Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem województwa małopolskiego

Pełen tekst

(1)2003. Beata Kulisa Kat.oI,a 1Ic..... I.. 1 I 0,.......11. Prxed.l.b'.,atw. Barbara Siuta Kat.oI,a l"u.",I"1 I O'•• n....11 Przed.l.bl.,.tw. I. W.t., Przez dlugi okres gospodarki poszczególnych krajów świata polączone byly handlem towarami i usługami. Od kilkunastu lat mechanizm ten wspierany jest w znacznym stopniu przez inwestycje zagraniczne. będące w chwili obecnej czynnikiem dynamizującym powiązania gospodarcze na świecie'. Inwestycje zagraniczne. wraz z kredytami zagranicznymi. należą do zewnętrz nych źródel finansowania dzialalności przedsiębiorstw. Obok innych form internacjonalizacji działalności stanowią szczególną formę doplywu kapitalu dla kraju importującego . Zachodzące przemiany gospodarcze na gruncie polskim stymulują naplyw bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Polska oraz poszczegółne jej regiony. przy niewielkiej konkurencyjności gospodarki. cierpią na niedostatek wewnętrz nych źródel finansowania. W fazie nieustającej transformacji odczuwalne są wciąż ogromne potrzeby kapitalowe. Napływają one za pośrednictwem korporacji transnarodowych w ramach poszczególnych branż. co umożliwia także transfer technologii. know-how oraz wyspecjalizowanych technik zarządzania. l Między narodowe. stol'u"ki gospodarcze. praca zbiorowa pod red . A . Budnikowskicgo i A. Kawcckiej.Wyszkowskicj,PWE. Warszawa 1997,5.120..

(2) Bema Kulisa, Barbara Siwa Możliwością dalszego rozwoju w perspektywie polączenia się z Unią Europejską jest zapewne restrukturyzacja, która wymaga dużych nakladów inwestycyjnych. Dlatego w celu przyspieszenia naplywu obcego kapitalu niezbędne stalo się stworzenie odpowiednich warunków oraz ujednolicenie zasad funkcjonowania przedsiębiors tw z udziale m kapitalu zagranicznego (Dz.U. nr 60. z 1991 r., poz. 253) . W wyniku zapoczątkowanych przemian spoleczno-gospodarczych w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych ubieglego stulecia oraz stworzenia warunków dla zagranicznych podmiotów gospodarczych do inwestowania w naszym kraju systematycznie wzrasta zaangażowanie obcego kapitalu w polską gospodarkę . Celem oceny tego zaangażowania przedstawiono na rysunku I skumulowane wartości inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 1989- 2000 w walucie USA'.. 500c0 , .. ----------------.-.----------.--.----- - - - --.----.-------- , ~(~). +..... .....-._ ... ... . . . . . . _.. . .. . . . . . ... _ ._.......... _. . . . .........._. ._. __..._-. lO (m t · ... . . . . ..... .. ..-.. . ... ... - ..-.. -...........- .. ... ........ . ...-...--.. -........ -. -...-.-.---.. 20000. t--.. . --..-------.-.-.. -.. -.-.-..---..--------------. lO 000. t---.---------.----------,. o +-- - - r - - --" "-r-. -. -. -. -. -. -. Rys. I . Skumulowane wartosci inweslycji zagranicznych w Polsce w talach t989- 2000 w mln USD ŻrÓ<.Jlo:. opracowanie własne na podstawie danych PAIZ na kon iec czerwca 2000 r.. Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosla w 1989 r. 8 mln USD, w 1990 r. już 105 mln USD i. stopniowo wzrastając. na koniec czerwca 2000 r. osiągnęla wielkość 43 000 mln USD. Przebieg krzywej wzrostu skumulowanych wartości inwestycji zagranicznych w Polsce wskazuje na powolny wzrost tych wartości w latach 1989-1995 oraz ich znaczną dynamikę w latach 1995-2000 .. ~. Ministerstwo Gospodarki. PAIZ.. Bezpośrednie. czcrWt:a 2000 r., Warszawa 2(X)O, mzd. 7.. inwestycje zagraniczne w Polsce na koniec.

(3) inwestycje zagraniczne ... Należy zauważyć, że otwarcie polskiej gospodarki dla inwestorów zagranicznych nastąpiło już w latach 1986-1988. W tym okresie następował rozwój tzw. spółek mieszanych joinT vell/ures. w których występowały przedsiębior stwa państwowe z udziałem zagranicznym nic przekraczającym 49% . Prawo 100% udziału zagranicznego w spółkach zapewniała już ustawa o działalności gospodarczej z 23 grudnia 1988 r., wprowadzając równocześnie automatyczne "wakacje podatkowe" oraz częściowe zwolnienia celne. Pewne ograniczenia. w rozwoju spółek zagranicznych w Polsce odnosiły się jeszcze do konieczności uzyskania zezwolenia na utworzenie takiej spółki oraz transferu zysków. Lecz już ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym z dnia ł4 czerwca ł991 r., nowelizowana następnie w latach 1995- 1996, wprowadziła dalszą liberalizację w tym zakresie. Wymienione uregulowania prawne, zapewniające tak korzystne warunki funkcjonowania spółek zagranicznych, skutkowały wlaśnie wzrastającym zaangażowaniem kapitału zagranicznego w polską gospodarkę, co zobrazowano na rysunku I. Trzeba jednak zauważyć, że nowo powstające spółki krajowe nie miały tego rodzaju udogodnień. w szczególności w zakresie ekonomicznym.. 2. Struktura aektorowa zagranIcznych Bezpośrednie. bezpośrednIch. Inweatycll. inwestycje zagraniczne w Polsce w podziałe na sektory według Europejskiej Klasyfikacji Dzialalności zestawiono w tabeli I. Z analizy danych zawartych w tabeli I wynika, że zrealizowane w Polsce w latach 1989-2000 inwestycje dotyczyły w kolejności przede wszystkim: -dzialalności produkcyjnej (46,7%), w tym głównie w odniesieniu do artykułów spożywczych, sprzętu transportowego i wyrobów z surowców niemetalicznych; - pośrednictwa finansowego (23,7%), - handlu hurtowego, detalicznego i napraw (9,7%), - budownictwa (5,8%), - transportu i łączności (5,6%). Nie inwestOwano natomiast praktycznie w rolnictwo oraz górnictwo i kopalnictwo. Na tej podstawie można stwierdzić, że zagraniczny kapitał inwestował w Polsce przede wszystkim w działalność przynoszącą stosunkowo szybko spodziewane zyski. Na uwagę zasługuje przy tym mało znaczące zaangażowa nie tego kapitału w maszyny i urządzenia oraz metale i przetworzone wyroby z metali. Wykaz łO największych inwestorów zagranicznych zestawiono w tabeli 2..

(4) Beata Kulisa. Barbara Siuta Tabela I. Inwestycje zagraniczne w Polsce wedlug podzialu na sektory zgodnie z Europejską KlasyfikacJ'l Dzial"lno,ci na 30 czerwca 2000 r. r --. - - - - - - -- . - , - - -. - -.--,--- --. , Udz;al. Inwestycje zrealizowane (mln USD). Sektor działalności. Sekcja EKG. -. , - - --. -. Plany inwestyc yjne. ( w %). ~----~1------~r_-~2~-_r--~3--+_-~4,_Działalność. produkcyjna.. w tym:. _ . . _ _ _ _ . . •• _0 _ _ .••• • ' .. _'_ .. _. _ _ _ _ •. _. •. _. _._ ... _ . _ .••• _ •. _. ~--- -. ---- ---------_. _ _ .- •. • _. 46,7. .• . _ _ . _ . _ _ • _ _ ._. _. artykuły s pożywcze. _ . - -.. -. 18 177.9 _ . . __ _ _ _. ---.-- - - - - - --. •• _ _ ••• _ - - - -. •••. •• .•..•..•.... _.. _. __ o . . . _. . . . ... ~_. .. ~.. _. •• _.. .. ' ._ . ..... __ __ _ _ . . . . . . . . ___ ._.. _. .. . .. _. •• • • • •. _.. •••. __ o. - - ______ • • __ • __ . _ . . . . . .. . • ___ _. l 062,4. (24_~ ). 11.5 ··. 966.9. _ . __ . . . . _ _ . - -- - . - , _ . _ .. 4454.6. sprzęllranspnrtowy. •• · ••• _- _ •. • .. • _. _- •• 0 •• _ _ ••••. • • ..... _...... " .••..• 0 ••• ' ••• _ _ . 0 . _ .... • . _..... _• . •.•• _ _ _. -'. _. • _ ___. 12 .2 (26.2). 4 755.9. - - - _ ._ • • _ - ••• - - •••• - - - - - - - - - - - - _ . _. . . .. 5476J. •• , _ _ _ • •• • ••• __ ._._._ •• ___ . . . . .. 0 ' .. . . . . . . . . , ..••• •.......... . " . 0 _ ' . _ • • 0 •• •• ·•···· ·. - wyroby z pozostałych surowców l l78 _~ 2263.9 5.8 (12_~) niemetal icznych f---- ----. - - ..-- . .-. ·-1- - --·---- urLądzenia elcktryczne i optyczne I 669.0 4 .3 (9 .2) 416.2 -_._._--_._--_._ .. _--_._._-------- ..---- -_.. ------ _..- .-.._-----_._--- ._--- -- ---_.. ....-.-._..- - ----- .. _-.-" .. _..-------- ........._-_._-.------papier, działalność publikacyjna J 443.8 :' ,7 (7,9) 431.3 i poligraficzna ... 0.·-·- ._ ... ___ .. __ .... _. __ ... ........__ .__ .. _..... _. ___ .. _ ._... _. _____ ..._....... _. ~.--..... -.- -.,- - --1--.. . ......--.---.-.-........_., ...........-...3,4 (7,) - chemikalia i wyroby chemiczne l 325 .0 --_._- ...__._. 447 .6. . ... .. _---,---------_.- -.-.- .--_.--------_ ....,. -.. -----_._---_.-..._. ..._--.- --_._-207 _~ - maszyny i ur/. ądzenia gdzie indziej 1.4 (2.9 ) 532.1 nic sklasyfi kowane _. ~._. o. •. -. -. .. .. . - ••••• • • - -. . .. - . -. • • • •••• - •• -. .... .. • • • • - . - .. - -. . . .. __ __. __. ---- . _ ~---- --_._. ..... _ . . _._ . _ . _ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . _. .. _ . . . . . ... . . _ •. •• _ ••• , . . . . . . . . . . . . . . . . _ _ _ . . . . . . . . . . . ". • ••• _.. • ___ •• _ . . .. . . . ....... . . . . . . .. ... .. • •• ' ". ••• _ •• __ •••• _. .... o _ _ . . . . . . . _ _ . _ _. ..... ,. . .. .. . _ . . . . . . . . . _. _ _ . . . . . .. _. _. _. . . . _ _ . ... _. -_. ••• _. . •••. _ ..... __ ... ". ••••• • _ _ •• • • _ . _ . . . . . . _ . ___ •. 1.2 (2.6) 251,4 - wyroby Z gumy i tworqw sztucznych 467 ,2 0_. __._..... ___ .. _ ..... __ . __ ._._ ........ _ --- ._._--'-- -'..- -----------_ ... _.- metale i przetworzone wyroby 200.1 383.4 1.0 (2.1) z metali - produkcja gdzie indziej me sklasy· 1.0 (2.1) 263 380.4 fikowana ._---_. _......_-_._ ..-- _ _. __.. .. - .,,--_ _-_..._---_._-_ _-_.._._--------- --_._.----_ ..._._•.•.._-- produkcja Ikanin i wyrobów 246.7 0.6 (1.4) 32.7 ~_._. _____ _ _ • -. -. _. •. _. ·. •• - __ -. _. -. _. • . , • ._ -. .. ... . . 0' _ _ '. •. . • _ . . . . . _._ •• _ .. o. ··.·~····.. .o _. ••. ~. .. ..•. ,. ~_. _. o. ,. _.. ~. ·. ~-- .----. ~._. • • _ _ • • • o. _ _ • • _ . _. . . . . . . .... . . . . . . . o •• •. o .. o'.. . . • . . . . . •. . . . . . . . . . . . . . ... . . . 0. _ • __ _ _ .. ~- -. --~ -----. ... , . ,.,. • • , ... . . .. 240. • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ..... , . . . . .. o .. ·. . . . . . __ •. ._ ... _ .... __ . • .... - skóra_ ~:".E0by _7::...'k.~r,_ _______ _. _. . _ . _ . _• • • _. . _. __ _ .• • _._ ••• _ _. ... .. _ _ _ . . __ . . . . ._. . . __ • _ _ •••• . _. • ... . .. - drewno i wyroby z drewna .. .. . . ....... " " . .. _. .... _--~--- - _._._-- --- -_. wł ókienniczych. __. .. ..... . , . . . . .. .. - - - -- - -- 1--- -- - 0.6. O"". •• _. __ •• . . . . . .. __ 16.9. ._ . . . . . . . . . . . . . . . . .. (1,3). . . . . . ... . .. ....... .. . .. . ". • •. 36.2 .. • _ •• • 0. .... .. .. _. .... _... ...... . . ._ . . . . .. ... ......... ....... .. ....... . . .. _. •• __ •. ....!!..::.O~-"(O:..:.:..:l)~l-. _ _--'-O:':~__I. ___.. Pośrednict wo. finansowe 9218 ,6 23.7 ł 473 .6 ----.--.y.....------------.-.-.. . .-------.--...----- f-----.-----... ---- ---.----... -_.-.--....--.--------Handel hurtowy i detal iczny, 3791,1 9,7 1767.0 napraw)' ·0__ ·_·- --..·.. _..·_-_ ...... _..... _·_·_--,_.·_ ..._..•. __ ._.. _._ ....... ____ ......". __ ..... _._. _ ·..·__...·...·......_...•. _._._0 .... __ ·__ .· ._._ •. _ ... _...._...._____ ._ .. ..... 0_ .. ___ .... . . _._.._.. _. ____ .•........,... Budownictwo. . . . . _ - - _ . _ - - - - - . _ _ . _ . _ . _ - -- - _ . - - - __ _. o. _ _ _ _. 2 254 ,8. _ _ _ __ •• _ _ _ _. _. ___o. 5,8. _. .. ~. .. _. -~-------. ._. ._.__. 841. ________ • • • _ _ . _ • • _ • • ~ __ • _. __ • • _. Te.n'pan; lącznośt 2181.7 5.6 656.5 -------.-.... ------- ....- -----.-.. -.--..-.-----f-----------------.-- .•.--- ..-.-- ... ~ .. -.--- .-.~ . Dzialalnosc usługowa. komunalna l SKS,2 4,1 479.1 r.-i·-indywidualna - --·--- ._.__····· _·_ · _·· __ Zaopatncnic w cnerg i~ 788. 1 2 1111.0 elektryczną, gaz i wodę -. M. _ _ _ · ·_·_ · __ _ · _ _. . ___. ._~. __ _. ._ -. ____ o . -. ._._.. _ . . . ___ -. _____ _ _ _ . _ • • • _. ~. ._ -. •• _ _ _ ••. - • __ • • ________ _ o • •. .o'_ ••. .. . - -. - . - . -. - - • . - - -- --. . ______ •• __ •• _. __ • _____ . .... Hotele i restauracje _.. .. . .. , ...... _ ......... ...... . .... _ • • • • o . . . . . . . . ... . . . . . _ ._ . . . _._. _ ..- . ...... . . ' o ... o • • ·. ...... . . . . . ................ ' ". .. ...... _. . • __. • _ . •. ~. . • ••" . ' .. Rolnictwo. • ••• ..•••• . _ . • . _. _ •• _ • __ • . •. - - - . - - - - - - - . - - -. - -. ___ ._ . . _ . . - '" • • " • .•.. _ . •• -. . • • .. ___ . _ • • • • • _ . _ • • _. " ...... _ ... • . _ . ,. _._.__. ._ ... . . . . . . . . , " _. . y _ _ _ • _ __ _ • _. • • • • . • • • .. _. • . •••••.. ~o. •••• _. _. . . . . . . .... __ • . • • • •. 30.1. • •_. -. . __ . __ ... _._. _ ... • _ . " " , , " . .. - . - _ . _ - _ •• -. . . . _. _ _ .•.. ~_. .. ••. _ -. . - _ . -- . - . -. o __. ~. ... __ ••• .... 225.2 • ..... •.. •. 0,7. . .. _ ..... _. ..... • ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. • . .. 210.1. 1_ ______________ _. 68 ,3 . • . _._ . . . . . . . . . . . . . . ". -. 1.4. •• o... • ... • .. 269.6. Górnictwo i kopalnictwo ". -.. 537.1 .... _ .... _ ... _ ....... . . . . . . . . . . _. Obsługa ni e ruchomo ści, d z ialaln() ~ć zWIązana l Jlr~wadlxnicm intcrcs()w . •. ~. --. 4.4. 0,2 .. • ___ • • • _ . _ . . . . _. ..•. o. _. __ ._ . . . . . . . _ . . . . . . .. • ... 0. • • • • • • • • •••• _ . . . . . . . . . . . . . . ". 8. ...... . .. .... .. ..

(5) Bezpnsrednie imvesly(je zagrllllil:znf.,.. cd. tabeli I Łączne. I. ,•. inwestycjc powyzcJ. 38 902.5. I mln USD. . _____ • __ •• _ _ . _ • • w _ _ _. • _ _ _ _ _ • __ _. · __. .. . S7Alcunkowe inwcstycje ponrl.cJ I ..mln USD. .~_. _--_.. _._--. Ogółem. Ż,ódlo:. --_._ --_. _. --_. ._- -. -. --. ...... __ o. .. _.,,~~-~ .-. - .,,----. -. wartości. ,.~. .. ---------_ ._.. __. ._---. .. indywidualni inwestorzy zagraniczn i wedłu g skumulowanej. inwestycji na 30 czerwca 2000 r.. _. ... , " ..... ................. ... ---- .............. _.," ........ '". pochodzenia. 1552.3. Korca. .. --- -"---'- .. ... 4 -----...Vivendi _._--"" ...._,., ... - -.---'''- ..... _'...-._'' ... ----_ Unilt:d Pan-Europc 5 Communications 6 UniCrediro Italiano -_ _--- _._ .. _,, _._ ... --------- _._ ..... --~_. ~, -_._~- ---. ,"_. ..." ... ... " ...... " .........................." .".... "" .. .......... .. ,,'. ... _...... .. ". .......,." , .... "" .... ". Bran?a Motoryzacja. Budownictwo . .. Handel. I usługi. ..."" "'"" ,,... Motoryzacja. ------_ ... ,,,',, . " .. "" ..... ,--.,. Włoc hy. 1545.9. .. Kraj. zainwestowan y (w mln USD). Daewoo. 2 .. Fiat _.. 3 RAO Gazprom. ._------. ----. przetwórczej w nawiasach podano udział w inwestycjach tej sekcji.. Inwestor. "-,,. --_._---- ---. 43 017.3. działalnosci. Najwięksi. Lp.. .. .." .. -----_._-. __o. Kapitał. " ",. .. dane PAIZ IUl koniec czerwca 2000 r.. Tabela 2.. I. __ __ ... '_ ._------_. __. ._._ . ._.. ,_._-_ ._ - -~ -. 4 I 14 .8. w Polsce. w działa ch. II. ~. - _ •• _ . -. 4. J. ... _.. _--_ ....... "". .. ...... .......... --_._------Budownictwo I 204.2 Rosja --_._--_.. _._--- -----------_ ------ ........ -- .... _- --------- .. "-".. .._-----._-- Media, rozrywka 1200.0 Francja _________ .... ,. ,_ ... ,.' .... ___ 'O -_ --- ---- ,." .. _..... ". ... _'O--- ------- . . ....... " ......... _--- ---- ... ..... -- ... ... _..... _-_ .. _-- _.... _.... _......... _,,-- _....... Telekomunikacja Holandia I I 19.6. -_ ._- -- - ----~- -----. _- ------ - - -_.~ ,,~-_ .. -~. ... --.. ._ -~------,, -~.. ..... _. --. ........ ,. ,. - ~-----. -- ". Bankowo śC ----_.._. . ---_.._------. I()(X) .O Bank o wo ść 7 Baycrische Hypo.und Nie mcy Vcreinsbank AG __.... ---_. __ ._-_._._--_. .......-._---- ---_._---------_.. ., _._..'O_.- . -- __ ..." _" __ •• _.•__________,,_ --- '--' Bankowość 747 8 . Citibank USA ._. ---- ------ --------_._._--------. ._. ---_.--_.. _-- -----_. 9 AlIicd Irish Bank 703 Irlandia -.Inwestycje __.....__...__ .. -..kapitałowe _-----_._.---------, ---_ .."._-------- - .,--_._'.._ --- ------" -,- " ........... ------_ _------ _. -- _ .... -"---.- - .-.--_._--,-------_._Międ zynarodowy Ubezpieczenia lU EBRD 60 ł ,4 ... _.~ - -. __. .. ._ -_.,,-. 1045.3. Włochy. -~._ ----- ------_._.-. _ ... __. ... .--... ----~_._-. __ 0 _ _ -. ~. Źródło : jak do .abeli I.. Jak można zauwa żyć z zapisów w tabeli 2, największym inwestorem w Polsce jest koreańska firma Daewoo, która dotychczas zainwe st ow ała 1552.3 mln USD w przemysł motoryzacyjny. angażuj~c s i ę równocześnie w budowniclwo , ubezpieczenia, handel i u s łu gi. a tak że w produkcję maszyn i aparatury elektrycznej. posiadając udziały w ponad 30 polskich zakładach. Na drugim miejscu ulokowała się włoska firma Fiat. z kapitałem zai nwestowanym 1545,9 mln USD, która obok motoryzacj i inwesluje w sek tor bankowy i ubezpieczeniowy. Następne w kolejności firmy zagraniczne według zainwestowanego kapitału powyżej 1000 mln USD to: rosyjski RAO Gazprom zaangażowany w budownictwie, francuska firma Vivendi. klóra wyk upił a akcje Elektrim Telekomuni-.

(6) Beata Kulisa, Barbara Siuta. kacja, holenderska United PanEurope Communications, która kupiła udziały platformy Polskiej Telewizji Kablowej oraz zainwestowała w polski przemysł medialny' . W bankowość zainwestowała włoska firma UniCredito Italiano, przejmując ponad 50% akcji PKO SA, oraz niemiecka firma Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG. Trzy ostatnie z wymienionej dziesiątki największych inwestorów to: amerykański Citibank, inwestujący w banko wość, podobnie jak irlandzki Allied lrish Bank , który posiada 80% akcji Banku Zachodniego i około 60 % akcji Wiełkopolskiego Banku Kredytowego SA, oraz międzynarodowa firma EBRD, która lokuje swoje kapitały w ubezpieczenia i bankowość'. Jak wynika z tej charakterystyki lokowania swych kapitałów w Polsce przez największych inwestorów, z wyjątkiem koreańskiej firmy Daewoo i rosyjskiego Gazpromu, którzy inwestowali w Polsce głównie w rozwój przemysIu i budownictwa, pozostali inwestorzy w mniejszym lub większym stopniu inwestowali w takie branże , jak bankowość . ubezpieczenia, rozrywka i media oraz telekomunikacja, które to branże stosunkowo łatwo przynoszą spodziewane korzyści ekonomlczne. Inaczej mówiąc, w Polsce ulokowany zo s tał kapitał pochodzący przede wszystkim z krajów Unii Europejskiej oraz z USA . Świadczy to O dużym zainteresowaniu polską gospodarką podmiotów gospodarczych z tych krajów, które upatrują dla siebie spodziewanych korzyści ekonomicznych. Podobnych korzyści dopatrują się także inni inwestorzy z pozostałych krajów, wymienionych w tabel i 3 . •. 3. Pochodzonlo Kapitał. kapitału. zagranicznego. zagraniczny zaangażowany w Polsce w wysokości 43 017,3 mln USD pochodzi z 35 krajów od 840 różnych firm. W tabeli 3 zestawiono bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce według krajów pochodzenia kapitału. Z analizy danych zawartych w tabeli 3 wynika, że największe pozycje udziałowe stanowi kapitał pochodzący z takich krajów, jak: USA (ł 6,5%), Niemcy (16,0%), Francja (10.5%), Holandia (9.5%), Włochy (8,4%) oraz Wielka Brytania (6,8 %), łącznie około 68%. Na uwagę zasługuje również liczba inwestorów z poszczegółnych krajów. Przodującymi w tym zakresie są takie kraje, jak: Niemcy (189 firm), USA (128 firm), Francja (70 firm), Włochy (67 firm), Holandia (58 firm), Szwecja (48 firm), Wielka Brytania (36 firm), Austria (34 firmy) i Dania (30 firm). Cechą charakterystyczną inwestycji zagranicznych w Polsce jest także ich wzrastająca koncentracja w pewnych regionach kraju . Ponad 65 % inwestycji zagranicznych w Polsce skoncentrowanych jest w pięciu następujących woje3 Ibidem. 4. Ibidem ..

(7) Bezposrednie . ,w, Tabela 3. kapitału.. .... Be zpośredn ie. inwestycje zagraniczne w Polsce slan na 30 czerwca 2000 r. Kapitał. Lp. l. -t. Kraj pochod7.cnia. USA. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Il 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25. Niemcy. 26. C7~e hy. 27 28 29 30 31 32 33 34 35. Chiny Lichtenstein RPA. Francja Holandia. Wiochy Wielka Brytania Międzynarodowe. Korca. Szwecja Rosja Irlandia. Austria Szwajcaria. Dania Belgia. Japonia Norwegia Portugalia. Hiszpania Finlandia. Kanada Chorwacja. Turcja Izrael Australia. Luksemburg Malezja. Cypr S ł o wen ia. Tajwan Grecja. według. zainwestowany. wartosć. udzia ł. skumulowana. (w %). 63965 6234,4 409 1.1 3714.7 3273.8 2646.1 2617 ,6 161 7,4 1302,0 1249.\ 813 .7 770,4 709.8 537,1 469.8 361.6 350.3 3195 296 ,1 258 255.3 173 100.1 83.4 68 51.2 45 29.5 25 l I .6 In.7 7.2 6 5.7 1.5. 16.\ 16 105 9.\. 8.4 6.8 6.7 41 3.3 31 2.1 2 I ,8 1.4 11 0.9 0 .9 0.8 0.8 0 ,7 0,7 0.4 0,3 0.2 0,2 0.1 0 ,1 0.1 O O O O O O O. krajów pochodzenia. Liczba inwc;:storów. 128 189 70 58 67 36 20 5 48 2 3 34 16 30 23 12 15 4 7 20 21 2 4 5 3 4 2 3 l 2 l 2 l I I. Razem inwestycje. l mln US D Szacunkowe inwestycje poniżej I mln US D. 38902,5. Ogółem. 43017.3. powyżej. w Polsce. Żródło : jak do tabeli I.. 411 4.8. 840.

(8) Beata Kulisa, Barbara Siwa. wództwach: mazowieckim (25.83% BIZ). śląskim (13.25% BIZ) oraz wielkopolskim (10.7% BlZ) . Wojewód ztwo malopolskie zajmuje wysoką . szóstą lokatę (tab. 4). Wart ość inwestycji w przeliczeniu na jednego mieszkarlca wyniosła w grudniu 1999 r. 933 USD. Tabela 4. Struktura. bezpośrednich. inwestycji zagranicznych w Polsce w podziale na. województwa - stan na 30 czerwca 2000 r. Liczba lokalizacji. opolskie podlaskie. 649 333 269 218 176 151 150 104 10 I 62 61 55 52 52 41 39. 25.83 13.25 iO.70 8.67 7.m 6.01 5.97 4.14 4.02 2,47 2,43 2.19 2.07 2.07 1.63 1.55. Suma. 25 13. -. Lp.. mazowieckie. I 2 3 4 5 6 7 8. ś ląskie. wielkopolskie dolnoś ląs kie. pomorskie maloJXllskic łódzkie. 9. 10 II 12 13 14 15 16. Udział w. ogólnej sumie lokalizacj i. Województwo. ku ja wskn-pomorsk ie zac hodniopomorsk ie lubel skie podkarpackie warmińsko-mazurs kie. lubuskic św iętokrzyskie. Źródło : dane PAIZ, www .paiz.gov.pl. Województwa opolskie i podlaskie cieszą się najmniejszą popularno śc ią wśród inwestorów zagranicznych. gdyż ich łączny udział stanowił niewiele ponad 3% inwestycji w kraju (tab. 1). Oznacza to. że rozmieszczenie inweslycji zagranicznych w Polsce wskazuje na ich szczególną koncentrację w du żych aglomeracjach miejskich .. 4. Struktura I rozmiary Inweatycll zagranlunych oraz Ich udzlal w rO:IWolu gOlpodarczym wolewództwa maiopolakiego Raport obrazujący mapę ryzyka inwestycyjnego w Polsce umieszcza województwo małopolskie w klasie A - obszarów o najkorzystniejszym klimacie inwestycyjnym' . ~. luwestycje l.ag r(Ulia.ne 1997. s. 2.. IV. ",oj . krakowskim. Podstawowe fak ty , VRG Strategy. Kraków.

(9) •. •. Atrakcyjność chlonność rynku,. inwestowania w regi onie malopolskim określają wysoka dobrze rozwinięta infrastruktura komunikacyjna oraz latwość pozyskiwania wykwalifikowanych kadr korzystających wcześniej z szerokiego zaplecza szkól wyższych i ośrodków naukowo-badawczych. Dogodny klimat inwestycyjny powoduje rozwój instytucji otoczenia biznesu obejmującego firmy consultingowe, banki oraz jednostki badawczo-rozwojowe. Otoczenie biznesu to także instytucje . przedsiębiorstwa oraz organizacje, które w swojej statutowej dzialalności zajmują się aktywizacją malych i średnich firm, inicjowaniem przedsiębiorczości, tworzeniem nowych form dzialalności gospodarczej, ale także wspieraniem finansowym projektów gospodarczych tworzą cych nowe miejsca pracy'. Ten szeroki zakres uslug przyczynia się w dużej mierze do ciągle zwiększa jącego się zaangażowania kapitalu zagranicznego w województwie malopolskim, powodując pojawianie się wciąż nowych inwestorów na rynku . Poziom inwestycji zagranicznych do końca 1997 r. wynosi I 1.4 mld USD. Wedlug PAIZ waność ta osiągnęla w Pol sce kwotę 20,6 mld USD . Oznacza to, że w skali kraju udzial inwestycji zagranicznych w województwie malopolskim ksztaltowal się na poziomie 7,3 %. W 1997 r. po raz pierwszy wartość naplywu kapitalu zagranicznego do województwa krakowskiego przekroczyla 500 mln USD. Stanowiło to kontynuację obserwowanego w ciągu trzech poprzednich lat trendu szybkiego wzrostu owego kapitalu. Warto przypomnieć, że suma inwestycji zrealizowanych wKrakowskiem do 1994 r. wlącznie wynosi la zaledwie 175 mln USD' . W grudniu 1999 r. calkowita wartość bezpoś rednich inwestycji zagranicznych na terenie regionu malopolskiego osiągnęla wysoką wartość - prawie 3 mld USD (rys. 2). Udzial województwa malopolskiego stanowi 7,7 % inwestycji zagranicznych w Polsce. Waność zainwestowanego kapitalu zagranicznego w latach 1998-1999 przekroczyla lączną wielkość inwestycji zrealizowanych do końca 1997 r. Znacząco przyczynil się do tego rok 1999 z ponad 30% (882 mln USD) wzrostem w stosunku do roku poprzedniego (660 mln USD)' . Większość kapitalu zagranicznego dotyczy inwestycji na zakup udzialów i akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. lub też inwestycji typu greeJ/field illwestment. Na koniec 1999 r. ich wartość stanowi la 20% wszystkich inwestycji zagranicznych w regionie Malopolski. Największe przedsięwzięcie poczyni! w tym zakresie kapital amerykań s ki wraz z budową rozlewni Coca-Coli w Niepolomicach oraz drukarni Donnelley. Do znaczących należą także wszystkie hiperpraca zbi orowa pod red . K. Budz.owskic go i S. Wydymusa , AE w Krakowie. Kraków 1998. s. 141. t. Zagadniellia }umdfll :,agrtltlicvlt'!jo.. woj. krak.owskim. Pod.\,tawowe fakty, VRG Strategia na zlecenie Wydziułu Rozwoju Gospodarczego UW w Krakowie. Kraków 1998, s. 4. II Diagnoza stanu województwa ma/opolskiego , Urzqd Marszałkowski Województwa Mało polskiego. Kraków 2(X}{) , s. 66 . 7. IlIwe.\'(wje z.agranic:.ne. IV.

(10) Beata Kulisa , Barbara Siwa. markety, stacje benzynowe, hotel Ibis należący do francuskiej grupy Accor oraz Piast wchodzący w skład sloweńskiej firmy Wawel Imos . Inwestycje greenfield to także tlenownie Praxair w Oświęcimiu i Air Liquide w Nowej Hucie, drukarnie Wall MM Gravure w Stanislawicach i Drukpress w Krakowie oraz Polska Telewi zja Kablowa, należąca w chwili obecnej do United Pan-Europe Communications (część koncernu UIH).. 3(X)(). •. •. 2500 2109 2000. 1450. t5()(). 1000. 890. ". ". 500. 1996. 1997. 1998. 1999. Rys. 2. WartoŚĆ inwestycji zagranicznych w Malpolsce w latach 1996-1999 w mln USD Zródto: jak do rysunku l . Rosnący udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych województwa wiąże się także ze zmieniającą s ię ich strukturą branżową. W regionie małopolskim, podobnie jak w calym kraju, przeważają zdecydowanie inwestycje skoncentrowane w sektorze działalności produkcyjnej . Chociaż wskaźnik ten jest nieco niższy w porównaniu z rokiem 1997 (62%),. w grudniu 1999 r. przypadało na nie prawie 50% kapitału zagranicznego (por. tab.5). Znaczący inwestorzy w ramach sektora przemysłowego zaliczają s ię do trzech działów wylwórczości,lj. wyrobów tytoniowych, artykułów spożyw czych i napojów oraz chemikaliów i wyrobów chemicznych, które w ramach sekcji działalności produkcyjnej stanowi'l6I,5%. Wskaźnik ten wykazuje niewielką tendencję zniżkową. Wysoki udział , tj . prawie. 26% B1Z (w 1997 r. 36,7%), odnotowuje się w produkcji wyrobów Iytoniowych, gdzie główną pozycję wśród producenlów zajmuje od lat amerykański koncern Philip Morris oraz duński Hause of Prince, działający w Jaworniku..

(11) •. zagralllcz,ne ... Tabela 5. Inwestycje zagraniczne w województwie malopolskim w latach 1996- 1999 we d łu g wybranych sekcji i działów EKD Kod EKD. Sekcja/Oli al. Liczba lokali zacji. 1996. 1999. 447. 1389.5. 95.5. 264,3. 232. 358. 22. wydawnicza i poligraficzna. 61,7. 110,2. 24. produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych. 4 ,5. 232,7. 27,2. 128 ,9. 15,8. 114,4. 45 ,1 I7 , I 28 35. 243, I 20.5 170,6 11 31,6 43,4. 10,1 8,3. 28,2 16,2. 6 ,8. 42 ,4. O. 89,8. Działalność. produkcyj na,. w tym:. D. 15 16. produkcja artykułów spożywczych i napojów produkcja wyrobów tytoniowych dział al ność. produkcja wyrobów i su rowców niemetali·. 26 28 G. H. I. O. Produkcja metalowych wyrobów gOIowych. Handel i naprawy. w tym: 51 52. J. cznych. handel hunowy. handel detaliczny Pośredni ctwo finansowe Hotele i rcSlauracje Transport, gospodarka magazynowa i ł ącz ność Budownictwo. 73,4. Obsługa nieruchomości. K E. i firm Zaopatrywanie w energię elektryczną. gaz i wodę. Ogóle m. 626,2. 299 1.5. 2rOOlo: opracowanie własne na podstawie informacji PAJZ. Analizując dane z tabeli 5, w porównaniu z rokiem 1997. wzrósł o 4% ponownie udział sektora artykułów spożywczych i napojów. Z końcem 1999 r. szaco-. wano go na poziomie 19% . Na ponad ćwierćmilionowe inwestycje w przemy ś le spożywczym składa się znacznie większa łiczba inwestorów. Produkcją napojów zaj mują s ię browary w Brzesku i Krakowie, rozlewnia Coca-Coli w Niepołomicach, wytwórnie wody Multivita w Tyliczu koło Krynicy oraz Eden Springs w Czatkowicach koło Krzeszowic..

(12) Beata KulislI , Barbara Siuta. Do czołowych producentów wyrobów cukierniczych zalicza się Lajkonk Snacks w Skawinie oraz Dahli Kuchen w Chrzanowie . W porównaniu z poprzednimi latami ciqgle widoczny jest wzrost udziału sektora produkującego chemikalia i wyroby chemiczne. Wysok'l drugą pozycję (16.7 % BIZ) zagwarantowały kontrakty Zakładów Farmaceutycznych Polfa z chorwacką Plivą oraz nowa wytwórnia włoskiej firmy Molteni Farmaceutki w Krakowie, budowa tlenowni dla Huty im. T. Sendzimira przez francuski Air Liquide , a także wybudowane przez amerykańską firmę Praxair zakłady separacji powietrza dla Firmy Chemicznej Dwory w Oświęcimiu . Kapitał zagraniczny dominuje tak że na małopo lskim ry nku prasowym . Główną rolę odgrywa tutaj niemiecka grupa Passauer Neue Presse, dyspo nująca dwiema dużymi drukarniami prasowymi Drukpress oraz Centrum Prasowo-Poligraficzne' . Charakterystyczny i wymagający szczególnej analizy jest znakomity udział inwestycji zagranicznych w województwie mał o polskim w sektory będące "lokomotywą" myśli technolog icznej . Dlatego, aby zachęcić inwestorów zagranicznych do ciągłego angażowania środków w działy nowej technologii, dnia 14 października 1997 r. powołano na okres 12 lat specjalną strefę ekonomiczną, firmowaną przez samorząd lokalny, oś rodki akademickie oraz kapitał prywatny . Wraz Z u stanowioną na gruntach o łącznej powierzchni 66.480 l ha strefie położonej na terenie miasta Krakowa, powołano w celu za rządzania "Centrum Zaawansowanych Technologii - Kraków" Sp. z 0.0., z siedzibą w Krakowie"' . CZT wydaje inwestorom zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w strefie, które są następnie pod stawą do korzystania przez nich z programu pomocy publicznej w formie ulg podatkowych . Do strategicznych celów Krakowskiego Parku Technologicznego należy: - wspieranie restrukturyzacji przem ys łu Małopolski , - inspirowanie powstania innowacyjnych przed s iębiorstw, - usprawnianie transferu technologii. - komercjalizacja rezultató w badań naukowych krakowskich wyższych uczelni i instytucji badawczych" . Krakowska Strefa Ekonomiczna jest jedną z trzynastu powolanych przez RM na terenie i, tak jak kilka pośród nich, nie spełnia pewnych postanowień obowiązujących w krajach Unii Europejs kiej. Pierwszym bowiem warunkiem jest spójność geograficzna obszaru. na którym powstaje strefa ekonomiczna, korzys tająca póżniej z pewnych subsydiów . Warunek drugi to niski rozwój gospodarczy terenu, określany na poziomic 85%. Diagm':a ... . s. 67 - 69 . lU Rozporqdzcnic Rady Minist rów z uniu 14 października 1997 r., w sprawie ust anowienia specjalnej strefy ekonom icznej w Kmkowic, Dz. U. nr J 35 z dn ia ~ I paźd zierni ka 1997 f " poz . 912. li. 1\. hllp:/Iwww.czu.:c .pl/hlm/i nfH .hlm.

(13) BezpoJredflie inWl'Jty(j e :.agrallic:,m>... ś redniej. krajowej PKB oraz wysoka stopa bezrobocia (minimum 110% śred niej krajowej) ". Województwo malopolskie, a tym bardziej samo miasto Kraków, należy do silnych gospodarczo regionów Polski. Wytwarza bowiem 7.4 % PKB, co plasuje go na 4 miejscu w Polsce, a stopa bezrobocia jest niższa od ogólnopolskiej, stanowi'lc w marcu 2000 r. 11,1 % . Województwo należalo do trzech województw O najniższej stopie bezrobocia w kraju. Biorąc pod uwagę wspomniane kryteria, powstanie Specjalnej Strefy Ekonomicznej w rejonie Krakowa nie jest do końca uzasadnione. Sprzeczny z przepisami WTO jest także przedzial czasowy określaj'lc y dzialalność polskich stref. Z wyjątkiem Technoparku Modlin i Krakowskiego Parku Technologicznego, powolanych na okres 12 lat, pozostale, wedlug Rozporządzeń, przekraczają kryterium 5 lat czterokrotnie . Podobnie jak w przypadku innych stref. atrakcyjność inwestowania na obszarze krakowskiej strefy ekonomicznej związana jest z szeregiem preferencji określonych w Rozporządzeniu. Należą do nich m.in. : ulgi w podatku dochodowym, ulgi inwestycyjne dla podmiotów gospodarczych posiadających także siedziby na obszarze Krakowskiego Parku Technologicznego, podwyż szenie stawek amonyzacji, zwiększenie wartości inwestycji poprzez wliczenie niektórych dodatkowych koszt ów, transfer wyników badań naukowych, doradztwo w zakresie technologii i techniki produkcji oraz metod zarządzania " . Park Technologiczny odniósl duży sukces. Na początku zainwestowały dwie duże amerykańskie firmy, tj. operator telekomunikacyjny Motorola Inc., wyspecjalizowany w produkcji półprzewodników, w tworzeniu środków software'owych oraz przedsiębiorstwo poligraficzne, jakim jest R.R Donelley & Sons Co . Obydwa przedsiębiors twa myślą o dalszym rozwoju. Motorola do końca 2000 r. zaplanowała otwarcie Europejskiego Centrum Oprogramowania Motorola, natomiast Donelley budowę drukarni za ok. 60 mln USD" . Charakterystyczne dla Malopolski jest inwestowanie kapitalu zagranicznego w sektor bankowy oraz sektor handlu detalicznego. Pośród 50 największych inwestorów zagranicznych w Polsce w czerwcu 1999 r. na terenie województwa obecnych było II L'. Największym inwestorem na terenie Małopol s ki jest Bayerische Hypo- uod Vereiosbank AG (por. tab. 6). Inwestor ten sprawi!, że od 1998 r. w województwie małopolskim gwałtow nie wzrósl (do 38 %) udział sektora bankowego w zaangażowaniu kapitału zagra-. 12 K . Dolniak, Gfo,;ra[ill pr: yll'ih'Fjw. SpL,t)"IIIt' 12 pai.dzicrnika 1997 ,s . 17. 1.1. "Gazela Bankowa". RoZPorzildzcnic Rady Minislrów z dnia 14 p' l żdzicrnika 1997 r.. poz. 912 .. l ~ Charaklt'rvstyka Gminy Kraków IW. .;:. stn~/)' t!kollomic:.tlt' .. Ullią Europe}.l"ką,. tlt' proht(~ I1J(hl' ogó/tlopolskich i persl't'ktyw inregmcji. rcd . nauk. A. Nehring. AE w Krakowie, Kraków 2000. s. 74-75.. 15 Wojewl jd.::tll'o mlllo{Jo!skie . P"(~/i'l gMpor!nrc.;:y. Samorz;jd Wojewód ztwa Kraków 2000 . s. 22 .. Małop o l s kiego,.

(14) Tabela 6.. Najwięksi. inwestorzy zagraniczni w województwie. Inwestor. Lp.. Bayerische Hypo- und Vereinsbank. Niemcy. 2. Philip Moms. USA. 3. Pliva. WartoŚĆ. Kraj. I. -. małopol s kim. w mln USD. 952.7 350. Chorwacja. 154. w 1999 r.. Rodzaj. działalności. Miejsce inwestycji. bankowość. BPH SA w Krakowie. produkcja papierosów. Philip Morris Pol ska SA w Krakowie. . --. -Pliva Kraków, Zakład y Farma-. -. produkcja fannaceutyków. ceutyczne SA 4. Electricite de France. 5. Rumeli. ---. 6. Coca-Cola. 7. F&P Holding. Francja Turcja. _._----USA USA. 89.8 79. produkcja energii elektrycznej i cieplnej -_ .. produkcja cementu -_.-----. Elektrociepłownia. Kraków SA. Cementownia Nowa Huta SA ----. ... _---_.._._--"•.•.._.•.•.•_..--,_..-. 74. produkcja napojów bezaIkoholowych. Coca-Cola Beverages Polska Sp. z 0,0. w Niepoł o m ic ach. 69. produkcja opakowań metalowych. Can Pack SA w Krako wie i w Brzesku. Artigraph SA. Krakowie. Pol-Am-Pack w Brzesku w. 8. Polsko-Ameryk.anski Fundusz. USA. 63,2. Przedsiebiorczości. 9. Carlsberg. druk prasy i czasopism. bankowość.. produkcja wyrobów Z aluminium. budownictwo. -. .. Dania. 61. produkcja piwa .. 10. Fortis Bank. Belgia. 58.2. bankowość. Centrum Prasowo-Poligraftewc w Krakowie Sp, z 0 .0 .. Donelly Polish-Amcrican Prinring Company. Pierwszy Polsko-Amerykaoski Bank SA . Zaklady Metali Lekkich Kety SA . Hydrolresl SA i inne - --Okocimskie Zakłady Piwowarskie SA w Brze sł.."U i w Krakowie Pierwszy Polsko-Amcrykański Bank SA w Krakowie. '". ~. "~. -- . ~. <:i. g>. g~ '"-.. ". ".

(15) II. Carrefour. 57. Francja. handel detaliczny. bJ. Carrefour Polska Sp. z 0.0 . w. ."". Krakowie. .,. ". 12. Europej ski Bank Odbudowy i Rozwoju. Międzynarodowy. 45,4. bankowość. BPH SA w Krakowie. 13. Bahlsen. Niemcy. 42,7. produkcja pieczywa cukierniczego. Lajkonik SA w Skawinie. 38 ,3. produkcja piwa. Okocimskie Zak..lady Piwowar-. 14. 15. Ikea. -. -. Szwecja. --. .. 16. Niemcy. Brau. -. -. Passeur Neue Presse. Niemcy. -. -. 36. 35 ,9. skie SA w Brzesku i w Krakowie. -. ~-. ". -.-----. wynajem powierzchni biurowej. Cracovia Business Center Sp. z 0 .0 ., Ikea Rctail Sp. z 0 .0 . handel detaliczny w Krakowie _. .. _. _ .. ---. -. druk prasy, wydawanie gazet. Centrum. codziennych. w Krakowie Sp. z 0 .0.,. ~. PrdSOwo--PoligrafłCzne. Krakowska Drukarnia Prasowa. Druk Prcss Sp. z 0.0. Polskapresse Sp. z 0.0 . . ,.Gazeta Krakowska." , Wydawnictwo Jagiellonia SA w Krakowie 17. ING Group. Holandia. 34. -- -. bankowoŚĆ. BPH SA w Krakowie, Bank Śląski. -. SA. 18. ING RR Donnelley&Sons. US A. 30. druk czasopism i książek telefonicznych. Donnclly Polish American Prinling Company w Krakowie. 19. Schmalbach Lubeca. Niemcy. 30. produkcja opakowan metaJo-wych. Whitc Cap Polska Sp. z 0 .0 .. ••. 20. USA. Praxair. 29.5. produkcja gazów technicznych. w Niepołomicach i w. - _._--- -"-". •. Praxair Polska Sp. z 0.0 . w. źródło:. hm'est)'cje zagranicZ/le czerwiec 2000.. MI. Krakowie --- --. Oświęcimiu. województwie ma/opolskim. Stan na 31 .12.1999 r., B. Domański. UJ . Rapon dla Unędu Marszałkowskiego ..

(16) Beata Kulisa, Barhara Siura. nicznego. Za sumę 600 mln USD, BVH Bank nabył od Skarbu Państwa ok . 40% akcji banku BPH SA . W grudniu ł999 r. zwiększył swój pakiet do ponad 80% akcji. BPH SAjest największym bankiem regionu. a zarazem jednym z największych w Polsce. Innym znaczącym przedsięwzięciem była inwestycja belgijskiego Fortis Bank. w wysoko ści 58.2 mln USD, w Pierwszy Polsko-Amerykański Bank mający swoją siedzibę w Krakowie . Największym ośrodkiem skupiającym usługi finansowe jest oczywi ś cie Kraków. Tutaj także swoje oddziały usytuowały ponadto inne banki, tj., Creditanstald. Deutche Bank , Raiffeisen Centrobank oraz Citibank. prowad zące swoją działalność ope racyj ną. W rozwoju rynku finan sowego, oprócz banków, coraz więk szą rolę odgrywają inne instytucje .W Krakowie bowiem działają agencje i oddziały różnych towarzystw ubezpieczeniowych. leasingowych oraz przedstawicielstwa firm audytorskich. takich jak: Pricewaterhou se Coopers, KPMG czy Deloitte & Touche. W badanym okresie przyspieszenia nabrały także bezpośrednie inwestycje zagraniczne związane z budową sieci handlowych. Wartość nakładów w 1999 r. wyniosła ogółem ponad ł90 mln US D. Chociaż udział nakładów w wartości inwestycji ogółem jest mniejszy (o 6.5 % w porównaniu z 1998 r.), to wielkość angażowanych środków w budowę hipermarketów, supermarketów oraz innych du życ h powierzchni handlowych zwiększyła s ię w ciągu ostatnich dwóch lat dzies ięc iok rotnie . Największe inwestycje w tym zakresie poc zynili inwestorzy francuscy i niemieccy. W śród ponad dziesięciu funkcjonujących obiektów handlowych o łącz nej powierzchni 2000 m branżę spożywczą reprezentują: Carrefour, Gean!. Hit oraz Biłla . OBI, Castorama oraz Ikea prowadzą s przedaż wyposażenia domu i ogrodu. Sprzedażą hurtową zajmują się Macro Cash & Carry, należące do niemieckiej grupy Metro , oraz amery kań sk ie Office Depot i Office Centre . Kapitał zagraniczny wykazuje także dużą dynamikę w budowie sieci sklepów osiedlowych, posiadających dużo więks zy zasięg. Warto tu wspomnieć o portugał skiej firmie Jeronimo Martins , będącej właścicielem 23 sklepów dyskontowych Biedronka oraz niemieckiej grupie Tagelmann, do której należą krakowskie sklepy Plus oraz hipermarket OBI ". Po objęciu 5 ł % udział ów krakowskiej sieci Major przez Austriacki Julius Meinł jedyną firmą bez udziału inwestora zagranicznego w tej branży pozostała KrakChemia . Rozwój na rynku inwestycyjnym był także widoczny w rozbudowie sieci stacji benzynowych. Swój kapitał w kwocie ponad 50 mln USD zaangażowały wielkie, św iatowe koncerny naftowe. Z koń ce m 1999 r. funkcjonowało ponad 30 punktów sprzedaży, m.in. BP, do którego należał o II stacji, Shell, Statoi\, Esso , Dca, Aral, Texaco Du Pont Conoco oraz Preem". , s. 69-70 . n Ibidem, s. 69-70 . 16 Diagnoza ....

(17) Bezpo.irednie inwestycje. •. IC <:'Ile .. .. Istotnym krokiem, poczynionym w kierunku stworzenia odpowiedniego zaplecza, także dla firm zagranicznych inwestujących w regionie,jest stworzenie w samym Krakowie ogromnego kompleksu obiektów handlowo-uslugowych, bi urowych oraz hoteli. W teren przy Dworcu Glównym amerykańska firma devcl operska Tishman Speyers Properties zainwestuje już wkrótce kwotę w wysokości 500 mln USD . W chwili obecnej Kraków dysponuje jednym budynkiem oferującym bardzo wysoki standard , Jest nim 20-piętrowy biurowiec Business Center, oferujący 12 tys. m 2 powierzchni użytkowej, wyremontowany przez szwedzki University Business Center Ltd. W 1999 r., podobnie jak w latach poprzednich, Małopolski rynek inwestycyjny zdominowały kapitały pochodzące z Niemiec, USA i Francji, z których pochodziło lącznie 74 % inwestycji w województwie. W rankingu piętnastu krajów Niemcy, poprzez zakup większości akcji BPH, zajmują pierwsz'l pozycję (41,5% udzialu) (por. tab , 7). Kapitał niemiecki obecny jest przede wszystkim w usługach (67 %). Oprócz sektora bankowego istotną rolę odgrywają lU także wspomniane niemieckie firmy handlowe oraz koncerny naftowe. W sektorze przemysłu Niemcy w znacznym stopniu ustępują kapitalowi amerykańskiemu, którego inwestycje, podobnie jak w 1997 r., stanowily 50%. Glównym inwestorem jest tutaj od 1996 r. koncern Phi lip Morris, który zakupił za lączną kwotę 350 mln USD 33 % akcji Zakladów Przemysłu Tytoniowego w Krakowie, oraz Coca-Cola , która zainwestowala do 1999 r. lącznie 74 mln USD. Wśród inwestorów amerykańskich znajdują się także firmy związane z sektorem wysokiej techniki, tj. Motorola iDelphi. Duże zainteresowanie rynkiem małopolskim wykazali także inwestorzy francuscy. Jeszcze w 1996 r. kwota 3,3 mln USD stanowi la zaledwie 0,5% wszystkich inwestycji zagranicznych w województwie krakowskim i umiejscawiała Francję na 13. pozycji pośród glównych krajów pochodzenia kapitału zagranicznego" . W porównaniu z rokiem 1996 wartość kapitału francuskiego wzrosla prawie 70,krotnie. Pierwszoplanową rolę odegrał zakup krakowskiej elektrocieplowni przez Electricitć de France, a także greenj1eld investment,l' w postaci zakładów Schneider Electric w Bukownie, Valeo w Zielonkach i Skawinie, tlenowni Alpol w Krakowie, a także wspomnianych wcześniej centrów handlowo-usłu gowych . Do większego zróżnicowania kapitalu zagranicznego przyczynily się inwestycje pochodzące z krajów europejskich. Region małopolski wyróżniają inwestycje z Chorwacji, Turcji oraz Danii . Ich udział wynosi odpowiednio 5.2%, 2,7% , 2,3%.. I II. "Małopolski. Rynek Inwestycyjny" nr 10, Agencja Rozwoju Regionu SA. Krak ów 1999. s. 8..

(18) Beata Kulisa. Barbara Siuta Tabela 7. Główne kraje pochodzenia w latach 1997- 1999 Kraj. Lp.. I 2 3 4 5 6 7 8 9 \O II 12 13 14 15 16 17. USA Niemcy Francja Chorwacja Austria. Holandia Międzynarodowy. Turcja Szwecja Wiochy. Wielka Brytania Lichtenstcin Słowenia. Dania Norwegia Belgia Korea Ogółem. kapitału. Inwestycje. zagranicznego w Małopolsce. ogółem. w 1996 r.. Inwestycje ogółem w 1999 r.. w mln US D. w%. w mln USD. w%. 461.7 153.1 150.4 123.8 51.9 47.3 45.4 45.4 35.2 9.4 9.1 5.8 5 5 4.9. 39.7 13.2 13. 748 1234,3 220,3 154 71 .8 83.6 45.4 79 46.1. 25.1 41.5 7.4 5 .2 2.4 2.8 I .5 2.7 1.5. 13 .9. 0.5. 61.9. 2.1. 1166.2. 10.7 4.5 4.1 3.9. 3.9 3 0.8 0.8 0.5 0.4 0.4 0.4. -. -. 69.1 24.5 71.4 17.4. 2.3 0.8 2.4 0.6. 100. 2991.5. 100. 2ródło: opracowanie własne na podstawie: Inwestycje 7.agraniczne w woj . krakowskim . Podstawowe fakty. VRG Strategy. Kraków 1997 . s. 9 oraz Diag"oza .... s. 72 .. Znaczne inwestycje chorwackie, a także tureckie wiążą się z nakładami pojedynczych firm przemysłowych - Pliva, Rumeli i Carlsberg. Bardziej zróż nicowane jest grono inwestorów z pięciu innych krajów (Holandia, Austria , Bełgia, Wiełka Brytania, Szwecja), na które przypadają inwestycje o wartości od 46 do 84 mln USD. Pozaprodukcyjny charakter mają przy tym głównie inwestycje holenderskie (ING Bank, Ahold, Makro), belgijskie (Fartis). szwedzkie (lkea) oraz międzynarodowe (EBOIR w BPH), austriackie i brytyj-. skie IQ. Ciągły. przyrost inwestycji zagranicznych wywiera istotny wpływ na regionalny rynek pracy. Na skutek naplywu kapitału zagranicznego w regionie rośnie także grupa przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym, co ma swoje przełożenie w ogólnogospodarczym znaczeniu tych firm. W grudniu 1998 r. zarejestrowanych było ponad 1800 spółek z obcym kapitałem . Podmioty z kapitałem obcym zatrudniały w 1999 r. ok. 5 ł tys . osób, co stanowi prawie dwukrotny przyrost w stosunku do 1996 r. Ogółem zatrudnieni. Iq. Diagn()Z'L .. , s. 7..

(19) "" -lil" ~. ~-. ". Tabela 8. Największe "Polityka") Ranking 1999. Ranking 1998. 15 69 107 130 133. 15 123 144. 172. 175. -. przedsiębiorstwa. krakowskie w 1999 r. (na podstawie rankingu przeprowadzonego przez czasopismo Przychody ogólem w tys . zl. Zysk brutto w rys . zł. Zysk netto. 38 16 396 I 264 530 971 295 831 900 824422. 373398 -41 371 -78 100 -208 29433. 267456. 17 595. 3402 320 4211 1237 1699. 634362. 63305. 40 822. 1289. Kraków SA DPA Printing Company. 365740. 53080. 33 108. 720. Sp. z O .Q .. 344 379. 35288. 24457. 800. Nazwa finny Phillip Morris Polska SA BP Poland Sp. l 0.0. i jawna Ahold Polska Sp. lO .O . BP Express Sp. z 0.0 . Plus Discount Sp. z 0 .0 . Pliva Kraków. Zakłady Farmaceutyczne SA. włys . z l. -. Zatrudnienie. Elektrociepłownia. 330. 290. 352. -. Zródło:. Raport o stanie Miasta Krakowa. 1999.. •.

(20) Beata Kulisa, Barhara Siura. w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym stanowią ok. 7% pracujących w województwie. Struktura zatrudnienia jest bardzo zróżnicowana. Zdecydowaną większo ść (28.8 %) zatrudnia po ś rednictwo finansowe. ponad połowę mniej (13.0%) przemysł i handcł (10.9%) . Osiem pośród 19 największych przedsiębiorstw w Krakowie to przedsię biorstwa z udziałem zagranicznym. zatrudniające łącznic 13.5 tys. osób (por. tab . 8) .. 4. Oczekiwania zagranicznych Napływ. .połeczeństwa. w zakresie Inwestycll. do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest nierównomierny. Inwestorzy zewnętrzni lokują swój kapitał przede wszystkim w regionach charakteryzujących się wysokim stopniem rozwoju gospodarczego. Do takich właśnie regionów zalicza s ię województwo małopołskie . okreśłane jako obszar o sprzyjającym klimacie inwestycyjnym . Świadczy także o tym pozy cja regionu małopolskiego na tłe całego kraju. a rosnące zaangażowanie inwestorów zewnętrznych zapewnia o dał s zych , szerokich horyzontach rozwoju gospodarczego województwa w tym zakresie . Na jego przykładzie m07.na śmiało powiedzieć, że skala inwestycji zagranicznych, choć z pewnością niewystarczająca,jest na pewno dość znaczna . Tak wysokie zaangażowanie kapitału zewnętrznego jest świadectwem dużego potencjału gospodarczego oraz atrakcyjności regionu. To także dowód na perspektywiczne i strategiczne zarządzanie całym województwem. Przyjmuje s ię, że inwestycje warunkują właściwy rozwój gospodarki i są niezbędne dła poprawy konkurencyjności poszczególnych jej działów. Zarówno w Polsce,jak też w jej regionach w latach 1990-2000 chodziło w szczególności o podejmowanie działan inwestycyjnych w połskim przemyśłe, w którym stopien zużycia majątku trwałego był stosunkowo duży. Stąd też pokładano duże nadzieje w zaangażowaniu kapitału zagranicznego w bezpośrednie inwestycje w Polsce właśnie w tym sektorze . Pozwołiłoby to bowiem na ukierunkowanie potencjału przemysłowego Połski w pierwszej kolejności na zaspokojenie potrzeb na wyroby przemysłowe własnego społeczeństwa, a następnie na rozwijanie eksportu tych wyrobów do innych krajów. Spodziewano się przy tym równoczesnego wprowadzenia do polskich firm nowych technologii wraz z nowoczesnymi maszynami i urządzeniami, co sprzyjałoby konkurencyjności polskich firm z podobnymi firmami zagranicznymi . Stworzyłoby to równocześnie szansę rozwoju polskiego przemysłu, li tym samym miejsca pracy zarówno dla osób zwalnianych z firm likwidowanych i restrukturyzowanych. jak i dła mło dzieży. która zakończyła naukę w różnego typu szkołach i uczelniach . Tymczasem kapitał zagraniczny był zainwestowany przede wszystkim w prywatyzację polskich przedsiębiorstw. i to głównie tych. które mogły po restrukturyzacji przynieść szybko okreśłone korzyści ekonomiczne . Wskazujq.

(21) •••. na to zarówno wyniki analizy bezpośrednich inwestycji zagranicznych w podziale na sektory gospodarki. jak i przegląd największych indywidualnych inwestorów. którzy lokowali swój kapitał w poszczególnych branżach działalności. Ostatnio inwestorzy zagraniczni ograniczają swój udział w prywatyzacji polskich przedsiębiorSlW. co św iadczy m.in. o zbliżaniu się końca tego procesu. a dałsze inwestycje zagraniczne mogą być ukierunkowane na budowę od podstaw nowych zakładów. Trzeba jednak stwierdzić. że dotychczas nie przeprowadzono analizy inwestycji zagranicznych pod kątem korzyści przynoszonych polskiej gospodarce w zakresie jej nowoczesnego uprzemysłowienia . Ocenia się szacunkowo. że budowanie od podstaw przez inwestorów zagranicznych nowych zakładów przemysłowych, które stworzyłyby nowe miejsca pracy,jest mało znaczące dla tego działu gospodarki. Budowane są natomiast od podstaw najczęściej obiekty typu markety i supermarkety przeznaczone dla potrzeb handlowych, które wprawdzie stwarzają nowe miejsca pracy u tych inwestorów. lecz równocześnie w wyniku dużych ich możliwo ści konkurencyjnych powodują likwidację miejsc pracy u indywidualnych sklepikarzy oraz w małych firmach handłowych . W związku z tym wydaje się celowe dokonanie doglębnej analizy korzyści i strat wynikających z zaangażowania zagranicznego kapitału w polską gospodarkę. LIIeratura Charakterystyka Gmin y Kraków '1(1 tle problemów ogólnopolskich i perspekt),w imeg racji Z Unią Europejską. red . nauk . A. Nehring . AE w Krakowie, Kraków 2000 . Diagnoza SIwlU wojewodllwa ma/opolskiego, Url ąd Mars za lkowski Województwa M<lło ~ polskiego, Kraków 20{)().. Do\niak K0' Geografia przywilejów. Specjalf/e strefy ekollomiczne . ..Gazeta Bankowa". t 2 paźd z iernika 1997 r. Inwestycje zagra"iCl.Ilf UJ , ....oj. krakowskim . PodJlawowe fakty . VRG Slrategia na zlecenie Wyd zialu Rozwoju Gospodarczego UW w Krakowie, Kraków 1998 . Malopolski Rynek Inwestycyjny, nr lO, Agencja Rozwoju Regionu SA, Kraków 1999. Międzyna rodowe stosunki gospocJarc:.e. pod red. A , Budnikowskiego i A, Kaweckiej ~ -Wyszko wskiej, PWE . Warszawa 1997, S. 120. Państwowa Agencja Inwestycji Zag ranicznyc h (PAIZ) . Raport pólroczny Ministerstwa Gospodarki (PAIZ) na koniec cze rwca 20<X) r. Rozporząd zen ie Rady Ministrów z dnia 14 pazdziernika 1997 r.. w sprawie ustanowienia spe-. cjalnej strefy ekonomicznej w Krakowie. Dz ,U. nr 135. poz . 912. R oz porląd ze nic Rady Min;slrów z dnia 12 pa źd z iernik ,1 1999 T.• W sprawie uSlalenia planu rozwoju Specjalnej Strefy Ekonomicznej .. Krakowski Park Technologiczny", Dz.U. nr 86. poz. 960 . Wojewód::two ma(o!>ohkie . pf{~f/I xospodarczy. Samorz~ld Województwa Małop o l ~k iego. Kr:tków 2000. Zagadni(Jllia hal/dlu zag ranicznego . pod red . K . Budzowskiego i S. Wydy musa. AE w Krakowie. Kraków 1998..

(22) Beata Kulisa, Barbara SiU/a. Forelgn Dlrect Investment In Poland, wlth Partlcular Emphasls on the Małopolska Volvodshlp In this artieJe, the authors Inok at the lega I basis (established already in 1986- 1988 ) for the open ing-up ot' the Polis h eco!1omy to foreign investme nt. These regulatio ns were subsequently liberalised in 1991 and 1995- 1996 to the bendit of investors in order to engage. them in the development of the Polish economy. II is againsI this background Ihal the aulhors descrihe the structure of foreign dircet investment in Poland by secloT, by the largest individual foreign inveslors, by country of origin of invested capitaJ, and by voivodes hip as or 30 June 2000. They foeus in particular on fo reign dircet inveSlment in the Mał opo l s ka Voivodeship, emphasising the impact or Ihese investmcnts on the regio n's eeonomic development based on selected secto rs (as per the European Classifieation of Economic Activities), deseribing the largest foreign investors in the Malopolska Voivodeship and identifying the main countries investin g capital. The authors also discu ss the largest Kraków based enterprises (by revenue) with foreign cap ital panicipation . Based on Ihe dala collccled in Iheir study, the authors cond ucI a n in ilial assessment of the aewal engagement or foreign capital, as well as the public's expeclalions in this regard..

(23)