625 możliwości m i k r o f i l m o w a n i a n i e k t ó r y c h p r a c dzięki pomocy Z a k ł a d u Historii N a u k i i Techniki, że wobec b r a k u zainteresowania zbiorami z zakresu historii n a u k biologicznych w i n s t y t u t a c h Botaniki czy Zoologii PAN, p o w s t a j e konieczność g r o m a -dzenia ich w Zakładzie i zorganizowania t a m c e n t r u m i n f o r m a c y j n e g o w t y m zakresie.
W dalszym ciągu obrad poruszono s p r a w ę Słownika biologów polskich. W dy-skusji stwierdzono, że rok 1973 musi być ostatnim w przygotowywaniu tego zbio-rowego opracowania. Na koniec doc. Brzozowski zreferował i n i c j a t y w ę profesora Uniwersytetu Wrocławskiego, J. S c h n a y d r a , przełożenia na język polski Fizjologii roślin Teofrasta z Lesbos, pierwszej w dziejach pracy botanicznej z tego zakresu. Wywołało to ożywioną d y s k u s j ę i jednomyślne poparcie uczestników zebrania. Profesorowie A. Paszewski i J. Zabłocki wyrazili gotowość opracowania do tego przekładu naukowego k o m e n t a r z a .
Stanisław Brzozowski
ZEBRANIE ZESPOŁU H I S T O R I I ROZWOJU K O N S T R U K C J I .TECHNICZNYCH
Kolejne posiedzenie n a u k o w e Zespołu Rozwoju K o n s t r u k c j i Technicznych od-było się pod p r z e w o d n i c t w e m doc. dra A l f r e d a Wiślickiego 2 m a r c a 1973 r. w sie-dzibie Z a k ł a d u Historii Nauki i Techniki PAN. Na zebraniu t y m m g r inż. J e r z y J a s i u k , dyrektor Muzeum Techniki NOT, wygłosił r e f e r a t Rola muzeów techniki w badaniu i upowszechnianiu historii techniki. W b a r d z o i n t e r e s u j ą c e j i wygłoszon e j z dużą swadą prelekcji, r e f e r e wygłoszon t wygłoszonaszkicował gewygłoszonezę dzisiejszych m u z e ó w t e c h -niki i szeroko omówił rozmaite koncepcje p o j m o w a n i a ich obecnej roli. Różnorod-ność istniejących tego typu instytucji wywiódł autor historycznie od ich ubiegło-wiecznych zaczątków, których źródłem były u n i w e r s a l n e kolekcje osobliwości oraz celowo tworzona ekspozycje wzorcowe przeznaczone dla ówczesnych producentów. W wyniku tego większość starych, szacownych muzeów cechuje bogactwo ekspo-n a t ó w ekspo-nagromadzoekspo-nych w sposób dość przypadkowy, ekspo-nieusystematyzowaekspo-ny. R e a k c j ą na takie m u z e a - l a m u s y była rozpowszechniana od lat trzydziestych naszego stulecia tendencja tworzenia muzeów dydaktycznych, często d u b l u j ą c y c h zadania szkolnic-twa. Koncepcja zakresu zadań muzeów techniki ulegała s t a ł y m p r z e m i a n o m . R e f e r e n t podkreślił, że utworzone w 1930 r. w Warszawie M u z e u m P r z e m y s ł u i Techniki stawiało sobie, jako jedno z podstawowych zadań, potrzebę p r e z e n t o w a -nia t r a d y c j i technicznych. Przechodząc do określe-nia dzisiejszych, nowoczesnych poglądów na rolę muzeów techniki, prelegent położył nacisk na f a k t , że zabezpieczają one najistotniejsze d o k u m e n t y do b a d a ń historycznych n a d rozwojem t e c h n i -ki, jakimi niewątpliwie są obiekty, zwłaszcza noszące ślady u ż y t k o w a n i a . D r u g ą g r u p ę ważnych z tego p u n k t u widzenia eksponatów, stanowią r e k o n s t r u k c j e sporzą-dzane przez muzea według ich r y s u n k ó w i opisów.
Jeśli p o z w a l a j ą na to źródła i jeśli zachowane są istotne cechy oryginałów, to takie modele, w y k o n a n e w skali n a t u r a l n e j , mogą posłużyć do b a d a ń doświadczal-nych, pozwalających lepiej poznać działanie i c h a r a k t e r y s t y k ę nie zachowanych obiektów. Nadto, a t r a k c y j n o ś ć tego r o d z a j u e k s p e r y m e n t ó w może stanowić znako-mitą okazję do szerokiej popularyzacji historii techniki. Osobnym zagadnieniem jest s p r a w a tworzenia ekspozycji pod k ą t e m wydobycia zasadniczej linii rozwojow e j techniki, przy zastosorozwojowaniu rozwojowszelkich norozwojowoczesnych środkórozwojow rozwojow y s t a rozwojow i e n n i -czych łącznie. Istotne jest również naukowe opracowywanie zbiorów i p u b l i k a c j a jego wyników. W muzeach techniki w wielu k r a j a c h istnieją r o z b u d o w a n e ośrodki
626 Kronika
badawcze. Spadek f r e k w e n c j i w muzeach w ogóle, charakterystyczny dla naszych czasów, szczególnie silnie występuje w muzeach — „cmentarzyskach" starego typu. Referent omówił wreszcie rozmaite uboczne aspekty podwójnej roli nowocześnie rozumianych muzeów techniki.
W ożywionej dyskusji, w k t ó r e j — co warto podkreślić — wypowiadali się wszyscy uczestnicy zebrania, podnoszono precyzję i trafność sformułowań referatu, który niewątpliwie powinien zostać opublikowany. Dyskutanci poruszyli kwestię tzw. kryzysu muzeów, zagadnienie roli muzeów techniki dla kultury, problem udziału ich w politechnizacji społeczeństwa, sprawę opieki muzeów centralnych nad siecią przyzakładowych, specjalistycznych muzeów terenowych. Niektóre uwagi dotyczyły konkretnie Muzeum Techniki NOT w Warszawie, wykraczając właściwie poza tematykę poruszoną przez referenta, który świadomie pominął zagadnienia typu organizacyjnego. Dotyczyły one głównie potrzeby zacieśnienia współpracy z Zakładem Historii Nauki i Techniki PAN (przy jednoczesnej rozbudowie własnej pracowni naukowej) oraz s p r a w czysto organizacyjnych i drobnych, spośród któ rych w a r t o wspomnieć postulat zwrócenia przy ekspozycji uwagi również na daw-ne nazewnictwo techniczdaw-ne, oraz sprawę współpracy pomiędzy Muzeum a Ośrodkiem Postępu Technicznego NOT. Ustosunkowując się do t e j interesującej wymiany po-glądów, dyrektor. Jasiuk podkreślił m.in. odrębność kulturotwórczych zadań Muzeum od technotwórczych zadań ОРТ. Stwierdził też, że naszkicowany przez niego teore-tyczny obraz idealnego nowoczesnego muzeum techniki nie jest równoznaczny z aktualnym p r o g r a m e m Muzeum Techniki NOT.
Bolesław Orłowski
WIZYTA W WARSZAWIE REX)AKTORA NACZELNEGO „WOPROSÓW ISTORII JESTIESTWOZNANIJA I TIECHNIKI" W dniach 26 III—1IV 1973 przebywał w Warszawie redaktor naczelny „Wo-prosów Istorii Jestiestwoznanija i Tiechniki", Semen Jakowlewicz Płotkin. Podczas s w e j wizyty S. Płotkin odbył szereg rozmów z członkami redakcji „Kwartalnika Historii Nauki i Techniki" na temat dalszej współpracy obu wydawnictw Roz-mowy przede wszystkim dotyczyły wymiany materiałów redakcyjnych: artykułów i recenzji. Zastanawiano się również nad możliwością wydania wspólnego numeru monotematycznego, np. poświęconego historii polsko-rosyjskich i polsko-radzieckich związków naukowych.
Redaktor S. Płotkin podczas pobytu w Warszawie nawiązał również kontakt z redakcją „Zagadnień Naukoznawstwa". Zamówił też u autorów polskich kilka a r t y k u ł ó w do „Woprosów", przede wszystkim do specjalnego numeru, przygotowy-wanego na XIV Kongres Historii Nauki w Tokio.
Pod koniec s w e j wizyty w Warszawie, 31 marca, S. Płotkin wygłosił w Zakła-dzie Historii Nauki i Techniki PAN wykład, który dotyczył m.in. s p r a w takich jak: organizacja historii nauki i techniki w ZSRR, prace nad encyklopedią historii nauki i techniki2, przygotowania radzieckich historyków nauki do kongresu w Tokio oraz
do jubileuszu 250-lecia Rosyjskiej Akademii Nauk.
1 O współpracy „Woprosów" z „Kwartalnikiem" zob. m.in.: „Kwartalnik
Hi-storii .Nauki i Techniki" 1965 nr 4 s. 664—665, 1967 nr 2 s. 467—468, 1969 nr 4 s. 760—761, 1970 nr 3 s. 676—677, 1971 nr 1 s. 203—204, 1972 nr 3 s. 618—619.
