Stanisław Mędala
"Johannes und Lukas.
Untersuchungen zu den
johanneisch-lukanischen
Parallelperikopen Joh 4,46-54; Lk
7,1-10 - Joh 12,1-8; Lk 7,36-50; Lk
10,38-42 - Joh 20,19-29; Lk 24,36-49",
Anton Dauer, Würzburg 1984 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 56/1, 176-177
A n to n D A U E R , J o h a n n e s u n d L u k a s . U n te r s u c h u n g e n z u d e n jo h a n n e is c h - lu -
k a n is c h e n P a r a lle lp e r ïk o p e n J o h 4,46— 54 / L k 7 ,1 — 10 — J o h 12, 1— 8 / L k 7, 36— 50; 10,38— 42 — J o h 20,19— 2 9 / L k 24,36— 49, W ü rz b u r g 1984, E c h te r V e r
la g , s. 505 (F o rsc h u n g z u r B ib e l, t. 50).
J e s t to m o n o g r a f ia z a w ie r a ją c a w y n ik i b a d a ń , k tó r e D a u e r ro z p o c z ą ł n a p o c z ą tk u l a t sie d e m d z ie s ią ty c h z m y ś lą o h a b ilita c ji, a le w z w ią z k u ze z m ia n ą k ie r u n k u p r a c y u n iw e r s y te c k ie j, m ó g ł je u k o ń c z y ć d o p ie ro w 1982 r . B a d a n ia te s ta n o w ią k o n ty n u a c j ę b a d a ń c z w a rte j E w a n g e lii, k tó r e a u to r o p u b lik o w a ł w ro z p r a w ie n a t e m a t o p is u m ę k i C h r y s tu s a w c z w a r te j E w a n g e lii (D ie P a s
sio n s g e s c h ic h te im J o h a n n e s e v a n g e liu m . E in e tr a d itio n s g e s c h ic h tlic h e u n d th e o lo g isc h e U n te r s u c h u n g z u J o h 18,1— 19,30, M ü n c h e n 1972). W p o p rz e d n ie j m o n o g ra f ii d o sz e d ł o n do w n io s k u , że r e d a g u ją c o p is m ę k i C h ry s tu s a , e w a n g e li s t a m ia ł do d y s p o z y c ji w ła s n y p rz e k a z n ie z a le ż n y od sy n o p ty k ó w . N a fo rm ę te g o p r z e k a z u w y w a r ła je d n a k z n a c z n y w p ły w tr a d y c j a s y n o p ty c z n a z a ró w n o w fo r m ie u s tn e j, ja k i p is e m n e j. Z a te m w s p ó ln e e le m e n ty c z w a rte j E w a n g e lii z E w a n g e lia m i s y n o p ty c z n y m i p o c h o d z ą z p ro c e s u f o r m o w a n ia się tr a d y c ji p rz e d ja n o w e j, a n ie z p o s łu g iw a n ia się E w a n g e lia m i sy n o p ty c z n y m i p rz e z a u to r a c z w a r te j E w a n g e lii.
R e c e n z o w a n a p r a c a s ta n o w i w e r y f ik a c ję w y n ik ó w p o p rz e d n ie j p ra c y , k tó r e s ta n o w ią t u h ip o te z ę ro b o c z ą . A u to r p o d d a je sz c z e g ó ło w e m u b a d a n iu r e l a c je m ię d z y J a n e m a Ł u k a s z e m , g d y ż w o p is ie m ę k i C h r y s tu s a is tn ie je n a j w ię c e j z b ie ż n o śc i m ię d z y ty m i d w o m a e w a n g e lia m i. D o w e r y f ik a c ji h ip o te z y o n ie z a le ż n o śc i a u t o r a c z w a rte j E w a n g e lii o d Ł u k a s z a , a le o z a le ż n o śc i od Ł u k a sz a p r z e d r e d a k c y jn e j tr a d y c ji w y k o r z y s ta n e j p r z e z J a n a , a u t o r b ie r z e p o d u w a g ę tr z y te k s ty p a r a le ln e : J 4,46— 5 4 / Ł k 7 ,1 — 10 (M t 8,5— 13); J 12,1— 8 / Ł K 7,36— 50 (M k 14,3— 9; M t 2 6 ,6 — 13; Ł k 10, 38— 42); J ' 20,19—29 / Ł k 24, .36— 49.
W p u b lik a c ji m a t e r i a ł z o s ta ł ro z d z ie lo n y n a d w ie części: część a n a lity c z n a zło ż o n a z tr z e c h ro z d z ia łó w p o ś w ię c o n y c h p o sz c z e g ó ln y m p e ry k o p o m (s. 39— 299) p o p rz e d z o n y c h w s tę p e m (s. 15— 38) o ra z część d o k u m e n ta c y jn a z a w ie r a ją c a p rz y p is y do p o szcz e g ó ln y c h ro z d z ia łó w (s. 301—471) o ra z b ib lio g r a fie s. 475— 505). W stę p o m a w ia d o ty c h c z a so w e d w ie m o n o g r a fie (J. S с h n i e w i n d, D ie P a r a lle lp e r ïk o p e n b e i L u k a s u n d J o h a n n e s , H ild e s h e im 21958; p r z e d r u k 1 w y d . z 1914; J . A . B a i l e y , T h e T r a d itio n s C o m m o n to th e G o sp els o f L u k e a n d J o h n , L e id e n 1963) o ra z p rz y c z y n k i n a t e m a t r e l a c j i m ię d z y c z w a r tą E w a n
g e lią a E w a n g e lią Ł u k a s z a . D o ty c h c z a so w e s t u d ia w s k a z u ją p a r a l e le m ię d z y ty m i d w o m a E w a n g e lia m i i s t a r a ją się w y ja ś n ić , w ja k i sp o só b J a n k o r z y s ta ł z E w a n g e lii Ł u k a s z a lu b z m a t e r ia łu Ł u k a s z o w e g o . P r o b le m t e n łą c z y się z s z e r s z y m z a g a d n ie n ie m s to s u n k u c z w a r te j E w a n g e lii do E w a n g e lii s y n o p ty c z n y c h . D a w n ie j p a r a le le sy n o p ty c z n e w c z w a r te j E w a n g e lii w y ja ś n ia n o n a ogół z a le ż n o ś c ią J a n a o d s y n o p ty k ó w , i O d c z a su u k a z a n ia się s tu d iu m P . G a r d n e r - S m i t h a p t. S a in t J o h n a n d th e S y n o p tic G o sp els ( C a m b r id ge 1938) n a og ó ł s u p o n u je się n ie z a le ż n o ść J a n a o d sy n o p ty k ó w , a m a t e r i a ł w s p ó ln y z s y n o ty k a m i w y ja ś n ia się w s p ó ln ą tr a d y c j ą u s t n ą a lb o z a le ż n o śc ią od ty c h s a m y c h ź ró d e ł w z g lę d n ie z a le ż n o śc ią c z w a r te j E w a n g e lii o d z a g in io n e j E w a n g e lii t y p u sy n o p ty c z n e g o (G . R e i m ) . W d o ty c h c z a so w y c h b a d a n ia c h r e l a c ji m ię d z y c z w a r tą E w a n g e lią a 'E w a n g e lią Ł u k a s z a eg zeg eci o p o w ia d a ją się z a d w o m a ro z w ią z a n ia m i: je d n i p r z y jm u j ą z a le żn o ść J a n a o d Ł u k a s z a , in n i jeg o n ie z a le ż n o ść . D a u e r s t a r a się s z u k a ć in n e j o d p o w ie d z i. J e g o z d a n ie m p rz y re d a g o w a n iu c z w a rte j E w a n g e lii a u t o r n ie k o r z y s ta ł z E w a n g elii s y n o p ty c z n y c h , a w ię c i z E w a n g e lii Ł u k a s z a , a le k o r z y s ta ł z m a te r ia łu , k tó r y z o s ta ł u k s z ta łto w a n y p o d z n a c z n y m w p ły w e m E w a n g e lii sy n o p ty c z n y c h w fo r m ie p is e m n e j.
W d e ta lic z n e j a n a liz ie te k s tó w p a r a l e ln y c h m ię d z y J a n e m a Ł u k a s z e m D a u e r w y k a z u je , że b e z p o ś r e d n ia z a le ż n o ść J a n a o d Ł u k a s z a je s t m a ło p r a w
R E C E N Z J E '
d o p o d o b n a . N ie są w y k lu c z o n e w s p ó ln e tr a d y c je u s tn e d o s tę p n e d la o b y d w u e w a n g e lis tó w , a le z g o d ę m ię d z y n im i d o s trz e g a s ię n a jc z ę ś c ie j w ty c h d e t a la c h , Igdzie w E w a n g e lii Ł u k a s z a z n a ć w y r a ź n y ś la d r e d a k c y j n y teg o e w a n g e listy . A u to r s ą d z i z a te m , że c z w a r ta E w a n g e lia k o r z y s ta ła w s w e j r e d a k c ji z m a te r ia łu , k tó r y z o s ta ł u k s z ta łto w a n y p o d w p ły w e m E w a n g e lii s y n o p ty c z n y c h . P r z e d ja n o w a f o r m a J 4 ,4 6 — 54 s ta n o w i s w o b o d n ą w e r s ję M t 8, 5— 13 p o s łu g u ją c ą się te k s te m Ł k 7 ,1 — 10. V o rla g e d la J 12,1— 8 s ta n o w i M k 14, 3— 9 (i p a r a l e ln y te k s t M t) o ra z Ł k 7, 36— 38 (— 50), a ta k ż e p rz y p u s z c z a ln ie Ł k 10, 38— 42. P o w s ta łe z ty c h m a t e r i a łó w n o w e o p o w ia d a n ie p rz e z ja k i ś czas b y ło p rz e k a z y w a n e u s tn ie , a p ó ź n ie j z re d a g o w a n e p rz e z J a n a . P a r a le le m ię d z y J 20, 19—-23 (—29) i Ł k 24, 36—49 w y ja ś n ia a u to r fa k te m , że p u n k te m w y jś c ia p rz e d ja n o w e j t r a d y c j i je s t o p o w ia d a n ie Ł u k a s z a , k tó r e w p ro c e s ie p rz e k a z u zo sta ło sk ró c o n e , p rz e k s z ta łc o n e i u z u p e łn io n e n o w y m m a te r ia łe m . >
A u to r p rz y p u s z c z a , że c z w a r ta E w a n g e lia k o r z y s ta ła z p r z e d ja n o w e j t r a d y c ji s f o r m u ło w a n e j ju ż n a p iś m ie . W te n sp o só b w y n ik i b a d a ń D a u e r a są zb ie ż n e z h ip o te z ą is tn ie n ia „ E w a n g e lii z n a k ó w ” ja k o ź ró d ła c z w a r te j E w a n g elii. R . T. F o r t n a (T h e G o sp els o f S ig n s . A R e c o n s tr u c tio n o f th e N a r r a
tiv e S o u r c e U n d e r ly in g th e 'V o u r t h G o sp el, C a m b rid g e 1970) p o k u s ił się n a w e t
o r e k o n s tr u k c j ę te g o ź ró d ła z te k s tó w c z w a r te j E w a n g e lii. D a u e r p rz y z n a je je d n a k , że m a t e r i a ł p rz e z n ie g o p rz e b a d a n y n ie d a je p o d s ta w do w e r y f ik a c ji w cało ści h ip o te z y F o r t n y a n i te ż do je j o d rz u c e n ia . K s ią ż k a D a u e r a p rz e z n a c z o n a je s t d la s p e c ja lis tó w . W ch o d zi o n a w r z e czo w ą d y s k u s ję z w a ż n ie js z y m i o p ra c o w a n ia m i p r o b le m a ty k i, p o d d a je w e r y f i k a c ji ró ż n e h ip o te z y , w ła s n e h ip o te z y w y s u w a w o p a r c iu o d a n e k r y t y k i l i t e r a c k ie j i te o lo g ic z n e j. D ość sz tu c z n y je d n a k i n ie p e w n y w y d a je się p o d z ia ł te k s tu c z w a r te j E w a n g e lii n a t r a d y c ję p r z e d ja n o w ą i n a r e d a k c ję J a n a . A u to r n ie d y s p o n u je b o w ie m d o s ta te c z n ie o b ie k ty w n y m i o s tr y m i k r y t e r ia m i d o w y d z ie le n ia s ło w n ic tw a i p o ję ć tr a d y c ji p r z e d ja n o w e j o d ję z y k a i p o ję ć r e d a k c ji J a n o w e j. N ie m n ie j h ip o te z a D a u e r a je s t g o d n a u w a g i, g d y ż w s k a z u je n a d łu g i i z ło żo n y p ro c e s p r z e k a z u w ia r y a p o s to ls k ie j, k tó re g o s y n te z ę s ta n o w i c z w a r ta E w a n g e lia . k s . S ta n i s l a w M ę d a la C M , W a r s z a w a L u tz P O H L E , D ie C h r is te n u n d d e r S ta a t n a c h R ö m e r 13. E in e ty p o lo g is c h e U n te r s u c h u n g d e r n e u e r e n d e u ts c h s p r a c h ig e n S c h r ifta u s le s u n g , M a in z 1984, M a tth ia s - G r ü n e w a ld - V e r la g . W R z 13,1—7 św . P a w e l p o d a je p r a k ty c z n e w s k a z ó w i d la c h rz e ś c ija n , ja k m a ją s ię z a c h o w y w a ć w o b e c w ła d z y c y w iln e j. T e k s t w y d a je s ię je d n o z n a c z n y i ja s n y : tr z e b a s łu c h a ć w ła d z y , p ła c ić p o d a tk i. A le n ie j e s t o n t a k ja s n y i je d n o z n a c z n y d la w ie lu eg z e g e tó w , k tó r z y d e b a tu j ą n a d a u te n ty c z n o ś c ią te j p e ry k o p y o ra z n a d je j łą c z n o ś c ią z k o n te k s te m i c h ry s to lo g ią P a w ło w ą . W eg zeg ezie w s p ó łc z e s n e j d y s k u t u je się ta k ż e n a d z n a c z e n ie m p o sz c z e g ó ln y c h te r m in ó w , z w ła sz c z a n a d p o ję c ie m w ła d z y (e x o u s ia w N T m o ż e m ie ć z n a c z e n ie p o lity c z n e , d e m o n ic z n e , a n g e lo lo g ic z n e , c h ry s to lo g ic z n e , o so b o w e, a n ie in s ty tu c jo n a ln e ), p o s łu s z e ń s tw a i s u m ie n ia . N ie m n ie j o ż y w io n e d y s k u s je d o ty czą c e lu w y p o w ie d z i P a w ło w e j i je j p o d ło ż a h is to ry c z n o - re lig ijn e g o . N ie je s t b o w ie m ja s n e , czy P a w ło w i c h o d z i o ro z w ią z a n ie k o n k r e t n e j s y t u a c ji h is to ry c z n e j w g m in ie r z y m s k ie j, czy te ż o p o d a n ie o g ó ln e j z a s a d y d o ty c z ą c e j s to s u n k u c h r z e ś c ija n do p a ń s t w a ; czy tr e ś ć je g o w y p o w ie d z i n a le ż y ro z u m ie ć w o p a rc iu ó p o d ło ż e ju d a is ty c z n e , czy te ż w o p a r c iu o p o d ło ż e g re c k o - r z y m sk ie .
L . P o h le k la s y f ik u j e ró ż n e i n t e r p r e ta c je R z 13,1— 7 o b s z a r u ję z y k a n ie m ie c k ie g o o ra z u k a z u je ic h im p lik a c je te o lo g ic z n e , p r a w n e i e ty c z n e . W y c h o dź^ o n z z a ło ż e n ia , ż e p a ń s tw o i je g o d z ia ła n ia n ie s ą b e z z n a c z e n ia d la c h r z e ś c ija n in a . Ż y c ie c h r z e ś c ija n ia n a u p ły w a w n a p ię c iu m ię d z y te r a ź n ie js z o ś c ią
