Regulacje prawne dotyczące działalności przewozowej cargo w transporcie lotniczym

Pełen tekst

(1)Małgorzata Lisińska-Ku~'nierz Katedra OJHIkowallllcl •• Towarów. Agnieszka Cholewa Kat.dra OpakowalnicIwa Towa"-w. do. czące. W transporcie 1. Wprowadzenie W zwi'Jzku z prognozowanym rozwojem przewozów lotniczych cargo niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na dokumenty normatywne i instrukcje operacyjne zwiqzallc z przewozem przesylek towarowych z uwzględnieniem towarów wymagajqcych szczególnych warunków obslugi. Cclem pracy jest analiza dokumentów regulujących uslugi przewozowe oraz próba określenia, w jakim stopniu są one respektowane przez polskich przewoźników, a także czy odpowiadają standardom Unii Europejskiej.. 2. Dokumenty przewozowel. zapewnlalące pr_ldłowość usługi. Zasady przewozu lotniczego dla osób i towarów ustala Prawo przewozowe z 15 XI 1984 r. oraz Rozporządzenie Ministra Komunikacji z 21 VI 1985 r.,jak również przepisy wynikające z ustaleń międzynarodowych, tj. z konwencji warszawskiej z 1929 r., uzupcJnionej następnie w protokole haskim z 1963 r. 12, s. 4-61 · Przewóz lotniczy odbywa się na podstawie umowy zawieranej przez przewoźnika z klientem. Odzwierciedleniem takiej umowy dla pasai.erów są bilety lotnicze i bilety nadwyżki bagażowej, a dla przewozu towarów listy przewozowe. Ponadto przewoźnik, stosując odpowiednie regulaminy i zalecenia Mię-.

(2) Malgor::.ata Lisi,iskl1~Ku,\:nil'r::.. Agnies::.ka CIIOICII'(1. dzynarodowego Stowarzyszenia Przewoźników Lotniczych (lATA), wykorzystuje dodatkowe dokumenty zapewniające prawidłowość wykonywanej usługi przewozu i stanowiące dowody pomocnicze dla ustalenia zakresu odpowiedzialności przewoźnika za wykonywam) usługę przewozu lotniczego. Należ" do nich [6]: - wykaz przesyłek, - boardingi (karty pokładowe), - dokumenty związane z przewozami specjalnymi. Dokumentami przewozowymi w międzynarodowym przewozie towarowym są:. - lotniczy list przewozowy, tzw. A WB, stanowi"cy umowę o przewóz pomiędzy przewoźnikiem a nadawq przesyłki, - Cargo Manifest, tj. wykaz przesyłek towarowych bezpośrednich przeznaczonych na dany rejs samolotami w ruchu zagranicznym, - Cargo Transfer Manifest, czyli wykaz przesyłek towarowych przekazywanych innemu przewoźnikowi, stosowany w przewozach łączonych, stanowiący wymagany dowód przejmowania bezpośredniej odpowiedzialności jednego przewoźnika za przyjęte na podstawie tego dokumentu przesyłki od innego przewoźnika. Dopiero po przyjęciu przesyłek przez przewoźnika, na podstawie Transfer Manifest, mol.na dokonać rozdziału tych przesyłek na poszczególne wykazy przesyłek Cargo Manifest zgodne z odpowiednim rejsem, - arkusz załadunku, czyli dokument informujący o rozmieszczeniu zała dunku dla bezpiecznego wyważenia samolotu.. 3. Zasady przylmowanla do przewozu Lotniczą przesylkę. przesyłek. towarowych. towarow'l w ruchu zagranicznym stanowią przedmioty przyjęte do przewozu lotniczego na podstawie jednego listu przewozowego, tzw. Air Waybill. Umowę o przewóz lotniczy przesyłki towarowej uważa się za zawartą z chwilą wystawienia i potwierdzenia przez PLL LOT SA listu przewozowego. Integralną częścią zawarcia umowy o przewóz jest pobranie opłat za przewóz, opłat manipulacyjnych, zaakceptowanie do przewozu przesyłki nietypowej , w tym specjalnej i zarezerwowanie miejsca. Niezbędne jest również dokonanie odprawy pirotechnicznej i celnej przez nadawcę lub agenta. Umowa o przewóz trwa do momentu dostarczenia przesyłki do odbiorcy lub momentu odprawy celnej w porcie międzynarodowym i podlega warunkom, o których nadawca jest informowany przez adnotację na odwrocie listu przewozowego. Dla przyjętego towaru PLL LOT SA wystawia lotniczy list przewozowy Air Waybill. Jest on jednocześnie świadectwem zawarcia umowy o przewóz, dowodem przyjęcia przesyłki do przewozu, rachunkiem za przewóz oraz zbiorem wskazówek dla personelu i przewoźników co do obsługi, wysyłki i dostar-.

(3) ReJ.:u/w:je prawtll' (/ot}'cz,ące dzia/a/l1m:ci pr;:eWOZOH'l'j. ... czenia towaru. Lotniczy list przewozowy moł.e być używany do przesyłek pojedynczych oraz skonsolidowanych. Dla pojedynczych. znajduj'lcych się w przesyłce skonsolidowanej, konsolidator uż,ywa własnego listu przewozowego tzw. House Air WaybiJl (HAWB). Przesyłka lub jej część nie może być przyjęta do przewozu. jcżcli list przewozowy nic został wystawiony i podpisany przez nadawcę i PLL LOT SA lub osoby przez niego upoważnione. Osoba przyjmująca przesyłkę i wystawiająca list przewozowy powinna uzgodnić z nadawcą: zawartość przesyłki. rodzaj opakowania. port przeznaczenia. formę zapłaty. a ponadto powinna dokładnie sprawdzić wagę przesyłki i jej wymiary. liczbę sztuk. stan opakowania 161. Przesyłka musi być tak opakowana. aby podczas transportu łotniczego nie uległa uszkodzeniu. Opakowanie powinno być zabezpieczone przed dostępem do zawartości przesyłki. ochraniać zawartość przed uszkodzeniem oraz zapobiegać wyrlildzeniu szkody statkowi powietrznemu i znajduj'lcym się na jego pokładzie osobom i rzeczom. Osoba wystawiająca łist przewozowy ma obowiązek odmówić przyjęcia przesyłki towarowej do przewozu łotniczego w wypadku gdy: - zawartość przesyłki nie nadaje się do transportu lotniczego. - rozmiary przesyłki nie odpowiadaj'l możliwościom załadunku łub waga. przekracza dopuszczalny nacisk na. podłogę. samolotu. zgodnie z danymi zawar-. tymi w instrukcji wyważania i załadunku poszczególnych typów samolotów. - zawartość przesyłki wskazuje na jej specjałny charakter. a nic dokonano ••. rezerwaCJI, -. przesyłka. tranzytowa (transferowa) nie posiada potwierdzonej rezerwacji. całej. trasie. Ostateczne przyjęcie przesyłki towarowej do transportu łotniczego zakoń czone jest dostarczeniem jej do magazynu. gdzie podlega dalszym operacjom związanym z jej okresowym przechowywaniem. a następnie operacjom zała dunkowym. Zasady przyjmowania przesyłek towarowych do przewozu odbywają się na podstawie instrukcji opracowanych przez PLL LOT SA dła wewnętrznych potrzeb III. Trzeba jednak stwierdzić. że procedury te nie odbiegaj') od tych. które są stosowane w krajach Unii Europejskiej. ponieważ punktem odniesienia. na którym opierają się instrukcje. s') dokumenty stosowane i respektowane we wszystkich krajach Unii Europejskiej. na. 4. Przewóz towarów warunków obsługi. wymagalących. szczególnych. Do przewozu Połskimi Liniami Lotniczymi przyjmowane "I równic>. towary specjałne. Do grupy przesyłek specjalnych. wymagających szczególnych warunków obsługi zalicza się 131:.

(4) Li,\'i,hka· K" .\:I/ i (' r: ,. CIIO/clt'a. - towary wartościowe (V AL), - towary niebezpieczne (DG), - towary łatwo psuj"ce się (PER), w tym: żywe organy ludzkie. krew (LHO). kwiaty. żywe rośliny (PEF), żywe zwierzęta (A VI). zwłoki ludzkie (HUM), przesyłki ciężkie (HEP). produkty żywnościowe (EAT). Do ogólnych wymagań przy przewozie towarów wymagaj')cych szczególnych warunków obsługi zalicza się: - korzystanie z publikacji lATA (np. T ACT) w cz;!sie akceptacji przesyłek do przewozu. aby upewnić się,jakie ograniczenia oraz obowiązuj'lee procedury, dokumenty i przepisy prawne występują w kraju tranzytowym i docelowym. - zapoznanie się z informacjami zawartymi w dokumentach przewozowych (Air Waybill Cargo Manifest) oraz w innych dokumentach obowi<)zuj'lcych w przewozie przesyłek wymagających szczególnych warunków dotYCZ'lcych obsługi , przechowywania i powiadamiania odbiorcy. - posll;powanie ściśle według wskazówek zawartych w dokumentach przewozowych (Air Waybill Cargo Manifest) oraz w innych dokumentach dotyczących przewozu przesyłek wymagających szczególnych warunków obsługi, jeżeli są określone oraz zgodne z procedurami zawartymi w lATA (np. Airport Handling Manual), - uprzedzenie całego personelu zajmującego się obsługą tego typu przesyłek o przewozie przesyłki i jej rodzaju oraz wymaganiach co do jej obsługi. Osoba sprawująca bezpośredni nadzór operacyjny nad obslug') przesyłek ponosi odpowiedziałność za właściwe przekazywanie informacji na ten temat, - konieczność odpowiedniego oznakowania i opakowania wc właściwy sposób dla danego rodzaju towaru przesyłek wymagajqcych szczególnych warunków zgodnie z wymaganiami instrukcji obowiązujących w tym zakresie, - obowiązkowe powiadomienie kapitana samolotu o przewozie przesyłek wymagających szczególnych warunków obsługi na podstawie dokumentu Special Load-Notification to Captain (NOTOC), - obowiązkowe wysłanie do ponu docelowego depeszy po starcic samołotu przez Station Managera PLL LOT SA łub osobę przez niego upoważnion" , informuj"cej o obecności takiej przesyłki na pokladzie samolotu za pomocą odpowiedniego dla danej przesyłki kodu oraz poprzez podanie numeru bagaż. nika, do którego załadowano przesyłkę.. 5. Procedura akceptacll do przewozu samolotami PLL LOT SA materiałów niebezpiecznych Szczególnym rodzajem przesyłek wymagających specjalnej obsługi są materiały niebezpieczne, dla których została opracowana oddzielna procedura z uwagi na konieczność zachowania najwyższych środków bezpieczeństwa. Zasady i procedury przewozu materiałów niebezpiecznych samolotami PLL LOT SA zostały uzgodnione pismem z dnia 05 XI 1998 r. przez Główny.

(5) Inspektorat Lotnictwa Cywilnego oraz wprowadzone do użytku slużbowego w Polskich Liniach Lotniczych LOT SA zarz'ldzeniem prezesa Zarzqclu z dnia 24 XI 1998 L131.171. Materialy niebezpieczne w nomenklaturze lotniczej to substancje, które podczas transportu mogq spowodować znacz,-!ce zagroż.cnie dla zdrowia, bezpieczeństwa lub mienia. Dokumentami odniesienia. na których opiera się opracowana procedura, są. II I: - ICAO Technicallnstructions, - aneks XVIII do konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, - lATA Dangerous Goods Regulations, - Airport Handling Manual, - instrukcja operacyjna PLL LOT SA, - TAC T Rules, - procedura PO-5/cargo. Procedura akceptacji do przewozu samolotami PLL LOT SA przesyłek zawierających materiały niebezpieczne zawiera pięć' glównych, integralnych etapów. Pełny schemat procedury akceptacji do przewozu lotniczego materiałów niebezpiecznych przedstawia rys. I. Pierwszy etap polega na zgłoszeniu przez klienta potrzeby przewozu przesyłki zawieraj'lcej matcrial niebezpieczny (DG). Rezerwacja jest przyjmowana przez przewoźnika, którego reprezentantem jest Biuro Cargo lub działaj'lcy w jego imieniu agent. Obowiązkiem osoby upoważnionej do dokonania rezerwacji jest sprawdzenie, czy deklarowany przez klienta materiał oraz jego ilość jest dopuszczalna do przewozu zgodnie z przepisami lATA oraz przepisami kraju nadania, państw tranzytowych i kraju docelowego. W przypadkach w"tpliwych, dotyczących przepisów, pracownik dokonujący akceptacji kontaktuje się z pracownikami Systemów i Procedur (AFP), które "I odpowicdzialne za ostateczn" interpretację przepisów dotYCZ'lcych materiałów niebezpiecznych. Jeżeli dany materiał nie jest dopuszczony do przewozu na podstawie któregokolwiek z wyżej wymienionych przepisów, rezerwacja nic zostaje przyjęta. Drugi etap polega na sprawdzaniu dokumentów. W tej części procedury następuje akceptacja przesyłek z materiałcm niebezpiecznym. Akceptacj'l tabl mogą zajmować się wyłącznie pracownicy, którzy posiadaj'l uprawnicnia do obsługi tego rodzaju przesyłek zgodnie z wymogami lATA. W momencie gdy osoba upoważniona uzna, że deklarowany towar nie jest materiałem niebcz~ piecznym zgodnie z definicją lA TA DGR i wzbudza wqtpliwości, że jego wła ściwości mogłyby stanowić niebezpieczeństwo w transporcie lotniczym, wówczas przewoźnik żąda od nadawcy i sprawdza Kartę Charakterystyki Materiału, tzw. Material Safety Data Shcct (MSDS). W trzecim etapie procedury dokonuje się analizy, czy wyżej stawiane wymagania zostały spełnione przez nadawcę przesyłki, a następnie pracownik kontroluje, czy rezerwacja jest potwierdzona na całej trasie. Jeżeli nic, wówczas osoba upoważniona nie akceptuje przesylki do przewozu do czasu potwierdzenia rezerwacji..

(6) Ma/f.:or::.ata. Usi,iska-Ku.\~flierz,. Agnie.\·z.ka Cholewa. Działanie Zgłoszenie. potrzeby przewozu materiałów nichezpiennych. Czy towar do puszczony?. " NIE. Odmnwa przewozu. TAK. •. rezerwacja. Wstępna. Teleksy do innych przewoźników. TAK Sprawdzenie dokumentów Czy dokumcl lIy spełniaj;} wy! nogi?. NIE. Odmowa akceptacji. \. TAK. ANIE. Czy wszystk(l jest zgodne . . lOT" ~. . z procedur" i przCfJ!Saml. Odmowa ak~cptacji łub konsultacja z pracownikami Systemów Procedur. \ TAK. Fizyczna kontroła przesyłki: - opakowanie: oznakowanie i stan opakowania - waga opakowania przesyłki - sprawdzenie aktywności (jeśli jcst radioaktywna) Czy opakowania spełniają wymogi?. NIE. ( TAK Czy rezerwac'ja potwierdzona jest na calej trasie?. Odmowa akceptacji. "NIE. (. Odmowa przewozu. "-. TAK Wystawienie AWB. SporZ:jdzenie. Przyjęcie. do magazynu, lak011l'Zcnie pron.'su akceptacji. Rys. I. Procedura akceptacji do prI.ewo/.u Zródlo; (1(.. Chc~k.Listy. materiałów. niebezpiecznych.

(7) · d:.iaJalllo.ki. Kolejnym etapem jest wypelnienie listu przewozowego (AWB), za które jest odpowiedzialny przewoźnik - Biuro Cargo lub dzialający w jego imieniu agent handlingowy (operacyjny). Wypełnienie Check-Listy to ostatni, czyli piąty etap kończący procedurę akceptacji do przewozu samolotami przesyłek zawieraj"cych materiały niebezpieczne. Zadaniem pracownika wypełniajqcego Check-Listę jest sprawdzenie: - czy dekłaracja nadawcy zoSlała prawidłowo wypełniona, - czy łist przewozowy (AWB) posiada informację o przewożonym materiałe niebe7.piecznym, - czy opakowanie spełnia wymogi zawarte w instrukcji pakowania (Packing Instruction), - czy spełnione zostały szczegółowe wymagania pal\stw i przewoźników.. 6. Przewóz. materiałów. radioaktywnych. Zasady bezpiecznego przewozu materiałów radioaktywnych opracowuje Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) . Zalecenia MAEA '" przyjęte przez wszystkie międzynarodowe organizacje zajmujące się transportem, również przez lATA. Opakowania zawierające materiały promieniotwórcze muszą być magazynowane, ładowane i transportowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Szczegółowe przepisy dotyczące transportu materiałów radioaktywnych zawarte są w Dangerous Goods Regułations (DGR), natomiast transport materiałów radioaktywnych samołotami PLL LOT SA regułują "Zasady przewozu materiałów radioaktywnych w bagażnikach pojazdów powietrznych" z dnia 9 IV 1992 r. 18]. Materiałem radioaktywnym z punktu widzenia ww. przepisów są substancje promieniotwórcze o aktywności przekraczającej 70 kBq /kg. Zgodnie z międzynarodową kłasyfikacją wprowadzoną przez ONZ stanowi'l one siódmą kłasę materiałów niebezpiecznych. Dła potrzeb łotnictwa materiały radioaktywne w załei.ności od dawki promieniowania podziełone zostały na trzy kategorie: Category I White, Category II Yellow, Category III Yellow. Opakow'lIlia oznaczone nalepkami Category I mogą być ładowane w nieograniczonych iłościach i nie podłegaj" zasadzie separacji. Przesyłki te nie posiadaj" żadnego Transport Indeks (Indeksu Transportowego) (TI = O). Opakowania znałepkami Category II i Catcgory III muszą być umieszczane w odpowiedniej odległości od kabiny pasażerskiej i pokładu samolotu, także od siebie. Całkowita liczba opakowań i kontenerów na pokładzie danego samołotu musi być tak ograniczona, aby łącznie ich "Transport Indeks" nie przekraczał dopuszczałnych wartości. Suma TI w samołocie pasażerskim nie może przekroczyć 50. a najwyższa wartość TI pojedynczego opakowania nie przekracza łO. Zasady przewozu opakowań i kontenerów z materiałami radioaktywnymi przedstawiono w tabeli ł..

(8) Lisi/hk(l - Ku ,~ l1ierz.. Tabela I . Zas;'ld y przewoz u opakow;łli i kontenerów. I. maleriałami. Agllies:ka Cholewa radioaktywnymi. Dopuszczalna suma Tnmsport Indeksów Rodza i kontcnera luh samolotu. przn.::w(\z bez ograniczell .. Exc1usivc. llSC". przewóz na warunkach "Exclusivc LISC". Illilleria! nicr07.S7i.: ze pi aIny. Illtltcrial rozslCl.cpial ny. nicHl lSzC7.cpialny. n)zszc zcpiulny. 50 50 50. 50. -. -. 50 50 50. bez ogmniczc-ń bez ograniczeń. J(Xi'. Mał y. kontener cargo Ou].y kontener cargo Salllolot pasiI7.i..'rs ki Samolot cargo. ~()(). materiał. materiał. 10. " dla materiałów radioaktywn ydl przewożonych samolllh:: m pasażerskim nic na zasadzie "Exclusi"c usc" sum a Transp0l1 Indeksów materiałów nicrozsi'xzcpialnych nic może bYl' wic;ksl.a niż 50 Zród!,,: I Ri.. C hociai. przewóz materialów radioaktywnych nie odbywa się w sposób systematyczny z uwagi na niewystarczaj'jq liczbę zamówień na tego rodzaju uslugi.to jednak zasady jego tran sportu i sposohu postępowania z nim na calej trasie przewozu są zgodne z zaleceniami Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. co świadczy o tym. że są one akceptowane przez wszystkie mię dzynarodowe organiz.acje zajmujące się transportem lotniczym.. 7. Podsumowanie Niezwykle ważnym problemem w transporcie lotniczym jest uwzględnienie faktu. że wlaściwości fizyczno-chemiczne i toksyczne materialów niebezpiecznych oraz radiologiczne materialów promieniotwórczych stwarzaj'l szczególne zagrożenie utraty zdrowia. a nawet życia dla osób uczestniczących w calym la,icuchu przewozowym . Dlatego te ż niezbędne jest dostosowanie krajowych aktów normatywnych dotyc zących tej wymagającej grupy przesylek do zaleceń zawartych w dokumentach Unii Europejskiej. Należy stwierdzić , że polscy powietrzni przewożnicy dążą do zbliżenia procedur do wymagań respektowanych w innych krajach i śledzą prowadzone od kilku lat prace nad nowelizacją prawa lotniczego. poniewai. jedynie ten dokument może jednoznacznie uregulować procesy tworzenia. stosowania oraz aktualizowania norm i zaleceń technicznyc h w przewozach lotnicz.ych. Tylko nowe procedury. uw zg l~dniające postanowi enia konstytucji, przepisów Unii Europejskiej,jak również systemu konwencj i chicagowskiej, mogą doprowadzić do stworzenia ujednoliconego systemu wymogów technicznych stosowanych w międzynaro dowym i krajowym transporcie lotniczym . Taki system będzie mógl odpowiednio reagować na zmiany zmierzaj'jce do zwiększenia bezpieczeństwa operacji lotniczych ze wskazaniem na procedury dotyczące grup towarów wymagających szczególnych warunków obslugi. Również istotne jest ksztal-.

(9) d::.ialalno.{:c i. towanic wysokiej św iad o mości wśród pracowników działów operacyjnych konieczności przestrzegania reżimu wymagań zawartych w inslrukcjach operacyjnych, Slanowiących () sposobie POstępowania z materiałami niebezpiecznymi w cełu zapewnienia prawidłowości wykonanej usługi na całej trasie przewozu lotniczego.. Literatura III Instrukcje Operacyjne PLL LOT SA dotYCI'.ącc akc.:eptacji do przewozu samolotami przesyłek zawieraj~I(,;ych matcri:lły niebezpieczne, Materiały operacyjne LOT, 199M . [21 Konwencja Warszawska z 1929 L, opublikowan:t w 1933 L (Dz,U, nr H, poz . 49), (31 Pismo Głównego Inspektora Lotnictwa nr GLC -L-4/504/908 z dnia 5 XI 199M L uoty I:Z~CC zasad i procedur przewozu materiałów niebezpiecznych samolotami PLL LOT SA. /41 Prawo przewozowe z 15 XI 1984 r. (Dz.U , nr 53 z 28 XI 1984 L . poz . 272 ze "I.m,"/. 26 X t'l'l4 L) . 151 Protokót Haski z 1963 L (Dz.U. nr 33). /61 Rozpurz;jdzcnic Minislr:1 KOlllunibcji dotycz'lec przewozu lotnio.ego osób i towarów z21 VI 1985r. (71 Zarzqdzenie Prezesa Zarz<ldu 'I. dnia 24 XI 1998 r, uOlycz<}ce przewozu materiałów niebezpicl'znych samolotami PLL LOT, Materiały operacyjne LOT, 1998 . [81 Zasady przewozu mat eri;l ł ów radioaktywnych w bilgażllikuch pojazdów powietrznych " dnia 9 IV 1992 L. Matcrial y operacyjne LOT. 1992 .. Regulatlons Concernlng Cargo Carriage In Alr Transport The paper prcsents the co nve ntion and olhcr normative documcnts, on which air transport activities ol' Polish carricrs me based. Thc procedures ot" taking on (.~ argos are prescnted, attention being focused on the transportation of goods requiring special service conditions, including uangerous materials - radioactivc materiais in particular. The ncccssity for eSlablishing new air laws which would rnakc il possiblc to adjust Ihe Icchnical requiremcnts to thosc useu in international air transport, ilnd which would improve the safety of air transport oper~ltions. is stressed..

(10)