Koszyce, a na SE siêga do granic Wielkiej Niziny Wêgier-skiej (za Miskolc). Zosta³ wykonany w paœmie 6 (bliska IR). Analizowano jego odbitkê fotograficzn¹ w skali 1 : 1 000 000. W celu wykonania interpretacji metod¹ pokryæ wielo-krotnych wykorzystano 40 interpretacji indywidualnych, któ-re po zeskanowaniu i wektoryzacji na³o¿ono no siebie, tworz¹c interpretacjê zbiorcz¹, a nastêpnie osadzono na podk³adzie topograficznym. Umo¿liwi³o to porównywanie wyników interpretacji z mapami geologicznymi w ró¿nych skalach (Biely i in., 1996; Vozár & Ka er, 1996), a tak¿e prze-biegiem sieci rzecznej i innych elementów rzeŸby terenu.
Z porównania przebiegu g³ównych stref dyslokacyj-nych na obszarze S³owacji (uwzglêdniodyslokacyj-nych na wymienio-nych mapach) z obrazem lineamentów uzyskawymienio-nych metod¹ pokryæ wielokrotnych (ryc. 1) wynika, ¿e podobnie jak na innych obszarach (Ozimkowski & Mardal, 1994) jedynie czêœæ lineamentów jest zgodna z przebiegiem znanych
dys-lokacji. Czêœæ odzwierciedla przebieg struktur fa³dowych, b¹dŸ granic geolo-gicznych miêdzy ogniwami o ró¿nej odpornoœci, niektóre zaœ s¹ wyraŸnie zwi¹zane z dolinami rzek (choæ wzd³u¿ tych dolin nie ma wykartowanych dyslo-kacji).
Na analizowanym obrazie najlepiej jako lineamenty s¹ czytelne uskoki o kie-runkach SW–NE: ograniczaj¹ce od NW Tatry, pó³nocna granica Tatr (choæ trud-no tu mówiæ o dyslokacji), du¿o gorzej zaœ jest czytelna ich po³udniowa granica (niew¹tpliwie uskokowa). Dobrze jest równie¿ czytelna pó³nocna granica Ni¿-nych Tatr. Pieniñski pas ska³kowy jest czytelny w œrodkowej i zachodniej czê-œci obrazu („lineament przypieniñski” — Mahel & Buday, 1967), na wschodzie zaœ wystêpuje lineament równoleg³y do niego, lecz przesuniêty o kilka km na po³udnie od granicy pasa. Wiele wyzna-czonych lineamentów stanowi przed³u¿enie znanych uskoków, b¹dŸ te¿ s¹ do nich równoleg³e.
Opracowanie wykonano w ramach tematu BW 1484/9 na Wydziale Geologii UW.
Literatura
BIELY A. (ed.) 1996 — Geologická Mapa Slovenskej Republiky 1 : 500 000. Geologická Sluba Slovenskej Republiky. Bratislava. KARNKOWSKI P.H. & OZIMKOWSKI W. 1998 — The distribution of oil- and gasfields in relation to satellite image interpretation: an example from Polish East Carpathians and the adjacent foredeep. Jour. Petroleum Geol., 21: 213–221.
MAHEL M. & BUDAY T. 1967 — Regionalni geologie ÈSSR. D. II. Zapadni Karpaty. Svazek 2.
OSTAFICZUK S. 1981 — Lineamenty jako odwzorowanie zjawisk tektonicznych na tle wybranych przyk³adów z Polski. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 29: 195–260.
OZIMKOWSKI W. & MARDAL T. 1994 — Powtarzalnoœæ wyników wizualnej interpretacji geologicznej zdjêcia satelitarnego. Prz. Geol., 42: 272–275.
VOZÁR J., KÁÈER Š. (eds.) 1996 — Geologická Mapa Slovenskej Republiky 1: 1 000 000. Geologická Sluba Slovenskej Republiky. Bratislava.
Uwagi o fa³dach regionalnych w polskich Karpatach zewnêtrznych
Ryszard Szczêsny*
Praca przedstawia dotychczasowe wyniki studiów nad odtworzeniem regionalnych kierunków kompresji odpo-wiedzialnych za uformowanie struktur fa³dowych I rzêdu w obrêbie p³aszczowin magurskiej i œl¹skiej w polskiej czêœci Karpat zewnêtrznych.
P³aszczowiny magurska i œl¹ska bêd¹ce najwiêkszymi elementami tektonicznymi polskiego odcinka Karpat zew-nêtrznych s¹ w przekroju poprzecznym silnie sfa³dowane.
W ich obrêbie wyró¿niæ mo¿na od kilku do kilkunastu rów-noleg³ych do siebie struktur fa³dowych. Rozci¹g³oœæ tych fa³dów ma zasiêg regionalny i zwykle przekracza kilka-dziesi¹t kilometrów (Ksi¹¿kiewicz, 1972; Poprawa & Nemèok, 1988–1989).
Niniejsze opracowanie zosta³o wykonane w oparciu o analizê pomiarów po³o¿eñ warstw zebranych z opubliko-wanych — zakoñczonych i tymczasowych arkuszy
Szcze-gó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000,
obejmuj¹cych zasiêgiem obszar wystêpowania utworów p³aszczowiny magurskiej i œl¹skiej. Kompletowane dane
uzupe³niono w czêœci bieszczadzkiej pomiarami
833
Przegl¹d Geologiczny, vol. 49, nr 9, 2001
*Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa
Ryc. 4. Porównanie obrazu lineamentów uzyskanego metod¹ pokryæ wielokrotnych
(szare cienkie linie) z przebiegiem g³ównych stref dyslokacyjnych na obszarze S³owa-cji (czarne grube linie)
pochodz¹cymi z map szczegó³owych sporz¹dzonych przez pracowników i magistrantów Zak³adu Tektoniki i Karto-grafii Geologicznej (Cieciura, 1997; Jakubowski, 1994; JaŸwiñski, 1994; Leonowicz, 1993; Mazur, 1995; Misiu-wianiec, 1992; Mastella, 1994; Panufnik, 1988; Rubinkie-wicz, 1994; Œwi¹tek, 1992; Tarnicki, 1996), a tak¿e w³asnymi obserwacjami terenowym.
Obszar badañ zgodnie z zasadami przyjêtymi przez Jaroszewskiego (1972) i Mastellê (1988) zosta³ podzielony na 197 jednorodnych tektonicznie domen dla których sporz¹dzono diagramy po³o¿enia warstw.
Diagramy te by³y podstaw¹ do wyznaczenia parame-trów osi fa³dów regionalnych w poszczególnych domenach a w dalszej kolejnoœci lokalnych kierunków naprê¿enia
g³ównego s1odpowiadaj¹cych azymutom lokalnej
kompre-sji. Za Dadlezem i Jaroszewskim (1994) przyjêto bowiem, ¿e interpretowane fa³dy powsta³y z du¿ym udzia³em pary si³ w p³aszczyŸnie pionowej, zatem ich osie przyjmuj¹ po³o¿enia mniej wiêcej prostopad³e do osi najwiêkszego naprê¿enia g³ównego s1.
W celu wychwycenia regionalnych prawid³owoœci w rozk³adzie kierunków naprê¿enia g³ównego, wyinterpretowa-ne dla ka¿dej z domen kierunki s1przetworzono na obraz izoli-niowy osobno dla p³aszczowiny œl¹skiej i magurskiej (ryc. 1). Na uzyskanym obrazie tendencji zmian naprê¿enia s1widaæ, ¿e przebiegi izolinii w obu p³aszczowinach ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹, a nadto izolinie w obrêbie p³aszczowiny œl¹skiej nie s¹ bez-poœredni¹ kontynuacj¹ tych z p³aszczowiny magurskiej.
Wskazuje to, ¿e formowanie fa³dów w p³aszczowinie œl¹skiej nie by³o prost¹ kontynuacj¹ procesów formuj¹cych takie struktury w p³aszczowinie magurskiej. Deformacje fa³dowe obu tych megastruktur s¹ zatem zapisem oddzia³ywania rozdzielonych w czasie odmiennie ukierun-kowanych pól naprê¿eñ. Nale¿y zatem s¹dziæ, ¿e fa³dy regionalne w obrêbie p³aszczowiny magurskiej zosta³y utworzone przed dolnomioceñsk¹ kolizj¹ orogenu karpac-kiego z platform¹ wschodnioeuropejsk¹ (Marko i in., 1991; Plašienka i in., 1997). Pokolizyjna rotacja regionalnego kierunku kompresji wywo³a³a na przedpolu bloku karpac-kiego sukcesywn¹ prawoskrêtn¹ rotacjê osi kolejnych fa³dów formowanych w p³aszczowinie œl¹skiej.
Powy¿sze wnioski s¹ zbie¿ne z wynikami analizy spê-kañ ciosowych i uskoków (m.in. Mastella i in., 1997; Mastella & Szynkaruk, 1998; Zuchiewicz, 1997).
Opracowanie wykonano w ramach BW 1484/9 prowadzo-nego na Wydziale Geologii UW.
Literatura
CIECIURA M. 1997 — Budowa geologiczna rejonu Baligród–Stê¿nica w Bieszczadach. Arch. IGP UW.
DADLEZ R. & JAROSZEWSKI W. 1994 — Tektonika. Wyd. Nauk. PWN. JAKUBOWSKI P. 1994 — Budowa geologiczna wschodniej czêœci Po³oniny Wetliñskiej. Arch. IGP UW.
JAROSZEWSKI W. 1972 — Drobnostrukturalne kryteria tektoniki obsza-rów nieorogenicznych na przyk³adzie pó³nocno-wschodniego obrze¿enia mezozoicznego Gór Œwiêtokrzyskich. Stud. Geol. Pol., 38: 1–187. JAWIÑSKI G. 1994 — Budowa geologiczna rejonu Jab³onek. Biesz-czady. Arch. IGP UW.
KSI¥¯KIEWICZ M. 1972 — Budowa geologiczna Polski. Tom IV, Tektonika, cz. 3, Karpaty. Wyd. Geol.
LEONOWICZ P. 1993 — Budowa geologiczna okolic Bystrego w Bieszczadach. Arch. IGP UW.
MARKO F., FODOR L. & KOVÁC M. 1991 — Miocene strike-slip faulting and block rotation in Berezovske Karpaty Mts. (Western Car-pathians). Miner. Slov., 23: 189–200.
MASTELLA L. 1988 — Budowa i ewolucja strukturalna okna tekto-nicznego Maszany Dolnej, polskie Karpaty fliszowe. Ann. Soc. Geol. Pol., 58: 53–173.
MASTELLA L. 1994 — Tektonika jednostki przeddukielskiej, mapa, skala 1 : 10 000. Projekt KBN 6009991 01.
MASTELLA L. & SZYNKARUK E. 1998 — Analysis of the fault pattern in selected areas of the Polish Outer Carpathians. Geol. Quater., 42: 263–276.
MASTELLA L., ZUCHIEWICZ W., TOKARSKI A.K.,
RUBINKIEWICZ J., LEONOWICZ P. & SZCZÊSNY R. 1997 — Application of joint analysis for paleostress reconstructions in structu-rally complicated settings: Case study from Silesian nappe, Outer Car-pathians (Poland). Prz. Geol., 45: 1064–1066.
MAZUR M. 1995 — Budowa geologiczna rejonu Krzywego, Biesz-czady. Arch. IGP UW.
MISIUWIANIEC A. 1992 — Budowa geologiczna doliny potoku Prowcza w Bieszczadach. Arch. IGP UW.
PANUFNIK P. 1988 — Budowa geologiczna Po³oniny Caryñskiej w Bieszczadach. Arch. IGP UW.
PLAŠIENKA D., GRECULA P., PUTIS M., KOVÁC M. &
HOVORKA D. 1997 — Evolution and structure of the Western thians: an overwiew. [In:] Geological evolution of the Western Carpa-thians. Miner. Slov. Monograph. Bratislava.
POPRAWA D. & NEMÈOK J. (red.) 1988–1989 — Geological Atlas of the Western Outer Carpathians and their Foreland. Pañstw. Inst. Geol. RUBINKIEWICZ J. 1994 — Tektonika zachodniej czêœci Po³oniny Wetliñskiej w Bieszczadach. Arch. IGP UW.
ŒWI¥TEK J. 1992 — Budowa geologiczna rejonu Kalnicy, Bieszcza-dy. Arch. IGP UW.
TARNICKI M. 1996 — Budowa geologiczna rejonu Cisnej, Bieszcza-dy. Arch. IGP UW.
ZUCHIEWICZ W. 1997 — Reorientacja pola naprê¿eñ w polskich Karpatach zewnêtrznych w œwietle wstêpnych wyników analizy ciosu. Prz. Geol., 45: 105–109.
834
Przegl¹d Geologiczny, vol. 49, nr 9, 2001
50 km Kraków Zakopane
S
M
0 0 350 350 340 330 350 340 350 0 10 20 30 10 20 30inne jednostki tektoniczne w polskiej czêœci Karpat nasuniêcia 10 izolinie azymutów naprê¿eniaσ1
