Tarnobrzeg, st. Tarnobrzeg-Dzików 1, AZP 91-73/2

Jan Gurba,Marek Florek

Tarnobrzeg, st. Tarnobrzeg-Dzików 1,

AZP 91-73/2

Informator Archeologiczny : badania 26, 111-112

Informator Archeologiczny IU

tu, kultury pomorskiej i sanktuarium ? k u ltu ry przew orskiej, ślady osadnictw a wczesnośredniowiecznego (fazy D -F), wieś średniowiecz­ na i nowożytna (XTV-XVIII w.).

B adania wykopaliskowe prowadzone byty w związku z planow aną rozbudową istnieją­ cego tu ujęcia wody. Eksploracją objęto powierzchnię ok, 250 m2, rejestrując ponad 90 róż­ nych obiektów i uzyskując m ateriały źródłowe wyznaczające kolejne etapy zasiedlenia te ren u stanowiska.

Osadnictwo neolityczne i wczesnośredniowieczne poświadczone je s t wyłącznie przez pojedyncze fragm. naczyń. Zbiór ceram iki k u ltu ry pom orskiej liczy kilkadziesiąt fragm. wykazujących pewne cechy (głównie technologiczne) sytuujące go w horyzoncie przejścio­ wym pom orsko-przew orskim . Największy spośród obiektów k u ltu ry pom orskiej (nr 142) je s t dużą ja m ą o wymiarach ok. 340 x 280 cm, zwężającą się lejkowato k u dnu na gł. 130 cm, gdzie znajdowało się skupisko przepalonych kości. W przestrzennym i funkcjonal­ nym zw iązku z jam ą pozostają prawdopodobnie dołki posłupowe (zadaszenie?), 4 nieregu­ larne płytkie rowki (elem ent ogrodzenia?), a także pochówek zwierzęcy. Całość, pomimo nikłości przesłanek, wydaje się stanowić fragm . większego założenia przestrzennego o cha­ rakterze kultowym.

Najliczniejsza grupa obiektów i ruchom ych m ateriałów źródłowych reprezentuje okre­ sy późnośredniowieczny i nowożytny. Budynki m ieszkalne — naziem ne, o konstrukcji zapewne zrębowej lub ramowej — nie zachowały się. Ich przybliżone zasięgi rek o n stru o ­ wać m ożna na podstawie rozm ieszczenia urządzeń wchodzących zwykle w skład zagrody, rejestrow anych obecnie w formie jam , dołków posłupowych oraz koncentracji m ateriałów ceramicznych i szczątków kostnych, a także w yraźnie wyższego nasycenia w arstwy kom ­ ponentam i antropogenicznym i (grudki polepy, gliny, węgiel, popiół). W ram ach badanej powierzchni rysują się 4 takie układy zagrodowe. W yróżnia się wśród nich jeden zaopatrzo­ ny w 3 piwniczki, z którego pochodzi najliczniejszy, najbardziej różnorodny zbiór źródeł. C h a rak te r występującej tu ceram iki (starannie w ykonana stołowa, w tym także egzem pla­ rze kam ionki, fąjansu, efektowny dzban z polewą), nagrom adzenie szczątków naczyń szklanych (gąsiory, kielichy, flasze), obecność szkła okiennego, byłyby na tyle niezwykłe w przeciętnym gospodarstwie chłopskim, że czynią zasadnym upatryw anie w tym domo­ stwie siedziby właściciela dóbr lub karczm y — nieodzownego członu in fra stru k tu ry wsi ówczesnej.

M ateriały i dokum entacja przechowywane są w Instytucie P rah isto rii U niw ersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

N ie p rzew id u je się k o n ty n u a cji b ad a ń .

jj_

T a r n o b r z e g , s t . T a r n o - U n iw ersy tet im. M arii CurieSkłodow

-b rzeg -D zik ó w 1 skiej K ated ra Archeologii w L ublinie A Z P 9 1 -7 3 /2 K onserw ator Zabytków A rcheologicz­

nych w T arnobrzegu

Badania prowadzili doc. d r Ja n G urba i m gr M arek Florek (au to r sprawozdania). Finansow ane przez U rząd Miejski w Tarnobrzegu. Pierwszy sezon badań. Osada XII/XIII-XV w., zam ek i fortyfikacje ziemne od XV w.

Badania miały na celu rozpoznanie średniowiecznego osadnictw a n a teren ie później­ szego Tarnobrzega oraz uzyskanie danych nt. chronologii i pierwotnego wyglądu zam ku w Dzikowie. Rozpoznano wschodni skraj osady z XII/XIII-XV w. — pierw otnej wsi Dzików. W obiektach — jam ach różnej wielkości — i w arstw ie kulturow ej znaleziono liczną cera­ mikę, pojedyncze wyroby z kości (m.in. fragm . zdobionej kościanej oprawy) i żelaza oraz kości zwierzęce. Osada, przynajm niej jej wschodnia część, przestała funkcjonować po

112 Późne średniowiecze

w zniesieniu w pobliżu m urow anego z kam ienia i cegły budynku mieszkalnego, określane­ go w źródłach jako „curia". U zyskane m ateriały pozwalają datow ać jego początki na ok. poł. XV w. Była to najprawdopodobniej wieża m ieszkalna z 2 lub 3 sklepionymi pom ie­ szczeniami w przyziem iu, wyższe kondygnacje nak ry te były stropam i. Jej pozostałości są czytelne w zachodnim skrzydle obecnego zam ku. Budynek otoczony był z 3 stro n fosą (na jej relikty natrafiono w 2 wykopach) oraz zapew ne wałami ziemnymi. U zyskane w trakcie b adań informacje, w połączeniu ze źródłami historycznym i, um ożliw iają rekonstrukcję rozwoju przestrzennego założenia zamkowego w Dzikowie od XV do XIX w.

B adania zakończono.

T a rn ó w , e t, 5 G ó r a św, M a r c i n a P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w A Z P 104-6Й/5 spółka z o. o. P racow nia Archeologicz­

n o -K o n serw ato rsk a w T arnow ie B adania prowadzili m gr m gr Andrzej Cetera, Eligiusz Dworaczyński (autor spraw ozdania) i Jerzy Okoński. Finansow ane przez Woje­ wódzką Dyrekcję Dróg Miejskich w Tarnowie. Dziewiąty sezon ba­ dań. Zamek, okres późnego średniowiecza i nowożytny.

Przeprow adzono badania południowego odcinka wału ziemnego, które miały na celu rozpoznanie konstrukcji, u stalenie chronologii poszczególnych faz rozwoju oraz określenie pierw otnych param etrów stoków.

U stalono dwie podstawowe fazy budowy południowego odcinka w ału ziemnego; pier­ wsza pochodzi z w. XIV i stanow i nąjstarsze um ocnienie ziemne zam ku, druga — z w. XVI — je s t pozostałością akcji budowlanej na przedpolu zam ku, prowadzonej przez h etm ana J a n a Tarnowskiego, której celem była m odernizacja średniowiecznego założenia. Fazę trzecią, dodatkową, wyznacząją warstwy powstałe w sposób nieintencjonalny, najpewniej w trak cie rozbiórki zam ku w 2 poł XVIII w, W pierwszej fazie wysokość wału do podwala południowego wynosiła nie więcej niż 150 cm. W XIV w. nie stanow ił on raczej istotnej linii obronnej, a zbudowany został z rum oszu skalnego, uzyskanego podczas pogłębiania fosy. Rolę głównej linii obronnej zam ku pełnił wówczas m ur obwodowy z wieżami. Praw dopo­ dobnie wzdłuż zew nętrznego stoku wału w XIV i XV w. przebiegała droga dojazdowa do zam ku. Została ona zniw elow ana prawie całkowicie podczas przebudow y całego założenia w w, XVI. W w. XVI w al uzyskał nowe param etry przez podwyższenie i poszerzenie w kie­ ru n k u południowym. Droga prowadząca do zam ku została przesunięta o 15-20 m w przed­ pole, poza zam ierzony przez h etm ana, a nie dokończony, renesansow y system obronny. Fortyfikacje ziem ne w owym system ie m iały przejąć rolę głównej linii obronnej, co wiązało się z w prowadzeniem nowej taktyki walki.

O dkryta u podnóża obecnego stoku południowego walu droga o szerokości ok, 180 cm, w ybrukow ana otoczakam i, pochodzi najpewniej z 2 pol XIX w. Jej pow stanie należy wiązać z faktem udostępnienia te re n u Góry św. M arcina mieszkańcom T arnow a przez hr. Sangu- S2kę na cele rekreacyjne oraz akcją porządkow ania ruin i usypania kopca upam iętniąjące- go ofiary rzezi galicyjskiej. Droga ułatw iała także dojazd do rozlokowanych tu ta j zagród chłopskich.

B adania będą kontynuow ane.

T c zew , s t. 34A — S t a r e M ia s to M uzeum A rcheologiczne w G dańsku g m . lo c o , w o j. g d a ń s k ie

A Z P 17 -4 5 /—

B adania prow adzili m gr m gr Olgierd Felczak, M irosław Fudziński i M arian Kochanowski (autor sprawozdania). Finansow ane przez