Rozwój polityki społecznej w obszarze zatrudnienia, migracji oraz zabezpieczenia społecznego we Wspólnocie Europejskiej do 1992 r.

Anna Obiegło

Rozwój polityki społecznej w

obszarze zatrudnienia, migracji oraz

zabezpieczenia społecznego we

Wspólnocie Europejskiej do 1992 r.

Edukacja Humanistyczna nr 1 (28), 81-91

2013

Szczecin 2013

A n n a Obiegło

Uniwersytet Szczeciński

ROZW ÓJ PO LITYK I SPOŁECZNEJ W O BSZA R ZE Z A T R U D N IE N IA , M IGRACJI O R A Z Z A BEZPIEC ZEN IA SPOŁECZNEGO

W E W SPÓ L N O C IE EUROPEJSKIEJ D O 1992 R.

Wstęp

P rz e d m io te m arty k u łu jest kształtow anie się i u w a ru n k o w a n ia p o lity k i społecznej W sp ó ln o ty Europejskiej w obszarze zatru d n ien ia, m igracji oraz zabezpieczenia społecznego w okresie od chwili pow stania do podpisania w 1992 r. Traktatu z M aastricht ustanawiającego U nię Europejską. A rty k u ł p ow stał w op arciu o p o litologiczną m e to d ę analizy treści z w y­ korzystaniem źródeł zapisanych, takich ja k dokum enty, akty praw ne, artykuły z czasopism naukow ych, w ydaw nictw a zw arte odnoszące się do przedm iotow ej problem atyki.

Początki kształtowania się polityki społecznej we W spólnocie Europejskiej

O d pow stania W spólnoty Europejskiej istniało przekonanie, że dobrobyt jest poch o d n ą w zrostu gospodarczego, a nie w ynikiem w prow adzenia przepisów prawnych czy polityki redy­ strybucji dochodów. Wyższy standard życia i lepsze w arunki pracy są n aturalną konsekwencją pow iększania się ry n k u i działania m echanizm ów rynkow ych1. Przekonanie to spowodowało, że „od p o czątk u istn ien ia W sp ó ln o ty Europejskiej polityka społeczna była new ralgicznym i wyjątkowo delikatnym zagadnieniem praw a europejskiego. (. . . ) Po pierwsze, często uważana była za słabszą i niew iążącą część praw a w spólnotow ego (tzw. soft law). Po drugie, zwłaszcza w późniejszych latach, była trak to w a n a jako p odstaw a obyw atelstw a U nii Europejskiej. Po trzecie, stanow iła nieodzow ny elem ent w spólnego ry n k u pracy jako nierozerw alnie związana ze sw obodnym przepływ em siły roboczej”2. Kreow anie w spólnej polityki społecznej nie było p ie rw o tn ie d ążen iem p ań stw tw orzących w latach pięćdziesiątych europejskie organizacje regionalne. Tak w ięc pań stw a, k tóre u tw orzyły E uropejską W sp ó ln o tę W ęgla i Stali3 oraz Europejską W spólnotę Energii Atomowej4, przyjęły wspólną politykę dotyczącą przede wszyst­

1 Y. Jorens, Z m iana polityki społecznej Unii Europejskiej, „Polityka Społeczna” 2005, n r 3, s. 5.

2 K. Gromek-Broc, Europejska polityka socjalna przed i po traktacie z A m sterdam u, „Państwo i Prawo” 2002, Zeszyt 10, s. 37.

3 Treaty establishing the European Coal an d Steel C om m unity, Paris o f 18.04.1951, no t published, http://w w w . digicollege.nl/files/losse_paginas/treaty_establishing_european_coal_steel_com m unity_paris_18_april_1951- -2-16303.pdf

k im integracji o charakterze branżow ym . E uropejska W sp ó ln o ta G o sp o d arcza5 nato m iast m iała n a celu stw orzenie w spólnego ry n k u , w spieranie harm onijnego rozw oju iw spółpracy w krajach W spólnoty. Służyć tem u m iało zniesienie b arie r handlow ych m iędzy państw am i członkow skim i, ustanow ienie w spólnej taryfy celnej n a zew nętrznych granicach W spólnoty, stw orzenie w aru n k ó w k o n k u ren c ji oraz k o o rd y n acja p o lity k g ospodarczych, pieniężnych i społecznych.

C hoć m isją W sp ó ln o t było m .in. przyczynianie się do rozw oju gospodarczego, rozw o­ ju z a tru d n ie n ia i po p raw y życia, dotyczyło to p rzed e w szystkim po p raw y w aru n k ó w życia i p racy siły roboczej, w celu zrów nania tych w aru n k ó w n a w ysokim poziom ie w zrzeszonych krajach6. Podobnie w Traktacie o EWG. C hoć dwa rozdziały (razem 12 artykułów) odniesiono do zagadnień społecznych, nie zdefiniow ano pojęcia polityki społecznej. W nosząc z kwestii społecznych będących p rzed m io tem zainteresow ania, zaw artych w art. 1187, m o żn a przyjąć, że polityka ta m iała służyć przede w szystkim sukcesyw nem u p o d n o sz en iu w arunków pracy i życia pracow ników podejm ujących zatru d n ien ie w obrębie W spólnoty. Nie dziwi więc, że założeniem Europejskiego Funduszu Społecznego, którego ustanow ienie przew idziano w art. 123 om aw ianego Traktatu, była p opraw a m ożliw ości z a tru d n ian ia pracow ników w ram ach ry n k u w ew nętrznego i przyczynianie się w te n sposób do p o d n ie sie n ia p o zio m u ich życia. W praktyce F undusz m iał dążyć do ułatw ienia z a tru d n ian ia pracow ników i zw iększania ich m obilności geograficznej i zawodowej w ew nątrz W spólnoty, poprzez m .in. zapew nienie im p o now nego efektyw nego z a tru d n ie n ia w dro d ze przekw alifikow ania zaw odowego, zw rotu kosztów zm iany m iejsca zam ieszkania oraz udzielenie pom o cy finansow ej w sytuacji pogor­ szenia w arunków z a tru d n ien ia w w yniku restrukturyzacji m iejsca pracy. EFS, działający od

1960 r., dysponow ał w pierw szym dziesięcioleciu bardzo ograniczonym i środkam i, co lim ito­ w ało jego m ożliw ości interw encyjne8, niem niej je d n a k w tym okresie spełnił pozytyw ną rolę w przekw alifikow aniu i przesunięciu nadw yżki siły roboczej w ram ach EW G9.

„R ozpatrując socjalny d o ro b ek W E m usim y rozróżnić trzy okresy: pierwszy, od 1957 r. do 1974 r., charakteryzow ał się raczej ostro żn y m podejściem ; drugi, o d 1974 r. do 1990 r., był z p o cz ątk u zło ty m okresem dla praw a pracy, aż do 1980 r., kiedy n astąpiło gw ałtow ne załam anie. Trzeci okres rozpoczynający się w 1990 r. odznacza się przyjęciem W spólnotow ej K arty Podstaw ow ych Socjalnych Praw Pracow ników ; a nieco później, w 1991 r. - przyjęciem decyzji z M aastricht, a zwłaszcza P rotokołu w spraw ie Polityki Socjalnej”10.

Kwestie socjalne w polityce zatrudnienia - ku pełnej swobodzie przepływu pracowników i ich rodzin

Rozwój europejskiej polityki społecznej pozostaw ał w ścisłym zw iązku z rozw ijającym się w spólnotow ym p raw em p rac y a nieliczne zapisy dotyczące sfery socjalnej um ieszczone w Traktacie o EWG, ja k np. „harm onizacja system ów socjalnych”, były ogólnikow e i nie to ­

5 Treaty establishing the European Econom ic C om m unity (EEC), Rome o f 25.3.1957, n o t published. 6 Treaty establishing the European Coal and Steel C om m unity, op. cit., art. 1-3.

7 Z a tru d n ien ie, praw o pracy i w a ru n k i pracy, szkolenie i doskonalenie zawodowe, zabezpieczenie społeczne, och ro n a przed w ypadkam i i chorobam i zawodowymi, higiena pracy, praw o zrzeszania się w związki zawodowe i spory zbiorowe m iędzy pracodawcami i pracownikami. Treaty establishing the European Economic Com m unity (EEC), op. cit.

8 W. Anioł, Polityka socjalna Unii Europejskiej, W arszawa 2003, s. 13.

9 A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. 1: Specyfika, stanowienie i stosowanie europejskiego prawa socjalnego, W arszawa 1998, s. 79.

w arzyszyło im określenie m ech a n izm ó w im plem entacyjnych. O graniczyły się one p rzede w szystkim do usuw ania społecznych b arier w sw obodnym przepływ ie pracowników.

W łaśnie sw oboda m igracji siły roboczej - charakterystyczna cecha tw orzonego ry n k u pracy, była p rzed m io tem pierw szych uregulow ań przyjętych w praw ie w spólnotow ym . W ar­ to zauważyć, że n a ty m etapie fu n k cjo n o w a n ia W sp ó ln o t n ie tw o rzo n o jeszcze przepisów odnoszących się do wolnego przepływ u w szystkich obywateli w obrębie ich terytoriów , czy przekraczania g ranic zew nętrznych, polityki im igracyjnej oraz azylowej. Państw a - sygnata­ riusze traktatów z lat pięćdziesiątych najwcześniej zobowiązały się do zniesienia barier w prze­ pływie pracow ników w przem yśle w ęglowym i stalow ym (1953 r.), następnie - jądrow ym (od 1958 r.). Jednocześnie sw obodny przepływ pracowników na terenie W spólnoty zagwarantował Traktat o Europejskiej W spólnocie G ospodarczej11. Liberalizacja europejskiego ry n k u pracy przebiegała etapam i, uw zględniającym i okresy przejściowe12. Proces te n przebiegał w trzech etapach: w latach 1961-1964 konieczne było uzyskanie pozw olenia n a pracę w innych krajach członkow skich, obow iązyw ały też preferencje dla pracow ników krajow ych przy oferow aniu zatrudnienia; w okresie od 1964 do połow y 1968 r. preferencje te zlikwidowano oraz ułatwiono uzyskiwanie pozw oleń n a pracę obywatelom p aństw członkow skich13. W lipcu 1968 r. została w p ełn i urzeczy w istn io n a sw oboda przep ły w u pracow ników . P ozw olenia n a pracę zostały całkowicie zlikwidowane. Podjęcie pracy w ym agało jedynie p osiadania pozw olenia n a pobyt, które było w ydaw ane n a okres pięciu lat i odnaw iane autom atycznie. Pracow nicy pochodzący z innych krajów W E uzyskali taki sam dostęp do pracy ja k pracow nicy m iejscow i14.

W tym kontekście istotne było doprecyzowanie pojęcia „pracownik”, co nie zostało doko­ nane w Traktacie o EWG, a bywało przedm iotem orzecznictw a Trybunału, k tóry sform ułow ał ogólne, ja k i szczegółowe przesłanki definicji pracow nika. Stwierdzono, iż pojęcie to m usi być zdefiniowane w oparciu o kryteria obiektywne. D o takich kryteriów zaliczono świadczenie pracy przez pew ien czas n a rzecz i p o d kierow nictw em innej osoby w celu ekonom icznym , bez zn a­ czenia był natom iast w ym iar zatrudnienia i poziom w ynagrodzenia15. N atom iast p o d pojęciem „sw obody przepływ u pracowników ” rozum iano zniesienie wszelkiej dyskrym inacji ze względu n a przynależność państw ow ą m iędzy pracow nikam i w zakresie zatrudnienia, w ynagrodzenia i innych w arunków pracy oraz zagw arantow anie im szeregu praw. Należało do nich: prawo do ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy i sw obodnego przem ieszczania się w tym celu po tery to riu m państw członkow skich, podjęcie pracy zgodnie z przepisam i dotyczącym i zatrudniania pracow ników obow iązującym i w państw ie pobytu, a także pozostaw anie n a jego tery to riu m także po ustaniu zatrudnienia, n a określonych w aru n k ach 16. Sw obodny przepływ uznano za fundam entalne prawo pracow ników i ich rodzin. M obilność siły roboczej w ew nątrz W spólnoty pow inna być jednym ze środków zapewniających pracownikowi m ożliwość p opra­ w y w arunków życia i pracy oraz ułatw iających m u awans społeczny, pom agając jednocześnie w zaspokajaniu potrzeb gospodarczych państw członkow skich17.

11 P raco b io rcy n ie byli jed y n y m i u p raw n io n y m i do k orzystania z praw a d o sw obodnego p rzem ieszczania się po W spólnocie (art. 48); dotyczyło o n o także osób prow adzących działalność gospodarczą (art. 52-58) oraz świadczących usługi (59-66). Treaty establishing the European E conom ic C om m unity (EEC), op. cit. 12 C ouncil R egulation N o 15 o f 16 A ugust 1961 o n initial m easures to b rin g a b o u t free m o vem ent o f w orkers

w ith in the Com m unity, OJ 57, 26.8.1961, s. 1073/6; C ouncil Directive o f 16 August 1961 2 on adm inistrative procedures and practices governing the en try into and em ploym ent and residence in a M em ber State o f workers a n d their families from other M em ber States o f the Com m unity, OJ 80, 13.12.1961, p. 1513/61.

13 K. W ach, Europejski rynek pracy, K raków 2007, s. 18.

14 D. W ądołowska, Cztery podstawowe wolności europejskiej integracji gospodarczej, K raków 2003, s. 80. 15 L. Florek, Europejskie praw o pracy, W arszawa 2003, s. 47.

16 A rt. 48, Treaty establishing the E uropean Econom ic C om m unity (EEC), op. cit.

17 Regulation (EEC) N o 1612/68 o f the Council o f 15 O ctober 1968 o n freedom o f m ovem ent for w orkers w ithin the Com m unity, OJ L 257, 19/10/1968, s. 2.

Przepisy prawa w tórnego - Rozporządzenie Rady 1612/68 z 1968 r. - nie poszerzały, tylko konkretyzow ały te upraw nienia. Sw oboda przepływ u pracow ników pozostaw ała w ścisłym związku z dostępem do zatru d n ien ia oraz rów nością traktow ania. W rozporządzeniu zostało wyraźnie zaakcentowane, że pracow nicy - cudzoziem cy pochodzący z jednego z państw człon­ kow skich są uw ażani za rów nopraw nych pracow ników państw a członkowskiego, w którym ubiegają się o pracę. Jako tacy są chronieni przed praktykami, które ograniczałyby ich w składaniu wniosków o zatrudnienie, dostęp i przyjm owanie ofert pracy18. Rekrutacja pracownika z innego kraju W spólnoty nie m ogła być w arunkow ana spełnieniem k ryteriów innych n iż stosow ane w obec w łasnych obywateli (np. zaw odow ych czy zd ro w o tn y ch )19. P o dobnie w o d n iesien iu do w arunków zatru d n ien ia (jak wysokość płacy, naw iązyw anie czy rozw iązyw anie stosunku pracy), przyw ilejów socjalnych i podatkow ych, załatw iania spraw m ieszkaniow ych, dostępu do szkoleń zaw odowych, ja k rów nież przynależności do zw iązków zaw odow ych i w ynikają­ cych z nich praw, pracow nicy przybyli z terenu innego państw a członkowskiego nie m ogą być traktow ani gorzej, n a tle przynależności państw owej, niż pracow nicy ro d zim i20.

Należy zaznaczyć, że w Traktacie o EW G przewidziano odstępstw a od generalnej zasady sw obodnego przem ieszczania się pracow ników po obszarze W spólnoty. Dotyczyło to za tru d ­ n ie n ia w a d m in istra cji p u blicznej21 oraz ogran iczeń u za sa d n io n y ch w zględam i porząd k u , bezpieczeństw a i zdrow ia publicznego22. Z tą m yślą R ada jeszcze w 1964 r. przyjęła D yrek­ tyw ę 64/221 w spraw ie k oordynacji specjalnych śro d k ó w dotyczących p rzepływ u i p o b y tu cudzoziem ców uzasadnionych względam i porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrow ia publicznego23. Co w ażne, ograniczenie m ożna było zastosować w przypadku zagro­ żenia rzeczywistego, a nie potencjalnego, stąd sam fakt np. uprzedniej karalności obywatela innego państw a W spólnoty nie stanow ił dostatecznej podstaw y do decyzji o odm ow ie w jazdu czy p rze d łu że n ia p raw a p o b y tu n a d a n y m te ry to riu m . P o n ad to nie m o ż n a było nak ład ać ograniczeń n a obywateli innych państw za zachowanie, które nie daje podstaw y do nakładania ich n a w łasnych obywateli24.

O b o k przyjęcia regulacji dotyczących sw obody przepływ u i osiedlania się pracow ników w celach zarobkow ych w krajach W sp ó ln o ty uznano za niezbędne przyjęcie pozostających w ścisłym z n ią zw iązku regulacji dotyczących ro d zin pracobiorców oraz zastosow ania sys­ tem ów zabezpieczenia społecznego.

O d zarania integracji europejskiej prawo do sw obodnego przemieszczania się i osiedlania się w innych państw ach w celu ekonom icznym obejm ow ało także najbliższą rodzinę pracow ­ n ik a25. Sw obodny przepływ pracow ników wiązał się m .in. z praw em do połączenia z ro d zin ą

18 Regulation (EEC) N o 1612/68 o f the Council o f 15 O ctober 1968, op. cit., art. 2-3.

19 Mimo to pracodawca w uzasadnionych przypadkach mógł zastrzec w ofercie poddanie pracownika sprawdzianowi zawodowem u, językow em u czy spełnienie przez kandydata kryteriów zdrow otnych w arunkujących przyjęcie do pracy o określonym charakterze. R egulation EEC No 1612/68 o f the C ouncil o f 15 O ctober 1968, op. cit., art. 6.

20 Ibidem , art. 7-9.

21 Szerzej: I. Gajew ska-K raśnicka, Swobodny przepływ osób, [w:] Integracja europejska. W prowadzenie, red. M. Perkowski, W arszawa 2002, s. 196.

22 A rt. 48, s. 3 -4 , Treaty establishing the European Econom ic C om m unity (EEC), op. cit.

23 C ouncil Directive 64/221/EEC o f 25 F ebruary 1964 on the co -ordination o f special m easures concerning the m ovem ent and residence o f foreign nationals w hich are justified on grounds o f public policy, public security or public health, OJ 056, 04/04/1964 s. 850-857.

24 L. Florek, Europejskie praw o pracy, op. cit., s. 43.

25 W Traktacie o EW G m ow a jest o „upraw nionych osobach od nich zależnych” w kontekście zachowania, naby­ w ania prawa i pobierania należnych świadczeń. Art. 51 Treaty establishing the European Econom ic C om m unity (EEC), op. cit.

oraz integracją rodziny w środow isku kraju przyjm ującego. P od pojęciem członków rodziny pracow nika, których dotyczy to prawo, rozum iano w spółm ałżonka, zstępnych poniżej 21 roku życia lub pozostających n a u trzym aniu pracow nika, a także w stępnych pracow nika lub jego w spółm ałżonka, pozostających n a jego u trzy m an iu 26, przy czym przynależność państw ow a tych osób nie m iała znaczenia. P racow nik pow inien dysponow ać dla swojej rod zin y lokalem 0 stan d ard zie przyjętym dla pracow ników krajow ych w regionie, w k tó ry m był z a tru d n io ­ ny. Członkow ie ro d zin y p racow nika m ieli praw o do pod ejm o w an ia za tru d n ien ia n a całym te ry to riu m tego sam ego pań stw a, a jego d zieciom p rzysługiw ał d o stęp do pow szechnego system u kształcenia, nauki zaw odu oraz szkolenia zawodowego na takich sam ych w arunkach ja k obyw atelom tego państw a.

Dążenia do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

S w oboda przep ły w u praco w n ik ó w byłaby n iep ełn a, gdyby g ro źb a u tra ty u p raw n ie ń socjalnych w pań stw ie p o c h o d z e n ia zn iechęcała do p o d ejm o w an ia działalności za ro b k o ­ wej za granicą. W ielość i zróżnicow anie system ów zabezpieczenia społecznego w ynikające z uw arunkow ań kulturow ych, gospodarczych i historycznych powodowały, że nie dążono do ich harm onizacji27 i nie skupiono się n a określaniu standardów zabezpieczenia społecznego, lecz n a koordynacji tych systemów, polegającej n a określaniu zakresu i sposobu stosow ania ustaw odaw stw poszczególnych państw w sytuacj ach z elem entem zagranicznym 28. Instytucj e w spólnotow e pozostaw iły w ład z o m p ań stw członkow skich du żą sw o b o d ę w o m aw ianym obszarze.

Delegacja do przyjęcia uregulowań w dziedzinie zabezpieczenia społecznego została zawar­ ta w art. 51 Traktatu o EWG, w którym była m ow a o um ożliw ieniu pracow nikom m igrującym 1 ich rodzinom zaliczenia wszystkich okresów uwzględnianych w prawie poszczególnych państw, w celu nabycia i zachow ania praw a do św iadczenia oraz naliczenia w ysokości św iadczenia, ja k rów nież jego wypłaty. Z decydow ano o w ykorzystaniu m echanizm u funkcjonującego n a gruncie um ów m iędzynarodow ych, ja k im jest koordynacja krajow ych system ów praw nych, jednakże w w ym iarze nie dw ustronnym , lecz m ultilateralnym . Z am iast w ielostronnej um ow y m iędzynarodow ej zastosow ano rozporządzenie Rady stanow iące akt n o rm aty w n y w tórnego praw a w spólnotow ego, m ający b ezp o śred n ie i generalne zastosow anie w każdym z państw członkow skich”29. Już w 1958 r. R ada EW G przyjęła dwa pierw sze rozporządzenia: dotyczące ubezpieczenia społecznego pracow ników m igrujących30 oraz ustalające sposoby stosow ania i uzupełniające przepisy w tym zakresie31. R ozporządzenia te w yznaczyły obowiązujące nadal

26 A rt. 11 Regulation (EEC) No 1612/68 o f th e C ouncil o f 15 O ctober 1968, op. cit. Jeżeli inny członek rodziny pozostaw ał n a utrzym aniu pracow nika lub pozostaw ał z nim we w spólnym gospodarstw ie dom ow ym w kraju pochodzenia, państw a członkowskie m iały ułatw iać jego przyjęcie w swoim kraju.

27 U stalanie rodzaju ryzyk będących p rzedm iotem ochrony w systemie zabezpieczenia społecznego, zakres i wy­ sokość św iadczeń pozostaw ały przedm iotem regulacji ustaw odaw stw krajowych.

28 D. D zienisiuk, Zabezpieczenie społeczne w Unii Europejskiej - koordynacja świadczeń, W arszawa 2004, s. 11. K oordynacja była charakterystyczną cechą podejścia W spólnoty do problem atyki zabezpieczenia społecznego, w o d ró żn ien iu od R ady Europy i M iędzynarodow ej O rganizacji Pracy. O rganizacje te uchw alają przepisy, w których ustalone zostały standardy w tym zakresie. A. Świątkowski, Rola i znaczenie europejskich standardów

zabezpieczenia społecznego dla polskiego ustawodawstwa na X X I wiek, „Polityka Społeczna” 2005, n r 3, s. 9.

29 A. Szybkie, Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego we Wspólnocie Europejskiej, „Polityka Społeczna” 2007, n r 11-12, s. 8.

30 C ouncil Regulation N o 3 o n social security for m ig ran t w orkers, OJ N o 30, 16.12.1958, s. 561.

31 C ouncil Regulation N o 4 laying dow n rules for im plem enting and supplem enting the provisions o f Regulation N o 3 concerning social security for m ig ra n t workers, OJ N o 30, 16.12.1958, s. 597.

zasady koordynacji, obejmujące: zasadę równego traktowania pracowników w sprawach regulo­ wanych przepisami prawa ubezpieczeń społecznych, zasadę akumulacji upraw nień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytu łu p racy w p aństw ach członkow skich EW G oraz zasadę przenoszenia upraw nień do św iadczeń ubezpieczeniow ych w granicach W spólnoty32.

Wzrost znaczenia polityki społecznej w latach siedemdziesiątych XX w. - pierwszy Program Działań Społecznych i rozwój europejskiego prawa pracy

„Przekonanie, że rozwój gospodarczy państw członkow skich EW G sam oistnie rozwikła p roblem y społeczne w E uropie Z achodniej, do m in o w ał przez dość długi okres. Błąd za ło ­ żenia, że szereg zagadnień o charakterze ogólnoeuropejskim m o ż n a rozw iązać n a szczeblu krajow ym , b ąd ź uczyni to niew idzialna ręka rynku, ujaw nił się z całą jaskraw ością n a skutek splotu szeregu czynników ”33. Recesja g ospodarcza w latach siedem dziesiątych, w zrost b e z ­ ro b o cia i inflacja dały się odczuć we w szystkich p aństw ach W spólnoty. Polityka społeczna, zintegrow ana i p o d p orządkow ana w pierw szych k ilkunastu latach istn ien ia W sp ó ln o t E uro­ pejskich celom stricte ekonom icznym , zaczęła nabierać coraz większego znaczenia. Ten zw rot w p o d ejściu do p ro b lem aty k i społecznej u w id o cz n ił się w p a ź d z ie rn ik u 1972 r. O ficjalny k om unikat po p aryskim szczycie prezydentów i prem ierów p ań stw członkow skich zaw ierał ich deklarację, w której podkreślono m .in., że kwestie społeczne są równie istotne dla rozwoju w spólnego ry n k u europejskiego ja k spraw y gospodarcze, a zw iększenie u d ziału p artn e ró w społecznych w podejm ow anie przez władze W spólnoty decyzji ekonom icznych i społecznych - n iezbędne34.

W konsekw encji p odjęto kroki m ające kluczow e znaczenie przede wszystkim dla ro z­ w oju w spólnotow ego praw a pracy, szczególnie intensyw nego do 1980 r.35 Przede wszystkim w styczniu 1974 r. R ada EW G przyjęła P ro g ram D ziałań Społecznych n a lata 1974-197636. P rogram zakładał wprow adzenie daleko idących p rzeobrażeń w stosunkach pom iędzy W spól­ n o tą a p a ń stw a m i członkow skim i, ja k rów nież w ich sto su n k a c h w ew nętrznych. Z m ia n y te m iały dokonyw ać się w o p arc iu o w ykorzystanie n o rm praw a p rac y do realizacji celów z zakresu polityki społecznej, czyli dostosow yw anie krajow ych przepisów p raw a p rac y do w spólnego m odelu, odpow iadającego w aru n k o m jednego, w spólnego ry n k u pracy, a więc ich harm onizację37. Cele Program u były trojakie: osiągnięcie we W spólnocie pełnego zatrudnienia, popraw a w arunków życia i pracy oraz większe zaangażow anie pracodaw ców i pracow ników w podejm ow ane we W spólnocie decyzje gospodarcze i społeczne, ja k rów nież większe zaan ­

32 A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. 1, op. cit., s. 83. Zasięg koniecznych nowelizacji uzasadnił przy­ jęcie przez Radę EW G w latach 1971-1972 ro zp o rząd zen ia w spraw ie stosow ania system ów zabezpieczenia społecznego do pracow ników najem nych i ich rodzin przemieszczających się we W spólnocie (Regulation (EEC) N o 1408/71 o f the Council o f 14 June 1971 o n the application o f social security schemes to em ployed persons an d their families m oving w ithin the Com m unity, OJ L 149, 05/07/1971.) oraz rozporządzenia wykonawczego (Regulation (EEC) N o 574/72 o f 21 M arch 1972 fixing the procedure for im plem enting R egulation (EEC) No 1408/71 on the application o f social security schem es to em ployed persons and th eir fam ilies m oving w ithin the Com m unity, OJ L 74, 27.3.1972).

33 J. Mierzwa, Podstawy traktatowe polityki edukacyjnej Unii Europejskiej - ich ewolucja i perspektywy, [w:] Zeszyty Naukowe Zakładu Europeistyki Wyższej Szkoły Inform atyki i Zarządzania w Rzeszowie. Szkice z dziedzin nauki, n r 1/2006 (1), s. 14.

34 A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. 1, op. cit., s. 85.

35 O kres o d 1974 do 1980 r. nazw ano „złotą erą harm onizacji”. R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w

polskiej perspektywie, op. cit., s. 57.

36 C ouncil Resolution o f 21 January 1974 concerning a social action program m e, OJ C 013, 12/02/1974 s. 1-4. 37 A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. 1, op. cit., s. 86.

gażow anie pracow ników w życie sw oich przedsiębiorstw . W d o kum encie określono szereg przedsięw zięć (ok. 30), k tórych stopniow a, w ieloetapow a realizacja m iała zbliżyć W spólnotę do urzeczyw istnienia założonych celów. Niestety, wielu projektów nie udało się zrealizować, p raw dopodobnie dlatego, że były one zbyt am bitne i tru d n e do realizacji w okolicznościach pogarszającej się sytuacji gospodarczej w Europie (niezrealizow ane projekty dotyczyły m .in. uregulow ań w kwestii partycypacji pracowniczej, urlopów m acierzyńskich)38. Niem niej jednak p ro g ra m o d n ió sł częściowy sukces, gdyż z jego inspiracji przyjęto dyrektyw y dotyczące tak znaczących kw estii w p raw ie p rac y jak: zbliżenie p raw a p a ń stw członkow skich w zakresie zw olnień grupow ych39, transfer przedsiębiorstw i praw nabytych przez pracow ników 40, równe traktow anie m ężczyzn i kobiet w zakresie płacy41, w arunków pracy42 oraz ubezpieczeń sp o ­ łecznych43, ja k rów nież dyrektyw y z zakresu zdrow ia i bezpieczeństw a pracy44.

Ten o sta tn i aspekt intensyfikacji rozw oju p raw a p rac y doczekał się szczególnego z a ­ interesow ania w ładz W spólnoty. W 1974 r. pow ołano bow iem K om itet D oradczy do spraw Bezpieczeństwa, H igieny i O chrony Z drow ia w M iejscu Pracy45, jako odpow iedź na ówczesne problem y w tym obszarze, wynikające z głębokich zm ian m etod produkcyjnych we wszystkich gałęziach gospodarki oraz w zrostu stosowania niebezpiecznych technik i materiałów. Poprawa stanu bezpieczeństw a i ochrony zdrow ia n a stanow isku pracy została zresztą um ieszczona na liście priorytetow ych przedsięw zięć P rogram u D ziałań Społecznych46. K om itet p ełnił przede w szystkim rolę konsultacyjną i w spierającą w obec Kom isji W sp ó ln o ty w dziedzinie o ch ro ­ ny zdrow ia, bezpieczeństw a i higieny pracy, a w szczególności m iał za zadanie uczestniczyć w opraco w y w an iu w spólnego stan o w isk a w obec pojaw iających się problem ów , u sta la n iu p rio ry te tó w W s p ó ln o ty i p ro p o n o w a n iu śro d k ó w k o niecznych do ich urzeczyw istnienia. N ie m niej w ażny był jego w kład w opracow yw anie kry terió w i celów pro g ram ó w przeciw ­ d ziała n ia ryzyku w y p ad k ó w p rzy p rac y i zag ro żen ia zdrow ia, ja k rów nież inform ow anie, ułatw ianie w spółpracy i w ym iany dośw iadczeń w ładzom państw ow ym oraz organizacjom pracow ników i pracodaw ców 47.

W myśl przywoływanego wyżej Program u D ziałań Socjalnych jednym z postulowanych dążeń W spólnoty była hum anizacja w arunków życia i pracy pracow ników w Europie. Uznano, że problemy, jakie stwarza popraw a w arunków życia i pracy we w spółczesnym społeczeństwie, są coraz liczniejsze i bardziej złożone, a istotne jest, aby właściwe działanie W spólnoty oprzeć n a m ultidyscyplinarnych podstaw ach naukow ych, przy jednoczesnym zaangażow aniu p ra ­

38 W. Anioł, Polityka socjalna Unii Europejskiej, op. cit., s. 16.

39 Directive 75/129on th e approxim ation o f laws o f the M em ber States relating to collective redundancies, OJ L 48, 22.01.1975.

40 Directive 77/187 o n the approxim ation o f laws o f the M em ber States to the safeguarding o f employees’ rights in the event o f transfers o f undertakings, businesses o r parts o f businesses, OJ L 61, s. 26.

41 C ouncil D irective 75/117/EEC o f 10 F ebruary 1975 o n th e approxim ation o f th e laws o f th e M em ber States relating to the application o f the principle o f equal pay for m en an d wom en, OJ L 045, 19/02/1975 s. 19-20. 42 Council Directive 76/207/EEC o f 9 February 1976 on the im plem entation o f the principle o f equal treatm ent for

m en and wom en as regards access to em ploym ent, vocational training an d prom otion, and w orking conditions, OJ L 39, 14.2.1976, s. 4 0-42

43 Council Directive 79/7/EEC on the progressive im plem entation o f the principle o f equal treatm ent for m en and w om en in m atters o f social security, OJ 1979 L 6, s. 24.

44 Np. Directive 75/324/EEC o f 20 May 1975 (aerosol dispensers); Directive 76/767/EEC o f 27 July 1976 (pressure vessels); Directive 77/576/EEC o f 25 July 1977 (relating to the provision of safety signs at places of work); Directive 78/610/EEC o f 29 June 1978 (on the protection o f the health o f w orkers exposed to vinyl chloride m onom er). 45 C ouncil D ecision 74/325/EEC o f 27 June 1974 o n the setting up o f an Advisory Com m ittee on Safety, Hygiene

an d H ealth P rotection at Work, OJ L 185, 9.7.1974, s. 15-17.

46 C ouncil Resolution o f 21 January 1974 concerning a social action program m e, op. cit. 47 C ouncil D ecision 74/325/EEC o f 27 June 1974, op. cit., s. 16.

codaw ców i pracow ników w podejm ow ane działania. Z tą intencją w m aju 1975 r. Rada W E pow ołała E uropejską Fundację n a Rzecz Popraw y W arunków Życia i Pracy48. C elem jej dzia­ łalności było przyczynianie się do opracow ania i zapew nienia lepszych w arunków życia i pracy p oprzez działania zm ierzające do rozw oju i rozpow szechniania w iedzy niezbędnej dla tego rozwoju w obszarach: w arunków pracy, organizacji pracy (w szczególności urządzenie miejsca pracy), problem ów specyficznych dla pewnych kategorii pracowników, długofalowych aspektów popraw y środow iska oraz organizacji działań ludzkich w czasie i przestrzeni. W spółpracując ze specjalistycznym i instytutam i, fundacjam i i organam i w państw ach członkow skich lub n a szczeblu m iędzy n aro d o w y m , m iała w szczególności p o p ierać w spólne d ziałania i ułatw iać k o n ta k ty m iędzy uczeln iam i w yższym i, in sty tu ta m i badaw czym i, o rg an a m i ad m in istra cji oraz organizacjam i gospodarczym i i społecznym i, tworzyć grupy robocze, prowadzić badania, prom ow ać i w spierać projekty pilotażowe oraz organizow ać kursy, konferencje i sem inaria.

W pierw szej połow ie lat osiem dziesiątych XX w ieku tru d n o było m ów ić o rozkw icie wspólnotowej polityki społecznej. W spom niany kryzys ekonom iczny, pow olny w zrost gospo­ darczy i m asow e b ez robocie sprzyjały deregulacji w sto su n k ach pracy, zw łaszcza w k lim a­ cie neoliberalnej polityki państw Europy Z achodniej. W szczególności stanow isko W ielkiej Brytanii, której konserw atyw ne władze „zasłużyły sobie n a m iano pierw szego ham ulcow ego inicjatyw społecznych w spólnego ry n k u ”49, a także p raco d aw có w p ostrzegających rozw ój regulacji praw nych w sferze z a tru d n ie n ia jako je d en z czynników sprzyjających w zrostow i bezrobocia, przyczyniło się do niezaakceptow ania niektórych propozycji dyrektyw z zakresu praw a pracy50. W arto zauważyć, że m im o to kontynuow ano przyjm ow anie uregulow ań w za­ kresie bezpieczeństw a przy pracy.

Zwrot w europejskiej polityce społecznej w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX w. - nowe wyzwania dla integrującej się Europy

„Pow odem zm iany stanow iska w spraw ie polityki społecznej W sp ó ln o ty było p rzeko­ nanie pań stw bogatszych, że trac ą n a h an d lu z krajam i biedniejszym i, poniew aż te ostatnie m ają niższe nie tylko płacowe, ale także pozapłacow e koszty p racy i dzięki tem u m ogą ofe­ row ać tańsze to w ary ”51. P onadto, rozszerzenie W sp ó ln o ty w ty m okresie o now e, uboższe państw a ujaw niło kwestię sposobu w yrów nania dysproporcji w w arunkach życia i pracy na poszerzonym obszarze.

Z a p rze ło m o w y fakt, o k tó ry m m o ż n a pow iedzieć, że zakończył dystansow anie się W s p ó ln o ty o d p ro w a d ze n ia p o lityki społecznej uznaje się przyjęcie w 1986 r. Jednolitego A ktu Europejskiego52. Znaczenie tego dokum entu dla rozw oju polityki społecznej W spólnoty przejaw iało się dwojako. Po pierwsze, zawarto w n im zapisy obligujące państw a członkowskie do w spierania ulepszeń, zw łaszcza w dziedzinie środow iska pracy, o ch ro n y zdrow ia i b e z ­ pieczeństw a pracow ników oraz u znania za swój cel h arm onizacji w arunków w tym zakresie,

48 R egulation (EEC) N o 1365/75 o f the Council o f 26 M ay 1975 o n the creation o f a European Foundation for the im provem ent o f living an d working conditions, OJ L 139 , 30/05/1975 s. 1-4.

49 A. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, t. 1, op. cit., s. 96.

50 D ot. m .in. in fo rm o w an ia i konsultow ania pracow ników przedsiębiorstw a o złożonej strukturze, propozycji pracy w niepełnym w ym iarze czasu pracy, pracy czasowej, zalecenia w sprawie skrócenia i zreorganizow ania czasu pracy. R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, op. cit., s. 58.

51 Ź ródłem niskich pozapłacow ych kosztów pracy są m .in. gorsze w arunki pracy i niższe standardy higieny oraz bezpieczeństw a w miejscu pracy. S. Golinowska, Kompetencje Unii Europejskiej w dziedzinie polityki społecznej

oraz polityki rynku pracy, „Polityka Społeczna” 1999, n r 10, s. 20.

p rzy zachow aniu w prow adzonych w cześniej ulepszeń. Po drugie, u stan o w io n o w yjątki o d zasady jednom yślności w podejm o w an iu decyzji w spraw ach odnoszących się do zbliżania u staw odaw stw p rac y p ań stw członkow skich, co um ożliw iło p rzyjm ow anie kw alifikow aną w iększością głosów dyrektyw z zakresu zdrow ia i bezpieczeństw a pracowników. Dzięki tem u m ożliw e było uchw alenie ram ow ej D yrektyw y 391/89 z 12 czerw ca 1989 r. w spraw ie w pro­ w adzenia środków w celu popraw y bezpieczeństwa i zdrow ia pracow ników w m iejscu pracy53, zaw ierającej m in im aln e sta n d ard y i zasady dotyczące zapobiegania zagrożeniom p rze m y ­ słow ym , szkolenia zaw odowego, inform acji, konsultacji i partycypacji pracow niczej, które m iały być stopniow o w prow adzane w życie. D yrektyw a ram ow a dała nato m iast delegację do opracow yw ania i now elizow ania dyrektyw szczegółowych odnoszących się do m iejsc pracy, w yposażenia o chrony osobistej, czy urządzeń osłonow ych54.

Lata osiemdziesiąte były także czasem ważnych przewartościowań i debaty na tem at przy­ szłości integracji europejskiej. Biała Księga z 1985 r.55, dotycząca planów ustanowienia do końca 1992 r. wspólnego rynku wewnętrznego, sprawy społeczne potraktowała zbyt m arginalnie, przez co została oceniona jako „jednostronna, liberalno-konserw atywna oraz czysto ekonom iczna i że zawierała vacuum socjalne. ( . . . ) Podniosły się znów głosy domagające się socjalnego w ym iaru ry n k u wewnętrznego”56. Presja ta doprowadziła do uaktualnienia się hasła z 1972 r. głoszącego, że polityka społeczna jest nie m niej w ażna od polityki ekonom icznej czy m onetarnej.

W yrazem podniesienia rangi spraw socjalnych we W spólnocie Europejskiej było przyjęcie w g ru d n iu 1989 r. przez państw a członkowskie, z w yjątkiem W ielkiej Brytanii, W spólnotow ej K arty Podstaw ow ych Praw Socjalnych Pracow ników 57, co praw da nie wiążącej sygnatariuszy, ale stanowiącej w yraz deklaracji w spólnych intencji w zakresie wyrów nyw ania pracowniczych u praw nień socjalnych. Zapisy w niej zaw arte m iały stanow ić zalecenia dla krajów członkow ­ skich, bez m ocy prawnej, a ich realizacja pozostaw ała w gestii rządów tych krajów. D okum ent koresp o n d u jący z K artą Socjalną R ady E uropy z 1961 r. oraz o d p o w ied n im i konw encjam i Międzynarodowej Organizacji Pracy zawierał 12 artykułów obejmujących problem atykę upraw­ n ień pracowniczych, ochrony przed niespraw iedliw ym zw olnieniem z pracy, ochrony zdrowia, bezpieczeństw a i higieny pracy, podstaw ow ych w olności pracow niczych, niedyskrym inacji ze w zględu n a wiek, płeć czy stan zdrow ia. Jeszcze p o d koniec 1989 r. Komisja przyjęła swój P rogram D ziałań w zakresie realizacji W spólnotow ej K arty Praw Socjalnych P racow ników 58, zaw ierający listę działań, jakie p ow inny zostać podjęte dla spełnienia jej postulatów i zasad. Projekty konkretnych dokum entów : dyrektyw, rozporządzeń, decyzji, zaleceń zostały w kilku pakietach przekazane Radzie w celu dalszego procesu legislacyjnego59. Przełom lat osiem dzie­ siątych i dziew ięćdziesiątych cechował się w zbogaceniem europejskiego praw a pracy o dalsze szczegółowe przepisy z zakresu o chrony pracy, b h p oraz o chrony zdrow ia pracowników.

O m aw iany etap rozw oju europejskiego ry n k u pracy i zintegrow anej z n im polityki spo­ łecznej zam yka pow stanie U nii Europejskiej. Podpisanie T raktatu z M aastricht60 um ożliw iło

53 C ouncil Directive 89/391/EEC o f 12 June 1989 on the in tro d u c tio n o f m easures to encourage im provem ents in the safety and health o f w orkers at work, OJ L 183 , 29/06/1989 s. 1-8.

54 L. Florek, Europejskie praw o pracy, op. cit., s. 194-195.

55 C om pleting the Internal M arket: W hite Paper from the Com m ission to the European C ouncil (Milan, 28-29 June 1985), COM (85) 310, June 1985.

56 R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, op. cit., s. 59. 57 C om m unity C harter o f F undam ental Social Right, 22.12.1989, OJ N o C 322 o f 27.12.89.

58 C om m unication from the Com m ission concerning its Action Program m e relating to the im plem entation o f the C om m unity C harter o f Basic Social Rights for W orkers, CO M (89) 568 final, Brussels, 29 N ovem ber 1989. 59 R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, op. cit., s. 65.

przekroczenie wąsko rozum ianych gospodarczych ram integracji europejskiej. W śró d zadań W sp ó ln o ty w ym ieniono m .in. popieranie n a całym jej obszarze wysokiego poziom u z a tru d ­ n ien ia i ochrony socjalnej oraz popieranie podw yższania p oziom u i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności m iędzy p aństw am i członkow skim i. U podstaw p o sta n o w ień T rak tatu z o b szaru p rac y i sp raw socjalnych leżała m .in. p o trz e b a u su n ięcia dotychczasow ych tru d n o ści w realizacji program ów socjalnych W sp ó ln o ty oraz now a sytu­ acja polityczna, gospodarcza i społeczna Europy (m .in. perspektyw a integracji z państw am i Europy Środkowej i W schodniej)61.

W toku dyskusji, jakie odbyły się na okoliczność ustalania stanowiska dotyczącego kierunku dalszej polityki społecznej W spólnoty, na jej 12 członków, 11 (prócz Wielkiej Brytanii, która stała zdecydowanie n a stanowisku, że dalsze rozszerzanie socjalnej roli W spólnoty oznacza zwiększa­ nie trudności n a rynku pracy), zgodziło się co do tego, że sfery gospodarcza i społeczna w inny rozwijać się harm onijnie i łącznie, poniew aż naw zajem się w arunkują62, zatem ich zam iarem jest podążanie drogą w yznaczoną przez Kartę Praw Socjalnych Pracow ników. Ostatecznie do układu z M aastricht dołączono „Protokół w sprawie polityki socjalnej”, wraz z „Porozum ieniem w sprawie polityki socjalnej pom iędzy państwam i członkowskimi W spólnoty Europejskiej, z wy­ łączeniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej”63. W P orozum ieniu, zw anym Brukselską K artą Społeczną, dodano do w ypracow anych już standardów socjalnych, uzgodnionych dzięki przyjętym dyrektywom , now e kwestie z obszaru popraw y zdrow ia i b ez­ p ieczeństw a pracow ników , w aru n k ó w pracy, p ro c e d u r konsultacyjnych, ró w n o ści płci na ry n k u pracy, o ch ro n y praco w n ik ó w tracących pracę i praco w n ik ó w legalnie m igrujących. Były to zagadnienia z zakresu bezpieczeństw a socjalnego i ochrony socjalnej pracowników, czyli zabezpieczenia społecznego (kwestie ubezpieczeń społecznych, opieki zdrowotnej, osłony socjalnej bezrobotnych, św iadczeń rodzinnych, p om o cy społecznej), integracji pracow ników wykluczonych z ry n k u pracy oraz rozszerzenia partycypacji w rozstrzygnięciach polityki spo­ łecznej partnerów społecznych. Co istotne, Porozum ienie poszerzyło zakres działań W spólnoty w obszarze społecznym. Stąd troska o rozwijanie zatrudnienia, poprawę w arunków życia i p ra­ cy, właściwą opiekę socjalną, dialog p om iędzy kierow nictw em przedsiębiorstw a związkam i zaw odow ym i, rozw ijanie zasobów ludzkich w aspekcie z a tru d n ie n ia oraz w alkę z izolacją zaw odow ą, spoczyw a zarów no n a W spólnocie, ja k i jej członkach64.

Zakończenie

K onsekw encją przyjęcia T raktatu z M aastrich t było uzyskanie przez W sp ó ln o tę n ig ­ dy d o tą d nie po siad an y ch w ta k szero k im zakresie k o m p eten cji w sferze społecznej, które w płynęły znacząco w n astępnych latach n a kształtow anie się w spólnotow ego ry n k u pracy. M ało tego, kolejne lata przyniosły p otw ierdzenie znaczenia i u m o c n ien ie polityki społecz­ nej, czego w yrazem było nie tylko jej zaakceptow anie bez zastrzeżeń w 1997 r. przez W ielką Brytanię, ale także w prow adzenie Brukselskiej K arty Społecznej jako rozdziału do Traktatu A m sterdam skiego.

61 R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, op. cit., s. 65. 62 Ibidem , s. 66.

63 Z ałącznik n r 2 i Z ałącznik n r 3, [w:] R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, op. cit., s. 226.

Anna Obiegło

Rozwój polityki społecznej w obszarze zatrudnienia, migracji oraz zabezpieczenia społecznego we Wspólnocie Europejskiej do 1992 r.

Wspólnota Europejska w początkowym okresie swojego istnienia była zainteresowana kreowa­ niem polityki społecznej o tyle, o ile było to użyteczne dla osiągania zasadniczego celu jej powołania. Był to rozwój gospodarczy, rozwój zatrudnienia, a także poprawa oraz zrównanie warunków pracy i życia pracowników podejmujących zatrudnienie w obrębie Wspólnoty na jak najwyższym poziomie. Zagadnienia społeczne, które stały się w pierwszym rzędzie przedmiotem regulacji, obejmowały zatem takie kwestie jak zatrudnienie, prawo pracy, warunki i higiena pracy, szkolenie i doskonalenie zawodo­ we czy zabezpieczenie społeczne. Stopniowy wzrost zaangażowania i poszerzenie sfer zainteresowania Wspólnoty problematyką społeczną datował się na pierwszą połowę lat siedemdziesiątych XX w., kiedy to uznano, że kwestie społeczne są równie istotne dla rozwoju wspólnego rynku europejskiego jak sprawy gospodarcze. Zaowocowało to przyjęciem szeregu dokumentów, które znacząco wpłynęły na zbliżenie prawa państw członkowskich m.in. w zakresie warunków pracy, zdrowia i bezpieczeństwa pracy, równego traktowania kobiet mężczyzn i w zakresie płacy czy ubezpieczeń społecznych.

Słowa kluczowe: Wspólnota Europejska, polityka społeczna, swobodny przepływ pracowników,

prawo pracy, zabezpieczenie społeczne

The development of social policy in the areas of employment, migration and social protection in the European Community by 1992

In the early days of its existence, the European Community was interested in creating social policy providing that it was useful for achieving the fundamental goals of its establishment. These were the economic development, job growth, improvement and alignment, at the highest level, of the working and living conditions of workers taking up employment within the European Community. Thus, social issues, which became subject to regulation in the first place, included matters such as employment law, labor conditions and safety at work, training and professional development together with social security. The gradual increase of the EEC engagement along with widening the spheres of its interest dates back to the first half of the seventies of the twentieth century, when it was recognized that social and economic issues are equally important for the development of the European Common Market. This resulted in the adoption of a number of documents, which significantly influenced the approximation of legislation of the Member States in the areas such as health and safety, working conditions, equal treatment of women and men, as far as their income was concerned, and social security.

Key words: European Community, social policy, free movement for workers, employment law,

social security