Norbert Mendecki
Epigraf "Siloe"
Collectanea Theologica 57/3, 47-49C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57 (1987) fa s e . I I I
ks. N OR BERT M ENDECK I, W IEDEN
EPIGRAF «SILOE»
W r. 1880 o dkryto przypadkow o w Jerozolim ie w tzw . k an ale Siloe — ok. 6 m od ujścia k an a łu — ep ig raf w języku h e b ra j skim к K an ał Siloe łączy „dziewicze źródło” (’Ain S itti M arjam ) ze źródłem Siloe (’A in Silw an). Sześciow ierszow y epigraf o w y m ia rach 50 crn X 66 cm zajm u je dolną część ściany. Czy w górnej części też znajdow ał się napis, k tó ry z a g in ą ł2, tego nie w iem y. Epi g raf sporządzono najpraw dopodobniej zaraz po ukończeniu p rac zw iązanych z przebiciem tu n elu . Przebicie tu n e lu nastąp iło za cza sów kró la Ezechiasza (ok. 715— 686 przed Chr.) — por. 2 K ri 20, 20; 2 K rn 32, 3— 4. 30; S y r 48, 17. A więc epigraf pochodzi z ok. r. 700 przed Chr. W r. 1890 ep ig raf „w ycięto” ze skały, p rzy czym rozpadł się on n a 6 albo 7 kaw ałków . Dzisiaj zn ajd u je się w m u zeum w Istam bule.
N in ie js z e tłu m a c z e n ie e p ig r a fu „ S ilo e ” d o k o n a n e z o sta ło w o p a rc iu o te k s t K . G a l l i n g , T e x tb u c h z u r G e sc h ic h te Isra e ls , T ü b in g e n 1950, n r 32, s tr . 59 o ra z K A I (p. b ib lio g ra fia ), n r 189, s tr. 34. U w z g lę d n io n o p rz y ty m n a s tę p u ją c ą b ib lio g ra fię : 1. M. L i d z b a r s k i , E p h e m e r is f ü r s e m itis c h e E p ig r a p h ik , t. 1, G ie sse n 1902. 2. M. L i d z b a r s k i , A lts e m itis c h e T e x te , z. 1, G ie sse n 1907. 3. J. S i m o n s , J e r u s a le m in th e O ld T e s ta m e n t. R e s e a r c h e s a n d T h e ories, L e id e n 1952. 4. L. H . V i n c e n t , J é r u s a le m de l ’A n c ie n T e s ta m e n t. R e c h e r c h e s d ’a r ch é o lo g ie e t d ’h is to ir e , t. 1, P a r i s 1954.
5. H. J . S t о e b e, Ü b e rle g u n g e n z u r S ilo a h in s c h r ift, Z D P V 71, 1955,
124— 140.
6. W. P. A l b r i g h t , A N E T 2, 321: A N E T 2 = J . B. P r i t c h a r d , T h e
A n c ie n t N e a r E a s te r n T e x t s R e la tin g to th e O ld T e s ta m e n t, P r i n c e n t o n 2
1955, 321.
7. H. M i c h a u d , U n p a ssa g e d iffic ile d a n s l ’in s c r ip tio n d e S ilo é , V T 8, 1958, 297— 302. 8. H . M i c h a u d , R e s s e r r e m e n t ou a n im a tio n , V T 9, 1959, 205— 209. 9. H. D o n n e r —■ W. R ö l l i n g , K a n a a n ä isc h e u n d a ra m ä is c h e I n s c h r ifte n , t. 2, W ie s b a d e n 1964, n r 189, s k r ó t K A I. 10. C h. F . J e a n —· J. H o f t i j z e r , D ic tio n a ir e d e s in s c r ip tio n s s é m itiq u e s de l’o u e st, L e id e n 1965. 11. G. S c h m i t t , a r t. M a ß e, w : K . G a l l i n g , B ib lis c h e s R e a lle x ik o n , T ü b in g e n 2 1977, 204— 206.
1 P o r. M. L i d z b a r s k i , A lts e m itis c h e T e x te , z. 1, (p. b ib lio g ra fia ), 9. 2 W. F . A l b r i g h t (p. b ib lio g ra fia ), 321.
48 k s . N O R B E R T M E N D E C K I
Tekst epigrafu
1 /D okonane zostało/ przebicie. I w· n a stę p u jąc y sposób dokona no przebicia: kiedy jeszcze /robotnicy u d erzali/
2 kilofam i, kiedy jeden naprzeciw w łasnego kolegi (pracował) 1 kiedy jeszcze trz y łokcie pozostały do /przebicia/, usłyszano głos jednego (robotnika), k tó ry
wo-3 -łał swojego kolegę, poniew aż była szczelina w skale z praw ej stro n y na /lew ą/ stronę. I w dniu
4 przebicia pracow nicy ud erzali — każdy jed en naprzeciw d ru giego — kilof o kilof. I popłynęła
5 woda od w yjścia w k ieru n k u staw u w 1200 łokciach (długości) a
st-6 -o łokci w ynosiła wysokość skały ponad głow am i robotników . 1 B rak początkow ych słów epigrafu. Przypuszcza się, że chodzi
o jakieś słowo w prow adzające, w rod zaju tm ( h ) = dokonać, czy z ’ot = to jest, w zględnie to było (por. M. L i d z b a r s k i ,
Ephemeris, t. 1, dz. cyt., 310).
„przebicie” — h n q b h —· słówko to nie w y stęp uje w b iblijny m języ k u h eb rajsk im , m a za to odpow iednik w arabskim (naqb), sy ry jsk im (neqba) i ak k ad y jsk im (naqbu), (por. KAI, dz. cyt., 187).
„i w n a stę p u jąc y sposób dokonano” — form u ła ta zn ajd u je się rów nież w P w t 15, 2; 19, 4; 1 K ri 9, 15.
/ro b o tn icy u d erzali/ — b rak końców ki w w. 1. Na ogół p rz y j m u je się n a stę p u jąc ą propozycję: „robotnicy ( = górnicy) ud e rzali (dosłownie: w ym achiw ali)” (por. K A I, dz. cyt., 187). 2 „kilofam i” —· K A I, dz. cyt., 187 m a 1. p. „osk ar” (die Picke)
„w łasnego kolegi” — por. J r 6, 21.
„ trz y łokcie” — n o rm aln a m iara łokcia w ynosiła 45,8 cm (por. 2 K rn 3, 3), zaś now a 52, 5 (por. Ez 40, 5; 43, 13), (por. G. S c h m i t t , dz. cyt., 204— 206, szczeg. 204). H. J. S t o e - b e (ZDPV 71, 1955, 124— 140) dokonał pom iarów „trzech łok ci” — 1,55 m. Z naczyłoby to, że 1 łokieć = 52,5 cm (norm alna m iara łokcia). Jego pom iary są jedn ak nieadek w atne. B rak uje p u n k tó w zaczepienia dla dokładnych pom iarów , (por. KAI,
dz. cyt., 187).
3 „szczelina” — znaczenie słowa zd h w ynika z k o ntek stu: rysa, szpara i inne. Etym ologicznie naw iązać m ożna do słów ka
zn d = być ciasnym (por. M. L i d z b a r s k i , Ephemeris, t. 1,
(ha-E P I G R A F « S IL O (ha-E » 49
p a x legomenon). H. J. S t o e b e (dz. cyt., 132nn) tłum aczy
je jako „zetknięcie się” (B e rü h ru n g ), „w spólne sp o tk an ie” (Z u s a m m e n tr e ffe n ); H. M i c h a u d (dz. cyt., VT 8, 1958, 297nn; VT 9, 1959, 205nn) jako „ożyw ienie” (animation), „za p ał do p ra c y ” (ardeur), naw iązu je p rzy ty m do czasow nika
z jd = być gorącym (por. Ch. F. J e a n — J. H o f t i j z e r , dz. cyt., 72).
„na /lew ą/ stro n ę — por. 2 K rn 3, 17.
4 „ro b otn icy ” — h h z b m — czasow nik hzb znaczy: kopać, d rą żyć, stąd „g órn icy”.
„k ażdy jed e n naprzeciw ...” — ląrt = bezokolicznik st. constr. Q al czasow nika qrh, bibl.-heb r. qra = spotkać.
5 „od w y jścia” — por. 2 K ri 2, 21 oraz 2 K rn 32, 30. „w k ie ru n k u sta w u ” ■—■ por. 2 K ri 20, 20.
„w 1200 łokciach” — chodzi tu ta j o n o rm a ln y łokieć (45, 8 cm). Długość k an a łu w ynosiła więc 533,10 m (por. K A I, dz. cyt., 188).
5/6 „sto łokci” — podana liczba zgadza się w n iek tó ry ch p a rtiac h kan ału . Na tem a t przebiegu k an ału , por. J. S i m o n s , dz.
cyt., 179nn; L. H. V i n c e n t , dz. cyt., 269— 284; 289— 297. IN SC H R IFT IM S IL O A H -K A N A L I m J a h r e 1880 w u r d e im S ilo a h - K a n a l a u f e in e r g e g lä tte te n F lä c h e v o n 50 c m H ö h e u n d 66 cm B r e ite e in e u n v o lls tä n d ig e I n s c h r if t e n td e c k t. Sie e n t h ä l t n u r se c h s Z e ile n u n d w u r d e w a h r s c h e in lic h v o n d e n M in e u re n a n g e b r a c h t, d ie d ie T u n n e lg r a b u n g u n te r d e r R e g ie ru n g H is k ia (ca. 715— 686 v. C h r.) d u r c h g e f ü h r t h a b e n (vgl. 2 K ö n 20, 20; 2 C h r 32, 3f. 30; S ir 48, 17). D ie I n s c h r if t e n ts ta n d a lso u m 700 v. C h r. I m v o rlie g e n d e n A r tik e l w ir d d ie se I n s c h r if t in s P o ln is c h e ü b e r s e tz t u n d m it e in e m K o m m e n ta r v e rs e h e n . 4 — C o l l e c t a n e a T h e o lo g ic a
