Othniel Charles Marsh (1831–1899) we Wrocławiu – mało znany okres w życiu wybitnego paleontologa

Othniel Charles Marsh (1831–1899) we Wroc³awiu

– ma³o znany okres w ¿yciu wybitnego paleontologa

Tomasz Skawiñski

Othniel Charles Marsh (1831–1899) in Wroclaw – a little known period in the life of an eminent palaeontologist. Prz. Geol., 68: 559–560.

A b s t r a c t. Othniel Charles Marsh was one of the most eminent 19th_{-century palaeontologists in the United States.}

He is probably best known for his participation in the Bone Wars and his presidency in the National Academy of Sciences. Lesser known is the fact that he received a significant part of his palaeontological education during his studies in Germany. He spent several months in 1864 and 1865 in Wroc³aw (Breslau by that time), studying under Ferdinand Roemer, Adolph Grube and Johann Goeppert. Despite the relatively short period spent in Wroc³aw, it had a large effect on Marsh. It probably indirectly led him to conduct palaeontological fieldwork in the American West (which resulted in discoveries of numerous Mesozoic and Cenozoic reptiles and mammals) and strongly influ-enced his views on biostratigraphy.

Keywords: biostratigraphy, history of palaeontology, Ferdinand Roemer, Johann Goeppert, University of Wroclaw

Othniel Charles Marsh (1831–1899) jest uznawany za jednego z ojców amerykañskiej paleontologii krêgowców i jednego z najwybitniejszych paleontologów XIX w. By³ pierwszym profesorem paleontologii w Stanach Zjedno-czonych i przez dwanaœcie lat (1883–1895) pe³ni³ funkcjê prezesa Narodowej Akademii Nauk (National Academy of

Sciences). Rozg³os przynios³y mu wieloletnie badania

dinozaurów i zaciek³a rywalizacja naukowa z wybitnym paleontologiem Edwardem Drinkerem Cope’em z Filadel-fii. Mniej znany jest fakt, ¿e kariera Marsha rozpoczê³a siê podczas jego kilkuletnich studiów w Niemczech – w Berlinie, Heidelbergu i Wroc³awiu (wówczas Breslau). Mimo i¿ okres, który Marsh spêdzi³ w ostatnim z tych miast, by³ stosunko-wo krótki, istotnie wp³yn¹³ na dalszy rozwój jego kariery.

WCZESNA M£ODOŒÆ

Othniel Charles Marsh urodzi³ siê w 1831 r. w rodzinie Caleba i Mary Marshów, dwa lata po swojej siostrze, Mary. Jego matka zmar³a na cholerê w sierpniu 1834 r., gdy Oth-niel mia³ nieca³e trzy lata. Marshowie na kilka lat przenieœli siê z Lockport, gdzie mieszkali, do Danvers (obecnie Peabody w Massachusetts), jednak jakiœ czas po powtór-nym o¿enku ojca powrócili do Lockport. Othniel Charles Marsh uczy³ siê w Wilson Collegiate Institute w Wilson w latach 1848–1850, a póŸniej krótko w Lockport Union

School. Po otrzymaniu przechowywanych dla niego

oszczêdnoœci Marsh postanowi³ udaæ siê na studia do

Phil-lips Academy w Andover. Ukoñczy³ je w lipcu 1856 r.,

uzy-skuj¹c prawie ka¿de mo¿liwe wyró¿nienie (Schuchert, 1939). Wieœci o dobrych wynikach Othniela w nauce dotar³y do jego wuja, George’a Peabody’ego. Zadowolony z tego Peabody, mieszkaj¹cy wówczas w Anglii bardzo zamo¿ny finansista, pomóg³ siostrzeñcowi w op³aceniu kosztów nauki. Marsh podziêkowa³ wujowi i napisa³ mu o chêci rozpoczêcia studiów na Uniwersytecie Yale w New Haven. Peabody zgodzi³ siê pokryæ czesne (Parker, Parker, 1997). W 1860 r. Marsh skoñczy³ studia humanistyczne na Yale, jednak nie planowa³ dalszej kariery w tej dziedzinie. Otrzy-ma³ stypendium Berkeleya, które wi¹za³o siê z konieczno-œci¹ pozostania na Yale na okres od jednego do trzech lat.

Kolejne dwa lata Marsh, maj¹cy ambicjê, ¿eby zostaæ profesorem, spêdzi³ w nowo otwartej Sheffield Scientific

School (znów za zgod¹ i przy wsparciu Peabody’ego), gdzie

studiowa³ przede wszystkim pod kierunkiem Benjaminów Sillimanów (chemików, ojca i syna), mineraloga George’a J. Brusha i geologa Jamesa D. Dany.

STUDIA W NIEMCZECH

Po dwóch latach w Sheffield Scientific School Marsh zdecydowa³ siê na kontynuowanie studiów za granic¹ – prawdopodobnie pod wp³ywem Brusha, który sam studio-wa³ kiedyœ w Niemczech (Schuchert, 1939). Po uzyskaniu zgody wuja w listopadzie 1862 r. wyruszy³ do Europy.

559 Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 7, 2020

1

Wydzia³ Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wroc³awski, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wroc³aw; tomasz.skawinski@uwr.edu.pl Ryc. 1. Othniel Charles Marsh po roku 1865. Domena publiczna

Fig. 1. Othniel Charles Marsh after 1865. Public domain

Przed dotarciem do Niemiec zatrzyma³ siê w Londynie, gdzie odwiedzi³ Peabody’ego. Przez kilka nastêpnych mie-siêcy, do marca 1863 r., studiowa³ na Uniwersytecie Berliñ-skim – mineralogiê u Gustava Rosego, chemiê u Heinricha Rosego i mikrogeologiê u Christiana Gottfrieda Ehrenber-ga. To w³aœnie w tym okresie Marsh pozna³ Edwarda Drin-kera Cope’a – swego póŸniejszego arcywroga, który tak¿e przebywa³ wówczas w Berlinie. Nastêpnie przeniós³ siê do Heidelbergu, gdzie pobiera³ nauki u chemika Roberta Bun-sena, mineraloga Johanna Bluma i fizyka Gustava Kirch-hoffa.

Mentor Marsha z Uniwersytetu Yale, James Dana, zasugerowa³, by Marsh skoncentrowa³ swoje studia na paleontologii. Po spêdzeniu lata w Szwajcarii Marsh powróci³ wiêc do Berlina, by tam przez rok kontynuowaæ naukê w tej dziedzinie (Schuchert, 1939). Objêcie profesu-ry na Yale nie by³o mo¿liwe w 1864 r., wiêc Marsh posta-nowi³ (za zgod¹ wuja i przy jego wsparciu finansowym) przed³u¿yæ pobyt w Niemczech i udaæ siê na studia na Kró-lewski Uniwersytet Wroc³awski (Universitas Litterarum

Wratislaviensis). W dalszym ci¹gu utrzymywa³ listowny

kontakt z wujem. To z Wroc³awia 21.10.1864 r. wys³a³ do Londynu list, w którym dziêkowa³ za ca³e dotychczasowe wsparcie i wyrazi³ nadziejê, ¿e zdo³a uczyniæ dla nauki tyle co on – list ten by³ odpowiedzi¹ na pog³oski o przejœciu Peabody’ego na emeryturê (Parker, Parker, 1997).

Marsh by³ pierwszym amerykañskim studentem we Wroc³awiu, przez co budzi³ pewne zainteresowanie wœród innych studentów, jednak nie przeszkadza³o mu to. Na Uni-wersytecie Wroc³awskim kontynuowa³ swoj¹ paleonto-logiczn¹ edukacjê, studiuj¹c przede wszystkim pod kierun-kiem paleozoologa Ferdinanda Roemera, zoologa Adolpha Grubego i paleobotanika Johanna Goepperta (Schuchert, 1939). Mimo i¿ Marsh spêdzi³ we Wroc³awiu zaledwie oko³o pó³ roku, pobyt ten istotnie wp³yn¹³ na jego dalsz¹ karierê i pogl¹dy na pewne kwestie naukowe. Wiosn¹ 1865 r. Marsh na krótko powróci³ do Berlina, a w lipcu 1866 r. zosta³ na Uniwersytecie Yale profesorem paleontologii (pierwszym w Stanach Zjednoczonych).

WROC£AWSKI WP£YW

Marsh ciep³o wspomina³ swoich wroc³awskich profe-sorów mimo krótkiego pobytu w tym mieœcie. Jednemu z gatunków sylurskiej g¹bki nada³ nazwê Brachiospongia

roemerana na czeœæ Roemera, którego badania rzuci³y wie-le œwiat³a na pawie-leozoiczne g¹bki (Marsh, 1867). Podczas

jednego z wyk³adów we Wroc³awiu, na którym Marsh by³ obecny, Roemer poradzi³ swoim studentom, by nie tracili czasu na pracê w terenach gêsto zaludnionych – z paleonto-logicznego punktu widzenia najbardziej obiecuj¹ce s¹ nie-zbadane pustkowia, takie jak Dziki Zachód Stanów Zjednoczonych. Roemer mówi³ to na podstawie w³asnych doœwiadczeñ – sam prowadzi³ tam badania geologiczne i paleontologiczne w latach 40. XIX w. (Wallace, 2004). Podczas innego z wyk³adów Marsh us³ysza³ od jednego ze swoich profesorów, ¿e koñ jest darem Starego Œwiata dla

Nowego, a koniowate nie wystêpowa³y w Ameryce do

cza-su przywiezienia ich tam przez europejskich kolonizato-rów (nie jest sprecyzowane, czy wyk³ad ten odby³ siê we Wroc³awiu ani kto go prowadzi³, jednak opis sugeruje, ¿e zosta³ wyg³oszony najprawdopodobniej w 1865 r., a wiêc gdy Marsh studiowa³ na Uniwersytecie Wroc³awskim). Dopytany, profesor stwierdzi³, ¿e doniesienia na temat ame-rykañskich koniowatych s¹ tak nieprecyzyjne, ¿e nie maj¹ wiêkszej wartoœci naukowej (Marsh, 1878).

Po powrocie na Yale Marsh zacz¹³ zg³êbiaæ temat oso-biœcie. Wzi¹³ sobie do serca radê Roemera i eksplorowa³ g³ównie tereny Dzikiego Zachodu. Ju¿ pierwsze wyprawy skutkowa³y opisaniem kilku nowych gatunków, a do 1892 r. – kilkunastu kolejnych. £¹cznie Marsh podwoi³ liczbê opi-sanych gatunków amerykañskich koniowatych (które nie by³y wcale tak s³abo poznane, jak sugerowa³ to niemiecki profesor) i udowodni³, ¿e grupa ta wywodzi swój pocz¹tek w³aœnie z Ameryki (Wallace, 2004). Do 1874 r. Marsh uczestniczy³ w wyprawach osobiœcie, póŸniej (po nieprzy-jemnych doœwiadczeniach podczas wyj¹tkowo mroŸnej jesieni) zaprzesta³ tego, opieraj¹c siê na licznej siatce asy-stentów i informatorów.

Nied³ugo póŸniej, wiosn¹ 1877 r., Marsh otrzyma³ list zawieraj¹cy ofertê sprzeda¿y olbrzymich koœci wydoby-tych w pobli¿u Denver. Jego wspó³pracownik, Benjamin Mudge, naby³ je i wys³a³ do New Haven, a nastêpnie sam zacz¹³ eksplorowaæ okolicê w poszukiwaniu innych skamie-nia³oœci (póŸniej do tego zadania delegowano równie¿ jego studenta, Samuela Wendella Willistona). Pracowano inten-sywnie, w poœpiechu i nie zawsze uczciwie – koœæmi dino-zaurów by³ te¿ zainteresowany Cope, a Marsh nie chcia³ pozwoliæ, by jego dawny przyjaciel, a obecnie znienawi-dzony rywal, opisa³ wiêcej gatunków od niego. Przez piêt-naœcie lat zaciek³ej rywalizacji (która przesz³a do historii jako wojny o koœci) opisano 136 gatunków dinozaurów, z czego Marsh nazwa³ 80, wœród nich tak znane, jak

Allosau-rus, ApatosauAllosau-rus, BarosauAllosau-rus, BrontosauAllosau-rus, Diplodocus, Stegosaurus czy Triceratops. Trudno przewidzieæ, jak

poto-czy³by siê dalszy rozwój paleontologii krêgowców w Stanach Zjednoczonych, gdyby Marsh nie pos³ucha³ Roemera i nie rozpocz¹³ poszukiwañ na Dzikim Zachodzie.

Wroc³awski wp³yw by³ równie¿ widoczny w pogl¹dach Marsha na biostratygrafiê. W jednej ze swoich ostatnich prac, opublikowanej zaledwie kilka miesiêcy przed œmier-ci¹, Marsh okreœli³ siebie jako wiernego ucznia Goepperta,

jednego z ojców paleobotaniki (Marsh, 1898). W œlad za

Goeppertem do koñca ¿ycia uwa¿a³ (nad czym ubolewa³ póŸniej jego biograf i dawny wspó³pracownik Charles Schuchert), ¿e roœliny nie s¹ szczególnie wiarygodne w biostratygrafii – du¿o bardziej nadaj¹ siê do tego bezkrê-gowce, a jeszcze bardziej – krêbezkrê-gowce, zw³aszcza ssaki (Marsh, 1898). Warto zauwa¿yæ, ¿e podobne podejœcie – przypisuj¹ce szczególn¹ rolê biostratygraficzn¹ szcz¹tkom du¿ych krêgowców – by³o stosowane równie¿ m.in. przez Georges’a Cuviera, który udowodni³ wymieranie gatun-ków (np. Racki, Lucas, 2020).

LITERATURA

MARSH O.C. 1867 – Notice of a new genus of fossil sponges from the Lower Silurian. Am. J. Sci., ser. 2, 44: 88.

MARSH O.C. 1878 – Introduction and succession of vertebrate life in America. Pop. Sci. Month., 12: 672–697.

MARSH O.C. 1898 – The comparative value of different kinds of fossils in determining geological age. Am. J. Sci., ser. 4, 6: 483–486. PARKER F., PARKER B.J. 1997 – Educational philanthropist George Peabody (1795–1869) and first U.S. paleontology professor Othniel Charles Marsh (1831–1899) at Yale University. Educational Resources Identification Center, Waszyngton.

RACKI G., LUCAS S.G. 2020 – Timing of dicynodont extinction in light of an unusual Late Triassic Polish fauna and Cuvier’s approach to extinc-tion. Hist. Biol., 32: 452–461.

SCHUCHERT Ch. 1939 – Biographical memoir of Othniel Charles Marsh (1831–1899). Natl. Acad. Sci. U.S.A. Biogr. Mem., 20: 1–78. WALLACE D.R. 2004 – Beasts of Eden. Walking whales, dawn horses, and other enigmas of mammal evolution. Univ. California Press, Berkeley. Praca wp³ynê³a do redakcji 29.04.2020 r.

Akceptowano do druku 25.05.2020 r.

560