Wykład 3. Skrócona wersja

1452 – Narodziny Leonarda

1464/69 – 1481/82 – Pierwszy pobyt we Florencji (18 lat)

1481/83 – 1499 – Pierwszy pobyt w Mediolanie (16 lat)

1500 – 1508 – Drugi pobyt we Florencji (8 lat)

1506 – 1513 – Drugi pobyt w Mediolanie (7 lat)

1513 październik – Trzeci pobyt we Florencji

1513 – 1515 – Pobyt w Rzymie

1515 grudzień – Pobyt we Florencji

LEONARDO DA VINCI BIOGRAM

1515 koniec grudnia – Pobyt w Bolonii

1516 – Drugi pobyt w Rzymie

1516 – 1519 – Pobyt we Florencji

LEONARDO DA VINCI BIOGRAM

LEONARDO DA VINCI (1452-1519)

•

Leonardo da Vinci -

włoski malarz,

rzeźbiarz, architekt, konstruktor,

teoretyk sztuki, filozof,

wszechstronny i najdoskonalszy

przedstawiciel renesansu.

•

Uczeń A. del Verrocchio we

Florencji, od 1472 członek cechu

malarzy.

Wkład w rozwój techniki - stworzył kilkanaście projektów wynalazków: ♦ model spadochronu, ♦ skrzydło, ♦ aparat do nurkowania, ♦ maszyna tkacka, ♦ maszyny latające, ♦ płetwy, ♦ łódź podwodna,

♦ specjalna wyrzutnia (katapulta),

♦ łożysko,

Twórczość malarska

Leonardo da Vinci

♦

Mona Lisa

♦

Ostatnia Wieczerza

♦

Madonna ze skał

♦

Dama z łasiczką

♦

Św. Anna Samotrzeć

♦

Madonna Beneois

MACHINY

DO LATANIA

Studia nad lotem 1500-1506

♦ Da Vinci był zafascynowany możliwością

skonstruowania urządzeń do latania poruszanych siłą mięśni, co udało się stosunkowo niedawno, dzięki stosowaniu najbardziej nowoczesnych

materiałów i technologii, niedostępnych w czasach Leonarda.

♦ Należy jednak uznać, że Leonardo to wynalazca, fantasta i poszukiwacz tajemnej wiedzy, która

umożliwiłaby latanie nad ziemią jak mitycznym bohaterom: Dedalowi i Ikarowi, dzięki wielkim skrzydłom przypiętym do ramion.

♦ Leonardo narysował szereg urządzeń i ich

wariantów: od spadochronu na rzucie kwadratu do wielkich form zbliżonych do lotni i tzw. helikoptera Leonarda.

Ptaki szybujące

przy

wykorzystaniu

prądów

powietrznych,

ok. 1502r.,

Kodeks o locie

ptaków,

Turyn, Biblioteca

Reale.

Machiny do latania

♦

Projekt lotni

♦

Skrzydło do maszyny latającej (ornitottero)

♦

Maszyna latająca zwana helikopterem

♦

Przedstawiony rysunek wykorzystano do

montażu lotni i którą na wzgórzach pod

Londynem udało się wystartować zgodnie z

techniką lotniarską.

♦

Zamiast wykorzystania pracy mięśni do

poruszania skrzydłami, a tym samym

wzniesienia w powietrze, zastosowano

rozwiązanie wykorzystujące siłę wiatru i jego

prądy.

♦

Przypięty pasami „pilot” steruje machiną i

nadaje kierunek lotu. (Mediolan, Biblioteca

Ptaki szybujące przy wykorzystaniu

prądów powietrznych

♦ Kodeks o locie ptaków, ok. 1502r., (Turyn, Biblioteca

Reale). „Poznaj pęd wiatru, a potem opisz, w jaki

sposób ptaki utrzymują się na nim jedynie dzięki prostym ruchom swych skrzydeł i ogona",

♦ Zaskakujące jest bogactwo analiz Leonarda nad równowagą, wytrzymałością i zwinnością ptaków, które przedstawiał podczas finezyjnych wyczynów dokonywanych z wiatrem i pod wiatr, w lotach

poziomych i ukośnych.

♦ Za najdoskonalszego akrobatę, radzącego sobie w najtrudniejszych nawet warunkach atmosferycznych, uważał Leonardo kanię.

♦ Prowadził też badania nad innymi ptakami drapieżnymi i nietoperzami.

Skrzydło elastyczne

♦ Skrzydło elastyczne, miękki płat o obrysie trójkątnym lub dwutrapezowym, złożony z

plastikowej tkaniny rozpostartej luźno na metalowym stelażu w kształcie grota strzały.

♦ Po podczepieniu na uprzęży ładunku (lub pilota) staje się sterownym i statecznym statkiem

powietrznym, łączącym zalety spadochronu i szybowca ze skrzydłem delta.

♦ Opatentowane przez F. Rogallo, stworzyło

♦

Model -

kolejny rysunek maszyny latającej

♦

Skomplikowana budowa skrzydła i jego

mechanizmów ma w sposób najwierniejszy

odtworzyć ruch skrzydeł ptaków

Skrzydło do maszyny latającej

Szkic przedstawiający doświadczalne określenie siły ludzkich mięśni oraz wyporu skrzydeł uderzających; Leonardo wzoruje

się na locie ptaka.

Dźwignia prosta poruszająca

Maszyna latająca

zwana helikopterem

Mediolan szkic z 1487 roku

Sterowany kąt natarcia płaszczyzny wirnika celem utworzenia poduszki powietrznej

♦ W XV wieku Leonardo da Vinci wykonał rysunek

śmigłowca, lecz w jego czasach nie mógł on być

zbudowany.

♦ Wielokrotnie komentowany, dopiero w drugiej

połowie XX w. nazwany „helikopterem Leonarda” ze względu na zastosowanie form zbliżonych do wirnika.

♦ Wiropłat (inaczej śmigłowiec czy helikopter) musiałby mieć potężny silnik.

♦ Silnika tłokowego czy turbinowego koniecznego dla uruchomienia wirnika nie znano w czasach Leonarda.

Helikopter

–

1487-1490 rok

♦ Pierwszy projekt śmigłowca opracowany został w latach 1487-1490, przez Leonarda da Vinci.

Projekt ten miał wirnik (poruszany ręcznie), w postaci długiego odcinka powierzchni śrubowej.

♦ Helikopter (z greckiego: helix - śruba i pteron

♦ Pierwszy latający model śmigłowca wykonali inżynierowie francuscy w 1784 roku.

♦ W roku 1886 Anglik W. Phillips zbudował pierwszy latający model śmigłowca odrzutowego,

napędzanego parą wylatującą z końców łopat wirnika nośnego.

♦ Pierwszy śmigłowiec wzniósł się 13 grudnia 1907 roku w Lisieux. Maszyna miała dwa bliźniacze

śmigła i silnik o mocy 24 KM. Najdłużej utrzymał się w powietrzu przez 20 sekund na wysokości 1,8 metra - zbudował go Francuz, sprzedawca

♦

Pierwszy

realny projekt budowy spadochronu

stworzył Leonardo da Vinci w 1485 roku,

♦

Spadochron Leonarda ma czaszę w postaci

piramidy z płótna. Człowiek miał być

podwieszony na linkach uwiązanych do

rogów czaszy,

♦

Jego szkice i opis budowy

zamieścił

w 4. rozdziale „Kodeksu Atlantyckiego”

(spadochron

według tego projektu został pomyślnie

przetestowany w XX wieku.

Prototyp spadochronu z 1485 roku

♦Leonardo

zapisał, że dzięki temu urządzeniu uda się zeskoczyć bezpiecznie z

MACHINY

WODNE

Machiny wodne

♦

Pogłębiarka (DRAGA)

♦

Łódź z dwoma bocznymi śrubami

♦

Barka z podwójnym kadłubem

♦ Kolejny pomysł Leonarda zrealizowany w

maszynerii statków pasażerskich dopiero w XIX w.

♦ Pierwszy statek na śrubę zbudowano w 1839 roku.

♦ Wcześniejsze tzw. bocznokołowce parowe, miały przy burtach umieszczone symetrycznie koła

łopatkowe ostatnio używane wyłącznie na płytkich wodach śródlądowych.

♦ Pomysł Leonarda wyprzedził o trzysta lat

♦

Fascynujący pomysł Leonarda „chodzenia po

rzece czy jeziorze przy pomocy nart wodnych

może być porównywalny z innym genialnym

wynalazkiem – tutaj nie pokazywaną

kamizelką ratunkową, ratującą życie

rozbitków w wodzie.

♦

Oba wyprzedzały swój czas i nie mogły

zostać zrealizowane na tym etapie techniki i

technologii materiałowej.

MACHINY

CYWILNE

♦ Leonardo da Vinci był twórcą kilkuset rysunków ukazujących urządzenia techniczne przydatne w życiu codziennym jak: piły, wielokrążki, łożyska

kulkowe itp.

♦ Były stosowane łącznie lub rozdzielenie przez niego w bardziej wyrafinowanych konstrukcjach technicznych, jak rower.

♦ Dla Leonarda istotne było nawiązanie do tradycji myśli technicznej z okresu antyku

grecko-rzymskiego, znanego mu dzięki pismom historyków i traktatom budowlano-architektonicznym (głównie Witruwiusza).

Machiny cywilne

♦ Rower

♦ Robot

♦ Dźwig na obrotowej platformie

♦ Szkic tokarki do gwintów

♦ Pionowy świder ♦ Bezpieczne obcęgi ♦ Ruchoma drabina ♦ Piła hydrauliczna ♦ Śruba Archimedesa ♦ Młot

♦ Rower wywodzi się od prymitywnych

pojazdów, przeważnie dwukołowych,

poruszanych siłą mięśni, na których jeżdżono siedząc okrakiem i odpychając się nogami od ziemi.

♦ W 1493 roku Leonardo da Vinci miał ponoć wizję wehikułu, wyraźnie przypominającego rower.

♦ Pojazd miał : dwa równej wielkości koła ze

szprychami, kierownicę, mechanizm korbowy, łańcuch i zębatkę.

Robot

poruszający

zbroję

-szkic

poszczególnych

elementów

♦

Zgodnie z tradycją antyczną Leonardo

projektował automaty naśladujące ruch ciała

ludzkiego.

♦

Jednak w koncepcji wykonania przegubów

poszedł dużo dalej.

♦

Na rysunku, jego górnej części, pokazano

zbroję i sam skomplikowany mechanizm

robota.

♦ Tokarka jest napędzana

pedałem nożnym i linką przewijającą się przez wałek, połączoną z cięciwą łuku.

♦ Z lewej strony

widoczny jest szablon gwintowy nadający

ruch posuwowy listwie z zamocowanym na

niej narzędziem.

Szkic tokarki do gwintów

Szablon gwintowy

Zamocowane narzędzie

Studium urządzeń hydraulicznych, ok.1480 r.

Kodeks Atlantycki



Najbogatszy ze znanych zbiorów zapisków

Leonarda - 550 kart zebranych w jednym

tomie u schyłku XVI wieku



Obejmuje ponad czterdziestoletni

(1468-1519) okres studiów w dziedzinie mechaniki,

matematyki, astronomii, geografii, fizyki,

MACHINY

WOJSKOWE

♦ Leonardo da Vinci podczas swego pierwszego

pobytu mediolańskiego (1481-1499) i drugiego florenckiego (1500-1508), zgodnie z żądaniami

zamawiających, studiował technikę walk lądowych i na wodzie.

♦ Stąd też narodziła się potrzeba nowych i

praktycznych konstrukcji machin wojskowych czy sposobów zdobywania twierdz.

♦ Koparka do budowania okopów czy projekty wozu bojowego z sierpami ścinającymi głowy

przeciwników, to przykłady dzieł Leonarda.

♦ Katapulta to urządzenie znane od antyku, które Leonardo zmodernizował pod względem

Machiny wojskowe

♦ Most pontonowy,

♦ Moździerz

♦ Czołg

♦ Koparka do budowania okopów

♦ Konstrukcja obronna do odrzucenia drabin oblężniczych

♦ Technika wchodzenia na mury obronne

♦ Katapulta w wersji ulepszonej

♦ Okrętowa obrotowa armata na platformie

♦ Barka wiosłowa z opuszczanym ostrzem kosy na obrotowej lawecie

Most pontonowy

– łukowy

jednoprzęsłowy

♦ Jest wiele przykładów przenośnych mostów do szybkiego montażu, które Leonardo rysuje w trakcie swej kariery inżyniera wojskowego.

♦ Na karcie znajdują się różne typy konstrukcji, m.in.:

● most podparty palami

● most wygięty łukowo o jednym przęśle

● most obrotowy

● most oparty na beczkach

 Leonardo, Studium olbrzymiego moździerza, Windsor, Royal Library.

 Rozwój broni palnej zmuszał do nowych rozwiązań technicznych, niszczenia przeciwnika na dużej

odległości za przeszkodami, niewidocznego.

 Moździerz pozwalał niszczyć przeciwnika

znajdującego się za ukryciem, (w polu martwym) przy pomocy stromego toru pocisku

Widok fortecy, ok. 1504r. Forteca na planie kwadratu o cylindrycznych basztach, połączona umocnieniami,

Kodeks Madrycki II, Madryt, Biblioteca Nacional

Technika

wchodzenia na

mury obronne

Bojowy wóz dwukołowy

Projekty architektoniczne

i

♦ Leonardo nawiązuje tutaj do teorii Albertiego, wielkiego teoretyka sztuki, zaznaczając granice działek mieszczan, na których stały domy.

♦ Stratygrafia społeczna w idealnym mieście

opierała się na wysokości poszczególnych budowli – bardziej reprezentacyjnych i znacznie wyższych oraz skromniejszych domach mieszczan, znacznie niższych.

♦ W koncepcji Leonarda znającego trudności z zaopatrzeniem i ruchem pieszym w ludnych metropoliach przed rokiem 1500, pojawiła się nowatorska koncepcja dwupoziomowości ulic, na niższym poziomie przeznaczonych do

masowego transportu towarów oraz osobnych ulic dla pieszych.

Plan miasta

gdzie zaznaczono granice działek

Projekt stajni w Vigevano,

Plan kościoła Santa Maria in Pertica w Pawii, teatr do

słuchania mszy, amfiteatr wpisany w plan kościoła San Lorenzo Maggiore, Manuskrypt B, Paryż, Institut de France.

INNE

Inne urządzenia

♦ Mechaniczny kalkulator

♦ Optyka oka ludzkiego

♦ Łożysko kulkowe, łożysko trójkulowe

♦ Helikoida jako przekładnia

♦ Przekładnia ślimakowa

♦ Podnośnik na korbę

♦ Wiatromierz

♦ Inklinometr do mierzenia nachylenia magnetycznego

♦ Zegar – całość mechanizmów zegarowych

♦ Sprężyna – różne jej kształty

♦ Łańcuch jako pas transmisyjny

♦ Korbowód

♦ Wielokrążek szeregowy (potęgowy)

Zegar -

Leonardo

da Vinci.

Jedyny znany

rysunek Leonarda

przedstawiający

całość mechanizmu

zegarowego.

Ta konstrukcja

przewidywała

wyposażenie zegara

w system

dzwonków

Łańcuch

jako pas transmisyjny - szkic

Łańcuchy o różnej szerokości

Korbowód

Ruch posuwisto zwrotny

Ruch obrotowy

Urządzenie do kompensacji

sprężyny spiralnej



Projekt walcarki,

.



Rozmaite tego rodzaju projekty miały

zastosowanie

w dwóch najważniejszych

gałęziach mediolańskiego przemysłu:

włókienniczego i militarnym

Leonardo da

Vinci

-Studium

ludzkiego

ciała

Mięśnie ramienia,

ok. 1510-1511r., (Windsor, Royal Library).

Układ mięśni zawsze jest uwarunkowany i zależny od ruchu i wysiłku postaci

Portret Damy z łasiczką (1483-1485), obecnie w Muzeum Czartoryskich w Krakowie

Ostatnia Wieczerza (1495-1498) w refektarzu

W jednym

z klasztorów

i otrzymał

zlecenie na

wykonanie

obrazu

ołtarzowego

Swięta Anna

Samotrzecia

Madonna

w grocie,

do ołtarza

Bractwa

Niepokalanego

Poczęcia NMP

w kościele

Św. Franciszka

Leonardo da

Vinci, "Madonna

Leonardo da

Vinci,

''Mona Lisa''

(1503-1506),

Luwr

Mona Lisa, La Gioconda 1503-1506

♦ Mona Liza (wł. i hiszp.: La Gioconda; fr.: La Joconde), to obraz olejny

namalowany na drewnie topoli przez Leonardo da Vinci.

♦ Portret żony florenckiego kupca Francesco del Giocond - Lisy Gherardini, namalowany przez Leonardo da Vinci w latach 1503-1506, uznawany za jeden z najsłynniejszych obrazów w dziejach sztuki i będący pierwszym portretem nowożytnym.

♦ „Mona Lisa” to odpowiednik „Madame Lisa”. La Gioconda to francuska wersja jej nazwiska. Podczas pozowania według

najnowszych badań z 2006r. prawdopodobnie była w ciąży lub po

porodzie potwierdza to dzięki najnowszej technologii francuski ekspert od sztuki Michel Menu,

♦ Zabrany przez Leonarda w 1517 do Francji, po jego śmierci stał się własnością Franciszka I. W XVI i XVII w. przechowywany w

Fontaineblau, później od 1804 w Luwrze, skąd został skradziony w 1911 i powrócił w 1913.

♦ Obraz jest obecnie własnością rządu francuskiego i znajduje się w galerii Luwr w Paryżu.

Szczególne wyrazy podziękowania dla dr Marka Rybakowskiego za wkład w przygotowaniu materiału.

Literatura

◼ Atlas historyczny od starożytności do współczesności,

Gimnazjum, Warszawa 2001.

◼ Ilustrowana historia świata, tom 5, Wyd. Hachette,

Warszawa 2005.

◼ Kronika techniki. Warszawa 1992.

◼ Multimedialna encyklopedia powszechna – 2003.

◼ Multimedialna encyklopedia historii, Dzieje cywilizacji,

2002.

◼ Furmanek W., Zrozumieć technikę, 1998.

◼ Mediolan, Biblioteca Ambrosiana, „Kodeks Atlantycki”.

◼ Orłowski B., Technika. Wrocław, Warszawa, Kraków 1999.

◼ Osińska B., Sztuka i czas od prehistorii do rokoka. WSiP

Warszawa 2004.

◼ Sprague De Camp., Wielcy i mali twórcy cywilizacji. Tłumaczył., B. Orłowski, Warszawa 1996.