Europejskie Centrum Badawcze
Maciej Podemski*
Europejskie Centrum Badawcze (Joint Research Centre — JRC) Unii Europejskiej jest organizacj¹ wspieraj¹c¹ badaniami naukowymi i rozwi¹zaniami technologicznymi Komisjê Europejsk¹, Radê Europejsk¹, Parlament Europejski oraz pañstwa cz³onkowskie Unii Euro-pejskiej. Jest ono Dyrektoriatem Gene-ralnym Komisji Europejskiej (od chwili jej utworzenia w 1957 roku), co gwarantuje jego niezale¿noœæ od interesów narodowych i prywatnych.
W chwili obecnej Europejskie Centrum Badawcze pod-lega Janezowi Potoènikowi, komisarzowi ds. badañ nauko-wych. Dyrektoriat Generalny oraz jego Dyrektoriat Kontak-tów Instytucjonalnych i Naukowych znajduj¹ siê w Brukse-li, natomiast Dyrektoriat Zarz¹dzania Programami i Zaso-bami — w Brukseli i w Isprze (W³ochy). W Isprze znajduje siê równie¿ specjalny wydzia³ centrum, zwany Ispra Site Directorate. W sprawach dotycz¹cych misji JRC, jego zadañ naukowych oraz zarz¹dzania finansowego i technicznego dyrektorowi generalnemu doradza Rada Nadzorcza. O pro-gramie badawczym JRC decyduje Europejska Rada Minis-trów.
Dyrektoriat Kontaktów Instytucjonalnych i Naukowych (Institutional and Scientific Relations Directorate) koordy-nuje badania instytutów badawczych JRC, rozwija kontak-ty z decydentami polikontak-tycznymi w Komisji Europejskiej, zapewnia utrzymanie wysokiego poziomu naukowego JRC poprzez wspó³pracê z miêdzynarodowym œrodowiskiem naukowym i promuje transfer technologii.
Dyrektoriat Zarz¹dzania Programami i Zasobami (Pro-gramme and Resource Management Directorate) zapew-nia optymalne wykorzystanie zasobów finansowych oraz kadry badawczej, odpowiada za utrzymanie wysokiego poziomu naukowego centrum w jego g³ównych dziedzi-nach oraz za w³aœciwe wspieranie Komisji Europejskiej przez centrum.
Dyrektoriat Obszaru Ispry (Ispra Site Directorate) zapewnia odpowiednie warunki pracy instytutom centrum zlokalizowanym w tej miejscowoœci. Odpowiada poza tym za zarz¹dzanie projektami dotycz¹cymi odpadów radioak-tywnych, likwidacjê zu¿ytych urz¹dzeñ nuklearnych oraz za bezpieczeñstwo radiologiczne.
Rada Nadzorcza JRC (Board of Governors) sk³ada siê z przedstawicieli pañstw cz³onkowskich. Rada wybiera przewodnicz¹cego i zaprasza do swego grona po jednym przedstawicielu pañstw stowarzyszonych i kandyduj¹cych (tych, które uczestnicz¹ w unijnych programach ramowych badañ i rozwoju technologicznego). W chwili obecnej
przewodnicz¹cym rady jest prof. Fernando Aldana z Hiszpanii.
Europejskie Centrum Badawcze zatrudnia ponad 1500 pracowników pochodz¹cych ze wszystkich pañstw cz³on-kowskich. Ponadto wspó³pracuje z ponad 2000 publicz-nych i prywatpublicz-nych instytucji badawczych i innymi organi-zacjami. Jego roczny bud¿et wynosi oko³o 300 mln euro. W du¿ej czêœci jest on finansowany przez bud¿et badañ naukowych i technologicznych Komisji Europejskiej, w pozosta³ej — przez udzia³ w ró¿nych projektach badaw-czych oraz przez kontrakty zlecane przez samorz¹dy regio-nalne oraz przez przemys³.
Kadra Europejskiego Centrum Badawczego ma doœwiadczenie w zakresie metod pomiarowych, analitycz-nych i testów kontrolanalitycz-nych. Rozwija nowe kierunki badaw-cze, nowoczesne procedury i pomiary. Specjalizuje siê równie¿ w gromadzeniu i udostêpnianiu informacji nauko-wej. Program badawczy JRC ukierunkowany jest na od-biorców, a zw³aszcza na wspieranie szeroko pojêtej gospo-darki europejskiej. Wiêkszoœæ projektów formu³owanych jest w porozumieniu z odpowiednimi instytucjami pañstw cz³onkowskich UE poprzez sieci tematyczne, wspólne pro-jekty oraz wymianê personelu naukowego.
Podstaw¹ obecnych prac Europejskiego Centrum Badawczego jest program badañ na lata 2003–2006, wspieraj¹cy unijny 6. Program Ramowy Badañ i Rozwoju Technologicznego oraz 6. Program Ramowy Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Wspomniany program JRC podzielony jest na cztery podstawowe dzia³y: 1) ¿ywnoœæ, produkty chemiczne i zdrowie, 2) ochrona œrodowiska i zrównowa¿ony rozwój, 3) badania w zakresie energii ato-mowej, 4) tzw. dzia³ania horyzontalne.
Merytorycznie dominuj¹ nastêpuj¹ce zagadnienia: bezpieczeñstwo ¿ywnoœciowe — zabezpieczenie jakoœci ³añcucha ¿ywieniowego;
biotechnologia — badania genetycznie zmienianych organizmów;
badania chemiczne — we wspó³pracy z Europejskim Centrum Oceny Metod Alternatywnych (European Centre for Validation of Alternative Methods) i z Europejskim Biurem Chemicznym (European Chemical Bureau);
zdrowie — zapewnienie jakoœci, niezawodnoœci i bezpieczeñstwa urz¹dzeñ medycznych i systemów biolo-gicznych;
œrodowisko — zmiany klimatu, bioró¿norodnoœæ i zrównowa¿ony rozwój;
badania nuklearne — bezpieczeñstwo elektrowni atomowych, odpady radioaktywne, bezpieczeñstwo mowe oraz techniki kontroli rozpowszechniania broni ato-mowych.
Podstawow¹ strukturê badawcz¹ Europejskiego Cen-trum Badawczego tworzy siedem wyspecjalizowanych instytutów badawczych, zlokalizowanych w piêciu miej-538
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 7, 2005
W UNII EUROPEJSKIEJ
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; maciej.podemski@pgi.gov.pl
scowoœciach w Belgii, Hiszpanii, Holandii, Niemczech i W³oszech: Instytut Materia³ów Porównawczych i Pomiarów, Instytut Pierwiastków Transuranowych, Instytut Energii, Instytut Ochrony i Bezpieczeñstwa Obywateli, Instytut Œrodowiska i Zrównowa¿onego Rozwoju, Instytut Ochro-ny Zdrowia i Konsumentów oraz Instytut Przysz³oœcio-wych Badañ Technologicznych.
Instytut Materia³ów Porównawczych i Pomiarów (IRMM)
Instytut znajduje siê w Geel ko³o Brukseli, w Belgii. Jego zadaniem jest promocja wspólnego, europejskiego systemu pomiarowego, zw³aszcza w zakresie standardów ochrony zdrowia, konsumentów i œrodowiska, w rolnictwie, przemyœle i w handlu wewnêtrznym. Utworzony zosta³ jako Centralne Biuro Pomiarów Nuklearnych (Central Bureau for Nuclear Measurements — CBNM) w 1957 r. na podsta-wie traktatów rzymskich. Dzia³alnoœæ rozpocz¹³ w 1960 r.
Obecnie IRMM posiada nowoczesne laboratoria analityczne i urz¹dzenia do produkcji materia³ów porów-nawczych. Pracuj¹cy w nim zespó³ naukowców i techników sk³ada siê ze specjalistów w dziedzinie chemii, fizyki, nauki o materia³ach, biologii, œrodowiska i ¿ywnoœci. Pro-wadzi on badania naukowe i pomiary porównawcze; pro-dukuje certyfikowane próbki referencyjne do oceny jakoœci pomiarów chemicznych, biochemicznych, biolo-gicznych i nuklearnych; organizuje miêdzynarodowe pro-gramy oceny pomiarów i rozwija nowoczesne metody kon-trolne. Wyspecjalizowany jest równie¿ w technikach po-miarowych i pomiarach radioaktywnoœci w pe³nym zakre-sie, od bardzo niskiego do wysokiego poziomu. W 2003 r. instytut stworzy³ Centrum ¯ywnoœci i ¯ywienia (JRC Cen-tre for Food and Feed), koordynuj¹ce prace JRC w zakre-sie badañ ¿ywnoœci.
Instytut Pierwiastków Transuranowych (ITU) Znajduje siê w Karlsruhe, w Niemczech. Zadaniem instytutu jest ochrona obywateli Unii Europejskiej przed zagro¿eniami wi¹¿¹cymi siê z u¿ywaniem i przechowywa-niem pierwiastków wysokoradioaktywnych. Jako jedyne cywilne laboratorium instytut prowadzi podstawowe bada-nia aktynowców, niezbêdne do tworzebada-nia zabezpieczeñ przy stosowaniu paliwa nuklearnego. Ponadto analizuje i ocenia metody przed³u¿aj¹ce okres aktywnoœci tego paliwa i rozwija metody d³ugotrwa³ego przechowywania paliwa zu¿ytego. Opracowuje równie¿ sposoby zastosowania wysoko-radioaktywnych pierwiastków transuranowych do celów technologicznych i medycznych. Wyniki tych prac udo-stêpniane s¹ agendom rz¹dowym, oœrodkom naukowym oraz przemys³owi.
Laboratoria instytutu wyposa¿one s¹ w unikaln¹ apara-turê, z której mog¹ korzystaæ i inne instytucje i przedsiê-biorstwa pañstw cz³onkowskich Unii Europejskiej.
Instytut Energii (IE)
Znajduje siê w Petten, w Holandii. Instytut prowadzi badania w zakresie szeroko ujêtej problematyki energetycz-nej, zarówno nuklearenergetycz-nej, jak i konwencjonalenergetycz-nej, wspieraj¹c rozwój i wdra¿anie polityki Wspólnoty Europejskiej.
Szcze-gólny nacisk po³o¿ony jest na zagadnienia bezpieczeñstwa dostaw surowców energetycznych, bezpiecznej produkcji energii oraz ochrony œrodowiska.
Do priorytetów badawczych nale¿y bezpieczne stoso-wanie energii atomowej w nowo przyjêtych do unii kra-jach, rozwój nowych systemów energii atomowej, metody termicznej przeróbki odpadów i biomasy na biopaliwo, spalanie odpadów, redukcja szkodliwych emisji oraz bada-nie Ÿróde³ czystej energii. Instytut wspiera tak¿e projekty realizowane w ramach programów TACIS i PHARE.
Instytut Ochrony i Bezpieczeñstwa Obywateli (IPSC) Usytuowany jest w Isprze, we W³oszech. Prace instytu-tu skoncentrowane s¹ na potrzebach Unii Europejskiej w zakresie ochrony obywateli przed zagro¿eniami naturalny-mi, technologicznynaturalny-mi, ekonomicznymi i kryminalnymi. W celu wykonania tych zadañ instytut rozwija umiejêtnoœ-ci swoich pracowników w wykorzystywaniu technologii in¿ynierskich, kosmicznych, telekomunikacyjnych i infor-matycznych. Uczestniczy przy tym w ca³ym cyklu prac Komisji Europejskiej, od formu³owania nowych koncep-cji, przez pomoc w ich rozwoju i wdra¿aniu, a¿ do moni-torowania i oceny koñcowych efektów. W realizacji prac instytut wspó³pracuje z wieloma wyspecjalizowanymi instytucjami z ca³ej Unii Europejskiej.
Instytut Œrodowiska i Zrównowa¿onego Rozwoju (IES) Znajduje siê w Isprze, we W³oszech. Instytut wspiera Uniê Europejsk¹ w realizacji polityki ochrony œrodowiska i zrównowa¿onego rozwoju Europy. Do priorytetów insty-tutu nale¿y badanie stopnia zanieczyszczenia powietrza, wody i gleb, ocena wp³ywu tych zanieczyszczeñ na œrodo-wisko i ludzi oraz promocja zrównowa¿onego zaopatrze-nia w energiê.
Obecnie instytut koncentruje siê na nastêpuj¹cych zagadnieniach:
1) Globalne zmiany klimatu: dostarczanie dok³adnych informacji o zmianach sk³adu chemicznego atmosfery mog¹cych mieæ wp³yw na zmiany œwiatowego klimatu i pokrywy roœlinnej, jak te¿ na regionalne i ogólnoœwiatowe œrodowisko.
2) Emisje, jakoœæ powietrza i zdrowie: badanie emisji ze Ÿróde³ stacjonarnych i ruchomych, badanie jakoœci powietrza, badanie wp³ywu zanieczyszczeñ na zdrowie ludzi, monitoring poziomu radioaktywnoœci.
3) Zasoby powierzchni ziemi i przyrody: charakterysty-ka wykorzystania przestrzeni europejskiej, zasoby terenów l¹dowych i bioró¿norodnoœæ, zagro¿enia naturalne, wp³yw gospodarki odpadami na œrodowisko, ochrona zasobów gleb.
4) Woda: naukowe i techniczne wspieranie strategii Unii Europejskiej dotycz¹cej ochrony i wykorzystania wód l¹dowych, przybrze¿nych, morskich i przemys³owych w zakresie: ekologicznej jakoœci wody, zintegrowanego zarz¹dzania s¹siaduj¹cymi ze sob¹ obszarami basenów rzecznych i stref wybrze¿a morskiego; badania substancji chemicznych w wodach powierzchniowych i pitnych; roz-wój nowoczesnej aparatury pomiarowej.
539 Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 7, 2005
5) Energia odnawialna: Ÿród³a energii odnawialnej; magazynowanie elektrycznoœci powsta³ej z odnawialnych Ÿróde³ energii; rozwój technologii, np. baterii s³onecznych itp.
Instytut Ochrony Zdrowia i Konsumentów (IHCP) Znajduje siê w Isprze, we W³oszech. Badania oraz pra-ce badawczo-rozwojowe instytutu dotycz¹ potencjalnych zagro¿eñ zdrowia przez chemikalia, zanieczyszczenia wydzielane przez opakowania ¿ywnoœci i inne produkty, a tak¿e zagro¿eñ powodowanych przez genetycznie mody-fikowane organizmy. Koncentruj¹ siê przy tym na jakoœci ¿ywnoœci, napojów, lekarstw i tym podobnych powszech-nie kupowanych produktów. Prace te stanowi¹ m.in. pod-stawê bie¿¹cej legislacji unijnej.
Instytut Przysz³oœciowych Badañ Technologicznych (IPTS)
Zlokalizowany jest w Sewilli, w Hiszpanii. Podstawo-wym zadaniem instytutu jest wspieranie Unii Europejskiej w ukierunkowywaniu rozwoju wspólnoty na podstawie
analiz nowych trendów w nauce i technologii oraz ich wp³ywu na stosunki spo³eczno-ekonomiczne.
Zainteresowaniem kadry instytutu objête s¹ nowe kie-runki rozwojowe w energetyce, transporcie, informatyce, telekomunikacji oraz w przemys³owych i „czystych” tech-nologiach, a tak¿e ich mo¿liwe zastosowania w Europie i na œwiecie. Badany jest równie¿ wp³yw nowych technolo-gii na spo³eczeñstwo i na konkurencyjnoœæ Europy.
Instytut w swoich badaniach korzysta ze wsparcia zew-nêtrznych grup wysokokwalifikowanych ekspertów oraz miêdzynarodowych sieci tematycznych.
Opracowano na podstawie informacji dostêpnych na stronach internetowych: http://www.jrc.cec.eu.int/ http://www.irmm.jrc.be/html/homepage.htm http://itu.jrc.cec.eu.int/ http://ie.jrc.cec.eu.int/ http://ipsc.jrc.cec.eu.int/ http://ies.jrc.cec.eu.int/ http://ihcp.jrc.cec.eu.int/ http://www.jrc.es/home/pages/about_ipts.htm
Informacje o przysz³ych wydarzeniach*
Opracowa³a Barbara ¯bikowska**
31.08–03.09.2005. W Zwierzyñcu
(Roztocze) odbêdzie siê XII Konferencja z cyklu Stratygrafia Plejstocenu Polski, pt. Lessy i utwory lessopodobne w
straty-grafii plejstocenu, organizowana przez
Pañstwowy Instytut Geologiczny, Komi-tet Badañ Czwartorzêdu Polskiej Akade-mii Nauk oraz Instytut Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie. Celem konferencji jest prezentacja i przedys-kutowanie najnowszych wyników badañ stratygraficznych i paleogeograficznych Polski. Wiod¹cym tematem konfe-rencji bêdzie rola pokryw lessowych i utworów lessopo-dobnych Polski po³udniowo-wschodniej w stratygrafii plejstocenu. Zostan¹ zaprezentowane wyniki badañ prowa-dzonych w Instytucie Nauk o Ziemi UMCS oraz prac geo-logicznych, zwi¹zanych z realizacj¹ Szczegó³owej mapy
geologicznej Polski w skali 1 : 50 000 w regionie
lubel-skim. Informacje: mgr Waldemar Jezierski, Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej, al. Kraœ-nicka 2 cd, 20-718 Lublin, tel. (0-81) 537-55-10 w. 108, e-mail: waldemar.jezierski@umcs.lublin.pl
06–09.09.2005. W Toruniu odbêdzie siê XII
Sympo-zjum z cyklu Wspó³czesne Problemy Hydrogeologii, organi-zowane przez Zak³ad Geologii i Hydrogeologii Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu. Bêd¹ na nim poruszane zagadnienia genezy i sk³adu chemicznego wód podziem-nych oraz migracji zanieczyszczeñ; monitoringu wód pod-ziemnych i prognoz zmian stanu i jakoœci wód podpod-ziemnych; modelowania przep³ywu i sk³adu chemicznego wód pod-ziemnych; rozpoznawania i dokumentowania zasobów wód podziemnych; metod badañ hydrogeologicznych; hydro-geologii regionalnej i nowych przepisów prawnych. Prze-widziane s¹ tak¿e sesje terenowe. Informacje: dr in¿. Arka-diusz Krawiec, Zak³ad Geologii i Hydrogeologii Uniwersy-tetu Miko³aja Kopernika, ul. Sienkiewicza 4, 87-100 Toruñ, tel. (0-56) 611-39-10, 611-39-17, fax (0-56) 611-39-18, e-mail: wphg2005@uni.torun.pl oraz na stronie interneto-wej www.wphg2005.uni.torun.pl
14–16.09.2005. W Rudach ko³o Rybnika odbêdzie siê
76. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologiczne-go pt. Geologia i zagadnienia ochrony œrodowiska w
re-gionie górnoœl¹skim, organizowany przez Oddzia³
Górno-œl¹ski PTG i Oddzia³ GórnoGórno-œl¹ski Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Sosnowcu przy wspó³pracy Instytutu Geologii Stosowanej Wydzia³u Górnictwa i Geologii Poli-techniki Œl¹skiej w Gliwicach i Wydzia³u Nauk o Ziemi Uniwersytetu Œl¹skiego. W dniu 14 wrzeœnia odbêdzie siê sesja plenarna oraz (w godzinach popo³udniowych) Walny
540
