Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa

Pełen tekst

(1)Adam Nalepka Kat.dra Ik.".,.lId NI.ruch .... 'cI l Procelu ' .. w •• tycyl" •••. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa l. Wprowadzonle Zmiany polityczne, do jakich doszło w czerwcu ł989 r., zapoc z'Itkowały proces przechodzenia od gospodarki nakazowo -rozdzielczej do rynkowej. Proces ten spowodował t r udną sy tuację eko n o mi cz ną wielu pUli stwowych przed s iębiorstw przemysłowych i pań stwow ych gospodarstw rolnyc h (PGR). Od początku ł989 r. na podstawie ustaw y z dnia 3 ł stycznia ł989 r. o gospo darce finan sowej przed s i ębiorstw państwowyc h', PGR obc iążon o obow ią z kiem płaceni a dywidendy. Ta sama ustawa wprowadz iła także obowiq zek pła c enia przez PGR podatku obrotowego od działałn ośc i pozarolniczej. Od ł 990 r. wzrosło te ż obc iążenie PGR skład ką ZUS. Wcześniej s kładka na ZUS wynosiła ł4 % wynag rodzeń, a w ł992 r. w z rosła do 35% w stosunku do zatrudnionych bezpoś rednio w produkcji rolniczej . Od ł stycznia 1992 r. pojawiło się kołejn e obc ią żenie finan sowe, ja kim by ło wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osobistyc h, któ rego kon sekwencją było ubrult owienie płac. Do spotęgowania trudn ości ekonomicznych PGR przyczynił o się także ograniczenie popytu na produkty rolno-żywności owe, spowodowane znacznym obni żenie m dochodów łudnośc i, uwołnieniem cen produktów żywnośc iowych ora z libe ralizacją handlu z zag ranicą, która dop rowadziła do nieko nt ro łowanego importu produktów. Tak więc PGR, funkcj onujące w starych strukturach organizacyjnych, pozbawione dotacji i preferencyjnych kredytów. produkując e drogo, nie mog ł y skutecwie konkurować z importowaną tańszą żywnością i popad a ły w coraz. I. Dz.U. 1990, nr 26, poz. 152..

(2) Adam Nalepka większe trudności. finan sowe. Rok 1991 zamkn~ly ujemnym wynikiem finansowym netto w wysokości 6.6 bln zł. Te czynniki stanowiły istotną przesłank~ do podjęcia przez władze państwowe decyzji () likwidacji PGR i utworzenia z ich majątku Zasobu Własności Rolnej Skarbu Pmistwa (ZWRSP) i powołania instytucji za rządzaj'l cej tym maj'ltkiem - Agencji Własności Rolnej Skarbu Pa,istwa (AWRSP).. 2. Podstawy prawne powstania I funkclonowanla Agencll Własności Rolnel Skarbu Państwa Sejm Rzeczypospolitej Polski. o gospodarowaniu. przyjął. nieruchomościami. 19. października. 1991 r.. ustawę. rolnymi Skarbu Pailstwa oraz o zmianie. niektórych ustaw'. Moq tej ustawy reali zację przekształceń własnościowych w rolnictwie powierzono AWRSP. Agencjajest pań stwow'l osobą prawn'l, z s ied zibą w Warszawie. wykonuj'łc'l prawa własności oraz inne prawa majiłtkowc na rzecz Skarhu Pallstwa w zakresie określonym przepisami prawa. Nadzór nad Agencją sprawuje Minister Skarbu Państwa. Organami Agencji są: Prezes i Rada Nadzorcza. Na czele Agencji stoi Prezes, który kieruje jej działalności'l, reprezentuje ją na zewn'!trz i ponosi odpow iedzialno ść za realizację zadań okre ś l onych ustawą . Prezes Agencji działa przy pomocy zastępców. dyrektorów zespołów Biura Prezesa Agencji oraz dyrektorów oddziałów terenow yc h, którzy są wobec niego odpowiedzialni za całość spraw objętych ich zakresem działania. Na rys. I przedstawiono schemat organizacyjny AWRSP. Prezes Agencji tworzy i znosi oddziały terenowe, a także okre ś la terytorialny i przedmiotowy zakres ich działania . Pracami oddziału kieruje Dyrektor, reprezentujący oddział na zewnątrz oraz odpowiedzialny przed Prezesem Agencji i działaj'lcy w granicach określonych przez statut i pełnomocnictwa ud ziela ne przez Prezesa . Strukturę oddziału terenowego określa reg ulamin organizacyjny. ustalony przez Dyrektora i zatwierdzony przez Prezesa Agencji. W ramach niektórych oddziałów terenowych są tworzonc, w miarę potrzeb, filie. Pierwotna struktura organizacyjna AWRSP składała się z czternastu oddziałów terenowych. Aktualna została dostosowana do nowego podziału administracyjnego kraju i składa się z jedenastu oddziałów. Ich siedziby i obszar działania przedstawiono na mapie (rys. 2) . Podstawowym ccłem Agencji jest przejmowanie nieruchomośc i rolnyc h po zlikwidowanych PGR oraz odpowiednie gospodarowanie nimi .. ~. [)z,U, 1995, nr 57. !,ol. . 19 1) ,.

(3) ·. Zasobem. Wlasl/().~ci. Skarbu Paf1stwa. Rada Nadzorcza AWRSP Prezes AWRSP Komisje Prohkm()wl,,'. Grupa Ekspertów Prezesa Zespoły. Oddziały. Biura Prezesa AWRSP Zespół. Prawny. terenowe i filie. OT AWRSP w Warszawie Filia w. Zespół. Gospodarowania Zasobem Zespół. -. Łodzi. OT AWRSP w Bydgoszczy. Finansowy. OT AWRSP w GJatlsku. Zespół Księgowości. OT AWRSP w Gorzowie Wlkp. Filia w Zidnl1('j Górze. Zespól Ewidencji i Analiz Zespół. OT AWRSP w Lublinie. I. Aktywizacji Zawodowej. Zespól Kontroli. OT AWRSP w Olszlynic Filia w E1hl'lgu. Wewnętrznej. Fili,ł. Zamiejscowy Zespól ds. Osadnictwa w Szczecinie. w Suwałkach. OT AWRSP w ()polu OT AWRSP w Poznaniu Filia w Pile OT AWRSP w Rzeszowie OT AWRSP w Szczecinie Filia w Koszlinie OT AWRSP wc. Wrocławiu. Rys. 1. Schemat organizacyjny AWRSP Źródło: www.awrsp.gov.pllbiuro. Proces gospodarowania mieniem. byłych. PGR obejmuje. następujące. zada-. •. nIa:. - przejęcie mienia do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, - przygotowanie projektu restrukturyzacji mienia pod kątem jego zagospodarowania,.

(4) Adam Nalepka. - rozdysponowanie i zapewnienie właściwego zagospodarowania mienia. - sprawowanie nadzoru wlaścicielskiego nad rozdysponowanym mieniem.. Oda ńs k>...r:\:;:V;:a::rn::,i::;,i:;skC;o;:,"M;:;a::;l.u~,;:;,;:-ki~e'" Pomorskie O EI·I O Zachollniu- " :Jg • pomors kie I'---r'r-...-..~ • Suwałki SZC'. 'cin Kujawsko- ____ Olsz! I Pod laskk Pomorskie O Mazowieckie ' Piła dgoszC' , Warszawa Wielkopolskie. •. •. Poznali. Zielo a Góra O Dolnu$I;f!.kic. •. o. Lubelski\.'. Łódź. •. Łóll l. k ie. Luhlin. Wrocław.. • OpoJe Opolskie ,'--I Śl:!ski e. ~. • siedziha i ohszar działania oddziału terenowego O siedzi h.. filii. Podkarpac. Małop o l skie. •. Rzeszó. Rys . 2. Slruktura terytorialna działania AWRSP ŻróJtu: www.awrsp.gov.pl. Pierwsze dwa etapy zostały praktycznie w całości zrealizowane. Trzeci jest mocno zaawansowany. Oznacza to, że przejęte mienie zostało zrestrukturyzowane, w du żej mierze zagospodarowane. natomiast nie w pełni sprywatyzowane.. 3. Przejmowanie mienia do Zasobu. Skarbu. Własności. Rolnej. Państwa. Zgodnie z przepisami ustawy' Agencja przyjmuje do Zasobu mienie: .- likwidowanych państwowych gosplxlarstw rolnych, - Państwowego Funduszu Ziemi (PFZJ, - innych tylllłów. Od pocz'ltku działalności do końc" ł999 r. Agencja przejęła do ZW RSP nierucho mości o powierzchni 3754 tys. ha ze 1666 zli kwidowanych PGR. Z ogólnej Ustawa z 19 paidzicrnib 1991 r. o gospodarowaniu nicrm.:homosciami f\llnymi Skarbu P:lIislwa (ze' zm.), DI.U. 199::;. nr 57. poz . 299, i.

(5) , Skarbu. Pańsnva. powierzchni gruntów PFZ, wynoszącej około 810 tys. ha, Agencja przejęła do Zasobu 602 tys. ha. Poza mieniem łikwidowanych PGR oraz z PFZ Agencja przejmowała do Zasobu także grunty od państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, państwowych osób prawnych oraz innych podmiotów. Od początku działałności przejęła z tych tytułów prawie 3łO tys. ha gruntów, w tym, w ramach realizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, 18,8 tys. ha gruntów'. Tabela I. Powierzchnia gruntów. przejętych. do ZWRSP do 31 grudnia 1999 r. (w ha) W tym z mocy ustawy. Jednostka organizacyjna Agencji. Lp.. Grunty bylych PGR. Grunty PFZ. Inne. o uhClpieczenlll. tytuły. społecznym. rolników OT Warszawa .- razem w tym: OT Warszawa - bez filii filia w Łodzi. l. ..,. OT Bydgoszcz. 2 .",-, , . " " ,. ----,._----_ .. "-"-----'.------"----"------,,,,,,,,,-,-,-,. OT..Odalisk .... ..,,._.... .1. ---,,---- ------". 4. --"". ..',,,. 5 . " ..... ----. -'-.,,,,--',,'",,,. ,. _.,,,, .. ,,,,,,,'",-,,,"' . ..... ",""",,". ". .... 264 Hl)? 219975 44922 212893. .. ,_-._-. ". .. OT GOfZÓW - razem w tym: OT Gorzów - bez filii filia w Zielonej Górze ._""".--"._".,-'"""----',_.".-'.-'----,---,,-----,,----,,,,---_._---. """,,,-,-. "'" .,,,,,,,,,,,,,,,, '-'-. ....... , .",. .181 .147. .. ,---, ,-- ,.- _. ,.-. .. ,-._ .... ". . . _,. • ___ o,.. 15 459. ,. •. .. O"~. -,,,. ._"-'-,,'--. ... _--- .... ". .. _---,. _ " -'o " " .. ". .. _,._, .. ,.". ... ,- .. ,,". "'--_."' -". ,.. ......... , ..... ... .... ' ' ' '. .. ",,,. 22 902 .. " " , _'o, " " , .. 'o •. 58 115 15 796 42319. ----. ,,,. 97 201. ... __ ._'" "". """""'". , ,. ... _-- .. _, ,._,-. 274 181 122985 l S l 196. OT Lublin _ ' o , ____________ " " . _ . _ _ •• " " . - _ _ . , , , • • _. 64265 29600 34665. .. " .. _"" ,," _.... , ... -. ... 517 217 .100. 256X7 .......... 1.1 ]). 15 295. 4W. 2.1 058 lO .16.1 12695. .1 204 840 " .164. . , .. ". ,. .... ""." .. -, .. " " , . , _ ..... -- . ,'---_. -"-"-'- ",,------- "._-,,--. 66635. """,. 26919 l l 06(1 15 859. ... _._-,---- .. , .. - .._" ... ,. ,. ",.. '". -_... .,,,. 297. 18 352 ,. ... ,. .... " " , " " , " " ' ... ... .. ,, ....... , ...... _---,. ... .... ". ...... ,.,. OT Olsztyn -- razem w tym: OT Olsztyn ~ bez filii fi liu w Elbł:}gu filia wSuwalkach -. 7.10825 .177 698 95982 257 145. 124228 42 2.14 1478.1 67 21 l. 56527 18 308 35 294. 5 812 803 324 2685. 7. OT Opole. 21390:-;. 46 141. 22085. 480. 8. OT Poznail -- razem w tym: OT POZ!llUl- bez filii filia w Pile. 409 .155 283 .118 1260.17. 25 748 17 885 7 86.1. 29537 21 7.14 7 803. 601-1 ll 597. 9. OT Rzeszów. 107 85.1. 57978. 24076. 646. 676 196 380 .100 295 896. 59414 .17 784 21 630. 41 942 24045 17 897. 3484 l 803 l 68 I. 385484. 60921. 26078. .1 147. 3 754 140. 601 806. 309556. 18764. 6. .. ----- ....... _-- ....... _.. " ..... 10 OT Szczecin -- razem w tym: OT Szczecin -- bez filii filia w Koszalinie. OT. II. Wrocław. Razem Żródło:. 4. Raport Zdzialalności AWRSP za 1999 r., Warszawa lOOO,. Raport z t!zialtllności AWRSP za 1999 f" Wars/,awa 2000.. 2925. ,-. .. " ......

(6) Adm/l Nalepka. Poza gruntami Agencja przejęła także, pochodzący z likwidowanych PGR i innych podmiotów, majątek trwały o wartości księgowej nello 7342,3 mln zł i majątek obrotowy o wartości 1290,9 mln zl oraz zobowiązania PGR w kwocie 1989,3 mln zł 5 Rozklad przestrzenny przejętych do Zasobu gruntów jest uwarunkowany przede wszystkim lokalizacją byłych PGR - głównie w rejonach północnej i zachodniej Polski, a także zasobami innych gruntów rolnych Skarbu Państwa. W tabeli I przedstawiono powierzchnię gruntów przejętych do ZWRSP do 31 grudn ia 1999 r. Jak wynika z tabeli I, Agencja przejęła do Zasobu z wszystkich tytułów od początku działalności do kOllea grudnia 1999 r. 3 754140 ha gruntów, w tym": - 84% użytków rolnych, - 3% lasów, gruntów leśnych i zadrzewionych, - 7% gruntów pod wodam i, - 3% innych gruntów (tereny komunikacyjne, osiedlowe, użytki kopalne itp.), - 3% nieużytków. Tabela 2. Obiekty przetwórstwa rolnego, uslugowc i zabytki (do 31 grudnia 1999 r.) Wyszczególnienie Gorzelnie, winiarnie, browary Masarnie i rzeżnie Mlccl'"arnic Przetwórnie owoców i warzyw Młyny i kaszarnie Suszarnie zbÓŻ i zielollck Mieszalnie pasz Cegielnie Tartaki. przejęte. Przejęte. do Zasobu 8('1 ).. 243 II. 17 38 894 629 10 67. Chłodnie. 68. Hotele j zajazdy Restauracje i bary. 85. Sklepy. Obickty socjalne, kulturalne i sportowe Zespoły dworskie i pałacowo-parkowe Źródlo:. do ZWRSP. 33. 381 703 2004. opracowanie własne na podstawie: Raport z dzialalnosci AWRSP za 19991"., Warszawa. 2000.. ) www.awrsp.gov.pl/biuro (, www.awrsp.gov.pl.

(7) ... Sk(/rhu Pmistlva. W rzeczowej strukturzc przejętego majątku trwałego dominujqq pozycję zajmowały budynki i budowle. Obok budynków gospodarczych. służących bezpośrednio produkcji rolniczej. Agencja przejęła 332.8 tys. mieszkali. a także obiekty przemysłu rolno-przetwórczego. handlowe i usługowe. Specyfikację przejętych obiektów zawiera tabela 2. Z ogólnej liczby ponad 2 tys. zespołów dworsko- i pałacowo-parkowych większość. w momencie przejmowania do Zasobu. znajdowala się w złym lub bardzo złym stanie technicznym. W wyniku przeglądu przeprowadzonego w 1994 r. oceniono. że praktycznie tylko co czwarty obiekt nie wymagal działali zabezpieczaj,!cych lub remontowych. Najbardziej zniszczone obiekty znajdowały się w dawnych województwach: wrocławskim. koszaliliskim. szczeciliskim. bydgoskim. suwalskim i olsztyliskim. Zaangażowanie środków finansowych Agencji znacz'lco wpłynęło na poprawę stanu. wielu obiektów zabytkowych.. 4. Zagospodarowanie mienia przez AWRSP Agencja zagospodarowuje nieruchomości i inne mienie Skarbu Palistwa w różnych formach przewidzianych ustaw'l. Generalnie wyróżnić tu można dwie formy gospodarowania majątkiem: ~ trwałe następujące. rozdysponowanie mienia.. polegąjl.}ce. na przeniesieniu. własności.. przede wszystkim w drodze sprzedaży. nieodpłatnego przekazania. uprawnionym podmiotom. wniesienia aportem do spółek prawa handlowego. - czasowe rozdysponowywanie nieruchomości poprzez dzierżawę. oddawanie w zarząd i użytkowanie wieczyste oraz przekazywanie w administrowanie osobom fizycznym lub prawnym. Realizuj'lc swe zadania. Agencja przeprowadziła do 31 grudnia 1999 r. 112,3 tys. przetargów, podczas których postawi la do dyspozycji nabywców i dzierż.awców 7.2 mln ha gruntów. Działania Agencji w tym zakresie prezentuje tabela 3.. 4.1.. Sprzedaż nieruchomości. Nieruchomości. rolne Skarbu Palistwa mogą być' sprzedawane w trybie bezprze-. targowym lub w następstwie przetargu nieograniczonego albo ograniczonego. Dla nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży sporządza się wykaz i podaje go do publicznej wiadomości bez względu na to, czy będ'l one sprzedawanc w trybie bezprzetargowym, czy przetargowym. Wykaz takich nieruchomości ogłasza się co najmniej 14 dni przed dniem przetargu. w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. w siedzibie oddziału terenowego Agencji wlaści wcgo ze względu na położenie nieruchomości. Wykaz ten winien I.awieracw szczególności:.

(8) Adam Nalepka Tabela 3. Działania Agencji z mierzające do rozdysponowan ia mają tku (do 3 1 g rudnia. 1999 r.) Powierzchnia gruntów (W tys. ha) Jednostka organizacyjna Agencji. Lp.. Liczba odbYlych • przelargow. oferowanych do sp rzcdaży lub. sprzedanyc h Jub wyd:t..ic rżaw io · nych. d z ierżawy. I. ,. ------,-,. -. OT Warszawa - razem w Iym: OT Warszawa - bez fil ij fi J ja W ..__ ... _______ _._.- _..- . .... _._.. .-- - -- - .. _. __ •.V·_· . , •_ ...._,_Łodzi ..... _. .. -.,... OT Bydgoszcz ... ..... . 3 OT G dańsk ......'_... ..• _---,.. .. _..... .. _... .. _-,.,..... _... _' ....... ..-... ...- .. "" '-"--- " --. , ,. _,. ,_. 'W"_''' . ... ----_ ... _MO ,_ .. ,• • _. ___ ••. _. • • , , __ •. - ... _._--. •. , " . ,. ,. ,•. '. 260.3 174, 1 86.2 .. _-- _. ---- --_ .. ... .. ----. .. 334.4. . .. ,., .. 3057. ". .... - -----_ .. -- -_. _-_ .... ......,,,,,.,,.. _,,,, ..,,_.. _.". .......... ....... _. 244.<). 653.9. .. ,,_ .. ·......... uo . ·· , . , .......... ,. .. _...,. " ....... ---, ....... -- ... _. --- --...... --------. --~. .. ,_ ... ,. ,.. ' ".,," .,,,,. .... ,,----. ". ". 691.4. 344.9. I SD 5 22.1. 290 .0. 152,4. _. _--------_ .. _.-. ,. 365,6 ..... ........... -- ..... ......... ". 6 736. ... __ ........ _" ...... _____ _ .. , _ ... __ w ._, •••• _ .. , . _ ••• ,... ,., _ _ ._ ......... ..... 7 - OT Opole. ._.,.. ... .. _-. 6. _. 512,K 417,0 95 .H. 401.4 .---------- - ------ - ---.--- -- ----- --- -- --- -......... ....•. - ----- .. --197,2 OT Lublin 7 2511 _ ........ ._--_. -_._-_.. _--- •..-.----, .-_...•.. _ --._----_ . ...-.-- -.-..-.. . _ .... .. _..... OT OlslIyn - razem 19 ~39 I 580.8 w tym: OT Olsztyn - bez fi lii 5 686 826.3 f i Iia w Elbl:lgu 152,2 881 fil ia w Suwa łk ac h 602,2 12 772 .....................- .... . .. ...... 5 _._-. o. " ... -- "" '" O '". ,. OT Gorzów - razem w Iym: OT Gorzów - bez fi J ii ' fi Iia w Zielonej Gorze. 4. -... '. ,. _____ _. , ." .. ..... ...... .......... ....... " " " " , . ,. , . " . " ,. ". _____ o. 7 149 5 502 I 647 .... 4 ~49. ". "" .. ___ ....... _w •• '_· " _ ". .......... .. ."" ..... , -- .... . .. 12 320. ........ ----. .... _.. -- . . . ...." ... '"'' .'",. .... 1925 . 145,1 ...- ._---- -- -... .'. ,. '- '. . ...... ' "'"'. ... X2 1A. ... 359,7 I 14 , I 347,6. ,-"" "". 3335. .. .. --_ .. -- .... . ,., " .. , , ,.. " .. ".-- .. -- . .. ...... .. --. ,. ..... -- .... _... ...... _-. 236,7 -376,1) . . .. . .. ". ,. ... -- ... OT POl.nan- razem 619,6 I I 566 w tym: OT Poznan - bez fi Iii 37 1,1 6 120 23 1.6 filia w Pile 446 145,,1 5 248.5 __ . ._.._------_._-_. ._---_. --.-." .. _._._-------18 134 3705 141.5 .. 9 .. OT Rzeszów ... .... .....-...._---- ----- --- - --- --- --- --_._----- _.... _"',, ........ ....... ----- - --------- ------ -- --10 OT Szczecin - razem II 048 808,8 I 260.8 w tym: OT Szclecin - bez fil i i 6467 710,6 472,1 4 ...58 1._......filia w Koszalinie 550,2 336,7 --_ ... .. _ ._-----.. _ . . _._---_. __ ._._._ -..... _" ......... ,-, .,. . _-_._"'--_ . . . -II- OT Wrocław --------624,5 II 378 401.4. 8. _.~-- _. __. .. . _ ~- ---_. __ • _ _ _ _ _ _ . - _ _ _ - . -. _._. Razem. - - -. _ _ _ • _ _ _ _ •• _, ••••••• _. __. .. . . . . . . _______. _. .. -. ~. ____ o _. _. __. -----~ _.. __. 112 326. .. .-. ,~- _. 7 179,4. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport z dzia łalnoki AW RSP za 1999. ". 4 150,5 L,. Warszawa. 2000.. - oznaczenie i powierzchnię nieruchomości według danych z ewidencji gruntów, - rodzaj użytków i ich klasy, - oznaczenie k sięgi wieczystej prowadzonej dla nieruchom ości , - opis budynków i innych składników majątkowych przeznaczonych do sprzedaży..

(9) Skarbu Pl/listwa Sprzedaż IV. trybie bezprze/(lrgowym. Nieruchomość. ZWRSP może nabyć bez przetargu: I. Osoba fizyczna lub prawna. która w dniu przejęcia nieruchomości przez Agencję władała nią na podstawie umowy lub decyzji administracyjnej . Uprawnienie to wygasa po upływie roku od dnia przejęcia mienia przez Agencję· 2. Użytkownik wieczysty danej nieruchomości. Na poczet ustalonej ceny zalicza się wówczas kwotę równą wartości prawa użytkowania wieczystego określoną w sposób przewidziany w przepi sach o gospodarce nieruch omo śc iami według stanu na dzień sprzedaży nieruchomości. 3. Najemca domu, lokalu mieszkalnego i budynku gospodarczego wraz z niezbędnymi gruntami oraz osoba korzystająca z garażu i ogródka przydomowego położonego na obszarze przeznaczonym na cele rolne. po cenie równej wartości rynkowej określonej przez rzeczo znawcę majątkowego, odpowiednio pomniejszonej - nie więcej jednak niż o 90%. 4. Kandydat ustalony na nabywcę nieruchomości w my ś l przepisów obowią zujących przed wejściem w życie ww. ustawy. Sprzedaż IV. trybie przetargowym. Nieruchomości,. co do których bezprzetargowe nabycie nie ma zastosowania, podlegają sprzedaży w trybie publicznego przetargu ustnego (licytacja) lub przetargu ofert pisemnych (konkurs ofert). Tryb przetargowy sprzed aży jest realizowany w drodze przetargów ograniczonych lub nieograniczonych. Celem ustawodawcy było stworzenie w uzasadnionych przypadkach, możliwości nabycia nieruchomości rolnych (dla utworzenia lub powiększenia istniejących gospodarstw rolnych) przez określone grupy nabywców, bez konieczności konkurowania z wszystkimi potencjal nymi zainteresowanymi. Stąd też do sprzedaży w drodze przetargów ograniczonych przeznaczane są nieruchomości rolne, które w dłuższej perspektywie czasu nie utraq swojego dotychczasowego charakteru. Do takich nieruchomo ści zalicza się przede wszystkim grunty atrakcyjne pod względem inwestycyjnym, położone w miastach lub ich bezpośrednim sąsiedztwie , przy przejściach granicznych, przy istniejących lub projektowanych trasach komunikacyjnych, na terenach posiadających walory rekreacyjno-wypoczynkowe, czy też ze złożam i surowców naturalnych.. Wielkos(' sprzedaży Do. końca. do Zasobu). Powierzchnię sprzedanych gruntów ZWRSP w latach 1992- 1999 przedstawia rys. 3.. ni. przejętej. 1999 r. Agencja sprzedała 846 tys. ha gruntów (tj. 18.1 % powierzch-.

(10) Adllm. 2m) I ~() 16t l 1411. 120. ='f. 100 KO hll. .11 111. n 191)5. 199":. Rys. 3. Sprzeda; grunlów ZWRSP Z ródhl : opracowani.:. w ł a~ nc. \V. 11)(J7. 1996. I lJ9X. lalach 1992-1999 (w tys. ha ). na podstawie: Rapofl z dzial;llnost.:i AWRSP za 1999. f ... Wi.lrS/.ilwa. lOnO.. W strukturze sprzedanych gruntów dominujó) nieruchomości obszarowo mniejsze. Na ogólmi li czbę 96,8 tys. umów sprzedaży zawartych do kOliea grudnia 1999 r. ponad po lowę stanowią umowy zawarte na zakup do I ha gruntu . Charakterystykę tego zagadnienia przedstawia tabela 4. Tabela 4. Powierzchni a grun tów sprzed'lOych z ZWRSP do 3 1 grudnia 1999 r. gr up obs zarowych (w ha) Powierzchnia sprzl'Janych grunt ów. Grupu obszarowa do 1,00. we dłu g. +. ra zem. usoby fi zyczne 696. osoby prawnc. 19 902. [I). 1.01 - \,99. 20080. 19 771. 206 JOl). 2.00 - 4.99. 42573 ~n 506 766JJ 154719. 41 417. I 116. 51 ](10 71 576. 2406 , 057. l.l5 721. 19 Ol R. 46.:ł6tj. .W992. 6 J. 77. 5.00 -9 .99 10,00- [1.),99. 20.00 - 4999. 50,(10 - 99.99 100,00- 499,99. 2~2. 159. 16) 240. 500.t)O - 999.99. 115047. 55 7RS. 6X 9 1t) .'W " ~ 9. 4X XX2. 15 21 9. .-n 66.'. X()<) 9<)0. hl .1 5J.O. 196450. JOOO ,OO i wi<;cl'j. Raze m. _.. Żród ło : oprac owanlc WI;I~!W na pods!:i\viL' : Raror! z dzia! allhl~l' i AW RSP za 1999 r" War~z:lwa 10()O,.

(11) . . Za.wiJem. . Skarbu. Wla .\·łlO.~d. PlII/slW(J. Tabela 5. Sprzedaż ni eruc homośc i Z WRSP cudzoziemcom do 31 grudni a 1999 r. według kraju pochodzen ia kapitału K raj poc hodzenia. kapitału. Liczba zawanydl11ll1ów. Belgia Dania Fram:ja Hiszpania Holandia Japonia Nieml'y Szwajca ria Szwecja. USA Razem Żródlo:. ,-. Powu::rzchn ia sprzt: dana 4. 4. X X. I I 10. ha). ~. J. 7. (w. -" ."\). '257. I. ,-. J. 5. J. IX. J5. ."\67. opracowanie wla sllC' na podsł:lwic : Raport z c.J zia l:llno~t: i AWRS P za 199<). 1". .. Wa rl'ozawa. 2000.. Cudzoziemcy mogą nabywać nieruchom ośc i z Zasobu pod warunkiem uzyskania odpowiedniego zezwolenia. Od pocz ątku działalności do kOliea 1999 r. Agencja sprzedała cudzoziemcom 367 ha grumów. Ij . około 0.04% wszystkich sprzedanych z Zasobu gruntów. Zjawisko to obrazuje tabela 5. 4.2. Oddawanie w nalem I. dzierżawę. W dotychczasowej działalności Agencji naj szerzej slosowaną form,! zagospodarowania przejętych nieruchomości była dzier żawa. Cieszyła się ona znacznie większy m zainteresowaniem niż kupno. głównie z uwagi na mniej sze wymogi co do zaangażowania k ap itału . który moŻ na by ło przeznaczyć na zakup innych (niż ziemia) środków produkcji . Praktyka poka zała . że forma dzierżawy stała się dla szerokiego kręgu rolników oraz innych podmiotów gospodaraych dogodnym i stosunkowo łatwo dostępnym sposobem u ży tkowania nieruchomości rolnych Skarbu Państwa . Umowę dzierżawy nieruchomości rolnych wchodzących w skład ZWRSP zawiera się najczęściej po przeprowadzeniu przetargu. z którego spisywany jest stosowny protokół. Od tej zasady ustawa przewiduje wyjątki . Jeżeli wydzierżawienie nieruchomośc i rolnych ma służyć prowadzeniu szeroko rozumianej działalnośc i gospodarczej przez podmiot zagraniczny. koniecz nym warunkiem zawarcia umowy dzieri.awy jest uprzednie utworzenie przez ten podmiot spółki z og raniczo ną odpowied z ialnośc i,! lub akcyj nej z siedzib" na terYlorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na zawarcie umowy dzicrż. awy na okres ponad 6 miesięcy z takim podmiotem Agencja musi uzyskać zezwolenie Ministra Skarbu Pa listwa..

(12) Adam Nalepka. do końca 1999 r. Agencja postawiła do dyspozycji d z ierżawców blisko 5.9 mln ha (w tym czę ść gruntów więcej niż jednokrotnie). a wydzierżawiła 3996 tys . ha. podpisuj'lc prawie 229 tys. umów'. Podobnie jak przy sprzedaży. dzierżawcami nieruchomości "l zarówno osoby fizyczne. jak i prawne. Do końca 1999 r. osoby fizyczne zawarły umowy na d z ierżawę 57% powierzchni ZWRSP. przy czym ta grupa kontrahentów preferuje mniejsze nieruchomości. szczegół nie d z iałki do ł ha . Dz iałki takie wydzierżawiło 49% dzierżawców - osób fi zycznych . Osoby prawne (w tym spółki pracowników ora z jednoosobowe s p ó łki Agencji) cz~ ściej dzierżawią nieruchomości duże. a dominuj'ł. pod względem częstości zawieranych umów. nieruchomości o obszarze 100- 500 ha. Według stanu na koniec grudnia 1999 r. w dzierżawie znajdowały się nieruchomości Zasobu o powierzchni 2692 tys. ha. K ształtowanie się tego procesu w badanym okresie prezentuje rys . 4. Od. początku działałności. 14/Xl. 120n 1000. •. R/~l. riJH 400. 2110 l). 1992. 199:\. 1994. . . grunty wydzicri.awionc. )995. D. 19<)6. 1997. 199X. 1999. grunty zwrócone przez dzicrl.awcÓw. Rys. 4. D z ierżawa gruntów ZWRSP w łalach 1992- 1999 (w tys. ha) Źródło : opracowanie na podslawie : A . Szczurowna , E . Smolik . Rok /999", 1'(łł'(hwIClI/i/l ::: !aulI/li l'''l'r:::t't/,,;m; . .. Agroprzcmiany" 2000. nr 2 (lul y). Zc slaW;Cllil' roczne AWR SP. ww w.awrsp.gov.pl. W strukturze wydzierżawionych gruntów dominują - pod względem liczby podpisanych umów - działki do l ha (48% umów) oraz nieruchomości o powierzchniach od l do 10 ha (40% umów). Charakterystykę zjawiska dzierżawy gruntów. uwzględniającą powierzchnię. przedstawia tabela 6. Poza gruntami i zorganizowanymi gospodarstwami w dzierżawie znajdowało się 209 tys. ha jezior i 20 tys. hll stawów przejętych z byłych pań stwowych gospodarstw rybackich . a także liczne obiekty rołno-przemysłowe. u s ługowe . handlowe i obiekty zabytkowe. w tym m.in. 943 zespoły dworskie i pałacowo parkowe. 527 gorzelni. winiarni i browarów. 54ł suszarni zbóż i zielonek. 365 1. MatNia!y informacyj ne AWRSP, ZGZ- /2'!-. ·7K41O()1)/t), Warszawa 2000 ..

(13) Tabela 6 . Powierzchnia gr un tów obszarowych (W ha). Pow ierzchn ia. Grupa obs1.arow<l. razcm. do I.IW). 1.01 - 1.99. 2.00- 4,1.)9 5.00-9.99. 10.00- 19.99 20.00 - 49.99 50.00 - 99.99. 100.00- 499.99 500.0{1- 999.l ,\Q 1000 ,00 i. wydzierżawionych Z ZWRSP według. Więcej. Razem. wyd1.il~ rżawionyc h. osoby fi zyczne. grup. grull low t)soby prllWIlC. 54459. 54,26. UJ. 60653 97787 108.142 1.17 In 2388% 202 .171 I OJ ) 798 927 n3 884 20). 60 :199. -""4 .. 96 7)0. I 057. 10(27). 220 9H9 175 81 11 705 148 404423 1716.15. 206'1 4657 17 'iO) 26570 ~2X 650 5'2J J60 7 12 56~. ) 745 420. 2 IlX 195. I 617 225. U2471. .. Żrod ło: oprac()wa n le na podslaw le : A . Sl.czurown,t . E . Smol ik, (1/) . c·ir .. miesza lni pasz. 117 masarni i rzeźni. 132 obiekty socja lne. kulturalne i sportowe oraz 200 innyc h obiektów.. 4.3. Nleodplalne przekazanie Jednl! z form rozdysponowania przejętego przez Agencję mienia jest jego nieodplatne przekazanie różnym instytucjom . Nieodplatne przekazywanie mienia wc hodzą cego wsklad ZWRSP odbywa się na wniosek Agencji lub zainteresowanych podmiotów. na zasadach określonyc lt w ustawie o gospodarowaniu nieruch omośc iami rolnymi Skarbu Państwa' . Procedury nieodpłatnego przekazywania mienia ZWRSP ulegały zmianom. Znowelizowana Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu PaJistwa z 15 czerwca 19991'.9 wprowadl.iła zmian y dotyczące nieodpłatn ego przekazywania mien ia ZWRSP. które : - umoż liwiają rozszerzenie możliwośc i ni eodp ła tnego przeka zywa nia m ,tjątku nie zwil)zanego bezpoś rednio z działalnośc ią rolniczą. któ ry nic powi nien podlegać " komercyjnym" regulom restrukturyzacji wła snośc i rolnej Skarbu Pań stwa .. - rozszerzaj" przekazać. _--. .. krąg. podmiotów. którym Agencja nieruc ho mośc i na ccle statutowe .. hędzie. mogla nieodplatnic. -. K D/..U . 1995, nr 57. poz. 299 ora!. /Illiany ogloszollt.· w [)z.U. 1995 . nr l)S. po z. JOl . 'J. Dz.lJ . 1999. nr 4'), pnI.. 4R4..

(14) Adam Nalepka. - umożliwiają Agencji nieodplatne przekazywanie mieszkaIl i budynków mieszkalnych, których najemcy nie wyrazili chęci nabycia ich na wlasność, nie tylko gmin"m, ale także spóldzicłniom mieszkaniowym. Nieruchomości wchodzące wsklad ZWRSP Agencja może nieodplatnic przekazać w drodze umowy na wlasność: I) jednostkom samorządu terytorialnego na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi slużącymi wykonywaniu zadali wlasnych, 2) Polskiej Akademii Nauk, Krajowej Radzie Izb Rolniczych, izbom rolniczym, palistwowym szkolom wyższym, paristwowym jednostkom badawczorozwojowym na cele slużące wykonywaniu ich zadaIl statutowych, 3) Lasom Państwowym wydzielone geodezyjnie lasy, a także grunty nadające się do zalesienia, 4) obiekty i urządzenia sieci energetycznej, wodnokanalizacyjnej, cieplowniczej i telekomunikacyjnej wraz z niezbędnymi gruntami jednostkom państwo wym i komunalnym prowadzącym dzialalność w tym zakresie, 5) Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad grunty na pasy drogowe autostrad. Tabela 7. Nieodplarnc przekazanie grunrów z ZWRSP w latach 1992-1999 Iw ha) Grunty przekazane nieodpłatnie 1 - - - - - - , - - - - - , r ' - ' - - - - - - - ' - , - - - - , - - - - ----1 Lata. -'" o. E. 21 307. 2 677. 103. 4279. It. 50 866. 4 91J. 2058. 85013 106766 t47891 182167. 7406. 214 363. 38 65t. ~. 1994. 1995 1996 1997 1998. 1999 Źródło:. --. o. '0. 1992-. E c c. E o. E. 'J. -vo. o. '". 243 It 586. E. '". <). 456. 14638. 551 650. 49660 74536 95365. 946. I. I 895. 18740. 2024. 4522. 27676 _13 D5 41 20R 48559. 3 157 4257 5200 6272. 295 I 090 I 087 I 5 L1 I 5t5. 406. 6670 892X. 13 297 15 t68. opracowanie własne na podstawie: Raport z działalnosci AWRSP za 1999 r.. Warszawa. 2000.. Na szczególną uwagę zaslugują zasady przekazywania nieruchomości ZWRSP na rzecz kościelnych osób prawnych różnych wyznali lO Przekazywanie to może odbywać się w postępowaniu regulacyjnym wszczynanym na wniosek Kościolów, na zasadach określonych w przepisach regulujilcych stosunek Zasauy te zawarte s:j w dziewil,"ciu ustawach oraz przepisach wykonawczych wydanych na podstawie upowa;i.nicri ustawowych. III.

(15) . ZaSObi'/11 WlaSIlO!iCi. Skarbu Palistwa. Państwa. do poszczególnych Kościolów. Przedmiotem takiego postępowania może być przywrócenie wlasności nieruchomości utraconych na rzecz Skarbu Państwa lub też przekazanie nowej nieruchomości. W przypadku gdy przywrócenie własności nieruchomości napotyka na trudne do przezwyciężenia. przeszkody, oddzialy terenowe Agencji moglj wskazać inne, zamienne nieruchomości rolne. Orzeczenia lub ugody w postępowaniach regulacyjnych podejmowane są przez wlaściwe Komisje Maj"tkowe, Regulacyjne itp., przy udziale upoważnionych przedstawicieli Agencji. Wskazane powyżej przepisy przewiduj" także możliwość nieodplatnego przekazywania, na wniosek kościelnych osób prawnych, nieruchomości Zasobu na utworzenie lub powiększenie gospodarstw rolnych oraz na cele sprawowania kultu religijnego lub dzialalności charytatywno-opiekuńczej, oświatowo-wycho. wawczeJ. W tabeli 7 przedstawiono zakres i kierunki nieodpłatnego przekazywania ziemi z ZWRSP. 4.4.. łnne. sposoby zagospodarowania. nieruchomości. ZWRSP. Poza wyżej wspomnianymi Agencja może zagospodarowywać nieruchomości poprzez wnoszenie ich do spólek prawa handlowego, przeznaczanie na realizację programu osadnictwa rolniczego, przekazywanie w administracje, zarząd lub wieczyste użytkowanie. W aporcie do spólek prawa handlowego Agencja wniosla 13,6 tys. ha gruntów, z tego do jednoosobowych spółek Agencji - 10,5 tys. ha. Wraz z gruntami do spólek wniesiono m.in. 152 zespoly dworskie i palacowo-parkowe, 173 obiekty socjalne, kulturalne i sportowe, 67 mieszalni pasz, 56 gorzelni, winiarni i browarów, 41 suszarni zbóż i zielonek. Spólkom przekazano także 1587 mieszkań. W 1996 r. uruchomiony zostal "Program osadnictwa rolniczego na gruntach Skarbu Pmistwa". Agencja może przygotowywać i wydzierżawiać odpowiednie nieruchomości rolne ZWRSP, na których możliwe jest zorganizowanie gospodarstw osadniczych. Do końca 1999 r. przeznaczono na cele osadnicze 153 gospodarstwa, o łącznej powierzchni 26,6 tys. ha. W tej liczbie 121 gospodarstw o powierzchni 23,2 tys. ha znajdowało się w dzierżawie, a 32 gospodarstwa, o powierzchni 3,4 tys. ha, oczekiwaly na zasiedlenie. W gospodarstwach prowadzących dzialalność hodowlaną, któnl Minister Rolnictwa i Gospodarki Zywnościowej uznal za szczególnie ważną dla postępu biologicznego w rolnictwie oraz w tych gospodarstwach, które charakteryzowały się dużym i trudno podzielnym majlltkiem, tworzone byly jednoosobowe spólki Agencji Własności Rolnej Skarbu Pa.istwa. Do kOlica grudnia 1999 r. Agencja utworzyla lub objęła udziały w 150 takich spólkach, w tym utworzyla 104 spólki specjalizuj"ce się w hodowli roślin (38), zwierZ<lt (66) oraz 3 spółki zwi'lzane.

(16) Adam Nalepka. z treningiem koni.. Pozostałe. działalnością produkcyjną. handłu. tzw. komercyjne spółki Agencji (43) zajmowały się w tym rolniczą. w zakresie przetwórstwa rołnego.. i usług.. Część nieruchomości. Zasobu, w postaci zorganizowanych gospodarstw rołnych. przetwórczych łub usługowych została przekazana w administrowanie. w ramach którego zarządzający działa w imieniu i na rachunek Agencji. Do dnia 3ł grudnia 1999 r. zostało przekazanych w administrowanie 213 gospodarstw rolnych o powierzchni ł35 tys. ha. W administrowaniu. poza gruntami. znajdują się także obiekty rolno-przemysłowe. usługowe oraz zabytki. Na koniec grudnia ł999 r. w tej formie zagospodarowania znajdowało się m.in. 15ł zespołów dworskich i pałacowo-parkowych. 68 susz"rni zbóż i zielonek. 32 mieszałnie pasz. 25 obiektów socjałnych. kułturałnych i sportowych. a także błisko łOO innych obiektów produkcyjnych. handłowych i usługowych. Innymi f"rmami użytkowania mienia Skarbu Państwa są: zarząd i wieczyste użytkowanie. Na koniec grudnia ł999 r. w zarządzie i wieczystym użytkowaniu pozostawały nieruchomości ZWRSP o powierzchni ł 23 tys. ha. z tego 62 tys. ha w wieczystym ul.ytkowaniu i 61 tys. ha w zarządzie osób prawnych i jednostek nic posiadających osobowości prawnej.. 5. Sprawowanie nadzoru Obowiązkiem. właścicielskiego. Agencji jest sprawowanie nadzoru właścicielskiego nad mieniem Skarbu P",istwa pozostającym w ZWRSP. Agencja wykonuje ten obowią zek poprzez komórki organizacyjne oddziałów terenowych. a w przypadkach wymagających wiedzy specjalistycznej we współpracy z odpowiednimi służbami (np. służbą łeśną. ochrony środowiska. konserwatorami zabytków itp.). Funkcje związane z nadzorem właścicielskim reałizowane są w stosunku do wszystkich użytkowników mienia Zasobu: spółek Agencji. dz;ażawców. gospodarstw Skarbu Państwa w administrowaniu, podmiotów, którym przekazano nieruchomości w zarząd itp. Z uwagi na wiełość użytkowników i różnorodność form użytkowania mienia Zasobu, zakres stosowanych metod nadzoru właści ciełskiego jest szeroki. Ważnym narzędziem realizacji przez Agencję tej funkcji jest dokonywanie w jednostkach gospodarczych wizytacji kontrołnych, których cełem jest ocena przestrzegania warunków użytkowania tego mienia w określonych umowach i formułowanie na ich podstawie wniosków doskonalących gospodarowanie udostępnionym zasobem nieruchomości. W przypadku pojawienia się sygnałów o niewłaściwym gospodarowaniu Agencja może podjąć stosowne działania interwencyjne, od sformułowania załeceń pokontrołnych do rozwiązania umowy włącznie..

(17) · Zasobem. Wlasno.ści. ----------------------. . ,-)'karbll PllIistwa. The Management ol Agricultural Real Estate Belonging to the State Treasury This article concerns the faclors involvcd in Ihe dccision takcn by the Polish govcrnmcnt to liquidate stale collectivc farms (PGRs), transfer thcir asscts lo cstablish the Stale Treasury Agricultural Real Eslatc Rescrve (STARER), and lo set up the Stale Agency for Agricultural Real Estate (SAARE) to managc thesc asscls. Thc legal basis for these decisiolls arc the Law ot' 19 Octobcr 1991 concerning the management of State Treasury agricultural real cstate as well as amendments [o certain olher laws. The following tasks are involved in managing Ihe propcrly ot' former stale collective farms: - transferring pro perty owned by PGRs to STARER, - preparing a slrategy to managc this property, - disposing of Ihe property and ensuring ils proper management, - deciding how the disposed ol' property is lo be supervised by Ihe stale agencies. The firsl Iwo stages are almost entirely complete, the third is well advanccd, whiJe the fourth is now being addressed..

(18)