Trzeciego Swiata, a to w znacznym stopniu może wpłynąć na osłabienie konkurencyjności w tym względz i e krajów Europy Srodkowej i Wschodniej22. Wbrew oczekiwaniom ani do ważnych, ani tym bardziej do bardzo waż n ych powodów pr.ly wyborze naszego kraju na miejsce lokaly, inwestorzy zagraniczni nie zaliczył i szans Polski na członkostwo w Unii Europejskiej (ł2 miejsce na 22). Uwaga inwestorów koncentrowała się głównie na gwarancji własności i bezpieczenstwie prawnym (odpowiednio 36,8 i 36,4%)1J.. 4. Stan, dyna .... lka I struktura zagranicznych w Polsce. bezpośrednich. InwestycJI. oszacowanie wartości BIZ w Polsce jest zadaniem trudnym ze na brak wspólnego system u informacji. Trzy podstawowe źródła informacji,jakimi są PAJZ, NBP i GUS, stosują różne metody ich gromadzenia i przetwarzania. PAJZ obejmuje badaniem tylko dużych inwestorów zagranicznych, którl.Y zainwestowa li w formie inwestycji bezpośrednich powyżej l mln USD w skali całego kraju (publikowane przez PAJZ dane dotyczące mniejszych inwestorów mają charakter wyłącznie orientacyjny). Przedmiotem badan NBP i GUS są spółki prawa handlowego (akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością) z udziałem kapitału zagranicznego, przy czym NBP bada spó łki mające co najmniej jednego zagranicznego inwestora bezpośredniego z mini mum 10% udziałem w kapitale podstawowym, natomiast badania prowadzone przez GUS obejmują wszystkie spólki prawa handlowego nieza l eżni e od stopn ia zaangażowa nia kapitalu zagranicznego (banki i instytucje ubezpieczeniowe są obserwowane przez GUS w odrębnych badaniach). Dokładne. względu. 21 M. Piskorski, PO/Sk.cl coraz atrakcyjniejsl.ym miejscem lokowania inwestycji, "Gazeta Prawna" 1997, nr 11 . n U. Kopeć , BezPOśrednie inwestyCje zagranicZfle w gospodarce światowej i w krajach EurolJy SrodJwwow.fchodniej, IKCHZ, Warszawa 1998, s.189. II Aż 70,6% badanych przez INDlCATOR inwestorów zagranicznych boi się w Polce niekorzystnych zmian przepisów prawnych, 58,3% możl iwoki wzrostu podatków i innych opiat i 39,1% nieuczciwej konkurencji ze strony polsk.ich finn..

(10) Czeslawa Pilarska. GUS i NBP opracowują dane na pod stawie o bligatoryjnych s prawo zdań przez spółki z ud z iałe m kapitału zagranicznego, które dokonały za mkni ęcia roku finan sowego. Natom iast PAlZ nie ma podstaw prawnych, aby wymagać od podmiotów gospodarczych udzi e lania informacj i. Dane PAIZ op racowywane są na podstawie infonnacj i dostarczanych przez inwestorów dobrowolnie. Li sta n ajwiększych inwestorów zagran icznych w Pol sce powstaje na podstaw ie systematycznych bada ń ankietowych wysyłanyc h do pod mi otów zagranicznych o raz weryfiko wanych informacji pochodzących m.in . z takich źróde ł ,jak: doniesienia prasowe , infonnacje z przedstawicielstw dyplomatycznych, z izb inwestorów zagranicznych , od władz lokalnych oraz s pół ek zarzą dzających specjalnymi strefam i e k o n o mi cz n ymi 2~ . Li sta ukazuje s i ę dwa razy w roku , w 6 do 8 tygodni po przeprowadzonym badaniu . Po ni eważ dane przedstawiane prlez PA JZ od noszą s i ę do grupy najwi ększyc h inwestorów i obej mują okola 70% kapit a łu zagranicznego zainwestowanego w Pol sce, dlatego t eż pon i ższa a nali za będ z i e ograni czona ty lko do tego źródła . Wed ł ug naj nowszych dan ych PAIZ do 30 .06. 1998 r. zainwestowano w Polsce 22 53 ł ,2 mln USD, a zobow i ąza nia inwestorów wzros ł y w tym czas ie do 13 109,5 mln USD. Waność globalna inwestycji zagranicznych w Polsce, w ł ą czając w to nie tylko tylko du że firmy z li sty PAJZ, ale również te firmy , któryc h inwestycje są po ni żej I mln USD, jest szacowana na poziomie 25 603,6 mln USD. Do końca 1998 r. przew idywany jest wzrost BI Z do 30 mld USD . Skum ulowane wielko ś ci bezpośredn i c h inwestycji zagran icznyc h w Polsce w latac h 1989- 1998 (J pó ł rocze) przedstawia rys. 2 i tabela 2. Tak wysoka waność inwestycj i zagrani cznych w ostatnich dwóch latac h w naszy m kraju spo wodował a, że Polska zna l az ł a s i ę na pierwszy m miejscu wśród krajów Europy Środ k owej i Wschodniej , wyprzedzając dotyc hczasowego lide ra regio nu Węgry 2S . Wi e lk ośc i skumulowanych bezpośred ni c h inwestycj i zagranicznych w krajach Europy Środkowej i Wsc hodniej w 1997 r. przedstawia rys. 3. W I półroczu 1998 r. n a pł y nęło do Polski po nad 5 mld USD , czy li prawie tyle, ile w rekordowym 1997 r. - 6,6 mld USD (tabela 3). R ząd owe Centrum Badań Strategicznych szacuje, że rozmiary bezpośrednich inwestycj i zagranicznych w Polsce w 1998 r. powi nny wy ni eść 7- 8 mld US D. B y łb y to kolejny rok ic h wzrostu. Wed łu g szacu nków zachodnich ekspenów, polska gospodarka jest zdolna wchłan i ać rocznie jeszcze w i ęcej , a mianowi c ie 10 mld USD bezpoś redni c h inwestycji zagranicznych 26 • nad s yłanych. 24/llwestycje zagraniczlle w Polsce. Ancks. Mctodologia opracowywania danych o bezpośred nich inwestycjac h zagranicznych w Polsce, lKCHZ. Warszawa t998, s. 8- 22. 15 Na Wę grzec h inwestycje zagran iczne zostały zwolnione przez prywatyzację. Por. Key /ndikmors, Business Central Europe, December 199B/January 1999, s. 64. 26 /lI westycje zagraniczne w Poll'ce, IKCHZ , Warszawa 1997. s. 21..

(11) EkollomicZlle i. uwarunkowania .... 30 ()()(). 25 ()()(). w ()()() 15 ()()(). 10 ()()(). 5 ()()(). o. ~rulrull1 1989. 1990. 1991. Inwestycje JXlwyżcj I mln USD. 1992 •. 1993. 1994. 1995. Inwestycje JXlniiej l mln USD. 1996. D. II 1997. 1998. Inwestycje ogólem. Rys. 2. Rozmiary inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 1989- 1998 (I pólrocze) w mln USD t.r6d lo: dane rAJZ.. Tabela 2. Skumu lowane wiel kości inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 1989- 1998 (l pólrocze) w mln USD Rok. 1989 1990 199 1 1992 1993 1994 1995 19% 1997 1998 (I pólroczc) :t.r6dlo: dane PA IZ.. Inwestycje powyżej I mln USD. 8 105 324 1 408. 2828 4321 6832 12028 17705 22531. Inwestycje poniżej I mln USD. l 15. 45 197 3% 1i05 956 1999. 2882 3072. Inwestycje łączne. 9 IW 369 1 1i05. 3224 4926 7788 14027 20587 25603.

(12) Cl.eslawa Pilarska. Polska Węgry. Rosja Czechy Rumunia Łotw a Bułgari a. Estonia Litwa S łowen i a S łowacja. ~. ==. O. 5. 10. Rys. 3. Reg ionalne skumulowanie w latach 1990- 1997 w mld USD. 15. 20. w i elkości bezpośrednich. 25. inwestycji zagran icznych. Zródło: Foreigll In\"eslmen/ SWl'ey : Friendly I/l vaders. Business Central Europe, May 1998.. No5I.s. 46.. Tabela 3. Dynamika. napływu. BIZ do Polski w poszczegól nych lalach. Wyszczególnienie. 1991. Roczny napływ BIZ w mln USD Wskainik dynamiki (rok poprzedni", 100%). 02. Źródlo :. -. 1992. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 1,7 2,. 6,6 1.6 62 J3 650,0 123,0 \06.2 170j 213,8 106.4. obliczenia włas n e na podstawie danych PAIZ.. Mimo potencjalnych trudności z wch ło nięc i e m takiej ilości bez poś rednich inwestycji zagrani cznyc h przez gos podarkę po l ską, i st ni eją w tej dziedzinie bardzo du że moż li wości. W skazują na 10 do ś wiadczenia Hi szpanii , Portu ga lii , Węgier c zy też Słowenii. W krajach tych wielkość inwestycj i bezpośred ni c h w prze liczeni u na jednego m i eszkań ca jest wielokrotnie wyższa ni ż w Polsce . W latach 1989- 1993 do Portugalii n ap ły n ę ło tyle samo in westycj i zagranicznych co łącz ni e do Pol ski i Węg i er , natomiast do Hiszpanii (36 mld) znacznie więc ej ni ż do wszyslkich krajów Europy Srodkowej i Wschodniej)27 . Wi e lkość skumulowana bezpoś rednich inwestycj i zagranicznych w 1997 r. w przeliczeniu na jednego mie sz kańca wyno s iła w Pol sce 534 USD , podczas gdy na Węgrzec h ł 666 USD , w S ł owen ii 950 US D, a w Czechach 796 USD. Przyczy n tak znacznego napływu inwestycji zagran icznych do Pol ski, szczególnie w dwóc h ostatnic h latach , n a l eży upatrywać m.in. w: stabilizacji gospodarki , s tałym i wysokim wzroście gospod.arczym 21 (PKB w 1997 r. zw i ęk27 Przystąpienie czy integracja? Polska droga do Unii Europejskiej, J . Hausner, M. Marody, J . Wilkin. A. Wojtyna . M. Zirk-Sadowki , Fridrich Ebert Stiftung, Warszawa 1998 , s. 32. 28 Dominujący wś ród ekonomistów pog l ąd, że inwestycje zagraniczne podążają za wzrostem gospod.'lrczym, znajduje istotne potwierdzenie w przypadku Polski. Por. U. K opeć, op. d/., s. 187..

(13) uwarunkowania .... szyi s i ę O 6,9%. a w 1998 r. o 5,6%), powroc ie Polski na m i ędzynarodowe rynki finan sowe, rozpoczęci u prywatyzacj i p rzemys łu tyton iowego i gumowego, kont yn uowaniu prywatyzacji banków komercyjnych, gdzie doszlo do dużych transakcji z udziałem kapitalu zagranicznegol'J. Wizerunek Polski jako wiarygodnego partnera wy raźn i e utrwa l iło cz łonkos two Pol ski w OECD oraz starania Polski o przyjęcie do Unii Europejskiej. W końcu czerwca 1998 r. do kategorii największych inwestorów zagranicznych w Polsce można było zal i czyć 638 firm z 32 krajów (por. tabela 4). Najwięcej inwestorów pochodzi lo z Niem iec (14 1). Następne pozycje zajmowali w kolejności: iw nestorzy z USA (96), W ł oc h (6 1), Francji (53), Szwecji (35), Holandii (34). Austrii (32), Wielkiej Brytanii (29) i Danii (25). Najmniej inwestorów (tylko po jednym) pochodziło z Rosj i, Singapuru , Chin, Slowen ii , Tajwanu, Hiszpanii, Luksemburga i Republi ki Południowej Afryki. Koncerny niemieckie uplasowały s i ę na pierwszej pozycji biorąc pod uwagę lic z bę firm , jednakże pod względem wartości zain westowanego kapitału przodują Stany Zjednoczone (por. tabela 5). Do końca czerwca 1998 r. amery kań scy inwestorzy ulokowali w Polsce 4696,6 mln USD, co stanowi 20,8% warto śc i wszys tkich inwes tycj i w tym czasie. W grudniu 1997 r. inwestycje amerykańskie wynosiły 3 981 ,8 mln USD (22,5%), a w grudniu 1996 r. - 2 965,6 mln USD (24,6%). Udział inwestycji amcrykm'lskich w wartośc i inwestycji ogółem powyżej l mln USD spada. Jest to spowodowane zarów no zw ięk szan i em in westycji przez inne pań s twa, jak również odsprLedaniem przez Ameritech akcji spó łki Cen t erte ł SA o wartości 45 mln USD. Drugie miejsce na "Liście" pod względem wartośc i zainwestowanego kapit a łu zajmuj ą firmy ni emieck ie. W połow i e 1998 r. ich inwestycje osiągnę ł y wartość 3230.3 mln USD (w 1997 r. - 2104,9 mln USD, w 1996 - 1524,4 mln USD, w 1995 - 683 ml n USD). Międ zy n arodowe korporacje. taki e jak: szwedzko-szwajcarsk i ABB, brytyjsko-holenderski Un ilever oraz Europejski Bank Obudowy i Rozwoju były na trzecim miejscu z wartością zainwestowanego kap; talu - 1896,6 USD ( 1997 - 1654,0 mln USD, 1996 - 1493 mln USD, a w 1995 r. - 1101 mln USD). Dal sze pozycje zaję ł y Wiochy - 1865,7 mln USD, Francja - 1845. 1 mln USD i Wielka Brytania 1797;l mln USD. Najmniej zainwestowali inwestorzy z Luksemburga (2,3 mln USD), Grecji (3,6 mln USD), Hiszpani i (5 ml n USD), Tajwanu (5,7 mln USD) i Slowenii (6 mln USD). Analiza danych PAJZ potw ierdza fakt koncentracji kapi t ału. Pod koniec czerwca 1998 r. 68% kap it ał u poc h odzi ł o z pi ęciu krajów: USA, Niem iec, Włoch. Francji i Wielkiej Brytanii oraz z korporacj i mi ędzynarodowych . Kraje Unii Europejskiej za in westowały w Polsce 12 192,2 ml n USD, co stanowi 54,1 % ogółu inwestycj i. W tym samym czasie inwestorzy z Azj i zainwestowali 11 85,3 mln USD (6,7% ca ło śc i in westycji).. 29 "o/ska sprzyja inwestycjom l.agranicUlym, PAIZ. Warszawa 1997. s. 3..

(14) CleJ/mWl Pilarska. Tabela 4. Liczba n ajwiększyc h inwestorów zagranicznych w Polsce w lalach 1993- 1998 Kraj USA Niemcy Koncerny międzynanxlowe WIochy Francja Wielka Brytania Korea Południowa Holandia Rosja Austria Szwecja Szwajcaria Dania Norwegia Irlandia Finlandia Japonia Chorwacja Belgia Kanada Australia Czechy Liechtenstein RPA Chiny Turcja Singapur Słowenia. Tajwan Hiszpania Grecja luksemburg ląc:mie. 1993. 1994. 1995. 1996. 1991. 45 34 8 3. 53 53. 62 79 14 17 2' 21. 91 134 15. I. 77 113 15 29 42 21 3. \3. 32. II. 6 20. 12 ". , I. 15 I II I. I \O. 18. 8 4 5 3. 8 10 4. I. I. 4 6. 5. 12 I. , 7. II. 13 I. I. I. 23 16 8 13 4 3 6 8. 30 30 8 16 5 3 9. I. 32. 36 9. 35. 22. 25. 7. 10 3 16. 3 II. 7. 8. 12. II I. 14. 15. 18 3. "3. "4. 4. 4. 18 18 3 3 3. I I. I I. I I. 2. 2. 2. I I. I I. -I. I I I I. 2. 2. --. I I I I. I I I I. -. -. 2. 2. -I. 4. 34. I. I. -. 53 29. -. -. -I. I 34. 96 141 18 61. 13. -. 44. 51 26 5 34. 1998 (I pól","'). -. I. -. I. I. I. 492. 585. 638. I I. I I. I I. 191. 266. 360. 2 2. tr6dło: dane PAIZ.. Największy m. inwestore m zagranicznym w Po lsce na dz i e ń 30 czerwca koncern samochodowy Fiat, który za i nwestowa ł dotychczas kwotę 1247.8 mln USD w trzy spó ł ki : Fiat Auto Poland SA, Magneti Marel i Poland SA i Teksid Poland SA . Inwestycje te po l ega ł y na wniesieniu do wymie· nionych spó łek kapi t a ł u w wysokośc i 280 ,1 mln US D (w tym 26 1,5 mln US D stanow i! k a p i tał wnies iony do Fiat Auto Poland SA). s pł aceniu do końca 1997 r. dlugu w wysokośc i 569,7 mln US D oraz inwestycjac h z zysków w wyso k ośc i 305,4 mln US D. Fiat Auto Poland SA, który pows ta ł w ł 992 r. , to jed no z naj· w i ększyc h p rzeds i ęb i ors t w w Polsce i jedn ocześ ni e n ajw i ę k szy producent 1998 f.. by ł w ł os k i.

(15) Ekonomicz.ne i prawne uwarul/kowal/ia ... Tabela 5 . Wartość zrealizowanych inwestycji zagranicznych powyi..ej I mln USD w latach 1993- 1998 z uw zg l ędni e niem poszczególnych krajów Kraj USA Niemcy Konce rny m ięd zy n arodowe Wiochy Fra ncja Wielka Brytania Korca Połud ni owa Holandia Rosja Austri a Szwecja Szwajcaria Dania Norweg ia Irlandia Fi nlandia Japonia Chorwacja Belgia Kanada Aus tralia Czechy Liech tenstein RPA Chin y Turcja Singapu r S łowen i a. Tajwan Hiszpania Grecja Luksem burg Łącznic. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 45. 53 53. 62 79 14. 77 11 3. 91 134. 15. 15. 17. 29 42 21 3. 44. 34. 8 3 19 12 I. 9 I. 10 8 4 5 3. II. 6 20 15 I II I. 18 9 8. I. 10 4 I. 4 6. 5 7. -. 12 I. -. -I -. I. -. 29 21 I 13 I 23. 16 8 13 4. 3 6 8 -. ". 13 18. -. -. I I I I. 13 I. 3. 32 I. 30 30 8 16 5 3 9 7. -. 14 19 3. -. ". 26 5 34 I. 34 36 9 22. 7 3. "8. 1998 (I. półrocze). %. 141 18 61 53. 29 4 34 I. 32 35. 12 25 10. 3 16. I. II I. 15. 18. 19. 18. 4. 3. I. 3. 4. 4. 3. I. I. I I. I. I I. I I. 2. 2. 2. I I. I I. I. -. I. I I. 2. 2. I. I. -. -. -. I. 2. 2. I I. I I. I. 2 2. I. I. I. I. 266. 360. 492. 585. 638. 191. -. :2:ród ło: dan e PAIZ.. samochodów w Europie Środkowej i WschodniejlO . Na drugim mI eJscu na ,. Li śc i e najw i ęk szyc h inwestorów zagranicznych w Polsce" znajduje s ię połu d n iowokoreań s ki koncern Daewoo , który zw i ęk s zy ł inwestycje w I po lowie 1998 r. O 196 ,6 ml n USD (w 1997 r. aż o 709 ,9 mln USD). Daewoo zainwestowało w Pol sce ł ąc znie l 207 ,9 mln USD. Jest la firm a, która jako druga po koncernie Fiata przekroczy ł a kwotę l mld USD. Daewoo in westuje w produk)(I A . Papliriski , R. Pac- Pomamacki, Stan inwestycji zagranicznych IV Polsce na koniec / 997 r. Iw:J Bezpośredn ie illwestycje ...• s. 287..

(16) Czestawa Pilarska cję. i montaż samochodów (Daweoo FSO w Warszawie na Zeran iu , Daewoo Motor Poland w Lublinie), w przemysł elektroniczny (Daweoo Elektroniks and Machines w Pruszkowie), w budownictwo (Dae-Pol Warszawskie Ce ntrum Daweoo) i w t e l ekomu nikację (Daweoo Data Comu nicati on). Na trzecim miej sc u na "Liście" PAłZ w I połowie 1998 r. uplasował się rosyjski Gazprom, który zainwestował w Połsce kwotę 834,0 mln USD, wyprzedzając Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju EBOR (miejsce czwarte), który w 1997 r. zajmował trzecią pozycję. Na miejscu piątym zadeb iut ował a niemiecka finna Metro AG, która zainwestowała 537 mln USD. Metro AG kupiło sieć hipermarketów Makro Cash & Carry od holenderskiego inwestora SHV Macro N.Y. i zai nwestowało tę kwotę w s ieć sklepów i supennarketów: Praktiker, Real, Tip Discount, Ad ler, Roller. Makro Cash & Carry. Li s tę 30 największych inwestorów zagran icznych w Polsce przedstawia tabela 6. korporacje mj~dzynarodowc. USA. ~_-,-._9%. 21 %. Azja 7% pozostałe. 9%. Unia Europejska 54%. Rys. 4 . Pochodzenie kapitału l.agr.Jnicznego w Polsce - slan na 30 czerwca 1998 r. tródło: Opl""Jcowanie własne na podstawie danych. PAJZ.. Większość kapitału zagranicznego do połowy 1998 r. została zai nwestowana w przemyśle. Łącznie w działalność przemy s ł ową do końca czerwca 1998 r. zainwestowano 13310, 1 mln USD (tabela 7)..

(17) Ekonomiczne i. uwarunkowania .... Tabela 6. Wykaz 30 największych zagranicznych inwestorów w Polsce. Stan na 30 czerwca 1998 r. (mln USD). N.. Inwestor. Poniesione. nakłady. Plany inwestycji. Kraj. 708,8. Włochy. l. Fiat. I 247,8. 2. Daewoo. 1207.9. 3909. Korea. 3. Gazprom. 834.0. 826,1. 4. EBRD. 653,5. 216.0. Rosja inwestor Niemcy. , • 7. 8 9 10 II. 12 13. 14. 15 l. 17. Metro AG. 537.4. 650.0. PoL-Amer. Enl. Fund. 510.0. on. USA. ING Group. 420.0. on 380n. USA. Pepsi Co. 412,0. lPC. 370.0. on. ABB. 310.2. 216.9. Reernlsma Cigareltenfabriken GmbH. 307n. Holandia USA inwestor międzynarodowy. Niemcy. General Motors NestJe Pilkington. 303n. 15n 600n. J()()~. O~. 295.0. ,on. Wielka Brytania. Philip Morris. 282.0. 80n. International Finance Corporalion Commenbank AG. USA inwestor. 277;3. on. międzynarodowy. 268,9. on. Niemcy. 250n. 150,0. 232,0. 0,0. Francja Francja. Saint Gobain Fmnce Telecom. 18 19 20. Glaxo Wellcome. 230.4. On. 21. Lafarge. 22. British Petroleum. 141.0 300,0. 23. Citibank. 24. Epstcin. 209D 200n 200n 200n. 25 2.. Thompson Multi Media. -. -. 0,0 0,0 -. 185.0. on. Kronospan. 1792. 124.0. 27. Framondi. 175.0. on. 28. Hcidclbcrger Ccment-CBR. 168.0. AlIicd Irish Bank PLC. 164,7. On on. Statoit. l50n. 400n. 29 30. mi~dzynarodowy. -. USA Szw3.JC3na. Wielka Brytania Francja Wielka Brytania USA USA Francja. Szwajcaria Austria inwcstor. -. tródlo: The Ust oj Major Foreigl1 111~'eslOr$ in Pola/ld (iune 1998), PAJZ.. międzynarodowy. Irlandia Norwegia.

(18) Czeslawa ?ilarJka Tabe la 7. Struktura branżowa inwestycji zagranicznych w Polsce. Stan na dzien 30 czerwca 1998 r. (w ml n USD) Sekcje EKD Działalność. produkcyjna. Inwestycje zrealizowane. Plany inwestycyjne. 13 3 10,1. 6291.9. 3599.6 3090.4 1530,4 1483,7 13623 674.0 405.8 3855 37135 2161,8. 1 272,8 2223,7 706.6 798,8 350.9 198,1 230 ,3 207,8. w tym: ~ artykuły spożywcze.. napoje. tytoń transportu ~ chemikalia. wyroby chemiczne - pozostałe surowce niemetaliczne ~ papier. działalność wydawnicza i pol igrafic7J1a ~ uilądzcnia elektryczne i optyczne ~ pilCmysł gumowy ~ metale i ich pl7,.etw6rstwo ~ środk i. Pośrednictwo. finansowe. Hande l i naprawy. -. Budownictwo Transport i l ącznoŚĆ Dzi ałalnoŚĆ usługowa. 1 4611 869,1 342,2. -. i komunalna. Hotele i restauracje Zaopatrywanie w energię elektryczn1ł, gaz i Obsluga i pośrednictwo nieruchomości. wodę. -. Górnictwo i kopalnictwo Ro lnictwo Bezpośrednie inwestycje z;lgraniczne powyzej I mln USD ogółem OSZlIcowana I mln USD. wielkość. Bezpośrednie. 393.0 27fJJ,7 1510,2. inwestycji zagranicznych. 338.8 228.8. 327.9 225.0. 23,0. 4293 1040.0 1235 0,0 8,0. 22531,2. 131095. -. 535 292. pon iżej. inwestycje za.graniczne w Polsce ogólem. 3072,4 25603,6. 2ródlo: Branch Strucwre ol Foreiglllllvel'/ment;,/ Po/and (June 1998), PA IZ.. Najbard ziej atrakcyjne. ga ł ęz i e prze m ys ł u. d la in westycj i zagranicznych to i tytoniowa (3 599,6 mln US D). Nas t ę pni e prze m ys ł transportowy (3 090,4 mln US D) m.in . dz i ę ki znacznym in westycjom w ł osk i ego Fiata i p o ł udniowo korea n sk i go Daewoo oraz prze mys ł che miczny ( I 530,4 mln US D). Firmy zagraniczne zainteresowane by ł y rów ni eż przetwórstwem mi nerał ów niemetalicznych ( 1 483,7 mln USD), p rze m ys łe m papierniczym i poligraficznym ( l 362,3 mln USD) oraz prooukcj ą s pn:ęlu elektronicznego i optycznego (674,0 mln US D). Drugim istotnym sek torem, w który m firm y zagraniczne zainwestował y 3 7 13,5 mln US D by l sektor pośrednic t wa fi nansowego, trzecim natomiast handel i naprawy 2 16 1,8 mln US D. Pozostał e sektory c h a rakteryzowa ł y s i ę znacznie mniejszym zaa n gażowani em k a pit ał u zagranicznego. Moż n a do nich za li czyć: budow nictwo (1 46 1;2 mln US D) oraz transport. w. k o l ejnośc i : bra n ża s pożywcza.

(19) Ekonomiczne i. uwarunkowania .... i ł ącz ność (869.1 mln USD). Wśród branż, które przyciągnęly najmniej kapi ~ talu zagra nicznego znalazly s ię : górnictwo i kopalnictwo (29,2 mln USD) oraz rolnictwo (23 mln USD). Zarejestrowane przez PAIZ w I polowie 1998 r. plany in weslycjne wynosz'l 13 109.5 mln USD, z lego n ajw i ęcej, bo 27r::tJ,7 mln USD, przypada na handel i naprawy, również ponad 2 mld USD przypada na prlemysl ś rodków lransponu , zaś na przemysł s pożywczy i tytoniowy 1272,8 mln USD. Taka struktura bran ~ żowa w znaczym stopniu odpowiada strukturze charakterystycznej dla krajów s ł abiej rozwiniętych. In westorzy zagraniczni w krajach s ł abiej rozwiniętych konce ntrują s i ę główn i e na przemyśle wydobywczym , tytoniowym i c hemi cz~ nym. Rozwój przemysłu przetwórczego w tych krajach sprowadza s i ę głównie do montażu wyrobów z podze społów wytwarzanych w krajach wysoko rozwi~ niętych .. PrulIlysł. "D. ,.. Pośrednictwo. Handel i napr~wy Budownictwo Transport i. ł;}CznOO::. nUlcle I n:~u." "",je Działa!ność usługowa. i komunalna. Energia eJd;lrycwa i gIlZ. ~6.5 ~,.. :,» ~. ~. 1.5 1,0. G61111CIWO i kopalnictwo. 02. PoSrednictwo nicIlIchomoki. 01. Rolni!;'IWo. 0,1. OD Rys. 5. Struktura. branżowa. 16.5. IOD. 20D. JOD. ",D. "'D. 60D. BIZ w Ujęciu procentowym. Stan na 30 czerwca 1998 r.. tród lo: opracow:mie na podstawie PAIZ.. In westycje zagra ni czne w przemyśle transportowym w Polsce mają w du ~ mierze formę montowni podzespołów. W ostatnim czas ie za uważyć można t endencję, że finny zagraniczne z krajów wysoko uprzemy s łowionych przello~ $z'I na tereny krajów s łabiej rozwiniętych nie cale branże, a tylko niektóre procesy. zazwyczaj standardowe lub wysoko pracochłonne. Jest to widoczne na prtykład w produkcji komputerów i masowych wyrobów cJektronicznych (telewizorów, telefonów, gier elektronicznych). W przypadku tych wyrobów w krajach o niższym koszcie pracy twortone są montownie popularnych typów wyrobów zn ajdującyc h s ię zazwyczaj w ostatnim etapi e mi ędzy narodo wego cyk lu życ i a produktu JI • żej. l i Por. E. Maczyńska, Bezpoiredllit! illWt!l·t)'cje zagralliemt!. Cl;ylllliki d)'IIamizując#!: ill'iatolt·#! i loka/lit! (w:] Biftms ptamiczy Polski .... s. 7--8..

(20) Czesława. 5.. Pilarska. Zakończenie. Z prleprowadzonej analizy wynika, że bezpośred ni e inwestycje zagran iczne w Polsce bardzo dynamicznie. Od początk u procesu transformacj i, tj. od 1989 r. do polowy 1998 r. inwes torzy zagraniczni ulo kowa li w naszym kraju ponad 25 mld USD. Kluczową s prawą d la p r zyc i ąg n ięcia tak znacznej i l ości BI2 było otwarcie gospodarki na ic h n ap ł yw poprzez sys tematyczne doskonalenie przep isów praw nych w zak.resie inwestycji zagranicznych oraz poprawę wizerunku Polski na aren ie m i ędzy n arodowej. Stabi lizacja gospodarki, sta le i wysokie tempo wzrostu, zmni ejszająca się inflacja, to czynn iki znacznie obn i żające ryzyko prowadze ni a działa ln ości gospodarczej w naszym k.raju, a przez lo przyciągające zagran icznyc h inwestorów. Według szacunków zachod nich ekspertów zdo ln ość polskiej gospodarki do absorbcji kapitału zagranicznego w fonnie BI2 wynosi 6-10 mld USD rocznie. To, czy uda się w przyszłości prLyc i ągnąć kapi t ał zagraniczny w lak znacznych ilościach , będzie zależa ł o w dużym stop niu od determinacji rządzących, od wypracowania przez nich odpowied niej po li tyki wobec B12. Real izacja tych zam ierzen wymaga dalszych, konsekwemnych zmian systemowych oraz przed stawienia inwestorom zagrani cznym atrakcyj nych ofert zachęcającyc h ich do udzia ł u m.in. w rozbudowie teleko mu ni kacji, autostrad i infrastruk tury transportowej , inwestycjach eko log icznyc h. w przemyśle zbrojeniowym i innyc h ważnych przedsięwzięciach modernizacyjnych. Należy pamiętać o tym. iż konkurencja na świat owym rynku kap it ałowym jest bardzo duża, po n ieważ występuje niedobór oszczędności w stosunku do pOl rzeb inwestycyjnych, wy ni kającyc h z rów noczes nego wkroczen ia wielu krajów na drogę restrukt uryzacji. rowijają się. Economic a nd Legal Cond ltlons Governing Foreign In Pola nd. Dire cł. Investme nt. The article addresses cconomic and le~al issues con nccted with the infiow of forei~n direct investment to Poland. [n the first point . the author presents the defin it ion of FDI that is bind ing in Poland and which concurs wit h the international standards set by the OECD and IM F. In the second point. he tooks at the changes that have taken place in Po[ish law durin~ the transition from a command to a market economy. with regard to regulating the activities or firms wit h foreign capital participation. The adjustmcm or Pol ish regulations on foreign investment to European Union and OECD norms and standards is also discussed. In the third poin t. the author prescllts the factors stimulating the innow or foreign capital to Poland. The final poim conlains an analysis or the state. dynamies and strueture or the largest foreign investments in Poland as on 30 June 1998..

(21)