Ziemlińska-Odojowa, Włodzimiera
Wstępne sprawozdanie z badań w
roku 1962 na cmentarzach z okresu
późnolateńskiego i rzymskiego w
Niedanowie, pow. Nidzica :
(stanowisko 2)
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 820-823
ponad poziom otaczających pól, oborany był od strony północnej i zniszczony row em strzeleckim w północno-w schodnim krań cu . P o w ierzchnia zarzucona była w tó rn ie k am ien iam i i perzem oraz zaro śn ięta krzew am i i drzew am i.
J a k w ynika z u k ład u w arstw , na k u rh a n w ybrano n a tu ra ln e w zniesienie. B udow a k u rh a n u p rzed staw ia ła się następująco. W części środkow ej w znie sienia w kopano w calec dw a głazy podłużne ustaw ione obok siebie w odle głości ok. 80 cm. Na przedłużeniu tych głazów w odległości 5 m na północny zachód w kopano trzeci potężny głaz. W szystkie głazy p o d p arto m niejszym i k am ieniam i. N a calcu ok. 45 cm poniżej próchnicy p ierw o tn ej p rzestrzeń m iędzy głazam i w ybrukow ano ściśle drobnym i dobranym i w ielkością k am ie niam i. B ru k m iał w ym iary 5 X 1,5 m. Na dłuższych kraw ędziach b ru k u p o sta wiono p a ra m i w czterech m iejscach w iększe kam ienie. B ru k b y ł lekko w klęsły do środka. Na b ru k u ustaw ione były pochów ki popielnicow e (2—27). B ruk z pochów kam i otoczono kręgiem kam iennym , ułożonym n a poziom ie próchnicy pierw o tn ej, na stoku w zniesienia. Ś rednica k ręg u w ynosiła 9 m. Z akłócenia k ręg u przez w spółczesne zniszczenia u tru d n ia ją jego całkow itą re k o n stru k cję. Od stro n y północno-w schodniej b ru k tw orzył 2—3 -w arstw ow y u k ła d ściśle przylegających do siebie dobranych w ielkością k am ien i tw orzących jak gdyby w ał. K rąg kam ienny od południow ego w schodu p rzy leg ał do kam ien i „w ejścia”. Całość k o n stru k c ji k am ien n ej w raz z pochów kam i p rz y k ry to stożkow atym nasypem ziem nym , w którym w ystępow ały luźne kam ienie, zw łaszcza w części środkow ej. U podnóża nasypu nad pow ierzchnię w y staw ały zapew ne pierw o tn ie głazy „w ejścia” . N iezakłócony układ w a rstw w n asypie k u rh a n u w skazuje, że pochów ek zbiorow y m iał c h a ra k te r jednorazow y. U kład w arstw nad pochów kiem nie su g e ru je żadnej dodatkow ej k o n stru k cji. Później w kopany w k u rh a n może być pochów ek n r 1 o d k ry ty na poziomie kręgu, ustaw iony n a kam ieniu po d p ierający m głaz w obrębie „w ejścia”. U podnóża k u rh a n u od południow o- w schodniej stro n y n asy p u odkryto zw arty w ydłużony n iereg u larn ie bruk kam ienny, w obrębie którego odsłonięto 3 pochów ki popielnicow e (28, 29, 30) Pochów ki te są może późniejsze od k u rh a n u . W iększość popielnic z k u rh a n u w Rybnie, to b a n ia ste szeroko-otw orow e naczynia o gładzonej szyi i chropo w atym brzuścu oraz k ulistym dnie. Z reg u ły w popielnice w staw ione były m isy szeroko-otw orow e. Przepalone kości znajdow ały się w popielnicach, w k ilk u w ypadkach o d kryto je rów nież w m isach. P rzy p re p a ro w a n iu po chów ka zbiorow ego odkryto rów nież drobne b ry łk i brązu.
W stępna an aliza budow y k u rh a n u oraz pobieżna an aliza silnie zniszczo nych form ceram iki pochów ków zw iązanych z k u rh an em pozw ala datow ać całość zespołu n a wczesny, a być może środkow y okres lateń sk i. Chronologia ta po k ry w a się z dotychczasow ym i d anym i d a tu ją c y m i b ad an ą w pobliżu osadę n a jeziorze P iła k n o 2).
W Ł O D Z I M 1 F R A Z I E M L I Ń S K A - O D O J O W A
W STĘPN E SPRAW OZDANIE Z BADAN W ROK U 1962 '
NA CM ENTARZYSKU Z OKRESU FÛ 2N O LA TEN SK IEG O I RZYM SKIEGO W NIFDANOW IE, FOW. NIDZICA
(stanow isko 2)
W m aju i czerw cu 1962 r. Dział A rcheologii M uzeum M azurskiego przy pomocy finansow ej K on serw a to ra Z abytków A rcheologicznych k ontynuow ał czw arty sezon b a d a n ia w ykopaliskow e na cm en tarzy sk u w N iedanow ie, pow.
2) R. O d o j , A ‘>c h C G l c c f i c i r c badania podw odne w R y b n ie , pow. M rągow o,
K om u n ik aty M azursko-W arm ińskie, 1962, n r 3, s. 712—722. 820
nidzicki (stanow isko 2). W yniki b a d a ń poprzednich sezonów w ykopaliskow ych p ublikow ano w k ró tk ic h w zm ian k ach *). B ad an ia w 1962 r. objęły 5 aró w (1, 2,
*) W łodzim iera Z i e m l i ń s k a - O d o j o w a , B adania archeologiczne M u
ze u m M azurskiego w ro k u 1959, K o m u n ik aty M azursko-W arm ińskie 1960, n r 1,
s. 150—151; t e j ż e , B adania archeologiczne M u zeu m M azurskiego w r. I960, K om u n ik aty M azu rsk o -W arm iń sk ie 1961, n r 1, s. 152—154; t e j ż e , B adania
archeologiczne na c m e n ta rzy sk u cia ło p a ln ym w N iedanow ie, pow. N idzica,
K om u n ik aty M azu rsk o -W arm iń sk ie 1961, n r 4, s. 624—625.
N iedanow o, pow . Nidzica. St. 2.
P rz ęślik i oraz brązow e b ran so lety , zapinki z grobu 148.
R ys. M. M ą czkow ska
201, 301, 311} przylegających od południow ego zachodu do te re n u już badanego, na k tó ry ch odk ry to 78 pochów ków ciałopalnych i 1 pochów ek szkieletow y. Ł ączna ilość dotychczas zbadanego obszaru cm en tarzy sk a w ynosi 18 arów , na k tórych odkryto ogółem 216 pochów ków ciałopalnych, 2 k u rh a n y oraz trzy groby szkieletow e. W stępna analiza m a te ria łu uzyskanego z ostatn ich b adań nie przynosi w iele now ych danych jakościow ych. Na cm en tarzy sk u w dalszym ciągu w y stę p u ją w przew ażającej ilości groby popielnicow e, z reguły obsypane szczątkam i stosu obok m niej licznych grobów jam ow ych i sporadycznych grobów szkieletow ych, zaznaczonych n a pow ierzchni b ru k a m i kam iennym i. N ow ym elem entem fo rm y grobów są, być może, o d kryte w bieżącym roku w ydłużone b ru k i o o rien tacji północny zachód — południow y w schód, z k tó ry m i
N iedanow o, pow. N idzica, st. 2. P la n i p rzek ró j grobu 149.
Rys. M. M ączkowska
m ożna w iązać w y stęp u jące w ich obrębie jam ow e pochów ki ciałopalne. Groby ciałopalne otoczone są niekiedy k ręg am i kam iennym i, często w y stę p u ją pod głazam i lu b obok nich. W yposażenie pochów ków popielnicow jrch stanow i przed e w szystkim ceram ika. Ilość naczyń w jed n y m zespole jest różna i w ah a się podobnie jak w la ta c h ubiegłych od 1—9 naczyń. P ra w ie 50°/o od k ry ty ch na cm entarzysku pochów ków w yposażonych było w przedm ioty m etalow e, n ajczęściej brązow e i żelazne zapinki, sprzączki, paciorki, b ra n so lety, szydła i noże. N a uw agę zasłu g u je popielnicow y pochów ek (184), odk ry ty
w e fragm encie k ręg u kam iennego. O prócz 3 przęślików , . położonych pod pow ierzchnią jam y, dw a dalsze o d k ry to razem z p rzed m io tam i m etalow ym i w jed n ej z dw u popielnic ustaw ionych z p rz y sta w k a m i n a dnie grobu. Pochów ek szkieletow y był zupełnie rozłożony. O dkryto jedynie w yraźne zarysy ow alnej jam y grobow ej zorientow anej w k ie ru n k u północny zachód, południow y w schód. Na dnie jam y odk ry to dw ie zapinki brązow e oraz n ie określony fra g m e n t żelazny. P rz y zapinkach zachow ał się fra g m e n t tkaniny. Na cm en tarzy sk u w dalszym ciągu b rak pochów ków z typow o m ęskim w ypo sażeniem . B rak nam n a razie dalszych w y n ik ó w bad ań antropologicznych, p otw ierdzających n a podstaw ie m ate ria łó w kostnych z d w u pierw szych sezonów bad ań nasze sugestie o w yłącznych pochów kach kobiecych na cm entarzysku.
Chronologia cm en tarzy sk a u sta lo n a n a podstaw ie form zapinek we w cześ niejszych opracow aniach na okres późno) ateń sk i i rzym ski w św ietle nowych m ateriałó w nie ulega przesunięciom .
W Ł O D Z I M I E R A Z I E M L I Ń S K A - O D O J O W A
K O M U N IK A T Z BADAN W YKOPALISK OW YCH PRZEPROW ADZONYCH NA CM ENTARZYSKU KURHANOW YM OKRESU FÖ 2N O RZY M SK IEG O W ŻYW EJ W ODZIE, POW . SUW AŁKI,
W ROKU 1962
B adania w 1962 r. na cm en tarzy sk u k u rh a n o w y m w Żyw ej Wodzie, pow. S uw ałki, były k o n ty n u acją b adań ł) M uzeum M azurskiego w ram ach kom pleksow ej E kspedycji Ja ćw iesk iej z la t 1956—1959, p rzerw an y ch w la ta c h 1960—1961 z pow odu b ra k u kredytów . W dalszym ciągu miał}' one c h a ra k te r rato w n iczy i fin an so w an e były przez K o n serw a to ra Z abytków A rcheologicz nych na w7oj. białostockie. W tra k c ie 2-tygodniow 'ych b ad ań w m iesiącu sierp n iu p rzeb ad an o te re n o łącznej pow ierzchni około 280 m 2, na k tó ry m odk ry to szczątki 2 k u rh a n ó w (nr 3 i 16). O prócz tego dokonano k ilk u sondaży na okolicznych „k am ienicach” z w'ynikiem negatyw nym . Z b ad an e w 1962 r. k u rh a n y zniw elow ane były zupełnie z pow ierzchni. N a tk n ięto się na nie w w y kopach poszukiw aw czych, k tó re założono n a północno-w schodnim k ra ń c u te re n u badanego w la ta c h poprzednich. P o zdjęciu d a rn i n a głębokości około 20 cm odsłonięto szczątki płaszczy k am ien n y ch o średnicach ok. 8 m. W nętrza kurhanów ' zarzucone b yły luźnym i kam ien iam i, a w7 w y p a d k u k u rh a n u n r 16 w śro d k u zaobserw ow ano próchniczne ow'alne zaciem nienie. W obydw u k u rh a n a c h n a głębokości 40—50 cm odsłonięto zw arte p ro sto k ątn e b ru k i k am ien n e zorientow ane z północnego zachodu na południowcy w7schód. W nętrza w?kopów7, ja k się okazało rab u n k o w y ch , zarzucone były zw arcie kam ieniam i. Szczątki pochów ka i w yposażenia o d kryto jed y n ie w k u rh a n ie
*) Porówmaj pu b lik o w an e sp raw o zd a n ia W. Z i e m l i ń s k i e j - O d o j o - w e j , S m a w o zd a n ie z badań 1956 r. na c m e n ta rzy sk u k u r h a n o w y m w m iejsco
wości Ż y w a W oda, pow. S u w a łk i, W iadom ości A rcheologiczne, t. X X V (1958)
zesz. 1—2 s. 99— 106: t e j ż e . Spra w o zd a n ie z badań w ro k u 1957—1958 na
c m e n ta rzy sk u k u r h a n o w y m z o kresu rzym skieq o w m iejscow ości Ż y w a W oda, pow. S u w a łk i, W iadom ości A rcheologiczne, t. X X V III (1962), zesz. І s. 49—57;
t e j ż e . B adania w y k o p a lis k o w e w 1959 r. na c m e n ta rzy sk u k u rh a n o w y m
w m iejscow ości Ż y w a W oda, pow. S u w a łk i, Rocznik B iałostocki, t. 1/1961,
s. 193—221; t e j ż e . B adania w y k o p a lisk o w e w 1962 r. na c m e n ta rzy sk u k u r h a
n o w y m z o kresu późn o rzym skieg o w m iejscow ości Ż y w a W oda, pow . S u w a łk i,
oddane do V to m u ..Rocznika Białostockiego; t e j ż e . K o m u n ik a t o badaniach
za ro k 1959, K o m u n ik aty M a zursko-W arm ińskie, zesz. 1 (67), 1960, s. 151.
