ło,w.oowo-i.lastych - stw.ilerdwno w mniejszym l u b większym .s.Lopnti.u węglaJnOIWIOŚć osadów. Według K. Lendzion, opr.acowującej kambr z tych w.iei'Ioeń, w górre mamy odpo!WiJediniki warstw irorslcich {górny, ewentualnie środlro wy kam:br), :ni:hej ,ooprerentpwta:ny jest taiide
kambr dolny.
Prekambr. W olbu otworach nadwa€1I1C01Ilo
podłoże skał osadowycil · na odoinlkacll
dwu-dziestu ki:lku metrów. Wedłwg W. Ryki, są to skały typu ~anitoddów.
LIT,ERATURA
l. K a r a t a j u t e - Talimaa W. - Diewon Litwy. Sbornik statiej dla XXI siessii Mieżduna rodnogo Gieołogiczeskogo Kongriessa. AN LSSR Inst. Gieołogii i Gieografii. Vilnius 1960.
2. L u t k i e w i c z E. M., P e j s i k M. I. - Sie-wiero-zapad Russkoj Płatformy. WNIGRI, Tru-dy, wyp. 101, t. 2. Leningrad 1957.
3. P ej s i k M. I. - Gieołoglczeskoje strojenije i IPierspiektiwy nieftiegazonosnosti polsko-litow-skoj diepriesii i soslednich s niej płoszczadiej. Gławgaz. Trudy, 'WYJP. l. Moskwa 1960.
.4. P o b o r s k i J. - System permski ~a tzw. wy-niesieniu Łeby i zwiążane · z nim· możliwości górnicze. "Przegląd Geologiczny" 1961, nr 7. 5. P o borski J., C im as zewski ·L. - Z
pa-leogeografii .permu na Pomorzu. "Przegląd Geo-logiczny"- 1961, nr 11.
6. R ii h l e W. - Mapa miąższośd utworów czwar-torzędowych Polski l: l 000 000. IG Atlas geo-logiczny Polski, tablica 8. Warszawtl 1957. . 7. Stiefanienko A. Ja., Machnacz A. S .
-Diewonskije otłożenija Biełorussii. AN BSSR, Izwiestija ~r 4, 1952.
8. Ty s k i S. - Niektóre problemy geol.ogiczne w północno-wschodniej Polsce w nawiązaniu do obszarów przyległych. "Przegląd Geologiczny"
1960, nr 4.
9. T y s k i S. - Wyniki oporowego wiercenia Fas-łęk IG l. "Przegląd Geologiczny" 1959, nr 6.
10. Z n o s k o J. - Tymczaogowe sprawozdanie o w~
nikach wiercenia Szlinokiemie (Suwałki). "P.rze gląd Geologiczny" 1958 nr 12.
SUMMARY
During the regional 2:eological researches belongmg ·
to the first stage of basal investigations in the Polish
Low'land area two bore-holes have already been made. The first one was localized to the east of Bar-toszyce, the seoond one to the west of Gołdap. The main pur:pose of these bore-holes was to investigate the older Palaeomic formations in conditions of wedging-out running towards the Masurian-Suwałki
elevation. The next aim was to reeognize the deve-lopm.ent of tbe whole younger series of sedimentary rocks, particularly the Zechstein deposits, as well as to investi.gate s.truotuTe of the basement rocks. The main geologicał and searćh problems concerning the north-eastern area of Poland were already dis- ·
cussed in the "Przegląd Geologiczny", Nr 4, 1960. In the artide only preliminary results obtained from both the Bartoszyce and the Gołdap bore-holes are presented.
PE3IOME
Bo BpeMJI rrep13oro 3Ta:rra perHoHaJib'HbiX reonomąec RHX HCCJie~OBaHHi!: Ha llOJibCROi!: HH3MeHHOCTH B rrpe-~eJiaX Rpaesoi!: 30Hbi, orpaHHąHBaiO~ei!: c JOTa JlHTOB-CRHi!: rrporn6, npo6ypeHbi ~Be C~BalRHHbl. 0AHa CKBalRH-Ha pacrronomeCKBalRH-Ha K socTOKY OT BapToiUH~. BTo]:ian -K 3aJIIaJĘy OT ronJĘaiia. 0cHOBHOi!: ~eJibiO 3THX pa60T 6biJio H3yąeHHe .npeB'lłerraneo3oi!:cKHx o6pa3oBaHHi!: B yc-JIOBHHX HX BblRJIHHRBaHHJI IIO Mepe IIpH6JIHlReHHH K Ma3ypcKo-CyaaJIRCROIMY IIOJĘHHTHIO. Cne~y~ei!: 3a-.naąei!: · mJnnnocb m::cne~OBaHHe ocel!: 6onee MOJIO~ott OCa~<J'fHOJł TO~H· H OCOOeHHO ~eXIUTeJłHOBbiX
oopa-30BaHHJł, a TaKJKe H'3yąeHHe crpoeHHH
RpHCTannHąec-Roro OCHOBaHHJI. .
Oc'HOBHbie reonoro-noHCROBble rrpo6neMbi
CeBepo-BocTO"łHolł IIoJibiUH o6cym~aJIHCb B M 4 3a 1960 r. B HaCTOH~eił CTaTbe OIIHCblBaiOTCJI 'BC'l'YIIHTeJibHble pe3yJibTaTbl, ITOJiyqeHHble H3 CKBalRHH BapTOIUH~e H ron,narr.
JADWIGA DEMBOWSKA
Instytut Geologiczny
ROZWOJ MALMU W POLUDNIOWEJ CZĘSCI SYNEKLIZY PERYBAŁTYCKIEJ
. . W SWIETLE NOWYCH WIERCEIQ'
W
OBRĘBIE SYNEKLIZY perybałtyckiej IUitwo:ry ma:lmu 7.1CJStały .s.twierd:z:onew
szeregu otworów: w trzech otworach Zakładu Geolog,ii Niżu IG (Pasłętk, Ba111Joszy,oe, Gołdap),w starym otworXJe w Lidzbarlku W arnril'l.."ikim. którego profil ~my z opisu Kram~ego z 1908 r., i w szeregu otworów wykonanych przez ge-ologów II'ad2lieclcich poza ~anilcą Polski. Dane
z
tycll ostatn:iJOh otw01rów :są na ogól iba.rdro fragmentacyczne, gdyż litologia podana jest w Wiielklim slm'ócie, a stratyg.rafi:a nie popartafauną d. zresZJtą tylko bardzo ogólna nie budzi za'lllf.an.ia. Mo:żma wdęc .roclemitować się tylko · i to ni~byt dokładnie w m:iążs:wści
prrewder-oon.ej serii malmu !bez sprecyrow.aJr.i.a bl.i.:ższego olkJreślenia Wliekowego. · ·
W spągu utworów malmu ~ydaje się, że na .całym obszarze syneklizy występują osady
ke-loweju. Na utworach keloweju, M ogół
udO>-kumentawanyoh paloontologiczm.ie, leżą mułow ce mwgiliiste ro.zpoozynająoe sedymentację oksfordzką (ilj'!C. 1).
Udokume:nlłlow:cmy pa1eontolog1cznie dywez
stwd.erdrono w otwQrze Gołdap, a także w po-oobnym . (sądzĄc
z
opisu) wykształceniu w Ni-Wińsku i Stoo:lfuszkaich. W Fasłęku międzyudo-kumentowanym paJoontologiczndle kelOWiejem a również niewątpliwym neMzem. ·leży - l m wail'Stwa mułowca ibez makrofauny i z mikro-fauną nie precyzuJącą WI>rawd2lile wieku dy-wezyjslciego, ale i !Jllie wylkluozającą go.
W LidZbarku ustalenie straty~ii jęst dość
trudne, cyrt;.owana fauna budzi pewne zastrze-żenia. FormyMacrocephalite·s sp. wg Krausego (2) ·były znajdowane !l"a2Jem, a ·nawet powyżej 181
fonny
Cardioceras atternans.
Zakładając myi-ne oznaczenia fauny, a opierając się na ana-. logiach ldtologilcznych moim.a przypuszczać, żetak jak w Pasłęku na keloweju może tu leżeć
cienki dywez, a wyilej prawdopodobnie także
oilenlk.i newiz. Ostatnio J. Znosko (4) podaje
swoją dinterpretację stratygll'afii w tym otwórze, szacuje on dywez :na ok. l m :miąższcści a
ne-wiz na ok. 8 m.
Na:jiba:rd2li.ej wątplń.wy jest dywez w Ba:rto-szycach. Tu ponad pewnym !kelOIWejem wystę
puje lO-centymetrowa wal"stwa mułowca z
licz-ną pok:rusrolicz-ną bezładnie ułOŻOin.ą faulicz-ną.
Nie-stety,
lfauma ta jest zupełnie nieO!Zillaczalna. K. Dtaycmk-Cal&owska Skło:nna jeost zaliczyćjeszc:re tę warstewkę do keloweju, traikltując ją jailro odpowiednik wall"stwy bulastej.
Bez-pośredmio nad tą waxstewką JJeżą
udokumerrto-PASŁĘK
LIDZBARK
wahe osady newizu. Newd:z pewnie udoikum.en-towa:ny ,typową fa:umą k:arrdiooorasową wystę
puje w P;asłęku, Barlo.szycach i Gołdapie.
Na-leży przyjąć, że ,i w Ud.zibanku (4) a także w <>;tworach ip012'Ja granicą newiz wyiS.tępuje, ale ani jego miąższości, and. blliżej sprecyzowanego
wykształcenia nie znamy.
W Fasłęku new.Lz miąższości 17,1 m
wy-kształoony ·jest jako mułowce margliste z glau-kanirtem; w Bartoszycach neowiz jest balrdzo cieniki, ma O, 7 m - .są to mułOIWce ma~rgliste
nieco dolomityczne z licznymi igłami gąbek podścielonych piaskowcem mułoweowym z ooli-tem żelazistym; w Gołdiapie miąższość new.izu jest nieco większa, wynosi prawdopodobnie 2,4 m {nie jest ściśle ustalona jego graniiCa gór-na); wykształcenie jest mułowoowo-mal"gldste
z bail'dm ldCZIIlymi igłami g~bek.
Utwory argowu w dalszym ciągu wykształ
·OODJe są jako mułowoe mairg1iste
cha:rakteryzu-jące się obfitością !igieł gąbek.
W iP;asłęku miąższość tych osadów wynosi 19,5 m, spotykane są
tu
konkrecje fosfomnu wapnia i .I1iczne konlkrecje piryrt:owe, po.zaprze-56Zo~ARTOSZYCE KIMERYD GÓRNY ;,...
GOtDAP
~
KIMEF«D DOLNY §? ~~
-._-~t
RAURAK 5792-~.f-t±+il±tlzltiit.~J~4E,2/~s1U-A6~7~s~9k===lvl:~~~jl"l=:=:i12CJ13Ejt4
j• .. • ..
•itsl- ·•
·!;
11
Ryc. l. Korelacja utworów malmu w synekliziepery-baltyckiej.
l - . wapienie, 2 - wąpl,enie mułowcowe, 3 - wapienie mu-łowcowo-piaszczyste, ·4 - margle, 5 - margle z oollltami, 6
-margle mułowcowe, 7 - margle mułowcowe, detrytyczne, 8 - margle mułowcowo-dolomltyczne, 9 - łupki i iłowce margliste, 10 - mułowce margliste, 11 - mułowce piaszczy-st<>'-margl.iste, 12 - mułowce dolomfd;yczne, 13 - piaskowce,
14 - oolity, 15 .- gąbki, 16 - konkrecje fosforytowe. ·
Fi{,. 1. Correloati.On oj the Malm dieposits in the Peribaltic Syneclise
1 - limestones, 2 - silty .limestones, 3 .- silty-arenaceous limestones, 4 - marls, 5 - marls with oolites, 6 - silty marls, 7 - sUty detritic marls, 8 - sUty dolomitic marls, 9 - schists and marly claystones, 10 - marly · siltstones,
U - ·marly arenaceous siltstones, 12 - dolomitic siltstones, 13 - sand!;tones, 14 - oolites, 15 - sponges, 16 -
wod.nią fauną kard:iooerasową w górnej części
aflgowu liicznie majduje się jeżowte.
W · Bartos.zycach w obrętbie tej serii o miąż
sZQIŚci 11,5 m oboorwuje . się rn.iejscami
dolo-mityzaicję. Dość licznie występują tu gąbki.
W GołdapiJe w Ottwarze leżącym bliżej
wy-niesienia mazU!I'Sko-suw.al.sk.i.ego IChaT-akter osa-dów jest balrdziBj wapnisty, są tu przejścia w
wa'Dienie muło!woowe i · ma:rgle mułOIWWwe.
W całiej serii !Zabarwienie jest jasnoszare i
sza-re, liiam:i:e występU'ją gąbki, miejscami skała
ma chamkter detrytyc.zny (w górnej części
chm.akitler gąbkowo-debrytyczny zanika, a
licz-ne są człany łodyg li.LioowtCów).
Miążsrości olksfordu w syneklizie rperj7ibałtyc
kiej wynO!Szą: w iPasłęiku 37,6 m, w
Ba:rtoszy-ca!Cih - :L2,3 m, w Gołdapie - 15,3. O miąż
szości argowu i całego O'ksfoodu w pozostałych
otwor.ach nk pow,i;edzieć nie można.
Ogólnie mułowoowy ~Charakter osadów
utrzy-muje się w dalszym ciągu i w lra!Uil"aku. W
Pa-słęku dopiero w tym piętrze zamacza się wię
ksza wapnistość d :zmacznie się powiększa
u-dział gąbek, oo 01bse:rwtOWaliśmy już wCZJeŚnliej
w Tównie silnym stopniu w argowie w dalej
na1 E połOlixmych otworach. W BartoszytOach
raUTak reprez;entują osady mułoweowo-mar
gliste i wapniste, deilryt)'!CZilO-.gąibkowe z wy-J.Wmne pojawiającą się w dolnej czę&ci
piasz-czystośoi.ą, która występuje sądząc z op.isu
Kmausego ltak:żle w Lidzbatrku. W środko·Wlej
częśc.i raJUraiku występuje poziom z
konkre-cjami fosfo:rytowymi. W przystropowej partii chall".akteT skały jest ,g~ruzłowy.
W Gołdapie C!haa-alkter osadów je'rt podoQibny,
jak w :a!J."gowie, piaszczystości ·talmej jak w Ba~r
.taszycaoh Jil!ie zaobserwowano, są to mułoWICe,
margle i wapienie detrytyczne gąbkowe. W gór-nej części .taik jak i w Batrtx>szycach występują
konkrecje fosforytowe. Wiek Taurackli.
omó-wii.onycll utwoców dokumentuje poj.aw.iende się
kaxd!i.ooorasów nie występujących poniżej rau-:mku. G<mną jego granicę ustalono w miejscu poja.wienlia się form nieznamych polliiilej
as-ta!l'ltu. Form, które by ograniczały swój zasięg
tylko do ra!lLraku, tu nie zna:leziono. Utwory
asta~rtu przy ogólnym murowoowym
charaktte-r.ze wyikazują dość duże zróżnirowanie w pro-filu pianowym i przestrzell.lllie.
W Pa'Słęku początik.owo kontynuuje się typ
oSadu taki jalk w ramaku - mułowce malfglis-te miejscami lllia."'() do:Lomit)11czne, wyżej osad przechocizi stopmowo w pilaslrowoe wapilllist.e
ze skupieniami chalcedonu (dla skał t)11oh K.
RadLicz stosuje termin gezy). iPonad serią
piasZJczystą ZiliOWU występuje ser.ia mułowoowa
z wkładkami maTgil z .przerostami
cha1oedo-oowymi 1(gewwymi). W partdach mułowcoW)'lch
liczm.iejszy jest glaukomit niż w partii
piasz-czystej. W górnej części osadów astartu
wys-tępują JronikJrecje fos:fiolr)11towe, a tuż poańżej
stropu fal\lllia nagromadz<ma jest bezładnd.e,
tworząc niemal muszlow.i.ec. Miąż:smść osad6w
astartu wynosi w Pasłęlku 16,1 m.
W Bartoszycach .rozpoczyna sedymentację
astalrtu osad mułOWIOOwy
detrytyczno-oolito-wy, .nieco wyilej zawieTa.jący kOIIlik:recje
fosfo-rytowe, ponad tym leży piaskowiec mułowoo
wy i mułowli.ec mierZWlisty dlasto-pli.aszczysty.
Panad tymi asad.a:rri.i o miąższości 4,8 m leży
ok. 2-metrowa warstwa wapienia mułowcowe
go z bal!'ldzo licznymi oolitami, ponad tym leży
seria gruil:&a mułoweowa Illlall'lglista (13 m)
a następn~e iiast.o-mar:glMia. Przypuszczalne
osady astartu w Lidzbal"lku Warmińskim (4)
wykształco:ne są w facji mar,g1isto-oolitowej,
nie mia tu w dolnej części osadów detrytycz-n)11C'h i pia·szczystyrch z Bair'toszyc. Miąlższość
utworów astarlu w Bartoszyoach wynosi
p!l"aW-dopodo'bnie .34,4 m (~g~ranica. górna nde jest
pew-na). W otwocze Goiłdap mułowoowa seria rau-ral{Ju kontytnwuje się i
w
astarcie, ale .bezudzia-łu gąbek. Wyirej .przechodzi 0111a w miążJSzą, bo
3·1,1 m licząca, serię matl"gli mułowcowych.
Górną część ma:rgli charakteryzuje silna
zwięzłość i nieregularność ball'WY, margiel
ja-snaszacy poprzerastany jest ciemnym. Miąż
srość laSUalrtu w Gołdapie wyrwsi 41,4 m.
Wd.ek astail"Ciki opisywanytoh wyżej osadów dolkumentuje pojawienie się
:IlfOWY'Oh
fo·rmka.r-diooorasów · nie występujących w rauraiku:
Amoeboceras crieki i Amoeboceros kitchini
przy jednQczesnej · olbean.O'Śoi focm występują
cych wpr~awdzie i niżej, ale lilie przechodzącytoh
z kolei do kimerydu, jak: Am. bauhini, A.
cf. lineatum i in. Fomną astaroką jest również
Rasenia stephanoides licmie IWyst~pująca w
Ba~rtoszy,ClafCh i Gołdlapie.
W Fasłęku osady iklimerydu dolln.ego
staillO-wią w· dolmej części. margle wapnisto-mułow
oowe na pmemi.an z murowcami marglistymi .
Seria ta przechodzi stopniowo w osady
ilasto-ma~rgliste
z
mniejszą domieszJką mułowoowąniż poniżej. Mią:imJość ildme~rydu dolnego
przy-jęto tu na 71 m. W Baxltoszytciach, gdzie
gratni-cę z astartlem trudino jest z'deffi.niQWa'Ć, przyję
to już za dolnokimeryd2icile wa~rstwy
drobno-pOII'Owatytch piaskowców mułowoowych d.
mu-łOIWICów piaszczystych z Licznymi :igłĄmi gąibek
i. merównamiamie ~ym gllauarorutem.
Ponad serią piaszczystą ~rozwija: się seria
utworów mułOW1COwych margListych i ilastych
już .bez ligdcl gąbek, stopniowo tfraklcja osadu
stalje się ooraz drobn:ilej'S2Ja. W obirębie wao:stw
łupku występuje 2,6 m wkładka o grubszej
fralkicji mułowoowej
z
kOIIlkrecjamipi.aszc:zysto-węglamowymi. Ponad serią .ilastą leżą ma.Tgle
mułowoowe w eórnej części ·IllaPI'.zemian z
wa-pieniami Inall"glisto-mułowcowymi.. W całej
se-rii
występuj-e dość liCZilly glaruiklandJt. Tę serięod naldległej · warstwy piaszczystej dzielii
50-centymetrowa· wkładka ó.łowca Ill'Mgllistego
tłustego ibez· śladu fauny.
Warstwa piaszczysta rozpoczyna się mułow
cem .ze żwi!rkiiem .i ikotniklrecjam.i marglistymi,
z :wkładkami marglu d wa~a, nad nim leży
piaskowiec mułowloowy
z
:bardzo zn.is7Jczo~lic-zną nieregularnie uło.żx:mą fauną, przechocłzl\
'1lt! skupiemami ziarn kwal'lcu, glaukOIIl.itu, Q;
na-lotami chlo:rytoWymi i fawną w tai1Wn samym
staJnie zachowania i ubo:żJenia jak w piaskowcu.
Oała ta serU.a, pow.stała w wrurun'kach
tniespo-lroj~nej sedymentacji; ma 4,9 m. Wyż.ej leżą
mułowoe ma,rgliste, początkowo jeszcze
piasz-czyste, ku górze ilaste łupkowe o miąższości
9,8 m, . zaw.ierająre l m od stropu k:imerydu
dollnego drobne <:zall'!Ile lronkrecje fosforytowe.
MiąiJszość kimerydu dolnego w Ba:r.to.szycach
szacuje się IDła 53 m.
W Gołdapie cha~r.akter osadów .tego ~eku
jest murowoowo-ma.rgllsty, 1bardziej jednoUty
nrl.ż w Ba:rlnszyca.oh i 1ba.rdziej :zblirony do
waa:stw z P18Słęka. ·Tu jedinaik także obserwuje
się zw.iększeni.e p.i.asrezystośai po Taz pie~rwszy
w warstwaiCh położlO!n.ych 7 m od spągu, w
po;-staci silnie zapiaszczonych mułowców i po ra2.
drugi, w górnej części profilu, w postaci
prze-rostów piaszczysto-glaukorn1towyoh
w
murow-cach. Górna granica k.imerydu dolnego w Goł
da.pie ma oeharakre.r erozyjny, leżą ma nim
me-zgodnie utwory kredy środikowej. MiąZswść
niepoełmego krlme.rydu dolmego wytDJOSi tu 32,4 m. Wliek dolnokimerydzkli !pl':rewilffi'IOOIIlych utwo-rów w trzech omówi(XJlych tu otwaraJOh do-kumentuje fauna ataxiocerasów i rasenii.
Utw01ry kimerydU: .gónnego występują w
Fasłęku, Lidzbarku WaJrmińsk:im li
Bart.oszy-cach. W Fasłęiku mamy pełny profil lcimerydu
górnego, gdyż z,godln1e leży na nim bo.nOtn. W
Li&bal'lku i Harr-1lotsz)110ach na gór:nej częśCi
ki-me:rydu górnego leży !Il!i~odnie
pia.sZICZysto-glauikanitowa kreda środkowa. W Fasłęku
osa-dy klime,rydu górnego {miążsrości 74,6 m)
ma-ją dość jednolity clla111akte~r
murowcowo-mar-glisty, miejscami z wkładkami ball'd2iej
matr-glistymi, a miejscami w górnej części proflitu
pi~zystymi. W Lidzbarltu, sądząc ·z opisu
. Krause.go (2), charakter osadów jest balrdziej
piaszczysty II11iż w Fasłęku i Balrtoszycach;
mią:żsrość lich wynosi 64 m. W Bartoszyoach
osaidy
te
są rozw.iinięte podobnie jak w Fasłękujailro ·jednolity kompleks mułowoowo-mal'!glis
ty :z •tą ll'ói:nicą, Ż1e ;nie tylko w gónnej c.zęśai.
występuje pewne zapia~czenli.e, ale i w dolnej
na pograniczu z k:imerydem dollnym. F.rócz
ziarn kwarou występują
.
tu
:ba:rdzo liczneziall'-na gLaulkom:itu i drobne kan:kmecje fosfOil'ytowe.
Miąższ,ość osadó~.v iki.merydu ,górnego wynosi
w Ba111x>szyca1oh 49,2 m. Z po;rÓWinania zespołu
fauny wyStępującego w :ęa.t'toszj'ICach i Fasłęku
wynika, . że miąmzooć lta niewiele odbiega od
pierwortnej, że niewtielka część osadów uległa
tu zerodowaniu.
· We wsżystkich otworach, gdme lllawierocmo
· kftne~ryd górny, jest 0!11 dobrze
udokumentowa-ny paleon1Jo.lo1gicznie ~ podobnie jak w Fasłt~ku
obsetrwuje się lkzne występoWialllie zespołu
au-Laikostef.anusów w doLnej części profilu, a
ame-bocera:sów, ~zególnie gatwnku volgae i
krau-sei, w ·górnej części. RÓWinież łronsekwentne
jest pojawienie się formy Enosphinctes
eume-rus (d'O .rb.) rw obrębie pO:ziomu
,;aula:koste-:f.lainUSOIWego", ale nie od samego dołu, a:
wy-gaśnięcie tej formy w poziomie
"amebooora-. sowym" 10-20 m poniżej stropu ki:merydu.
Grupą ldJczną charakteryzującą dk.reślony
po-ziom są taik:że aspidooorasy. Najwyraźniej dało
się to mobserWIOwać w· Ba!f1~)11Ca0h, gdzie są
ooe najlepiej zachowane. Aspidooorasy
poje-dyncze występują w poziomie
"auilalrostefanu-sów", wyż.ej .staooiWiią wyra,źmą pł"zewagę w
z.espole fauny i m.zębiają się z po.z.iomem
"amebocerasów". W Pasłęku i Lidlzlbarlru
wy-daje się, że jest sytuacja podohna.
Fodkreślić tu :należy, że fornna
Aulacostep-hanus pseudomutabilis (L o r.) występuje
jesz-cre ló.ozmie i w najwyższych wa.rstwach
kime-rydu .górnEgo. Obserwacje podane wyrej
do-tyczą zespołowego. liczm.ego wy.stępowalni.a i
m(jgły być prz.eprowadwne .re względu n~a · bar-dzo ldcz:ną fa UIIlę .I1aigl'Omadroną w tych utwo-rach.
Osady hotnQIIlu stwielrdzo.no .tyllro w otworze
Fasłęk. Są
to
w dolmej części :iłowcedolomi-tyczne i mułowce dolonrlty,cZIDe bez faUllly,
na nich leży seria·
piaJSZC.Zysbo-murowcowo-miarglista z gla'ukcniJtem JZ.a.niikającym na górze.
Górne ,g m osadów udokumentowane jest
fau:ną wirgarową jalko dolna część środkowego
botnKmu. iNiiJsze dk. 15 m osadów - zawierają
re w górnej części ibllżej nioo.macza'Lne
amoni-ty, poza tym tr:igo:n.ie d pekteny - uznane
mo-stało za bonon dolny ze względu na ciągłość.
sedymentacji. Wskazuje na
.
w
także zespółmikro:l.iauny oikll'eślający wiek tej serii ogólnie
jako ibonońSki. Fo.nad osadami 'bononu mają
cymi
•
tu
25 m leżą nie:zgodini.e utwory kredyśrodkowej.
Da~ne ,z Oltwotrów połoOŻOin.Yioh na N od
grani-cy Folski ,w rejOlilie Królewca i !pOłudniowo-za
oehodniej Litwy są niepełne (3).
Straty.gmfia jlN'y wykonana· na pod.stawtie
materiałów z itych wtierceń podana została w
artykule A. Grigialisa (1). Stratygrafia ta
opar-ta tyllko
na
danych mik.ropalean.tologiczm.yohbudzi zastrzeżenia. Podwamją ją dane z
wd.er-oeń wykOIIla:nyteh po stronie IJ?Olskrl:ej.
Sz.cze-gólm.ie .restawienie materiałów z Ottwoll'u
Oziersk :i Gołdap leżących w odlegliOści ok.
8 km, gdzie wtwQ1l'y mają podobne wykształce
nie litologticzme i zbliżoną miąższość, wykazuje
j.aik nli.eprawdopodohna jest ta'k ,ró2ma
interpre-tacja.
W Oziersku wg G,rigialdsa prawdopodobnie
:brak 1jest dywezu (górnego 'kelowE!lju wg
sohe-maltlu rosyjskiego), a 100-metrowa seria osadów
obejmuje newiiz i lall'lgow (dollny oksford
pozio-my Cardioceras cordatum i Cardioceras
ze-naidae).
W Gołdapie miążsrość udokumentowanego tu
dywezu, newizu i amgowu wynosi łączme 15,3
m. Wydaje się więc mało prawdopodobne, aby
w odległości 8 km miąższość tych· samych serii
była o tyle większa i wynosiła aż loOO m. Tym
·bardziej wydaje się to lni.emożlliwe, że w żad
nym Wlierooniu syneklizy p.erybałtyckliej . po
polskiej" stronie tego trzędu miążsrości oksflordu
wynoSi 37,6 m. Dodam tu jeszcze, że miąższości
w streme poo:aplaHO!l'Illowej na Kujawach i·
Po-mor,zu nie osiągają 100 m poza okolicą Koł~
brzegu, gdzie ma~ją wyjątkowo 120 m przy
wykształoen:iu całkowicie piaszczystym, gdy w
omawianych wiercelniach wylkształcen:i.e jest
mułOWICOwo-margliste. ·
FOldobnie •budzą wątpliwości dane
stratygra-ficzne z pomstałych wderoeń, •OO bardzo
utrud-nia wy~ciąga:Il!Le srerszych wniosków dotyczą
cych rozw01ju malmu w sy.neklizie perybałtyc
lciej. Daa11e .radziedkrl.e pozwallają tylko, a. to
i nie zawsze, .ror.i.entować się w miąższości
mai-. mu, k;tóry tak· jak .i w części 1p10lskiej omaw.iane·
-go obszaru zap,ęwne leży zgodnie na utworach
keloweju, a przykryty jest nieZlgodn:i€ osadami
lm-edy środkowej.
Ryc. 2. Malm w Polsce północno-wschodniej. l - linia jednakowej miątszości malmu, 2 - oksford, 3 -sekwan, 4 - kimeryd dolny, 5 - .kimeryd. górny, 6 - bonon.
Fig. 2. Malm in north-eastern Polantd
l line of eqtial thickness of Malm deposits, 2 -
Oxfor-dian, 3 - Sequanian, 4 - lower Kimmeridgian, 6
-Bonbnia.n
Linia wyznaczająca oś największych miąż
SZJOŚci malmu (11'yc.2) pr:rebie~ w k\ierwnku
NE-SW IIliema.l zgodnie .z osią synek1izy
pery-baŁcydki.ej dbserwowaną w . utworach 1miasu.
Jest to lń.nia Pasłęk - Miajakowskaja.
Obser-wując ;jednak utwory malmu nie jako całość,
ale pr2JePXOIWadmjąc a.nahlzę każdego piętra,
odmosimy wrażenie, że oś basemu ulegała
pTze-swndęciom. Niestety, rozważamdla na temat
przebiegu sedymentacji muszą się z
koniecz-ności ograniczyć do polskdJej części oma w.i.a.ne-·go obszall"U.
Oksrord osiąg.a :na;jwliększą miąższość osadów
w Fasłęku - 37,6 m, :w Ba!vtoszycach 12,5 m,
a w Gołdapie 15.3 m (Barrtoszyoe i Gołdap
le-żą IJliooo 1na połud.nd.e od prrebiegu ewentualnej
partili osiowlej basenu). W Rasłęku osady
pow-stawały przez cały oksfurd spokojnie, jest to
prrez cały czas osad mułoWOCY vy tworzący się
w . .niegłęboklim baS€1Ilie, do którego z północy
dopływał matertiał terygeniczny.
Na :znaczm.e Tóżnli.oe w mią·ŻSZJOści oksOO.rdu
w trzech omalWianych otworaoh wpływają
zwła.sreza .różnice miąższości IIlew.Lzu, któxy w Pasłęku ma 17,1 m, a w IBar.toszyca.Ch 0,7 m. Jest on rtu po·za tym w dolnej części wy-!kształoony odmiennie jallro piaskowiec
wap-. n:isty z Zliarnami oolitu. Jest to osad powstały
w strefie prawdopodobnie płytszej, być może
ro:z:myW\alll:y i usuwa:ny podczas ooadza:nda się
i stąd jego znikoma ' miąższość. W Gołdapie
cha~r~ter osadu jest taki jak w Pasłęku, ale
miąższość wy:nosi tylko 2,3 m. W Gołdapie
a.rgow ma charrakterr 'ba!1dziej wapnisty niż w.
pozostałych otwocaoh na p<l!gl'alllicz.u syne'klizy
i .wyniesienia suwalskiego. Na marginesie moż
na dodać, że utwory oksfull1d.u mają Wliększe miąższości w obrębie wyniesienia ·
mazursko-suwalskiego. Powstawały one w strefie płytszej
z. minimalnym dopływem materiału
teryge-niJ.cznego; strefa ta jest 2JbudoWia!Ila z wapieni
i mall'gli gąbkowych, a z •charaMffi'lu osadu
wy-nika ioh większa miąższość. Taki
wapienno-m-foJWY rozwój osadów .trwa i pll'rez sekwaal, stąd
tak duile rn:iąższ<Jśoi malmu na obszarne
wy-niesiema w stot:.llillku do miąższości symeklizy
pery:bałtyckiej, choć nie jest on
ll"eprezentowa-ny pr.rez wszy;gtJkde piętra.
W. il'a/UI'aku, wyks2ltałconym dość jednolicie
w Pasłęku, Bartoszycach i Gołdapile w postaci
osadów mułow:oowo-marglisto-gąbkowych,
roz-ikład miąmzości jest :irrmy II1liż w oksfard.zJ.e.
Największą miąiJSzość mają osady tego w:ieiku
w Bantoszycach - 32,1 m (lub .być może w
Lidzlbarlku), :natomiast w Fasłęku - 18,3 m,
a w Gołdlapie podobllii.e, bo 20,0 m.
Zjawdsko to może da się wy:jaśnić w
dwoja-ki sposób: albo przesundęciem się osi, Mórej
kierunek jest NE-SW, ku :południo-wschodo
w.i, tak że Ba•rboszyce (ewentualnie Wll"az z
LidZ:ba.rlciem) znalazły się w oon:trdnej części
basenu, allbro llli€'I'ównomiernym gromadze.n.i.em
się osadów. Gąbkowy charrakrt:er ooadów wpły
wa lila :zróżnioowanie miąższości, z drugiej
stro-ny obecnOIŚĆ hlcmyoh konkrecji fosforytowych
i miejscami detTytycmy i gru.złowy
cha.rak-ter osadu wskazuje na możliwość rozmywalilia
i synsedymentacyjnego prremieszczania
utwo-TÓW. .
Wy.raźniej za przesUllilęmem osi basenu
przemaw.ia rozwój osadów w astaroi.e. W tym
czasie w Gołdaptie osady mają :najw:iększą
miąższość (41,4 m) przy wy1ks;zrtałoe:niu
ma.r-glisto-mułowoowym, w Ba.rtoszY.caoh nieco
mniejszą - 34,4 m, pirzy czym w dolnej częś:..
d wyks2ltałoenie jest haroZiiej p.]aszczysto ...
wap-n~e, z udziałem .zi.a:r!n ooliltu. W Fasłęku miąższość rej ser.id jest najmniejsza, wynosi
16,1 m, a wyks~ałoonie jest p:iasrozyste, gąb
kowe, z liczmymi komlkrecja.mi. rosrory,towymi
w stropie.
W kimeryd:Ziie dol!nym następuje Z'OOWU
u-jedno.lioonie facji między Pasłęlci.em, Bai~roszy
cami a Gołdape:rn, z tym że w dolnej części
w Balrloozycaoh obserwuje się wriększą
piasz-czystość osadów, w .gór,nej ootom.i!ast wriększą
wapnistość; Jedyri.ie odmiennie wykształ:oony
jest kimeryd dolJny w Lidzba•rku, wykazuje on .znacznńe Wiiększą maa:'glistość, zawtiera w dole
i w górze wkładki oolitowe i ma ·prawdopo ...
dobnie znacznie mniejszą miąższość - ok.
26 m .( 4), Poza tym w Ba!rtoszy.ca:ch i
Udz-barr<ku W aJrmińskim lila pogra~niczu
z
kimeryderogórnym występuje wyraźny poziom .z
cjami fosforytowymi, czego
me
mdbserworwa-100 w Pasłęlru.Miążsmść kimerydu ddlnego. w Pasłęku Wy-nosi 71 m, a w Bantoszycach 53 m. W Gołda
pie miąższości pierwotnej 1nie 2llllamy, gdyż
góma część ścięta jest erozyjnie przed osadze.-:niem się piasków al:bu. Osady kimarydu dol-nego w Gołdapie lilie ma•ją chaTai!OOeru
przy.b-:rzężn~o, zasięg llliOil"ZJa w ilcimery<We dolDJym
przekraczał olbecne jego podkiredowe wy-chodnie ..
~ęg pierwotny osadów dolniQikiime.ryd.z-kich w stoSUilliku do astalr.ok~ch był prawdO'PO ... dobnie mniejszy. Byłby 1to wyniik ruchów
wmoszących młodokimeryjSlci:ch na obsza!l'ZJe platformorwym, co w efekcie musiaro dać
pew-ne IJl'zoegłębien:ie osiowej paa-t.i.i synekll:zv
ve-rybałtyckiej i kurczenie się obszaru
mol'slcie-go: Prawdopodobnie paTtia osiolwa p'l"ze-sunę:..
ła się znowu ku półnooo-.zachodow.i.. ·
Osady k:imerydu gÓI".niego wykształcone są także. dość jednollicie, mają cha~ter mułow cowo-ilasty, ku górze mul:Jowoowo..,piaszczysty. W BartoszycaiCih
m
utworach kiimervdu l!ór-nego o miąższości 49,2 m nliezgodnie leży a1b. MiąŻSZJeść ta, wydaje się, :nie oobiega znaC!Zilli.e IOd pierwotnej, gdyż wytróżntiane zespołyfaUIIlis-.tyczne, o ib."ióryiCh mowa była Wloześniej, są tu wszys1Jkie :reprezentowane. IPodO:bnie i w Lidz-bariru, ·gtdzde •także gónna :granica jest. erozyjna, prawie cały kime!l'yd górny jest trepreze.ntowa-ny (62,0 m).
W Pasłęku, gdzie na lcimerydzie górnym z.godnite leżą u tWIOTy borwnu, ma on 7 4,6 m miąższości. Jest w.ię:c olna i
pioerwotme
peWIIlotu największa .(a w ika:żdym razie wdększa niż
w Bartoszycach). Podolbnie jak w kimerydme dolnym takie i w górnym .zaJsięg mmza
prze-kraczał przypuszczaLnie jego wychodmie. W
h"imerydzie wprawdzie ·grubieje w gónnej
pan--tód frailocja osadu, jeicłnak kimelryd llliie ma· jesz-C2Je charaJdero ·t:rpowy.ch utworów przybrzeż nych. Utwory bononu stwierdrono jiUż tylko
w osiowej pall'tii syneklizy, w Pasłęku.
P.ier-wutnoej
ich miąŻSZIOŚci Jnile .mamy, wydaje się,że alb leży na dolnym poZJiomie środkowego bananu. Osady ma·ją charakter mułowoowo J)Iias?Jezysty. _ Gdzi~ .prre.biegał .. hrieg tego-
mo-:rza., nie wiemy, niewątpliwie miało ono mniej-szy zasięg !Illi.ż morza kimeryd2lk.ie. Na b:manie sedyme'ntacja '}urejska się kończy.
LITERATURA
l. Gr i g i a l ·i s A. - Stratigrafija jurskich otłożenij jużnoj Prlbałtiki po dannyeh mi!kro,paleontołogii. Wilno 1960.
2. Kra u s e P. G.- Uber DiluwJ.um, Tertiiir, Kreide
,und Jura iJll der Heilsberger Tie:llbohrung. Preus.
Geol. L-A. Jahrb. Bd. 29. Berlin 1908.
3. P ej s i k M. J. - Gieołogiczeskoje strojenije i pierspiektiwy nieftiegazonosnosti polsko-litow-sk:oj diepr.iesji i sosilednich s mej płos~czadiej Gieoło~ja i pierspie~ilwy nieftiegazonosnosti nie-kotorych ll'ajon()fW SSSR. Moskwa 1960.
4. Znosko J . - W sprawie stratygrafii utworów w Lidzbarku Warmińskim i Lablawie "Przegląd Geologiczny" 1962, nr 6.
SUMMARY
Within the south porbion of the Per~baltic Synedise the Malm deposits oc:x:ur conformalbly on the Callo-vian ones; these are, however, overlai:n Uiilconformably by arenaceous seddments of Middle Cretaeeous age. In the ax'ial part of south-western portion of the syneclise, In the direction af the marginal zone of the Easlt-European Plart:foorm, the Malm deposits coonprise at .Pasłęk all the members, donclusive of l~ part of middle Bononian, occurring in the silt-marły development. Towards the perti!eries of the syneclise the Middle Cretaceous del()osits overlay olider and oldler serties af Malni.
Ą Nne marking out axis of the greatest Malm thickness runs almost oonco:rdantly with oourse of the Perlbaltle Syneclise axis existing in Triassic; that is tlhe Pasłęk --'- Majaikowskaja line 'having the NE-SW trend and pluging toward's NE-SW .
It seems during analyse of the mctividual stages that the basin aJriis underwent some displacement. In Oxfordian i ts •CO\la'se was oonformaJble to ·the Pasłęk -Majakowskaja line, however, in the Rauracian and
Astalltian it moved gradually taking the south-easot direction, to change dts trend agadon in Kimmeridgian for north-west one.
PE310ME
MaJib'MCKHe o6paaosaHHR romHoił 'łaCTH IlpH6anTHfi-CKoił CHHeKJIH3bi aaneraroT cornacHo Ha oca,ItKax KE!JI-JIOBeR, nepe·KpbiTbi me HecornacHa rrecąaHHCTbiMH cpe-JtHeMeJIOBbiMH ocaJtl{aMH. B IIacJI3HKe, B npHocesoił ao-He JOro-aarra,n'Hoił 'łaCTH cHHeKJIH3bi, rrpH6JIH'lKaRcb K rre-pH!}lepHH BOCTO'fHo-EBpOIIe•iłCK01!: nJiaT4>opMbl, MaJibM CKHe o6pa30BaHHR BKJIIO'łaiOT BCe 3BeHbR JtO HH30B cpe,~tHero 6oHOHa, rrpe.ncTaBJieHHoro aprHJIJIHTOBO-Mep-reJIHCTo1!: <Pa~He1!:. B nepH4JepH'łecKo1!: 30He cHHeKJIH3bi cpe,~tHH1!: Men aaneraeT Ha BCe 6onee .npesHHX 3BeHbRX MaJibMa.
JIHHHR. Jł'BJIRJOIIJ;aRCR OCbiO HaH60JibWHX MOIIVIOCTe1!: MaJibMa IIO'ITH COBIIa,~taeT C OCbiO IlpH6aJITHil:CK01!: CH-HeKJilł'3bl B 'l'pHace. HMeeT 'OHa HanpaBJieHHe na- . CJI3HK - MaRKOBCKaR ~CB-103) H rrorpymaeTcR K ror<r
·aarra.ny.
Ha aHaJIH3a O'l',!leJibHbiX RPYCOB CJie.zzyeT, "'TO OCh BO-J{OeMa MHI"pHpoBaJia. B OKC!}lop,!lCKOe BpeMR ee
Ha-. rrpaBJieHHe cosnaHa-.naeT c JIHHHe1!: IIacJI3HK -
MaRKOB-CKaR: 1B popąKe H acrapTe OHa IIOCTerreHHO MHI"pHpyeT B JOro-BOCTO'IHOM HaTipaBJieHHH H 38TeM IB HHiKHeM KH· MepHJtiKe OIIRTb rrepe,!lBHTaeTCR K ceBepo-aana.ny.
