Procedury uzyskiwania znaków towarowych w krajach Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)2002. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Jerzy Altkorn Katedra Marketingu. Procedury uzyskiwania znaków towarowych w krajach Unii Europejskiej I. Wprowadzenie Powstanie Unii Europejskiej doprowadziło do przekształcania się dotychczasowych rynków narodowych w regiony wspólnego rynku europejskiego, Europejska integracja stała się też impulsem do powstania euromarketingu jako szczególnej filozofii i zbioru strategii dzialania, Jednym ze strategicznych narzędzi działania są euromarki i związany z nimi system znaków ochronnych, Znajomość procedury uzyskiwania tych znaków ma istotne znaczenie, Obecnie na rynku ZIlak nie tylko identyfikuje i promuje produkt, ale wzbogaca relacje między sprzedaji)cymi i kupuji)cymi, staje się narzędziem komunikacji firmy ze społeczeJ\stwem, W wielu wypadkach może być głównym aktywem firmy, wyznaczającym jej wartość rynkową, którą wykorzystuje się m.in, w polityce cen poprzez licencje, franchising, merchandsing i sponsoring, W niniejszym artykule nie dokonano analizy wszystkich zasad polityki euromarki, lecz przedstawiono wyłącznie procedury uzyskiwania znaków towarowych w krajach Unii Europejskiej, Znajomość tej procedury jest bowiem jednym z warunków powodzenia produktu na europejskim rynku wewnętrznym, gdzie ochronę własności intelektualnej uznaje się za szczególną wartość,. 2. Rola. Urzędu. Koordynulqcego. Rejestracją znaków Wspólnoty oraz zarządzaniem wzorami i znakami na obszarze Unii zajmuje się Urzi)d Koordynujący na Rynku Wewnętrznym (Omce for Harmonization in the Internal Market. Trade Marks and Designs) z siedzibą w Alicantc (w Hiszpanii), Jest to instytucja publiczna, posiadająca.

(2) I. Jerzy AI/korll. prawną, administracyjną i finansową niezależność. Źródłem dochodów Urzędu są głównie opłaty rejestracyjne i opłaty za prolongatę okresu ważności znaków. Nadzór nad legalnością decyzji Urzędu sprawują sądy Uuii (sljd pierwszej instancji oraz Sąd Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskiej). Jako prowadzący publiczny rejestr uprawnień do własności przemysłowej, "Urząd jest zobowią zany, wraz z sądami krajów członkowskich, ogłaszać orzeczenia dotyczące ważności czy nieważności praw rejestrowanych". Językami obowiązującymi w Urzędzie są: hiszpmlski, niemiecki, angielski, francuski i włoski. W językach tych redaguje się wnioski o rejestrację i prowadzi wszelkie procedury porejestracyjne. Petent powinien też wskazać spośród pięciu języków urzędow yc h drugi język, który może zostać użyty w procedurach związanych ze sprzeciwem, odrzuceniem czy unieważnieniem wniosku. Ograniczenie liczby języków urzędowyc h ma ułatwiać kontakty funkcjonariuszy Urzędu z interesantami z różnych krajów. Ograniczenie uw zg lędnia także związek liczby języków z kosztami tłumaczenia dokumentacji , co wpływa na wysokość pobieranych opłat. Urząd opłaca bowiem koszty przekładów wykonywanych przez Unijny Urząd Tłumacze.\ w Luksemburgu . Zarówno rejestr prowadzony przez Urząd Koordynujący, jak i publikowany przeze.i Biuletyn Znaków Towarowych zawierają informacje we wszystkich oficjalnych językach Unii. Prawo zgłaszania wniosków do Urzędu Koordynującego mają wszystkie osoby fizyczne i prawne. Co więcej, nie trzeba być zarejestrowanym przedsię biorcą, aby wystąpić o przyznanie znaku. Znaki mogą np. rejestrować ich projektanci celem późniejszej odsprzedaży. Przepis ten uwzględnia potrzeby specjalistycznych agencji zajmuj'lcych się zarobkowym projektowaniem znaków, systemów wizualizacji firm i markowych strategii. Wnioski O rejestrację znaku można składać bezpośrednio w Urzędzie Koordynującym lub narodowych urzędach własności przemysłowej w poszczególnych krajach Unii. Procedura zgłaszania jest prosta. Po otrzymaniu podania inspektor Urzędu sprawdza, czy dostarczone dane są kompletne oraz czy wniesione zostały odpowiednie opłaty. Urząd Koordynujący opracowuje okresowe raporty zawieraj'lce wykazy wcześniej zarejestrowanych znaków towarowych Wspólnoty. Nie obejmują one znaków o zasięgu krajowym, którymi zajmują się urzędy krajów - człon ków Unii. Listę powodów, dla których Urzą d może odmówić rejestracji, sformuło wano na podstawie wieloletnich doświadczcli urzędów krajowych . Celem odnośnych regulacji jest przede wszystkim zabezpieczenie identyfikacyjnych funkcji znaku. Znak nie może być zatem rodzajową nazw ą produktu w żadnym języku Unii, oznaczać jakości, ilości, wartości, pochodzenia geograficznego itp. W wypadku znaków trójwymiarowych przyczyną odmowy mogą być kształty produktów i opakowań, dostrzeżonc sprzeczności z porządkiem społecznym albo przyjętymi zasadami moralnymi..

(3) Procedury uzyskiwania znaków towarowych .... I. Jeśli podan ie nie zostało odrzucone z wy żej wymienionych powodów, a wnioskodawca po zapoznaniu się z wykazami zarejestrowanych znaków nie wycofuje podania, decyzja zostaje og łoszona przez Urząd Ko ordy nuj ący w Biuletynie Znaków Towarowych Wspólnoty we wszystkich urzę dowy c h językach Unii. Ch ociaż Urzqd jest ogólnie dostępny, interesanci z krajów nie bę dących członkami Unii muszą być reprezentowani przez tzw. zawod owego rep rezentanta (professiO/wlrepresentative) lub upraw nionego specja li s tę (legal practitioner). Ich usługi poleca s ię jednak rów nież fir mom "europejskim" . Porady profesjonalistów są bowiem pożyteczne dla petentów , którzy nie legity mują się dostateczną znajomo śc ią prawa o znakach towarowych i nie mają większych doświadczeI\ w posługiwaniu się markowymi procedurami. Do reprezentowania inleresantów uprawn ieni są wyłącznie specjałiści i zawodowi przedstawiciele, wpisani na listę Urzędu. Liczba miejsc na li śc ie jest ograniczona. O wpis mogą starać się kandydaci, którzy legitymują się specjalistycznymi kwalifikacjami doradcy do spraw znaków zawodowych (trade mark ac/viser) przy centralnym urzędzie wlasności prze mysłowej w kraju będą cym członkiem Unii Europejskiej lub pięc ioletnim d ośw iadczeniem praktycznym w pełnieniu takiej funkcji. Kwalifikacje te nal eży u zys kać w jednym z krajów czł o nkow skic h i posiadać tam uprawnienia przedstawiciela w sprawach znaków towarowych.. 3. Trzy systemy ochrony znaków Pod mioty d z iałające na obszarze Unii Europejskiej mogą korzystać z trzech system ów ochrony marek . Do czasu wprowadzenia znaków towarowych Wspólnoty ochronę znaku możn a było zapew nić w dwojaki sposób. Droga "narodowa" po lega ła na rejestrowaniu znaku w każdym kraju Wspólnoty. Z nak byl oczywiście chroniony tyłka tam, gdzie zostal zgloszony, stając s ię wyłącz nie znakiem "narodowym". Wariant ten mógł być wykorzystywany przez każd~l osobę fizyczną lub prawną. Z drogi "ponadnarodowej" mogły korzy s tać tylko organizacje działające w krajach będących c zło nkami Światowej Organizacji Własności Intelektualnej w Genewie'. Wniosek o mi ędzy naro dową ochronę znaku można zgłosić, gdy zarej strowano go ju ż wcześ niej w kraju będącym cz łonkiem światowej organizacji. Co w ięcej , drogll ta jest dostępna tylko dla wnioskodawc6w, którzy w krajach stowarzyszonych utrzymują swoje siedziby j przedstawicielstwa. Znak tOWlll'Owy Wspólnoty (Col1l/lllt/1.ily Irade mark) zapewnia zunifikowllllll ochronę na calym obszllrze Unii Europejskiej . W myśl obowiązujących przepisów zg łoszone do rejestracji znaki mog~l zawi erać: J Organizacjn powstał a w wyniku Porozu mienia Madryckiego, które zrzesza ok. 40 patlSIW, ale tylko 9 czło nk ów Unii Europejskiej (AlIstri~, BclgiC, Francje, Hi szpan i~, HOlnndi<;. Lukscmhlll'g,. Portugali~,. RFN, Wiochy)..

(4) I. Jerzy Altkom. - słowa wymyślone lub należące do realnego języka z wyłączeniem nazw rodzajowych, określających dobra i usługi, do których znak się odnosi, - nazwiska i imiona, - podpisy, litery i liczby, - akronimy, kombinacje liter,liczby i znaki,logo, - slogany, - wzory , cyfry i piktogramy , - portrety ludzi, - zbiory słów, elementów graficznych oraz znaki łączące elementy werbalne i graficzne (np. etykiety), - znaki trójwymiarowe (np. kształty dóbr i ich opakowml) , - kolory lub kombinacje kolorów, - znaki dźwiękowe, a zwłaszcza melodyczne. Każdą z trzech powyższych procedur traktuje się jako alternatywnfI i komplementarną wobec pozostalych. Poszczególne rodzaje znaków nie wykluczają się bowiem,lecz slużą do realizacji różnych celów. Znaki Wspólnoty chronią produkt i firmę na obszarze całej Unii Europejskiej. Znaki narodowe zapewniają ochronę marki w granicach określonego kraju. Znaki mi ędzynarodowe spełniają rolę ochronną poza granicami europejskiego rynku wewnętrznego. Zróżnicowane portfele znaków pozwalają zatem firmom planować i realizować rozmaite markowe strategie. Konieczność posiadania takich portfeli wynika m.in . z różnej podatności poszczególnych rynków europejskich na unifikację. Procesy upodabniania się modeli życia i konsumpcji doprowadziły do powstania tzw. eurosegmentów, czyli jednorodnych grup konsumentów w różnych krajach Unii. Eurosegmenty uzasadniają strategię euromarki (stosowania takiej samej marki we wszystkich krajach Unii) jako przeslanki zmniejszenia kosztów produkcji, dystrybucji i promocji. Jednakże poszczególne rynki branżowe mają również wyraźne cechy etniczne i lokalne . Różna podatność poszczególnych rynków europejskich na unifikację uzasadnia wyróżnianie "pełnych euromarek", "rozwij'Uących s ię euromarek" "pólstandaryzowanych euromarek" i "marek narodowych" . Europejski rynek wymaga tym samym istnienia znaków towarowych o różnym "zasięgu". Dlatego m.in. przyjęto zasadę, że znak towarowy Wspólnoty ma wprawdzie szerszy zasięg, ale nie umniejsza to roli wcześniej zarejestrowanych znaków narodowych i międzynarodowych. Właściciel ma prawo ich użytkowan i a bez czasowych ograniczeń, ale jednocześnie - bez względu na ich "wiek" - poprzez rejestrację w Urzędzie Koordynującym może je także przekształcić w znaki Wspólnoty. Przerejestrowywać można znaki pojedyncze i cale serie (np . znaki linii produktów). Można także żądać utrzymania "slarszeIlstwa" znaku narodowego nawet wówczas, gdy zamierza się później z niego zrezy g nować czy przekształcić w znak Wspólnoty. Przesłanką tej zasady jest umożliwi enie korzystania z efektów wcześniejszego inwestowania w promocję znaków narodowych..

(5) Procedury uzyskiwan;a Zllaków towarowych.... I. W wypadku odmowy rejestracji, unieważnienia czy zniesienia znaku Wspólnoty, petent może wystąpić z wnioskiem o zarejestrowanie odnośnego znaku w każdym z krajów Unii jako znaku narodowego. Projektowanie i wybór znaku, który może być wykorzystywany na obszarze wielu krajów jest znacznie trudniejsze niż znaku przeznaczonego do wykorzystania na rynku krajowym. Różne języki, tradycje, zwyczaje i normy wartości stwarzają zagrożenie dla oczekiwanej percepcji znaku. Marketer często musi np. rozstrzygać dylemat, czy markę należy pozycjonować eksponując elementy etniczne, czy kosmopolityczne. Liczne pułapki stwarzają nazwy homonimy, które w różnych językach mają rÓżne znaczenie, ale identyczne brzmienie. Co więcej, w okreśłonych językach nazwy mogą nabierać znaczenia obscenicznego lub humorystycznego. Podobne zjawiska występują w dziedzinie symboliki i firmowych kolorów. Projekt znaku o europejskim zasięgu wymaga więc doradztwa specjalistów znających uwarunkowania rynkowe istniejące w różnych krajach. Ekspert do spraw promocji powinien określić czy znak będzie prawidłowo spełniać funkcje wyróżniające i promocyjne, doradca do spraw własności przemysłowej - czy rejestracja znaku nie spotka się z odmową ze względów prawnych. Występując o rejestrację nowych lub zmianę już istniejących znaków, nałeży przede wszystkim sprawdzić, czy znak nie został już wcześniej "zajęty" w którym ś kraju Unii na podstawie wcześniejszych ustaleJ\'. Jest to wstępny warunek rejestracji znaku i jego użytkownika . W krajach członkowskich Unii zarejestrowanych jest ponad 3 mln znaków (włącznie z międzynarodowymi znakami zarejestrowanymi w ramach Porozumienia Madryckiego), których identyfikacja jest szczególnie trudna. Trzeba także pamiętać, że wiele przedsiębiorstw rejestruje wiele znaków z wyprzedzeniem ("na zapas").. 4. Tryb relestracll znaków Wnioski o rejestrację można składać osobiście, przekazywać listownie, faksem lub pocztą elektronic zną. Za tzw. bezw zg lędną przyczynę odmowy rejestracji uznaje się niewła ściwe spełnianie przez znak funkcji wyróżniającej. Pomijając tak oczywisty powód,jak ujawnienie wcześ niejszej rejestracji znaku analogicznego czy podobnego, zgłoszony projekt nie może zatem: - być nazwą rodzajową w żadnym z języków Unii, - oznaczać w żadnym z tych języków jakości, ilości, wartości, pochodzenia (geograficznego) , - być zwyczajowym zwrotem w języku potocznym lub bona fide, a także odzwierciedlać w żadnym w krajów Unii ustalonego zwyczaju handlowego. 21nformncjc o zasadach funkcjonowanill Urzędn Koordynującego zacz.erpnięto z pracy: Tradc Marks mul Desiglls, Office for Hurmonizatioll in the Internal Market, Orfice for Orficial PublicII· tians ofthc EUl'opcan Communitics, LuxembolIrg 1995..

(6) I. Jerzy Altkom. W wypadku znaków trójwymiarowych zastrzeżenia mogą budzić kształty produktów lub opakowUJ\, uznanie, że są one sprzeczne z przyjętymi zasadami morałnymi, z porządkiem społecznym lub, że wprowadzają w błąd . Jeśli Urząd zarejestruje znak, który nie spełnia wymaganych warunków, dowolny wnioskodawca może domagać się jego unieważnienia. Strony trzecie mogą wnieść udokumentowane zawiadomienie o sprzeciwie wobec rejestracji w terminie do trzech miesięcy po jej ogłoszeniu. Odnośną procedurą zajmuje się Wydział Odwoławczy Urzędu Koordynującego.. Konflikty związane z rejestracją dotyczą najczęściej zagrożell dla praw nabytych. Urząd nie akceptuje zatem jakichkolwiek znaków uznanych za identyczne lub podobne do już zabezpieczonych. Nie rejestruje się też znaków, które - chociaż odmienne od wcześniejszych - mogą dla nich okazać się szkodliwe czy doprowadzić do nieuczciwej konkurencji. Jako przykład potencjalnej szkody wymienia się też "rozwodnienie" znaków, które wcześniej uzyskały ochronę. W prowadzonym postępowaniu odwoławczym właściciel poprzednio uzyskanych praw może powoływać się na: - posiadane znaki Wspólnoty, - narodowe lub międzynarodowe znaki chronione w jednym z krajów członkowskich Unii, - znane znaki, chronione na podstawie artykułu 6a Konwencji Paryskiej, - wcześniejsze faktyczne i zwyczajowe (de faclo Ol' use based) znaki lub inne wcześniej nie rejestrowane symbołe stosowane w obrocie towarowym, które zgodnie z prawem poszczególnych państw Unii dają ich właścicielowi uprawnienia do zakazu używania nowszych znaków towarowych. Wcześniejszych praw nie należy przywoływać, jeśli właściciel nie jest w stanie ich dowieść. Trzeba też udowodnić , że korzystano z nich w ciągu ostatnich pięciu lat.. s.. Prawa. właścicieli. :znaków. Znak towarowy Wspólnoty stanowi zabezpieczenie dla jego właściciela przed używaniem podobnych lub identycznych znaków przez osoby trzecie, bez uzgodnień z organami Unii. Podobieństwo znaków jest oceniane z punktu widzenia możliwo śc i mylenia przez odbiorców znaku chronionego z innymi znakami. Konsekwencje takich pomył ek S'l istotne także dla producentów. Znak Współnoty "przyznaje" bowiem przedsiębiors twom i produktom określoną reputację o cenowych i dochodowych konsekwencjach. Zakaz używania podobnych znaków dotyczy także dóbr i usług niepodobnych do opatrywanych znakiem Wspólnoty,jeśli zacierałoby to ich wyróżniajqce cechy lub szkodziło reputacji. Jak już wspomniano, oznakowanie produktu IV jednym z krajów czŁonkowskich Unii nie ogranicza wolnego obrotu na obszarze całego europejskiego rynku wewnętrznego. Przepisy o ochronie marek Wspólnoty nie.

(7) znaków dotyczą też importu z krajów nie będących członkami żone towary chronione są unijnymi znakami.. Unii, nawet gdy wwo-. Znaki towarowe Współnoty bywają przedmiotem całościowego łub czę ściowego transferu. Udziełane licencje mogą mieć zate m charakter wyłączny (kiedy łicencj o dawca zobowiązuje się do nieud ziełania jej innym osobom łub organizacjom) łub niewylączny. Licencja nie musi obejmować całej firmy licencjobiorcy, łecz może odnosić się tylko do pewnych jej oddziałów. Zal eca się przestrzeganie zasady, że transfer nie powinien wywoływać u odbiorców błędnych skojarzeń odnośnie do rodzaju, jakości czy pochodzenia produktów. Poszkodowani mogą dochodzić swoich praw przed sądem, a nie przed Urzędem Koordynującym. Powód może zwrócić się do sądu kraju członkow skiego, na którego obszarze zaistniało naruszenie prawa lub sąd u kraju człon kowskiego , w którym pozwany jest zameldowany (ma swoją siedzibę). Warto zauwa żyć , że liczba sądów pierwszej i drugiej instancji z prawem wyhjczności orzekania w sprawach naruszenia znaków Wspólnoty jest niewielka . Rozwią zanie to zapewnia wysoki poziom specjalistycznych kwałifikacji sędziów. Decyzje sądów egzekwuje się w krajach Unii stosując uproszczoną procedurę zapoczątkowaną przez Konwencję Bruksełsk'l z 1968 r. o jurysdykcj i i procedurze egzekucyjnej orzecznictwa w sprawach cywilnych i publicznych. Obtainlng Trademarks In EU Countrles Knowlcdgc of lhe procedures for obtaining lrademarks on tlte BU market is a significant. factol' in the SlICCCSS af n producl. Thc arlicle describcs the role of the Officc of Internal Market Harmonization where it involves tl'adcmtll'ks and dcsign. the system for lrademark protcction. how tradclllHrks are rcgistcred and the law as it cOllccrns trademark QWllcrS,.

(8)