Sensoryczna ocena gęstości okrywy włosowej skór króliczych

Pełen tekst

(1)2000 w Krakowie. Ignacy Duda Tadeusz Jędryka Dorota Brzozowska. Sensoryczna ocena g~tości okrywy włosowej skor króliczych 1. Wprowadzenie Gęstość okryw y wlosowej skór futerkowych jest podstawowym w s kaźni k iem oceny ich jakości. Ocena dokonywana przez sorterów jest oce ną organoleptyczną i budzi wiele zaslrZcżeń , d o tyczący cll przede wszystkim metodyki i kryteriów oceny, doboru kandydatów na st anowisko sortera. ich szko lenia oraz sprawdzania prawidłow ośc i podejmowan yc h przy sortowaniu decyzji. Oprócz gęs to śc i innymi cechami okrywy w łosowej jest barwa, odc i e ń barwy, po ł ys k, stos ulle k włosów puc howych do ośc i styc h , a tak że gru b ość, miękkość i s prężysto ść wł o sów, również te cechy s ą oceniane o rganoleptycznie , podobnie jak niektóre w ł a s ności tkanki skórnej: gru bość. pulc h no ść, mi ękkość, e l a s t ycz n ość. Sp oś ród wymienionych , gęst ość o krywy włosowej ma decyd ujące znaczenie, im gęs t szą okrywę ma skóra, tym wyższa jest j ej jakość. bowiem gęst ość okrywy decyduje o ciep ł oc hrol1l1o ści. trwało śc i użytkowania i wyg l ąd zie estetycznym. Orga no leptyczna ocena j ak ości skó r doko nywana jest za pomocą z my s ł u wzroku i zmys lu czuc ia . Wzroki em oceniane S,) taki e cec hy,jak : stan okrywy w ł osowej. stan mi zdry. obecność wybarwień , plam. wszelk iego rodzaju uszkod zell itp. Zmys lem czuc ia oceniane są własności fizyczne skó ry. e la s tyc z no ść, mi ę kk ość. pulchność, szt yw n ość. Ocena doko nywana j est chwytem, tj . poprzez dotyk skóry. zginani e. rozciąganie i ścis kani e. Oceny takie za leżą od subi e ktywnyc h od cz u ć sortera, s t ąd do ść znaczny rozrzut wyników. Ponadto własno śc i skór bada ne tą m e todą nic są zde finiowa ne i w zw i ązku z tym moż liw e j est róż n e ich traktowanie przez róż n ych sorterów li , 21. Ce lem pracy było zbadanie róznic w ocenie mi ę kk ośc i i e la s t ycz n ośc i . tj . cech tkanki skó rnej , dokon ywanej przez różnyc h sorterów i weryfikacja wyra -.

(2) Dl/da, Tadeusz. , Dorota Brzozowska. ianego przez sorterów przekonania , że oce na gęsto śc i okrywy włos owej skór króliczych dokonywana jest zmys ła mi czucia. Wcześ ni ej sze badania skór nutrii dowiodły, i ż gęs t ość okrywy wło s owej w przypadku tych skór dokonywana jest z m ys łem wzroku [3].. 2. Metody, przedmiot I wyniki. badań. U ży t e w badaniach sześć skór króliczych pobrano w sposób losowy z partii skór wypraw ionych metodą chromową, zakwalifikowanych przez sorterów do pierwszej wie l k ośc i , drugiego gatunku . Li czeb no ść próby wynikał a z ograni cze ń zastosowanej w badaniach metody wielokrotnych uporządko wall, ale t akże z prz yję t ej hipotezy, srormu lowanej na podstawi e wyrażan ego przez sorterów przekonania , że gęs to ść okrywy wlosowej skór króli czych ocen iana jest zmys łam i czucia . Porównanie na t ęże n ia ocenianej cechy badanych obi ektów dokonuje się w pami ęc i kró tkotrwał ej, o małej poj e mności i krótkim czasie przechowywania in formacji. Te dwa czynniki ograniczają liczbę obiektów badanych na skali porządkowej. Ścis ł e ustal eni e tej li czby jest jednak dość trudne i zwyk le dokonywane jest na podstawie ws tę pnych ocen i obserwacji reakcji osób bi o rą cych ud zi ał w ocenie. W ocenach wzrokowych badani om m oż na poddać nawet kilkadz i es iąt obi ektów, w pozos ta łyc h typach ocen - nie więcej niż osiem. W rozpatrywanym przypadku li czbę skór poddanych ocenie ustalono na podstawie badań wstępnych. Wi ę k sza od sześc iu liczba obiektów pow od ow ała wyraźne zw i ę k sze ni e rozrzutu wyników. za ś mni ejsza nie powodowa ł a istot. . nego zmmeJszema. W badaniach wz i ęł o ud z iał sześc iu sorterów skór fut erk owyc h , otrzymal i oni numery kodowe: 19,2 1,22,23,25 i 34, ka żd y sorter znał tylko swój numer kodowy . Nadanie ocen i ającym numerÓw kodowych zw iązan e by lo z przyję tą zasadą o każdorazowym - po s k o ńczeniu danego etapu b adań - ud ostę pn ian iu oceniającym wyn ików oceny, tak aby mogli ocenić efekt y swojej pracy, ale także w celu pod trzy mani a odpowiedni o wysokiej motywacj i i za interesowania ud z iał em oceniającyc h w eksperymencie. Oprócz gęs t ośc i okrywy w ł osowej postanowi ono zbad a ć ocenę mi ękk ośc i i e la s t ycz n ośc i dwóch ważny c h cech tkanki skórnej w celu okreś l e ni a j akości skór przeznaczonych na odzież. Weryfikacj i hipotezy o ocenie gęs to śc i okrywy w ł osowej z m ys ł ami czucia dokonano stos uj ąc trzy typy oceny : wzrokową (W) , czuc i ową (D) oraz wzrokow oczuciow ą (WD) i badaj ąc pow iąza nia międ zy nimi . W ocenie sensorycznej zastosowano metodę wielokrotnych uporząd kowań . Metoda polega na dokonaniu przez każdego oce niającego wielokrotnego, najczęściej czterokrotnego , ni ezaJ eżn ego uporządkowan i a przedslaw ionego do oceny zestawu ob iektów [4]. Po s ko ń czonej ocenie dla wyników poszczególnych oceniających oblicza s ię wartośc i r Ił' w s półczynnika konkordancji Kendalla i Babingtona-S mitha [51. W omaw ianym eksperymencie wartośc i wsp6łczynni-.

(3) ocena. ków obliczono oddzie lnie dla wyników oceny wzrokowej (W), wzrokowoczu· ciowej (WD) oraz dla oceny dokonanej wylącznic zmysłami czucia, z wylącze· niem z m ysłu wzroku (D). Wyniki podaje tabela I . Oprócz tego obliczono warto śc i r w dla połączo n ych wyn ików ocen różny c h typów: oceny wzrokowej z oce n ą wzrokow o·c zu c iową (W + WD) , oceny wzrokowej z oceną czuc iow ą (W + D) , oceny czuciowej z oceną wzrokowo·cz u c iową (D + WD) oraz oceny wzrokowej z oce ną czuciową i oceną wzrokowo-czuciową (W + D + WD). Wyniki podaje tabela 2. Te same obliczenia wykonano dla p o łączo n yc h wyników poszczególnych typów ocen wszystkich oce ni ającyc h (tabela 3). Ana l izując wartośc i r )ll Z tabeli I nal eży stwierdzi ć, i ż wszyscy oce niają cy, mo że za w yjątki e m oce ni aj ącego 22, wykazali bardzo wysoką pow t arzalność wyników , tak w ocenie gęstości okrywy w łosowej, jak i cech tkanki skómej, tj . mi ę k kości i elastyczności. Tabela I. Indywidualne typów oceny. wa rt ośc i. r... obliczone oddziel nie dla poszczególnych Typ oceny. Nume r oceniającego. 21 ". 22 23. 25 34. W. WD. D. M. E. 0,979 0,807 0,736 0,907 1.000 0,9Q7. 0,979. 0.736 1.000 0,850 0,979 0,950 0,914. 0.979 1.000 0.779. O,97[ 0.979 0,750 0,871 0,979 0,886. w - ocena wl.rokowa . WD kośc i ,. 0,914. 0 ,757 0,979 0,971 0,979. 1.000 0,97 [ 0 ,979. ocena wzrokowo-czuciowa, D - ocena czuciowa. M - ocena E - ocena e last yczności. mięk . tród ło: badania wlasne .. Bard zo wysoka indyw idualn a p o wtarza ln ość wyników ocen y p ozwa lała rów nie wysokiej zgodności zespo ł owej. Tymczasem wartość t ", obliczona na podstaw ie wyników oceny wzrokowej (W) wszystkich oce niają · cych wynos i zaledwie 0 ,344, co ś wiad czy o małej z godnośc i oce n, spowodowanej przez różn e, nie pokrywają ce s ię kryteria oceny gęst ości okrywy włoso· wej dokonanej wyłącznie z m ys ł e m wzroku (tabela 2). Natomiast wynik i oceny gęstośc i dokonane wy ł ącznie z my s łami czucia charakteryzuj e wysoka zgodn ość wszystkich ocen i ającyc h : r", =0 ,835 (tabela 2). Wydaje s i ę więc. iż prze· konanie sorterów o ocen ie gęs tośc i okrywy w ło sowej skór króli czyc h za po m oc ą z m ys łów czucia jest uzasadnione i znajduje potwierdzenie w wynikach oceny wzrokowo-czuciowej, dla której r )ll wynosi 0,7 15 (tabela 2). Jest to co prawda wartość ni ższa o rząd w i elkośc i , ale dowodzi to jedynie zakł óce ń przy w ł ączeniu do oceny zmysłu wzrok u, spowodow anych rozproszeni em uwa gi ocen iają cego na niei stotn yc h dla oceny gęs t ośc i cec hach okrywy włosowej. oczek iwać.

(4) Duda, Tadeusz. Dorofa Brzozowska. Potwi e rdzają. c i ową,. to po ł ączo n e wy niki oceny czuciowej z dla której r Ił' wynosi 0,750 (tabela 2).. oce ną. wzrokowoczu-. T abel a 2. Zes połowe wartości r... obliczone oddzielnie dla poszczególnych typów oceny oraz dla polączo n ych wyników różnyc h typów oceny Typ occny W. WD. D. M. E. 0~44. 0,7 t5. 0,835. 0,793. 0,739. W+WD. W+D. D+WD. W+D+WD. M +E. 0,423. 0,398. 0,750. 0,488. 0,756. Typ oceny. w - occna wzrokowa, WD kości.. E - ocena. occna wuokowo·czuciowa, D - ocena czuciowa, M - ocena. mięk. e lastyczności. Zr6dlo: badania własne .. Podobnie kszta łtuj ą się połą czo ne wyniki indywidualnych ocen wymienionych typów podane w tabeli 3. N ajwyższe wart ości współczy nnik konkordancj i os i ąga dla połączon yc h wyni ków oceny czuciowej z oce n ą wzrokowoczuc i ową (D + WD). Wyniki ocen wy ł ączn i e czuciowych (D) oraz po ł ączo n yc h wy ników ocen czuc iowyc h z ocenami wzrokowoczuc iowymi zarów no indywidualnymi (tabela l i 3), jak i zespo ł owym i (tabela 2) m ogą być uzupełn i o n e przez wy ni ki ocen wy ł ącznie wzrokowych (W) oraz po ł ączo ny c h wyni ków ocen wzrokowych z innymi typami ocen. W ł ączenie oceny wzrokowej zawsze powoduje ob ni żenie wartości współczyn nika konkordancj i zarówno w ocenach indyw i duał nyc h ,j ak i zes poł owyc h (tabela 2 i 3). Tabela 3. I ndywidual ne wartoŚCi r ". obliczone dla po ł ączonych wyników różnych. typów oceny Typ oceny. Numer oceniającego. W+WD. W+D. D+WD. W+D+WD. M+E. lO 21 22 23. 0.927. 0.780 0,402 0338 Oj39 0,680 0,823. 0.811 0,936 0,734. 0.820 0,499 004 13. 0,934 0,988 Oj77 0,925 0,973 0,634. 25 3.. w + WD -. 0,466. 0,443 0,754 0,893 0,893. ocena wzrokowa połączona z z oce n ą czuciową itd. Ztódlo: badania wlasne. pol ączona. 0 ,909. 0,660. 0,864 0,893. 0,745 0,862. oceną wzrokowo-czuciową.. W + D - ocena wzrokowa.

(5) ocena. . skór. Bada nia miękkości (M) i e last ycznośc i (E) wykazaly niewielkie m ożliw o sorterów w róż ni cowa niu oceny tych dwu cec h. Dowodzą tego wysokie wa rt ości r w połą czo n yc h wyni ków oceny tych cec h, lak w wymiarze indywi dualnym (labela 3),jak i ze s połowym (tabela 2). Na koniec jeszcze kilka uwag dot yczącyc h oceniającego 22. A n a l izując jego wyniki podane w labelach I i 3 ł atwo za uwa żyć, i ż moż li wości sortera 22 w zakresie oceny tak gęs tośc i.jak i miękkośc i odbi egają od poziomu reprezentowanego przez pozos tał yc h oceniaj ącyc h . Ró żni c a jest na tyle wyraźna, i ź uzasadnia wy łączen i e tego oce niającego z grupy sorterów. śc i. 3. Podsumowanie Wyniki badań jednoznaczni e wykaza ł y charakter oceny gęs t ośc i okrywy skór króliczych jako oceny dokonywanej z m ys łami czucia. C h oc i aż sorterzy m i ękkość i e la sty cz no ść traktują jako odrębne cechy , to wy niki badań dow odzą, i ż pojmują i oce niają je podobni e. Skóra bardziej mi ę kka jest uważana za bardziej e l astycz n ą. Jednak formulowani e jednoznacznych opi nii na ten temat by ł oby w tym miejscu ni euprawnione. Bad ania tych dwu ceeh należy powtórzyć na bardziej li cznej i z róż ni cowa nej próbie. Przedstawione metody sensoryczne i statystyczne ujęt e w pewne procedu ry m ogą posł u żyć do se lekcji, szkoleni a i monitorowania osób zatrudn ionych na stanowiskach sorterów skór futerkow ych. włosowej. Literatu ra [I J Duda 1., TowaroznawstwO go rowych skór fut rzarskich, SWP, Łódż 1980. [21 Duda I. , Towaroznawstwo przemysłowe. Towary skórzane i futrzarskie, AE, Kraków 1980. [31 Duda I .. Jędryka T " Methodik ZM Kontrolte der Eigmmg van Sortierem lIlr Bnmeifll/lg der Fel/qua/itat. Bruhl. 1988,3. {4J lędryka T ., Metoda wielokrot/lych uport.ql/kowari, AE w Kr.tkowie, Zeszyty Naukowe. Kraków 1989. nr 282. l5J SIeczkowski J " Zc li aś A., Statystycz/le metody analizy cech jakościowych, PWN, Warszawa 198 I .. Sen sory Assessme nt ot the Thlckn ess of Hair Cover In Rabbit Fur The results of the research con firmed the view of sorters that they were able 10 assess Ihe Ihiclmess of hair cover in rabbit fu r Ihrough touch. In addition, the research showed thal sorters' abil ily [O assess elasticity is connected with Iheir ability 10 assess softness. The presented sensory and slal islical melhods, if applied according 10 specific procedures. can be used to selecl, lrai n and monilor people e mployed as sorters of fU L.

(6)