A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 9“ , 1939.____________
Щ Bogusław Kaczmarek
ISTOTA I CZYNNIK I INTEGRACJI ORCANIZACYJNEJ PRZEDSIĘBIORSTW
A. Wprowadzenie
Postęp w d z i e d z i n i e procesów t e c h n o lo g ic z n y c h , prowadzący za równo do z m m produktów, ja k ł sposobów ic h użytkowania powo duje tez konieczność szybkiego i e la s t y c z n e g o przystosowywania sic; o r g a n i z a c j i gospodarczych do c i ą g l e zranieniajq c y e h s ii; wa runków o t o c z e n i a . Je d n o c z e śn ie obserwuje s i ę proces s k r a c a n ia c y k l i Żywotności poszczególnych produktów. Wszystko to powoduje wzmożenie temp» p r z e o b r iż e ó s t r u k t u r a l n o - o r g a n i z a c y j n y c h przemy s łu w k r a j a c h r o z w i n i ę t y c h , zm ie rz a ją c y c h do n a s i l e n i a n a j i s t o t n i e j s z e j obecnie cechy o r g a n i z a c j i gospodarczych, k t ó r ą jes t po datność na innowacje produktowe, tec h n o lo g ic z n e oraz w d z i e d z i n ie z a rz ą d z a n ia .
Panuje powszechnie p rz e k o n a n ie , że tym warunkom odpowiada w sp ó łc z eś n ie odpowiednio zróżnicowana pod względem techniczno- -techr.ologiczrym i org anizacyjn ym o r g a n i z a c j a gospodarcza albo różnego rooz aju z r z e s z e n ia , z w i ą z k i, s p ó ł k i je d n o s te k gospodar c z yc h , tworzone w c e l u spotęgowania s yn e rg ic z n e g o e f e k t u integra c j i . Oprócz p r z e d s ię w z ię ć typu in w e s t y c y jn e g o , ntodernizacyjnego r e a liz o w a n e są więc różne formy i n t e g r a c j i jed n ostek gospodar czych o różnym s to p n iu s p ó jn o ś c i o r g a n i z a c y j n e j , te c h n i c z n o - p r o d u k c y jn e j i t p .
*
w przemyśle krajów k a p i t a ł i s t y c z n y o h r o z r ó ż n i» sit; t rz y pod stawowi* sposoby in te g ro w a n ia p f z e d s ię t - io r s t \.1 : luźne umowy us- ta> ające określon e d z ie d z in y skoordynowanych działart i sposoby ic h r e a l i z a c j i ( k a r t e l , p o o l, wspólnota in t e r e s ó w ) , związki po- le g a ją c e na wzajemnym przejmowaniu d ziałów k a p ita ło w y c h (g rup a, koncern, t r u s t , konglom erat) oraz fu z je p r z e d s i ę b io r s t w , w wy niku k tó r y c h powstaje nowe w i e l k i e p r z e d s ię b io rs t w o .
W warunkach przemysłu p u ls k iu y o - do czasu wprowadzenia r e formy gospodarczej - dominujący iormg i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y jn e j jednostek gospodarczych Ь / 1г k o o p e r a c j i, ko ord ynacja г j e j od mianami (teronowg i P r a n ic w ą ) oraz iu z ju w a n ie (w tym kombinowa - n i e ) p r z e d s ię b io rs t w
Wprowadzenia zasad r e f o r n y gosp o d arczej s tw o rz y ło dodatkowa m ożliwości w z a k r e s ie i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y jn e j o r z e d s i ę b i o t 3 tw, p o le g a ją c e na; grupowaniu p r z e d s ię b io r s t w (z r z e s z e n ia dnbroKOine i o b l i g a t o r y j n e ) , tworzeniu p r z e d s ię b io r s t w mieszanych, ruino- .p ro d u k c y jn y c h , spółek p r z e d s i ę b i o r s t w , przeds ię b i orstw z udzia le*! k a p i t a ł u zagranicznego i t p .
Ir względu na różnorodność potrzeb społecznych i warunków funkcjonowania p r z e d s ię b io r s t w wydaje ei«? konieczne stosowanie różnych fo rn o r g a n iz a c y jn y c h i e la s t y c z n y c h rozw tązjó š t r u k t u r á l n y c h w przem yśle, in a c z e j mówiąc, r ó in y c b układów i n t e g r a c y j nych, p r z e d s ię b io r s t w zarządzanych w nowoczesny sposób.
t< s tr u k t u r z e p o l s k i e j gospodarki racinn j » ? zaobserwowió po cz ąte k stopniowego przechodzenia od zmian ilo ś c io w y c h w gospo d a rc e , w yia Z ajg c y c h s ig głów nie wzrostem rozmiarów j c Jr u js t e k o r g a n iz a c y jn y c h , do / m an ja k o ś c io w y c h , rozumianych i-ik i optymďli- zowsnie funkcjonowania jed n ostek gospodarczych, ich wewnętrznych s t r u k t u r , dokonywane z uwzględnieniom postępu technicznego i o r g an iza cyjn e g o oraz zmieniajgiryr.h s i ę warunków o t o c z e n ia .
Owe rózns^o typu z w ią z k i, s y s te m y , uk łady p r z e d s ię b io r s t w i innych jed n ostek in sp irow an e zarówno orzez z a in tere so w an y ch , ja k i paóstwo, o różnyn s to p n iu i n t e g r a c j i celów i f u n k c j i , o rd i- n e j m to nsyw no ści łą c z ą c y c h j e więzów, wydają si*. Oyi w łaściw ą
' м . П . А я s t u t г, Formen der d* t*jr;,or'rHir>gskonzeni r a t i o n , " I n d u s t r i e l l e O rg aniz at s a r . ” life’?, Mr 3.
formą przystosowaną do r e a l i z a c j i kompleksowych zadań gos podarczych w s k a l i k r a j u .
W warunkach bowiem gospodarki p lan ow ej w sze lkiH przedsięwzię c i a i n t e g r a c y j n e wynikać powinny ze s t r a t e g i c z n y c h z a ło ie rt r o z woju k r a j u i jego g osp o d ark i. Z d r u g i e j jednak s tr o n y muszą być poprzedzone r z e t e l n ą p r a c ? o r g a n i z a t o r s k ą , p o l e g a j ą c ą na w i e l o aspektow ej i w ie lo w a r ia n t o w o j a n a l i z i e techniczno-ekonomicznej i o r gani zа с у j n o - s p o ł c c z n e j .
В . P r z e s lank i__ p rocesów i n t e g r a c y jn y c h
W yn ik a ją one przede w s z y s tk ie / o k re ś lo n y c h praw ekonomicz nych związanych z rozwojem s i l w ytwórczych, g łó w n ie zaś chodzi o p o d z ia ł p r a c y , s p e c j a l i z a c j ę , k o n c e n t r a c ję i k o o r d y n a c ję . I n a c z e j mrtwnc, c h a r a k t e r , ro zm ia r, k i e r u e k i i sposoby rozwoju p r o cesów i n t e g r a c y j n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w u z a l e i n i o n e są od poziomu s i l wytw órczych, z k tó re g o to poziomu wynika sp ołeczn y p o d z ia ł p r a c y , ч р е сj i l i z a ' : j a , k o n c e n t r a c j a , k o o p e ra c ja oraz system funk- c j o n o w i n i s gospodarki n arod o w rj.
Możni sformułować n a s t ę p u ją c ą t y p o lo g i ę procesów i n t e g r a c y j nych w g o s p o d arc e :
1} " p o s tę p u ją c y rozwój s i ł wytwórczych powoduje p o g ł ę b i a n i e s i o p o d z ia łu p rac y w a s p e k c ie ogólnym, szczegółowym i jed n ostko- wym ;
2) “ konsekwencją p o d z ia łu p rac y na różnych s z c z e b la c h gospo d a rk i j e s t s p e c j a l i z o w a n i e s i ę i n s t y t u c j i , r e a l i z u j ą c y c h o k r e ś lone zad an ia gospodarcze i s p o łe c z n e , oraz s p e c j a l i z o w a n i e s i ę l u d z i , wykonujących o k re ś lo n e c z y n n o ś c i 1,5;
ł ) s p e c j a l i z a c j a , oprócz wzrostu w y d a jn o ś c i p r a c y , prowadzi dc k o n c e n t r a c j i , c z y l i s k u p ia n ia i kumulowania d z i a ł a ń , c h a r a k
t e r y z u j ą c y c h s i ę wzrostem w a r t o ś c i p r o d u k c j i i rozmiarów je d n o
2 K . M a r k s , K a p i t a ł , t . I , Warszawa 1951, s . 378. ł Q. L a n g e , Ekonomia p o l i t y c z n a , t , I I , Warszawa 1968, s *. 59.
s te k gospodarczych oraz dalszym pogłębianiem p o d z ia łu p r a c y (np. miedzy różnymi p r z e d s i ę b i o r s t w a m i ) ;
4) wykonywani« ok re ś lo n eg o wyrnftu lub é v io d c / o n i e u s ł u g i t» ramsch zaawansowanogo społecznego p o d z ia łu p rac y wymega k o o p e ra c j i ( w s p ó ł d z i a ł a n i a ) między różnymi jednostkam i o r g a n iz a c y jn y m i i ta w s p ó ł d z i a ł a n i a zarówno wewnętrznego (pomiędzy z a Madami, wy d z i a ł a m i . o d d z ia ła m i, stanowiskami p r a c y ) , j a k i zewnętrznego - t j . pomiędzy p r z e d s ię b io rs tw a m i ( asor t yment, j a k o i ć , i!n*ć, tech n o l o g i a , z a o p a t r z e n i e , b a d a n ia , rozb ó j i t p . ) ;
5) d z i a ł a n i a w i c i u .kooperujących jeQnostek gospodarczych а и - szą być koordynowane na r ó in y c h s z c z e b la c h s t r u k t u r y o r g a n i z a c y j n e j a c s p o d a r k i, np. c e n t r a l n e z a rzą d y , m i n i * t e r s i w a , zjedno- c z o n i a , zrz e s z ts n u w goepodarre k ra jó w s n e j a l i s t ycznycf» czy t r u s t y , k o n c e rn y , k o r p o r a c jo i ic h t l y i e k c j e w k a r a ja c h k a p i t a l i s t y c z nych;
ь) rozwój procesów ł ą c z e n i a , k o o p e r a c j i i k o o r d y n a c j i w g o s podarce prowadzi do d o s k o n a le n ie j e j (.t r a k t u r y i funkcjonow ania oraz s p r z y j a dalszemu rozwojowi s i ł w ytw órczych; jednym ? e l e mentów d o s k o n a le n ia s t r u k t u r y funkcjonow ania gospodarki j e s t rozwój procesów i n i e g r a t y j n y c h pomiv^zy przrifisnjbiocitw acM i i n nymi jednostkam i o r g a n i z a c y jn y m i .
Schemat t y p o l o g u procesów i n t e g r a c y j n y c h w gospodarce '. w i na p r z e d s t a w ić w p o s t a c i k o ła ( s c h e * ;it 1 ) .
P o d z i a ł p rac y i w y n ik a ją c a z m eg o s p e c j a l i z a c j a s j wi<jc w s w o is ty sposób połączone z pj-ocesa«;! i n t e g r a c y j n y m i , a czk olw ie k oba te p r o c e s y , o b ie иг fazy ( d z i e l e n i a i I j c i o n U / , out’ywajs się na różnych p ła s z c z yz n a c h i mają ja ko ś c io w o bardzo różny c h a r a k
t e r .
Współczesny przemysł c n a r a k U .r у zu j e s i ę tak одгчтлпу® z r ó ż nicowaniem » p e c j a l i s tycznym, Itt ab* uzyskać pożądany produkt f i n a l n y , trz eb a skoordynować w s z y s tk ie wyodrębnione procesy i ope r a c j e , poprzez .s t w o r z e n ie układów w s p ó ł d z i a ł a n i a , wepółp racy i t p . , c z y l i procesów i n t e g r a c y j n y c h .
t l a s i l e n i e tempa procesów i n t e g r a c y j n y c h zwłaszcza w p r z e myśle лз c h a r a k t e r o b ie k ty w n y , a ta wynika z k i l k u powodów:
- tw o rz e n ie zinteg row an ych j e d n o s t e k g o s p o d a r c z y c h j e s t za biegiem o r g a n i z a t o r s k i » , p r z y c z y n i a j ą c y * s i ę ao u s p r a w n ie n ia
S c h e m a t i P ro c e sy i n t e g r a c y j n e a rozwój s i ł wytwórczych Rozwój ‘i i i wytwórczych P o d z i a ł p rac y S p e c j a l i z a c j a K oncert r a c j a d z i a ł a l n o ś c i pr гка-з i y b i o t s '.w i podnoszenia i c h e f e k t y w n o ś c i , m. j n . p op ivez ekonomię s k a l i , śro d k i przeznaczone na badania nau-- ko«« i K flfożeniow e, podnoszenie j a k a ś c i i u ż y te c z n o ś c i wyrobów,
м з Н г ? rynko, postęp o r g a n i z a c y jn y i t p . ;
- p roce sy i n t e g r a c y j n e w przem yśle w y n ik a ją ze wzrostu sa- w f d z i r l n o ś c i jed n o s tek Q c s p c d a rc z y c h , ic h i n i c j a t y w y i p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i , s t a j ? s i ę w ię c cz yn nik iem d e c e n t r a l i z a c j i z a r z ą d za n ia ;
- p r o r e s y i n t e g r a c y j n e s t a j ą s i ę zja w is k a m i n a j b a r d z i e j c h a r a k t e r y s t y c z n y « : ! d la oöecnyer» warunków funkcjonow ania równych ęospoctarefc, albowiem dośw ia d cz en ia w i e l u o r g a n i z a c j i p rz e m y s ło wych i in nycłi w ska zu ją, ź« dobrow olnie w s p ó ł d z i a ł a j ą one, i n t e g r u j ą c swoje c e l e i f-snfccje, lub c z y n ią to za pośrednictwem i z i n i c j a t y w y partatwa, z r z e s z a j ą c s i ę w ró irie z w ią z k i i układ y gos p o d a rc z e , o rájrnye s to p n iu s p ó j n o ś c i o r g a n i z a c y j n e j .
C. P o j ę c i e i n t e g r a c j i i r o d z a je i n t e g r a c j i g o sp o d arcze j
P r o b l e n a t y k ą procesów i n t e g r a c j i zajm owali s i ę c z o ło w i spe c j a l i ś c i nauk z a rz ą d z a n ia w naszym k r a j u . Z n a jd u je to wyraz w
p rac ac h j . Z i e l e n i e w s k i e g o , W. K ie Z un s, S K w iatkow skieg o , tí. Hausa, В. G l i ń s k i e g o , 0. K o rtan a i innych J . K u rn a l w swych pu b l i k a c j a c h s z c z e g ó ln i e w i e l e uwagi p o ś w i ę c i ł problemowi i n t e g r a c j i p r a c o w n ic z e j w zakład ach p r a c y , a w ięc i n t e g r a c j i w mi k r o s k a l i .
Słowo ‘‘ i n t e g r a c j a " pochodzi od ł a c i ń s k i ego i n t e g e r , co az- nacza c a ł y , n i e t k n i ę t y , p roces lub wynik ptocesii tw orze nia c a ł o ś c i z c z ę ś c i , tw orzenia nowych c a ł o ś c i z wzaJemnie u z u p e ł n i a j ą c y c h s i ę c z ę ś c i lub w łą c z a n ie elenontow w l s t n i s j ę c ą ca t a i ć .
0. G l i ń s k i p i s z e , Zu in te g r o w a n i« to jedno z n a j c z ę ś c i e j j - Zywanych p o ję ć w naukach sp o łe c zn y c h ( s o c j o l o g u , o r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n iu , ekonomii poi i t y c z n e j , ekonomice p r z e d s i ę b i o r s t w ) 3 oznacza "p ro c e s y z b l i ż a n i a , s c a l a n i a , z w ięk sz a n ie s p ó j n o ś c i g r u py pracowniköw lub o r g a n i z a c j i , tw o rze n ia c a ł o ś c i z c z ę ś c i w ce~
4 lu z w ię k sz e n ia »prawnpüci i e fe k t y w n o ś c i d z i a ł a ń
8. itaus ujmuje term in " i n t e g r a l . j a " w szerokim i wąskim zna-Ij
c z en iu . Przez i n t e g r a c j ę w szerokim tęgo słowa znaczeniu n a l e ży rozumieć w s z e lk ie z w ią z k i gospodarcze u t ciymywane uuęil/y p r z e d s i ę b i o r s t w a m i , przy czym zw iązki te n i e powinny mieć j e d nostkowego c h a r a k t e r u , a l e powinny um ożliw iać w i e l o k r o t n e akty w s p ó ł d z i a ł a n i a . W takim u j ę c i u i n t e g r a c j a obejmuje w s z e lk ie id eowy o w sp ółp racy je d n o s te k gospodarczych, o sukcesywnych d o s t a wach surowców i m a te r i a ł ó w , K o o p e ra cy jn e r.raz w s z e lk ie f o r s y Związków p ro d u k c y jn y c h między p r z e d s i ę b io r s t w a m i.
I n t e g r a c j a w w ą sk i« zn aczen iu obejmuje różne formy względnie trw a łe g o p ow iązania je d n o s te k gospodarczych. По tych f o r * n a l e ży z a l i c z y ć w s p ó ł d z i a ł a n i e o p a r te na umowie k o o p e r a c y j n e j , wsnół- p rac ę p ro d u k cy jn ą zorganizowany na podstaw ie k o o r d y n a c j i p r z e m ysło w ej, dobrowolne z r z e s z a n ie s i ę je d n o s te k oraz tw orzenie c o raz b a r d z i e j s c a lo n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w .
* 0 . G l i ń s k i , Z a rz ą d z a n ie w gospodarce s o c j a l i s t y c z n e j , Warszawa 1985.
J B. H a u s , E w o lu c ja s t r u k t u r o r g a n i z a c y jn y c h p r z e m ysłu, Warszawa 19ÖJ,
H. M reła t w i e r d z i , J e terminem " i n t e g r a c j a "6 obejmuje się со- гаг c z ę ś c i e j n ie t y l k o o r g a n i z a c y jn e ł ą c z e n i e jed n ostek gospo d a rc zych w okresowe hądi t r w a ł e zw iązki gospodarcze (k om b ina ty, p r z e d s i ę b i o r s t w a w ie lo z a k ła d o w e , z r z e s z e n ia , s p ó ł k i p r z e d s ię b io r stw i t p . } , a l e tafcie w s z e lk ie proce«v t rw a łe g o lvjt> okresowego w s p ó ł d z i a ł a n i a , w s p ó łp ra c y , wzajemnej pomocy, Ś w ia d c ze n ia u s łu g , prowadzania wspólnych pr^tr » e c h n ie in v c h , badawczo-rozwojowych i t p . Je d n o stek g o s p o d arc zy c h .
N. Kie<*uo w y s t ą p i ł r ideą ujotiwania z ja w is k i procesów i n t e
g r a c y j n y c h w sposób c i ą g ł y - O d p e ł n e j n i e z a l e ż n o ś c i da n a j ś c i ś
l e j s z e g o z e s p o l e n i a * , f r z y j ^ u j j c to p o d e j ś c i e , «»zna by p o d z ie l i ć z j a w U k a i procesy i n t e g r a c y j n e ntł t rz y k l a s y :
1) n i e z i l t i Z n e ;
í ) częściow o z i n te g r o w a n e , np. .izięfet d z i a ł a l n o ś c i sp ołccz-rto-poll t y C * n « j;
5) o r g a n i z a c j e , tzn. p e ł n i e j zintegrow ane c a ł o ś c i .
S c h e m a t
2
N a s i l a n i e s i ę procesów m t e g r a c y jn y c n
l ł i e ł a V e i n 3i . ć --- a»»- --es--- — ... Kohercritność
. , r ,f r -r T -y -r—i-?- - j - r T n r i ~ i !
B rak procesów i n t e g r a c y j n y c h O r g a n iz a c ja Ł - — — ■■ ■ — . . . i . --- .. ---- - - . ■ ■ i ■ !■ ■ I
P ro c e sy i n t e g r a c y j n e
>f schemacie 2 z a k ła d ? s i ę dominowanie procesów i n t e g r a c y j nych * społeęzartstw ia s o c j a l i s t y c z n y m , w którym procesy te pize- r» i k a j 4 w s z y s tk ie s tr o n y i y c i s społecznego.
^ H. M r e ł a , I n t e g r a c j a o r g a n i z a c y jn a p rzem ysłu, War
szawa 1978, 4,
19-' V. K i e i ч n„ Podstawy o r g a n i z a c j i i z a rz ą d z a n ia , Nar- SZiäwa 1977 , s , 2f?9 .
Hogusław Кзс/рчгек
N ie k tó rz y a u t о г г у о ^ у м о j <> terminu “ i n t e g r o w a n i e ” w znaczeniu а
zblizonyci do "o rg a n iz o w a n ia " , co no/e budzić w ą t p l i w o ś c i . P r o cesy i n t e g r a c y j n e dokonują s i ę bowiem n i e t y l k o w wyniku d z i a ł a l n o ś c i o r g a n i z a c y j n e j . W sz ystkie d z ie d z in y z a r z ą d z a n i! mog?, a nawet powinny s p r z y j a ć in te g r o w a n iu . Tezą tę p otw ierd za w ie le badań nad integratywnym s t y l e » z a rz ą d z a n ia .
A n a liz a z ja w is k i procesów i n t e g r a c y j n y c h zarówno w k r a j a c h k a p i t a l i s t y c z n y c h , juk i s o c j a l i s t y c z n y c h wskazuje, Ze można wy od rę b nić c z t e r y podstawowe ro d z a je i n t e g r a c j i (odnosząc t e r « m " i n t e g r a c j a " do s f e r y g o s p o d a r c z e j) , b i o r ą c pod uwagij: ccle, w i ę z i o r g a n i z a c y jn e i fu n k c je jako k r y te r iu m w yod ręb n ie nia .
T a b e l a ł
C h a r a k te r y s t y k a rodzajów i n t e g r a c j i
Rodzaj
i n t e g r a c j i Cel F unkcja Typ w ię z i
Techniczno-p rodukcyjna maksyma 1iza- c j a w ytw arza n ia techniczno-prod uk cyjn a tec h n ic z n a tkonomiczna o p t y m a l i z a c j a wyników dz i a ł a n i a ekonomiczna ( k o s z t y , c c n y , p ł a c e ) ekonomtczna- - ( inansowa O rg a n iz a c yjn a optymal i z si e j a spraw n o ś c i d z i a ł a n i a o r g a n i z a c y j na ( p o d s t a wowa, r e g u l a c y j n a . pomoc n i c z a ; o r g a n i z a c y j na ( h i e r a r - ch iczn n-fu n- k c j o n a l n a , in fo rm a cy jn n - -d e c y z y j n a ) Społeczna o p t y i r a l i z 3c j a stosunków w s p ó ł d z i a ł a n ia związana z p rac ą c z ł o wieka i n t e r a k c j a sp ołeczn a
Ź r ó d ł o : Opracowanie w ła sne .
Ы znaczeniu ogó lny« i n t e g r a c j a to t y l k o s c a l a n i e i s tą d d z i a ł a l n o ś ć i n t e g r a c y j n a oznacza w g r u n c ie rzeczy to samo co p r z y c z y n i a n i e s i ę c z ę ś c i do powoozenia c a ł o ś c i . J . Z i e l e - n i e w s к i , O r g a n iz a c ja i z a r z ą d z a n ie , Wsrszawa 1969, s. 548.
!e c h iu c *n o -p ro d u k c i jn y lub i n 3 c r e j " f i z y c z n y " aspekt i n t e g r a c j i oznacza ten d e n c ję do-.
- z e s p a la n ia prod uk cyjn ych jed n o s tek gospodarczych,
- ł ą c z e m » jed n o s tek gospodarczych r e a l i z u j ą c y c h poszcze gólne etapy c y k lu przemysłowego, obejmującego o k re ś lo n y wyrćb lub grupę wyrobów.
I n t e g r a c j e p ro d u k c y jn o - te c h n ic z n y jed n o s te k gospodarczych in- t « r p r e t u ji * ai<t ko nw e n c jo n a ln ie ja k o koncentrow anie p r o d u k c ji w coraz wivksz>cb Jedt >st*-acih w ytw órczych, p o z w a la ją c e na o s i ą g a n ie e fek tów w y n ik a ją c y c h z w i e l k i e j s k a l i p r o d u k c j i . X ią ź e si«j ta ś c i ś l e ze s p e c j a l i z a c j ą , n o r m a l i z a c ją i s t a n d a r y z a c j ą produk c j i , rozwoje«’: t e c h n i k i i t e c h n o l o g i i » y t w a r z a n i a . OąZy s iq tu także da . 'i n t e g r o w a n a с>ч1а d z i a ł a n i a t u chn innego (schemat 3 ) i w y k o rz y s ta n ia w s z y s tk ic h jed n ostek rto p rac y w tya C yk lu .
S c h e m a t 3 Гук 1- d z i a ł a n i a t e c h n ic z n tijo fftariaíH 3 f - | к д осьр сja j Г г оje» t u u j n i f j - j С О Л ? I j »’ rscuki c j e l - wy fliö j E k s p l o a t a c j a - w y r ó h w e k s p l o a t a c j i 1 _ _ _ _ _ _ _ 1 . . .
I n t e g r a c j a ekonomiczna to s c a l a n i e elementów majątku ł ą c z o nych jed n ostek (środków i r w a i y t h i ob rotow ych) w c e l u o p t y m a l i z a c j i ic h w y k o r z y s t a n i» , nn. »spdiny zakup przez k i l k a p r z e d s i ę b i o r s t w u rz ą d z e n ia ko n p u iu го«.едэ n ajn o w s ze j g e n e r a c j i , co b yłoby n i e o c z i i w e do z r e a l i z o w a n i a przez jed* a p r z e d s i ę b io r s t w o zarówno b i o r ą c ров u*a§ę k o s z t y , ja k i u żyte cz no ść oraz wykorzy s t a c i e ta k ie g o u rz ą d z e n ia .
I n t e g r a c j a społeczna to l ą c 2e n ie p o t e n c ja łó w lu d z k i c h , z b i o row ości s p o ł e c z n e j , w k t ó r e j akceptowane są wspólne s y s t e a y w ar t o ś c i , norm i ocen, t a k i e j a k : p rac a i j e j w a r t o ś ć , l o j a l n o ś ć , S 2acun*>k d l a t y c n , k t ó r z y p e ł n i ą f u n k c je k i e r o w n i c z e , wzajemne
z a u fa n ie i t p . Ma ona zasad nicze znaczenie d la tunkcjonowania s p o łe c z u ń s tw a , czymś bowiem przeciwstawnym J e s t d e z i n t e g r a c j a społeczna P oleg a ona na zerwaniu w ię z i między pracuj o p ł a c ą , ro ln ic tw e m i przemysłem, miabtem i w3ią, zaniku r eg u ł i norm s p o ł e c z n y c h .
I n t e g r a c j a o r g a n i z a c y jn a to stopniowy proces o r g a n i z a c y j nego ł ą c z e n i a , w s p ó łp ra c y , w s p ó ł d z i a ł a n i a jed n ostek gospodar cz yc h , p o l e g a ją c y na s c a l a n i u bątii z b l i ż a n i u celów i f u n k c j i o r g a n i z a c y jn y c h , s k r a c a n iu bądź i n t e n s y f i k o w a n i u w ię z i między j e d nostkami o r g a n i z a c y jn y m i , podejmującymi w sp óln ie d e c y z ję o i n t e g r a c j i .
Oprócz zagadnień tec h n ic zn o - p ro d u k c y jn y c h przedmiotem i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y j n e j mogą być sprawy, d o ty c z ą c e :
- d z i a ł a l n o ś c i badawczej i rozwojowej ( a p a r a t u r a badawcza, prac e p r o je k to w e , innowacyjne i t p . ) , - o r g a n i z a c j i sp rz ed a ż y; - o r g a n i z a c j i z a o p a t r z e n i a ; - gromadzenia, przechowywania i w y k o rz y s ta n ia i n f o r m a c j i ; - w y k o rz y s ta n ia p o t e n c ja łó w kadrowych (k i e r o w n i c t w a , sp e c j a l i s t ó w , p e rs o n e lu wykonawczego;
- zarząd z ania (sensu s t r i c t e , t j p la n o w a n ia , o rg a n iz o w a n ia , motywowania i k o n t r o l i ) .
P r o c e s y i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y j n e j to n i e p r o s te sumowanie składników czy elementów, le c z r a c z e j w y k o rz y s ta n ie s y n e rg ic z - nego układu i s t n i e j ą c y c h do d y s p o z y c j i skład n ik ów i elementów.
Za i n t e g r a c j ę o r g a n i z a c y jn ą jed n o s te k gospodarczych uważa 9
s i ę t a k i p r o c e s , w wyniku k tóre g o :
1) z m ie n iła s i ę wewnętrzna s t r u k t u r a rzeczowa i o r g a n i z a c y j na p r z e d s i ę b i o r s t w lub ic h elementów składowych (w y d z ia łó w , od d z i a ł ó w , komórek, stan ow isk p r a c y ) , pow stał rowy lub zmoderni zowany u kła d p o d z ia łu p rac y i s p e c j a l i z a c j i , w y k o rz y s t a n ia lu d z i i r z e c z y ;
2) pow stał zmodernizowany lub nowy u kła d celów i f u n c j i o r g a n i z a c y jn y c h p r z e d s i ę b i o r s t w (nowa zadania i dostosowana do nich
t e c h n i k a i t e c h n o lo g ia p rac y oraz w y k o rz y s t a n ie i s t n i e j ą cych raecy w y tw ó rc z y c h );
3 ) usprawniono z a rzą d z a n ie c a ł o ś c i ą zinteg row an ych je d n o s te k gospodarczych lub elementami składowymi c a ł o ś c i ;
4) uzyskano s y n e rg ic z n y e i c k t łą c z e n ia d z i a ł a ó , w y ra ż a ją c y s i ę poprawą wyników p rod ukcyjn ych i ekonomicznych;
5) p rzysp ieszo no p rocesy badawczo-rozwojowe, zwiększono po datność innowacyjną na postęp tech niczn y i o r g a n i z a c y jn y ;
6) stworzono modele i programy funkcjonowania jed n o s tek gos podarczych na n a j t i i i ? s z e l a t a i d a ją c ą s i ę p rz e w id z ie ć p r z y s z ło ś ć .
I n t e g r a c j a o r g a n iz a u y jo * p r z e d s ię b io r s t w noże p r z y b i e r a ć róż na p o s t a c i e , od p e ł n e j do c z ę ś c io w e j. I n t e g r a c j a pełna związana j e s t z f u z ją dwóch lub w ię c e j jed n ostek gospodarczych i polega na:
- z e s p o le n iu celów łączonych je d n o s te k i sform ułowaniu nowe go c e lu c a ł o ś c i ;
- zin te g ro w a n iu w s z y s tk ic h f u n k c j i łączonych je d n o s t e k , a w ięc rozwojowych, t e c h n ic z n o - p t o d u k c y jn y c h , handlowych, ekonomicz nych, kadrowych oraz za rz ą d z a n ia ;
- p o łą c z e n u t związanych z wykonywaniem poszczególnych funkcji obszarów
decyzyjnych-- u k s r t ą ł ťowaniu s i ę nowej h i e r a r c h i i ośrodków d e c y z y jn y c h wewnątrz z in te g r o w a n e j c a ł u ś c i (np. d e c y z je finansow o, in w e s t y c y j n e , c a ł o ś ć spraw p o l i t y k i kadrowej p rzejm u je n ac z e ln e k i e row nictw o , 3 p o z o s ta łe delegowane są пз n i/ s z e s z c z e b le s t r u k t u ry o r g a m z i c y j n e j nowo u tw orzonej c a ł o ś c i ) .
I n t e g r a c j a częściow a polega na łą c z e n iu ( s c a l a n i u ) :
- frognentu j e d n e j f u n k c j i , np. e k s p o r tu , i utw orzen iu wspól nego b iu r a eksp ortu d la o k re ś lo n y c h w,robów lub rynków;
- j e d n e j f u n k c j i , np. z a o p a tr z e n ia ;
- k i l k u f u n k c j i , np. przygotowania p r o d u k c j i , z a o p a tr z e n ia , baCawczej i t p .
P ro c e s y i n t e g r a c y j n e nożna k l a s y f i k o w a ć także z punktu w i dzen ia innych k r y t e r i ó w (p ró c z wymienionych juz w c z e ś n ie j c e ló w , f u n k c j i i w ię zi o r g a n i z a c y j n y c h ) . B i o r ą c pod uwagę charakter
pro-S c h e m a t 4
W spółzależność różnych rodzajów i n t e g r a c j i
I n t e g r a c j a przez s y a t e a c e n t r a l n e g o k i e r o w a n ia w s k a l i k r a j u
г--- r--- 1---- j
1 » ii
!
4) I SJ . t) i 4> С (M C ! -И <-! (fl , >~1 f! ‘ С Ł ” l U 2 'O * I « •*’>f « O O 1 « O O, * U| n c * .n c * ,o e , э ; ч > o I “ С Э С ^ « * ! O N « ' 19 b S I C к С t> li a | « o u j rac e i *• n с i ' t» o m t *» o, p t с u o !L
O JÉ «•> > Ю -Ж1 -Ö I -4 O- Jf ! ______ I--- 1, — i i n t e g r a c j a o r g a m z a c y j - n a, głó w nie w iq í piży- n a l e ż n o ś c l i podporząd kowania Ugrupowania ponad p rz e d się b io rs tw e m I Htęozynarodowa i n t e g r a c j a w s k a l i r e g m n a l n e j ^I n t e g r a c j a przez system w sp ółp racy krajów w
^ s k a l i k u l i z i e m s k i e j j
1 - raały s t o p i e ń w y o d ręb n ie n ia przez p r z y n a le ż n o ś ć do układu k o op e ra cyjn e g o lub k o o rd y n a c y jn e g o , 2 - w y o d ręb n ie n ie o r g a n i z a c y j n e przez p r z y n a le ż n o ś ć do j e d n e j o r g a n i z a c j i , ł - duży sto- piert w y o d ręb n ie n ia
cesów i n t e g r a c y j n y c h m o ż n a j e p o d z i e l i ć na p roce sy n a t u r a ln o i k ierow a n e. N a t u r e l l p rocesy i n t e g r a c y j n e dotyczą p o g ł ę b i a j ą c e go s i ę stopniowo p o d z ia łu p r a c y , w wyniku k tóre g o p o s z c z e g ó ln i wytwórcy z a c z y n a ją pracować rfle in n y ch , rynek bądź w i ę i handlowa za c z y n a ją p e ł n i ć r o l ę i n t e g r u j ą c ą . Kierowane procesy i n t p g r a c y j -
n r w y s t ę p u j ą w t e d y , K i e d y pańntwo, j e d n o s t k i tjoepodarcze św ia d o
mie k s z t a ł t u j ą n rc c e s y i n t e g r a c y j n e , s c a l a j ą c m n ie jsz e zakład y w w ię k s z e , w ł ą c z a j ą c nierflMowm- do dobrze p r o s p e r u j ą c y c h , tworząc, wspólne osracK i badawczo-rozwojowe, komputerowe i t p .
K i e r u j ą c s i ę k r y t e r iu m w'adzy z w i e r z c h r u c j w p roce sa ch i n t e g r a c y j n y c h , rcrZ'ia wyodrębnić n a s t ę p u ją c e r o d z a je i n t e g r a c j i :
1) przez bezp o śred n ie K ie ro w a n ie z w i e r z c h n i k a w ramach j e d n e j o r g a n i z a c j i tbrynarfa, zespftJ p r a c o w n ic z y , o d d z i a ł , w y d z ia ł prodilk c y j n y ) ;
2) w s z e r s z e j s k j l i przuz system c e n t r a l n e g o k i e r o w a n i a g os podarką (z w ła s z c z a c r n t r a l n c p lan ow anie - np. z r z e s z e n ia o b l i g a t o r y jne i ;
}> przez cz ęściow o u p ra w n ie n ia w ła d c z e , czego wyrazem j e s t m. m . w i ę i f u n k c j o n a l n a j w t e j o d z ia n i a w y stę p u ją r ó in e p o s t a c i e d z i a ł a l n o ś c i k o o r d y n a c y j n e j ;
4) w t r y b i e p offlzim ieó międzynarodowych, np. przez d z i a ł a l ność Pady Wzajemnej Pomocy G o s p o d a r c z e j.
Wymienione ro d z a je i n t e g r a c j i p r z e d s t a w ia schemat 4.
N a jw ię k s z y p r o s t o k ą t s y m b o liz u je n a j s z e r s z y ubbzar i n t e g r o wania uwarunkowany i s t n i e n i e m w ię z i podporządkowania ( c e n t r a l n e kierownictwo.» i h a n d lo w e j, p ok ry w a ją cy s i ę z rynkiem j e d r ą g o Wra.?u. V. g r a n i c a c h tego p r o s t o k ą t a i s t n i e j ą obszary m ocn iej z i n
tegrowane .
Q. C z y n n ik i i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y j n e j - prćba k l a s y f i k a c j i
k a id a d e c y z ja i n t e g r a c y j n a powinna być poprzedzona a n a li z a m i i nadaniami nad konsekwencjami i skutkami tego p r z e d s i ę w z i ę c i a , co n a lc Z y do obowiązków w y s p e c ja liz o w a n y c h komórek o r g a n i z a c y j nych w p r z e d s i ę b i o r s t w i e i kadry k i e r o w n i c z e j , p o d e jm u ją c e j tego
typu d e c y z j ę . ?a j e j pod jęc iem bądź odrzuceniom przemawiać win ny zarówno względy ekonomiczne,• t j . rachunek p r z y s z ły c h s t r a t i zysków w o d n i e s i e n i u do celów krótko- i dłu goterm inow ych, ja k i wzgląd o g ó ln i e rozum ianej spraw ności funkcjonow ania dwu lub k i l ku p r z e d s i ę b i o r s t w , r e a l i z u j ą c y c h o k re ś lo n e układ y i n t e g r a c y j n e . Reforma gospodarcza, u r e a l n i e n i e w i e l k o ś c i elementów kosztów i cen, pozwala na przeprowadzenie ta k ie g o rachunku.
Podstawą d e c y z j i i n t e g r a c y j n e j winno być d ążen ie do poprawy wyników zarówno c a ło ś c io w y c h , ja k i w poszczególnych ogniwach d z i a ł a n i a p r z e d s i ę b i o r s t w , a l e n»e t y l k o . Większość f u z j i ( p o ł ą cz eń ) p r z e d s i ę b i o r s t w w k r a j a c h k a p i t a l i s t y c z n y c h ma na c e lu u- n t k n i ę c i u p r z y s z ł y c h ujemnych ko nse kw e ncji i n i e p r z y n o s i p o p ra wy wyników ekonomicznych, n i e z a l e ż n i e od tego, ja k s i ę j e m ie r z y 10. F a k t występowania tego ru d z aju zdarzert musi być brany pod uwagę i w naszych warunkach. Ogromną r o l ę ma tu do s p e ł n i e n i a kadra k i e r o w n i c z a , j e j w i z j a , sposób m y śle n ia k a t e g o r ia m i p r z y s z ł o ś c i ; co bę d zie z p rz e d s ię b io rs tw e m , j a k i e będzie jego m i e j s c e , r o l a na ryn ku , wewnętrzna o r g a n i z a c j a p rac y i p ro d u k r.jt, k s z t a ł t , forma wyrobu czy u s ł u g i w d a j ą c e j s i ę p r z e w id z ie ć p r z y s z ł o ś c i , za rok, dwa czy k i l k o l a t , co n a le ż y ju ż t e r a z p rz e d s i ę w z i ą ć , aby uniknąć ujemnych k o n s e k w e n c ji.
W tym s i ę m. i n . wyraża i n i c j a t y w a , postawy k re a ty w n e , a lo i tak że o d p o w ie d zia ln o ś ć kadry k i e r o w n i c z e j /a funkcjonowanie przed s i ę b i o r s t w a . Tego obowiązku n i k t n i e może zd ją ć z barków kadry k i e r o w n i c z e j .
D e cy zje i n t e g r a c y j n e ąą z a te a isto tn y m elementem reformowa n e j gospodarki w P o l s c e . Bardzo ważny j e s t także sposób ic h po dejmowania i kompetencje różnych organów w p r z e d s i ę b i o r s t w i e w dochodzeniu do fazy wyboru w d e c y z ja c h i n t e g r a c y j n y c h . D late g o tez wydaje s i ę celowe p r z e a n a liz o w a n ie czynnik ów, k t ó r a o d d z ia ł u j ą na podejmowanie d e c y z j i i n t e g r a c y j n y c h w p rzed sięb io rstw ac h.
C z y n n ik i i n t e g r a c j i o r g a n i z a c y j n e j można p o d z i e l i ć na: - obiek tyw ne i su b ie kty w n e ;
- celowe i przypadkowe;
- gospodarcze i a d m i n i s t r a c y j n e ;
J . S i g 1 o c h , Unternehmenwachstura durch F u s i o n , Ber l i n 1974, s . 4 } .
- tec h n iczn o -p ro d u kc y jn e , o r g a n iz a c y jn e , ekonomiczne; - s k u p ie n ia i ro z p ro s z en ia p rzestrzenn eg o ;
- w ię z i pionowej i poziom ej.
I n t e g r a c j ę o r g a n i z a c y jn ą p r z e d s i ę b i o r s t w k s z t a ł t u j e zatem z u p e łn ie odmienne p r z y c z y n y , zależne od ko nk retnych warunków.
у z e s ta w ie tyc h czynnik ów, świadomie tak skonstruowanych, ma my do c z y n i e n i a z lo g ic z n ą s p r z e c z n o ś c i ? . Wiadome, że c z y n n ik i te nic d z i a ł a j ą pojed ynczo, le c z w pewnych zespołach i grupach o- raz i e w pewnych okresach i warunkach n i e k t ó r e z n ic h są o k r e sowo w a z n ie js z e od in n y ch , w ystępują na tzw. "pierwszym p l a n i e w i d o c z n o ś c i " . O b jaśn ijm y zatem w>szczególnione grupy czynników.
i y r ó i m e n t e grupy czynników obiektyw nych i subiektyw nych wy d a je s i ę nieodzowne choćby d l a t e g o , ze nawet w warunkach gospo d a r k i s o c j a l i s t y c z n e j , w k t ó r e j powinny dominować k r y t e r i a spo łeczn e o c h a r a k t e r z e obiektywnym, Jak p is z e P. Haus, " d e c y d u ją tnkze c z y n n i k i s u b i e k t y w n e " ^ . Należą do n ic h m. i n . : moda, su - b i i ’ ktywny pogląd decydenta (d e c y d e n tó w ), wygoda decydentów, dar przekonywania i t p . R ć in e fo rn y s t r u k t u r a l n e g o - trw a łe g o i o k r e sowego - ł ą c z e n i a p r z e d s i ę b i o r s t w w wyniku u w z g lę d n ie n ia tych czynników nogą w ko nse kw e ncji powodować ujemne 3 k u t k i , zwłaszcza przy braku o d p o w ie d z ia ln o ś c i za n i c , co moina p r z y p is a ć ogólnemu systemowi z a rzą d z a n ia gospodarką narodową i j e j poszczególnymi d z i a ł a n i .
W y d z ie le n ie czynników celow ych - chyba n a j w a z n ie js z y c h ozna c z a , Ze przy tw o rze n ia różnego typu układów, związków i zrzeszeó p r z e d s i ę b i o r s t w i innych jednontek o r g a n i z a c y jn y c h n acz e lną wy
tyczną j e $ t uporządkowany zespół k r y t e r i ó w , co powinno p r z e j a wiać s i ę m. i n . we w zględnej t r w a ł o ś c i funkcjonow ania tak powsta
ły c h organizmów gospodarczych.
Przeciw staw n e c z y n n i k i przypadkowe o z n a c z a ją , Ze za p o d s ta wę d e c y z j i w tym w zg lęd z ie p rzyjm uje s i ę nieuporządkowany ze s pół k r y t e r i ó w b?aź t e i p oje d yncz e, subiektyw ne k r y t e r i a . Jako p r z y k ła d tego typu d z i a ł a ó woina podać p rzecho d zenie jed n ostek gospodarczych z jednego zgrupowania do d ru g ie g o , a n i e k i e d y tez
И e . H H s , O r g a n iz a c ja i funkcjon ow ani« przedsiębio rstw w ie lo z a k ła d o w y c h , «arszawa 1975.
powtórny ich powrót do pierwotnego zgrupowania bądź też wyodrę b n ie n ie s i ę , tw orzenie «»modzioinych p r z e d s ię b io r s t w aru t e c h n i c z n i e , ani o r g a n i z a c y j n i e , ani kadrowo n ie przygotowanych do tego -stanu.
C zynniki gospodarcze i a d m in is t ra c y jn o n ic są, wbrf>w pozo rom, c a łk o w io i e sobie przeciw staw ne. Za czynnikami a d m in is t r a cyjnymi mogą bowiem przemawiać c z y n n ik i gospodarcze, tła p rz y k ła d utw orzenie wewnętrz z rz e s z e n ia m niejszych ugrupowań p r z e d s i ę b io rs tw wiodących, n a jle p s z y c h , n a j s i l n i e j s z y c h technologicznie, o r g a n i z a c y j n i e , kadrowo - w c e lu z m n ie js z e n ia fo rm a ln e j i r z e c z y w i s t e j r o z p i ę t o ś c i kie ro w a n ia (c z y n n ik a d m in is t r a c y j n y ) może być jed n o cz e śn ie podyktowane powiązaniami .jcspodarczymi c/y technologicznym i pomiędzy Jednostkami org a n iza cy jn y m i wchodzą cymi w s k ła d tych nowych układów (c z y n n ik gospodarczy)
P r z e c iw s t a w ie n ie czynników gospodarczych i a d m i n i s t r a c y j nych wynika s tą d , źs t e o r e t y c z n i e , a chyba także i p r a k t y c z n i e , p r z y c z y n ia ją s i ę one, niezaleznie ot! s i e b i e , do i m r j o w a o i a
i organizowania procesów i n t e g r a c y j n y c h między p rze d sięb io rstw a mi i innymi jednostka««i o rg a n iz a c y jn y m i.
Na d e c y z je i n t e g r a c y j n e p r z e d s ię b io r s t w mają wpływ czynni» k i tech niczn o-p rod u kcyjne , o r g a n iz a c y jn e i ekonomiczne. Są to
12
c z y n n ik i o c h a r k t e r z e obiektywnym, wymiernym . I s t o t n e j e s t to, Ze c z y n n ik i te mogą od d ziaływ ać na d e cy z je in t e g r a c y j n e n i e z a le ż n ie od s i e b i e , r o z ł ą c z n i e lub ł ą c z n i c , tworząc wtedy łartcuch przyczynowo-skutkowy. lak n p . . s p e c j a l i г а с j a w z a k r e s ie produk c j i p ó łfa b ryk a tó w s t a j e się podstawą do k o o p e r a c ji p ro d u k c y jn e j z kilkoma od b iorcam i, przy czym z jedhym z n ic h nawiązana z o s t a je ś c i s ł a w sp ółp raca. Względy ekonomiczne muß? też przemawiać za pogłębieniem t e j współpracy i powiększeniom s p e c j a liz o w a n e j p r o d u k c ji na potrzeby jednego, głównego o d b io rc y . Względy ekono miczne mogą też doprowadzić do u tw orzen ia jednego ośrodka badaw czo-rozwojowego czy szkoleniow ego, przygotowującego kadry dla k i l k u p r z e d s ię b io r s t w .
" d
^ C zynn iki ta są powszechnie wymieniane w l i t e r a t u r z e przed m iotu. Zob. 3 . K u ź n i . n o w , W. 0 u r a j e w, S . fi o-
П а с г C w, Aktualne problemy planowego rozweju gospodarki na rodowej, Moskw* 13H0; f . C e r i s c h, L e i U^.gsorQdľ lizatiQn in der B e t r ie b e n und K on ti na te n , B e r l i n 1978
■Рггу w y d z ie le n i u czynników i n t e g r a c j i t e r y t o r i a l n e j chndzi o ł ą c z e n i e bądź w s p ó ł d z i a ł a n i e i w spółpracę p r z e d s i ę b i o r s t w u- sytuowanych w o k r e ś lo n y « m ie js c u (o b sz a rz e g e o g r a fic z n y m ), świad czących u s łu g i lub w y tw a rz a ją c y c h to w a ry , wyroby sprzedawane na określonym także g e o g r a f i c z n i e tynku.
D ecyzje i n t e g r a c y j n e dotyczą tak?*? p r z e d s i ę b i o r s t w ro z p r o szonych, usytuowanych oa r ó in y c h obszarach g e o g r a fic z n y c h , a skrajnym p r z y p a d k i» « w tym w zg lęd z ie j e s t tw orzenie przedsiębiorstw miąazуna rodowych,
C z y n n i k i według w ię z i p icnow ej i poziomej w skazu ją, Ze d e cy
zja i n t e g r a c y j n a j e s t podejmowana na podstwin z u p e łn ie odmiennych k r y t e r i ó w , t ą c z y , s c a ł a s i ę bowiem z j e d n e j s tr o n y p r z e d s i ę b i o r stwa podobne ao s i e b i e рос względem tech n iczn o-te ch n olo g iczn ym , p r z e r a b i a j ą c e to same surowce, w y tw a rz a ją c e te same lub podobne wyrnfey, o z d r u g i e j s tr o n y r e a l i z u j ą c e k o l e j n e fazy obróbki tsgo saoego surowca. N ie k ie d y d z i a ł a j ą je d n o c z e ś n ie c z y n n i k i i n t e g r a c j i pionowej i poziom ej, c z y l i - mają ono c h a r a k t e r mieszany. W s z ys tk ie te c z y n n i k i к>одз w y s t a w a ć - cc juz podkreślono - o d d z i e l n i e lut> zespołowe, a ta*ie w różnych ko m binacjach, a l e n a jw a ż n ie js z e z n i c h , bez k tó r y c h wręcz n iew y o b ra ża ln a j e s t de c y z j a i n t e g r a c y j n a , dotyczą c e lu i grupy czynników o c h a r a k t e rze obiektywny® i wymierny* ( t e c h n o l o g i c z n a , ekonomiczne i orga- n i / а с у jn e ).
Sogustaw Kaczmarek
MATURE AND FACTORS GF OTCÁttí2AÍIONAL I HTEGWA1ION 0Г E lH E R P R IS E S
O r g a n i z a t i o n a l i n t e g r a t i o n nf e n t e r p r i s e s means not on ly a f u s i o n , nerger of economic u n i t s i n t o temporary or permanent e- cononic e n t i t i e s ( m u l t i - p l a n t e n t e r p r i s e s , combines, a ssnciations p e r t n e r s h i p s of e n t e r p r i s e s , e t c . ) , but also a l l processes of p e r manent or temporary i n t e r a c t i o n , c o o p e r a t io n , mutual a s s i s t a n c e , p r o v i s i o n of s e r v i c e s , condusting. j o i n t t e c h n i c a l u n d e r t a k in g s , r e s e a rc h and development a c t i v i t i e s and so an by d i f f e r e n t e c o nomic u n i t s . Due to d i v e r s i t y of s o c i a l needs and c o n d i t i o n s of
the f u n c t io n in g of e n t e r p r i s e s i t seems necessary to apply v a r - ю и з o r g a n i z a t i o n fo rn s and e la stic s t r u c t u r a l s o l u t i o n s in e c o nomic u n i t s nr - in oth er words.- d i f f e r e n t i n t e g r a t i o n systems of e n t e r p r i s e s managed a c c o r d in g to modern methods.
These problems c o n s t i t u t e a p o i n t of d e p a rtu re in the a rtic le f o r d e t a i l e d p r e s e n t a t i o n of p r e r e q u i s i t e s of i n t e g r a t i o n p r o c e s s e s , concept and types of i n t e g r a t i o n schemes, t h e i r i n t e r r e l a t i o n s h i p s , and f a c t o r s e x e r t i n g t h e i r i n f l u e n c e on d e c i s i o n s c o n c e rn in g i n t e g r a t i o n taken in e n t e r p r i s e s .
