Osuwisko w Pcimiu

H'ft'DROGEOLOGIA

l GEOLOGIA

INŻ'ft'NIERS"A

KRZYS'ZTOF JAKUBOWSKI, STANISŁAW OSTAFICZUK

Muzeum Ziemi P AN - Zakład Kartowania Geologicznego uw

OSUWISKO W PCIMIU

W

DNIACH 5-7 CZERJWCA br., bez.pośrednio po

ok~e długotrwałych opadów, .nastąpiło wiel-kie osunięcie się 'mas skalnych w Pdmiu, powiat my§lenick:i, wolj. krako'wsilde. W tydzień później autorzy niniejszej notliltki przeprowadzili piel'W'Sze w&tępne badania 111ad ttym istottnie dużym i

interesu-jącY11Il oouw.iskiem.

Osuwisko <pQ~WStało na prawym, północnym :zJbocru dOliny potolml Suszanka (,rawy dQpływ Ra~by),

w ibe:z;p<:lŚrednim sąsiedztwie miejscowości Pdm.

Objęło ono swym zasięgiem dk. 6 ha pffl 1\lprawnych,

z·niszczyło eał1kowide jeden !dom mieszkalny i na-leżą<:e do niego zabudowania ·gospodarcze oraz

za-sypało. doi'ogę bielgnącą dnem doliny. Ca!Jkowita objętość przęanieszczo.nych mas osuwiskowych wy-n(liSi dk. 600 ~o m3 •..

Celem niniĄjsze'j notatki !jest prz.edstawienie

wy-óików .Obserwacji nad OlSuwiskiem wykonanych przy zą&tosowaniu. metod skracadil'Cych znaczm.ie czas

po-trżebny zwykle na przeprowadzenie wstępnych

ba-dań. Skrócenie dkres'U trwania wstępny~h badań

takiclh procesów geolog.ic2'lnych, ja~kimi są ·ruchy ma-sowe, (jest szoczegfflnie waz.ne ze wZJględiU na: .

1° - barrdzo szybko -zachodzące zmiany w pier-WOtnY11Il wyglądzie osuwiSka, zacierają'Ce szereg istot-nych szczegółów mol'lfdlogiczm.ych d stnJk:tluralnych,

2° - ja'k 111aJjszybsze dostarczenie podstawowych danych potrzebnych do opracowania właściwej me-tody za~bezpioozalją'Cej przed da:lszym T.Uchem osu-wiska,

3° - koniec2'lność zaplanowania dalszych badań

szczegółowych.

Z tych właśnie w~lędów uznaJno za celowe

pOlda-nie sze'l'Szego opiw roku ;przeprowadzonych badań.

Opracowanie kartograrficzno-geolog.iczne osuwiSika

.w

Pdmiu prrze.prowaJdzono w d:Wóclh etapach. W

tt!-renie sporządzono plan ISy.tuacytjny, pomiary wyso-kooctowe i poczYIIliono obserwadje geollogiczne oraz wykonano · szereg :zxl1ęć fotograrficznych,

w

.tym uproszczone zdjęcia stereoskopowe. Kameralnie

upo-rządkowano wy•nilki obserwacji teTenowych, •uzupeł­

niono :plan osuwiSka przez lfotoin:terpreta'Ciję zd'jęć stereoskopowych oraz wprowadZOI!lo do niego pozio-mi<:e (w odstępach 5 m) na poidstawie .uproszczonych pomiarów zdljęć ISitereos'kopowych. Gra.fi<:zm.e reml-taty Olpl'acowań zostały następnie przeniesione w Za-kłamie Kar-towania Geologicznego UW przt!z M.

Wil-czyńis•kiego na asitralon za pomocą warsitwy g·rawer-skiej.

Prace !terenowe prowadziło dwóch geologów bez pomoonilków. Opracowanit! .terenowe osuwiS>ka trrwało .dwa dni. Pierwszego dnia przeprowadzono tzw. wi~ę

ldkalną i wykonywano zdjęcia fotograficzne oraz

sporządzono w skaU l: 1000 plan oou-...nska, z kltó-rego naJStępnie w kwaterze wy1kre§lono czystorys i kopię. Następnego dnia w da'lszY11Il ciągu wykony-wane .były zldljęcia lfotogralficzne oraz przeprowa-dzane pomiary i .badania geologiczne zaTówno .na terenie samego osuwiska, jak i w ·~ego okolicy.

Pro-. wadząc badania geologiczne, autorzy .posługiwali się

juri: sporządzonY11Il ·poprzedniego dlnia .planem osu-wJs'ka, Io'kalizuj.ąc na nim zaobserwowane Z'jawis'ka geologkzm.e.

Przy wy;konywaniu .pianu sy:tuacyjnego w ska'li l : 1000 aiutorzy potSłUigiwali się dalmierzem ltopogra-fi'Czno-tachymetrycznym "Teletop" Zeissa z wymien-nymi klinami, z których .uiywano: ~liny l : 100, l : 500 i sporady<:ZJIJ.it! l : 2000. Ciąg teletapowy

dłu-604

gości !pOnad 1000 m zamknął się z dokładnością do ok. 5 m, przy 25 stanowiskach i li>O celowych.

Pomia'l'y wysokościowe, ujęte w zamknięty ciąg,

zos:tały wyk0111ane arltimetrem geodezyjnym "Tho-mena" ;pozwa1ającym na odczyty z dokładnością do 1 m. Ciąg zamknął się ~ dokładnośeią do l m, przy czym .cały pomiar trwał ok. 20 min, co wpłynęło na zmniejszenie błędu wynilkającego ze zmian ci-śnie­ nia atmosferycznego.

Ryc. l. Sekic sytuacyjny osuwiska. Fig. l.

~dljęcia fotog:rarficzne byqy wyk0111ywane apara-tami o formatach 13 X 18 Linhoi z obiektywem F 120 mm i F 210 mm, 6 X 9 Zeii;;s Iiiron z obiekty-wem F HO mm oraz 35 mm, Peinlta'Cdn F z olbie!ktty-wami F 35 mm i F 50

mm.

Uproozczone zdjęcia s'tereOISiko:powe wytkonane aparaltem fdtograrficznym Linhof służyły do tkaJmeral-ne.go uzupełnienia tre'Ś'Ci planu, jalk np.: nanoszenie niellctórych szcrelin OSIUwi&kowych, korekta przebiegu gra·nic <JSIUWiska itip., przy zaJStosowaniu praktyko-wanej w Zalkładzie Kartowania Geoilogic:zmego UW metody :przenoszenia treści .fotogramów na

odpo-wiednio zestrotlony podkład tel~wy.

Strojenie modeLu .przeprowadzono analitycznie na podstawie pomiarów stere<Jikomparatorowych. Uzy-~kano .średni błąd zestrojenia wynoszą-cy ~ m d'la zdjęć wyikonany>Ch obiektywem 210 mm z od'ległości ponad 600 m O'd oouwis'ka. iPoziomiee <:o 5 m zosltały

wy'kre~0111e autog'l'ametrycznie na a'llltogr.alfie A - 5 Wilda oraz uzupełnione po ·interpolacji wysokoAci pomierzonych ·na s'te'l'eokomparatorze. ·

Załącznilki graifiC2'lne :stanowią uzupeł>nienie ogól-nego opisu oouwis·ka, co wyn~ka z chara·kter.u niniej-szej notaJtJki. Srezegóły morfollogiczne osuwiska prrzed-stawione z01stały na planie lteleltopowY11Il w S'kali l : 1000. Sz'kic sytua'Cyjny w s!kalli l :.25 000 ijest po-większonym wyeinlldem mapy w s'ka1i l : 100 000 wy-dalllej W 1934 rr. 'Przez WIG.

W OOllu kompilemego opracowania osuwiska w Pcl-miu autorzy projelktowa:U wykonanie fototeodoliltem w ciągu 1962 r. dwóch lutb ,trzech serii zdjęć foto-grametrycznych. Można Wltedy ·będzie WY'konać do-ldadny plan osuwiska z poziomicami np. ro 0,5 m. Ponadto przez porównanie lkoletinych zdjęć możliwe stanie się dokładne Ujęcie wjelikości i zasięgu wtór-nych ruchów OLSuwiskowych oraz prześledrenie szyb-kości 7mian morfOlogii osuwiSkowej. Jednocześnie

będą prowadzone d~ze szczegółowe badania

geolo-gicz.ne i hydrogeologiC7Jile.

Opisywane. osuwiSiko znajduje się na obszarze

WY-stępowania utworów fliszowych wchodząeY'Ch w skład

serii magurskiej. W centra~nej niszy osuwils.'ka

zo-stały odsłonięte warstwy piaskowców drobnoławi<:o­

wycll o łącz.nelj mią;ższości l m, s·poczywaJące na g·rubym komp!.eksie ł-upków (widocz.na miąrżiszość

-~

4/F)

l

,

__

.: .... " 2

'~""/

J

~

~

f

;§l

5

~&?

'

'

,,

r;'Śt.\ G

"

_'

' .... 7

,_

... 8

'

A

9 .+46 ₁₀

__

....

17

~··

o; 12

Ryc. 2. Plan osuwiska w Pcimiu.

l - nisze osuwiskowe, 2 - wały osuwiskowe, 3 - krawę­

dzie i ich wysokości, 4 - szczeliny osuwiskowe, 5 -

pofa-lowanie powierzchni, 6 - jęzory błotne, 7 - drogi odpłyWu

powierzchniowego (bruzdy odpływowe), 8 -stawki

osuwisko-we, 9 - wypływy wód gruntowych, 10 - punkty wysokoś­

ciowe, 11 - poziomice i ich wysokości, 12 - drzewa i

za-rośla

1;80 m). Pial>lkow.ce są drobnoziarniste, o !episz.czu wapienno-ilastym, słabo zwięzłe, sia.nie s;pęka:ne; łu<pki ilaSito-wapniste, łatwo wiettv.eją-ce _przy rozpa-dzie przybierają ·formy zaOkrąglone. Sredni bieg i upad odsłoniętych waTSJtw piaskowoowo-łupkowych wynosi 60/30 S.

W odległości ok. 500 m na N od górnej granicy osuw.iska, na północnym 21bocz.u wz.niesienia w głę­ boko wciętym cielru odsłaniają się grube ławice po-pielatego pia:skowca .magrurslciego o łą'Cznej miąrż­ szości 2,70 m, podścielone ciemnymi łupkami. Fia-skowce lte są drobnoziarniste, odznaczatlą się dużą

zwięzłością i 'twardością, złożone są .prz.eważnie z zia-ren !kwarcu, nielic:zmyeh skaleni, śladów mi!ki oraz zaw.ieralją d:Ość dużą ![ość glauklan'itu. t.a.wice pia-skowca są si:l'llie spękane (powierrohnia spękań

230/10 E), a ich bieg i upa'd wynosi 60/38 S, jest

więc zbłiżony do zalegania kompleksu

piaslkowoowo-lupikowego odsłania'jąocego się w niszy os.uwiska. Warstwy skalne tworzące 1lbocze osuwiska są po-kryte glinami zwietrze'li!llowymi ooiągającymi w wyż­

szej części zbocza średnią mią~zość 1,5 m, a w dol-nej części zbo'Cza dochodzące do 3 m rgr:ubości. Są to

Fig. 2. Plan of earth slide

a.t

Pcim.

1 - slide n\ches, 2 - slide bars, 3 - edges and thelr

heights, 4 - slide fissures, 5 - undulation of surface,

6 - mud tongues, 7 - ways of surface run-off (run-off

furrows), 8 - srnall slide ponds, 9 - outflow of ground

waters, 10 - altimetric points, 11 - contour lines and

przewarżnie gliny piaszczyste zawierające dużą .tlość

ootTolkrawędmtego gri.IIZU piaJSkow:ców magunski'ch.

W górnelj części 7Jbocza os-uwi.SJka, w bocZlny-ch ścia­ nach niszy profilu zwietrzelinowego daje się

zauwa-żyć następują'Cy ·u'k:ład: pod 0,20 an warsteVJik:ą gleby

znaJjduje się 0,70 m miąższości zwietrzelina gliniasto-piaszczysta

z

Ucznym l'Um<JISzem piaskowcowym,

s:poczywa~ąca na warstwie 0,60 m gUiny ciężkiej

zwięzrej, baird'Ziej plastY'CZineli, zaJWdeira~ąceli bardzo

niełiCZJ!le okruchy piaskowców, a będącej rezultatem

wietrzenia lupków i drobnoławiwwych piaskowców.

NW

O l() 20 30 AD 50m

przeS~unięcia w płasz·czyźnie nachylenia zbocza moż­

na łatwo określić .przez porównanie połorż;eń

frag-mentów 'tego samego pola koni.CZY111Y czy żyta, Mó-rego •jedna -część pozostała na nienaJ.'IUSzoneli części 7Jbocza, natomiast dl.'uga znaiJ.azła się o trzydzieści kiloka metrów ni:żej.

Materiał zwietrzelinowy uległ inten'SyWlllemu

prze-mieszaniu dolpiero w przedniej -części jęzora osu-wis;ka. Jęwr os·uwiJSLka został u•klsztanowany w swej

części czołowej w postaci potężne:go wału oplerają­

cego się na przestrzeni o'k. 60 m o drogę !biegnącą SE

Wal CZOłowy 430

410

- - - c - - - '

!.~!J

Ryc. 3: Przekró; podłużny osuwiska

Warstwa

teJ

zwietrzeliny przechodzi stopniowo

w lłarwice zwietrzałych i Spękany-ch piaskowców.

Struktura pokrywy zwietrzeli:nowelj nosi wyraźne

ce-chy świad-cząee o .powolnych przemieszczeniach

gra-witacyjn~h zwietrzeliny l(chara'k'terystyczme

prze-mieszanie materiału, obecność zwietrzeliny z wyższej

części Z'bocza i.tp.).

Zibocze, na 'którym powstało osuwisko, ma stos-un-kowo niewie'llki kąt nac'hy«enia - ·średnio 14°. Po-wierzchnia zbocza nosi wy.ra:bne ślady działalności ruehów masowych. W be7!pOiŚrednim sąsiedztwie opi-sywanego osuwiJSLka mo.żma odtworzyć zarys starych nilsz osuwiskow~h oraz wy·różnić wyraźne fra:g-menlty wałów, garbów i innych tform akumu3.a-cji

lrol·uwiałooj. Cał!kowita długdść osuwis·ka wynosi

oik. 390 m, 'B malksyanal-na szerokość oik. 130 m. Tylna

ściana •niszy OS:uwiskowej 7Jna1duje się w odległości

zailedwie 80 m od powierzchni grzbietowej wznie-sienia, a <:zoro jęwra OSIUWiSka wkracza w koryto potoku Sulszanka. Osuwils'ko obejmUje więc niemal całą wysokość 7Jboeza.

Obszar oderwania ma 'PQS!tać giębolkiej niszy, ogra-nicwneli pionowymi .ścianami o wysokości do 10 m. W lbardzielj stromej, zachodniej ścianie niszy odsła­

niają się opiSane poprzednio warstwy .piaskowców

i łupków. Lulkawaty zarys ·głównej niszy w miejscu

swego malksy;malnego wygięcia na N jest nał"uszony przez powstanie niewielkiej, :piłytkiej niszy wtórnej,

łączącej się sltromym .progiem 2l · nilszą główną.

Wschodnia ściana niSzy dest 1j.uż w znacznym

stop-niu złagodzona wslkutek 'Spełzywania masy

zwietrze-llonowej nasyconej wodą pochodzą-cą z liczny-ch w tej

części niszy wysięków. Dno niszy jest zasypane

ru-moszem skalnym i gliną zwietrzelinową. Nisza prze-chodzi s·topniowo w rynnę osuwiskową wypełnioną

osuniętym materiałem skal·no-zwietrzeiJ.inowym uło­

żonym w po9taci podŁUIŻillych, nabrzmiałych wałów

oraz potprzecznych, kopulas'tych gaDbów. Jest rzeczą

chara.Gmerystyezną, 7Je materiał oouwiskowy został

przesunięty w ,postaci olibrzymich płatów, które

prze-ważnie niie uległy pr;?:em'iesza-niu. Ruch m'i:ał itu głów­

nie '<lhaxa'kter ze'ślizgów Moikowycll poszczegól:ny.ch pakietów masy skalno-zwietrzelinowej, z

zaznacza-ją-cą się jedynie tendencją do rotac'ji. Tym na[eży

tłumaczyć fakt, że przesun·ięty materiał, -chociaż

mocno pofalowany, spękany i porozcinany łicznymi szczelinami mógł nawet za'Chować w więklszości swoje pierwotne pokrycie .roślinne w stanie 'umożliwiają­ cym da'l!Szą wege'ta'C\ię. Dzięki temu np. wartość

606

Fig. 3. Longitudnial sectwn of earth slide.

po płaskim tarasie zalewowym potoiku S:uszanka.

Po-wierzJChnia wału -czołowego .jeBt bardz-o silnie pofa-lowana, ,po-cięta licznymi szczelinami. Budynki

z-na1-dujące się na jęzor.ze uległy .ca'łkowitemu

zniszcze-niu, a szczątki desek, .cegieł itp. z-os·tały rozWleczone po :powierzchni jęzora wraz z materiałem zwietrze-Unowy;m.

Bolc7Jne granice oouwis!ka wyznacz.one są przez

stro-mą !krawędź o zmienned wysokoś-ci: od 10 m w

gór-nej .części osuwiska do ·1,5 m w dolnej. Krawędzie

bo-czne !kończą się u nas·ady właś·ciwego jęzora osu-wiska, określa.jąc rt:ym samym granice między obsza-rem transportowo-alkumU'lacyj:nym, rtj. rynna oou-wiska, a obszarem o charakterze wyłącznie akurnu-la'Cyjllly;m, tj. jęzorem osuwiska. Należy :podkreś'lić,

że występUjące wy.ra:bnie skrócenie właściwej formy

a11Qumulacji osuwis<kowej (tj. jęzora), pr.zy jedno-czesnym wypełnieniu rynny osuwislka m·ateriaiem

osuniętym jest spowodowane morrfO!loogicznym

usy-tuowaniem osuwiska. ~byt mała .jes.t w s<tos·u:nku do

wiel:lroś-ci masy oouwis'ka odległość między górną

gra•nicą osuwma a pła;skim dnem doliny uniemOIŻli­

wiadą-cym dalszy ruch .materiału osuwL.skowego.

Na bocznyeh ścianach i -częściowo na dnie ry:nny osuwiska zachowały się w 'ktlku miejscach wyra.żme, podłużne rysy zna.czące kie.i.·.unek .przesuwa-nia się

materiału osuwislkowego. Rysy :te zaznacz.one na

przestrzeni lkil!lrunas'tu metrów, w obrębie wysokości

całej ś-ciany 1bocznej, prze'C'hodzące na dno rynny

-poWLSitały w mie'js.cach, gdzie zostały przesunięte

szczególnie dme i joonoUte płaty masy

'S'ka'l!no-zwie'trzelinowelj. Kie11unki przelbiegu .rys są we wszyst-kich miejs.ca<:h zgodne z główną osią osuwi:s.'ka

(azymut 135°). Zostały one wytworwne podczas

głównego etapu ruchu masy osuwiska. W mlejSLC.ach

rozw<J!ju ruchów wtórny-ch nie zaobserwowa.iJ.o ·śla­

dów przesunięć wy.k!Ształcony.ch w poo•taci rys.

·

!Web osuwiskowy przy.czynił się {}-o zmiany dróg

przepływu oraz do otworzenia w:vnływu wód

grun-towycoh i powstania wielu WYGlęków o .chara•kterze o'kresowy;m. Większość z lllich przestała jwż działać. NieUczne, o większej wydajności doprowadziły do pows'tania stawków wylkorzystujących zagłębienia utworzone podczas ru.chu w masie osuwiska.

Naj-większy z nich, zajmują-cy zagłębi<!'nie pr.zed wałem

czołowym ma ;powierzchnię 'lustra wody olk. 200 m1. Nawi:l.:gaca.nie gliny zwie'trzeiJ.inowej wodą pochodzą­ cą z WY\Siięków powoduje miejscami pełznięcie błot­ nistej masy, szezególnie intensywne na ws.chodniej

ścianie niszy i wschodniej krawędzi rynny OISUwiska (np. ~ęzor bł<l'bny :w dolnej części osuwiska ma dłu­

gość ok. 60 m).

Bezpośrednim impulsem powstania osuwiska były wyj!iltikowo obfite opady w pierwszej dekadzie -czerw-ca. Wobec nieistnienia na powierzchni zbocza sieci

wnganizowanego odpływu powierzchniowego (pola

uprawne w {)lbawie przed rozwojem. erozji zaorywa-ne są :rów,nolegle -do podstawy ZJbocza) zna-czna więk­

szość wód opa-dowych przenilkala w głąb wamwy

g'lebowo-zwietrzeUnowej, docierają-c róWllliei do spę­

kanyCh ławic piaSkowych oraz łl.llp:ków. Naletl;y

pod-Ryc. 4. Osuwi'sko w Pcimiu, zniszczone zabudowania.

Fot. K. Jakubowski

Fig. 4. Earth slide at Pcim. Ruined builldings. Phot. K. Jakubowski

Ryc. 5. Osuwisko w Pcimiu, wschodnia ściana rynny

osuwiskowej. Widoczne rysy znaczące kierunek

prze-sunięcia ma-teriału osuwiskowego.

Fot. K. Jakubowski

Fig. 5. Earth slide at Pcim. Eastern wall oj slide

groove. Visible eraeks show the direction oj slide ma.terial displacement.

Phot. K. Jakubowski

kreślić przy tym, że bez.pośrednio ponad górną kra-wędzią niszy osuwiska znajduje się ni:sz.owate za-głębienie stanowiące ślad po niewielkim, krótkim oounięciu w 1960 :r. Należy przypuszczać, że zagłę­

bienie to sprzyjalo gromadzeniu się wooy opadowej

i jej da-lszemu przenikaniu w ;głąb. Nie ~est więc

kwestią przypadku, iŻe zarys głównej niszy osuwiska

jest poW!tórzeniem zarysu starej niszy z 1960 r.

Woda spełniała · tu rolę -czy-nnika, który przede

wszystkim zwiększył wydatnie ciężar jednOIStkowy

gruntu, T<YLluźnił jego strUkturę oraz spowodował

wytworzenie się płaszczyzn po~lizg;u. Jednocz.eśnie

podniesienie poziomu wód gDuntowyeh wpły:nęło na

zwiększenie cMnieni'a hydrostatycznego w do1nej części zbocza.

W głównej fazie ruchu, pod-czas której powstała

centralna nilsza osuwiska, płaszczyzną poślizgu stały

się nawilgocone wodą warstwy łupków. Natomiast

dokładne odtworzenie przebiegu płaszczyzny przesu-nięcia w obrębie całej rynny osuw.iska będzie możli­

we po prreprowadzellliu dodabkow)"Ch badań

geolo-giemych (m. in. szul"fy). Najwięcej :dany.ch

przema-wia za przyjęciem ilstnienia szeregru takie-h płaszczyzn poślizgu, związanych z o'kresowyuni poziomaani wod-nyuni.

PierWJSzyrni ozna,kami ruchu było pojawienie s.ię

szczelin na miejscu dzisieljsz.ej ni:szy, dost-rzetl;on~h przez wła:ś<:i-cie:Ia poO.a w przeddzień .powstania

osu-wis-ka. Wła:ś-ciwy ruch mas OISuw.iskowych rozpoczął

się wiecz.arem 5 czerwca i trwał niema1 przez całą

noc. Ruchem osuwiskowym wstały ob-jęte warstwy

piaskowoowo-łupkowe wraz z pokrywają-cą .je gll.iną zwietrzelinową. Zakończenie :ruchu głównej masy

osuwi:skowej nastąpiło w dnLu 7 czerw-ca. W okresie

późniejszym za'Chodziły jedynie lniewielkie wtórne OISUnięcia, głównie w {)lbrębie niszy i ścian ,bocznych

rynny. W chwili obecnej główna masa osuwiskowa

osiągnęła 181ta111 w~lęd•nej równowagi. Usytuowanie

monfologiezne mu'w.isk.a (IObjęci.e rurcl:rem niemaJl

całej wyrokości zbocza, oparcie się mas

osuwi9ko-wych o ~aslde dno doiJ:iny) pozwala przypuścić, że

dalszy ruch głównej masy osuwis-kowej ·nie nastąpi.

Lstnieją naltorniast dog<Jódne wa=run'ki dla szeregu drobnych, wtórnych l"U<:'hów w obrębie samego

OISU-wis·ka. Obserwacje wykazały ·równi€(};, że w

bezpo-średnim sąsiedztwie osuwiSka zarówno oo strony

wschodniej, jak i zachodniej utworzyły się szczeliny

o półkolistym zarysie (por. plan osuwiska), sygna-lizujące możliwość wytworzenia się nowych form

osuwislkowych łączący-ch się z obecnie istniejącym

osuwiskiem.

Na podsitawie analizy moTtfologil <JIS'Uwisika i

wi-doc-mych sz-cze~gółów charaldery.zu'ją'Cych typ ruchu,

badane oouwi:s,ko na1eży zaliczyć do osuwisk

kon-sekweilltno-strukturalnyclh wg iklasyfi:kaeji Sawareń­

skiego (10) lub do zsuwów strukturalnych wg

Klecz-koWISikiego (7). if'ooł·ugująe się ~edną z najnowszych

klasytf~kacji podawaną przez Committee on La:ndsUde

Investigatiorus (4), osuwls:ko należałoby za:liczyć do

ześlizgów skalno-zwietrzelinowych.

Uwzględniwszy podany .uprzednio fakt, że na

ZJbo-czu wy:stl;ępu!ją ślady licznych starych form osuwislko-wych, można s'twierozić, że zbocze, na 'którym

po-wstało badane oouwisiko, jest 2:1bocz.em o intensywnej

degradacji grewitacyjnej typu osuwiSikowego. W świe­

t'le tego sprawą istotną staje się prowadzenie

dal-szych badań s2'JCzegółowych oraz zwrócenie uwagi

na opra'Cowanie metod przeciwodziałania rozwojowi

ruchów masowych na tym zboczu (przede

wszyst-kim zabezpieczenie szybkiego o-dpływu nadmia;r:u

wód opadowy-ch).

LITERATURA

1. B a .c M. - Zastosowanie i-nstrumentu "Te1etop"

Zeissa do oprec geologicznych. Btu•lety·n Geol. UW

nr 2. :Warszawa 1962.

2. B a r.gie'le wic z B. - Osuwisko w Kobyle

Gródlru nad Jeziorem Roilnowskim. "Kwa.r.talni!k

Geol." 1958, z. 2.

3. B u 11 t a n ó w n a J. - Geologia o'k<Jilicy Myślenie

na zaChód od Raby. "Rocz. PTG" t. IX.

Kra-ków 1933.

4. C o m m i t t e e oo Landslide InveSJtigations

-pdd '!"edakc'ją E. ·B. Eckela - Landslides and

engineering practi<:e, 1958. Waszyngton, tł•wnaeze­

nie rosyjskie Moskwa, 1960.

5. Guziik K. - Sporządzanie uprosz.cwnych zdjęć

.fotogralficznych stereoSikopowych dla dolrumentacji geologicznej. "Przegląd Geol." 1961, nr 2.

6. Jemie:lianowa E. P. - Mietodicze:sJwje

ru-kowodstwo po stacjonarnomu izuczeniju qpołz.niej.

Moskwa 1956.

7. Kle c z k o w ski A. - Osuwiska i zjawis·ka po-krewne. Warszawa 1i}55.

8. K s i ą źk i e w i c z M. - Strafty,gralfi.a serii rna-gu'I'S'kiej w Beskidzie Srednilm. IG Biul. 135. War-szawa 1958.

9. O s t a f i c z u lk: S. - Zastosowanie fotogrametrii przy opracowaniu osuwiska w Tresnej. B~ul. G€<>1. UW n•r :2. Warszawa 1962.

10. S a w a r e ń s k i E. P. - Inżniernaja gieołogija.

Moskwa - Leningrad 1939.

11. Sł. i w a .P., W i l k Z. - Osuwisko w Bańsklej

Wyżne:j na Podhalu. IG Biul. 86. Warszawa 1954.

SUMMARY

The artide dea;ls wi'bh the re:slll1ts of preHmi!nary s'h1dy on an ear'th sJilde .at Pcim (My.ślenioce cl:i'str., Cracow reg.). A period of tiime usualoly needed for sucll a s.tudy hlaS been conls.irdera·biy shortened due fo 'the new methods, which permitrted to accelerate the course of fiel'd a,nd ilalbora'tory warks.

Duil"mg

the field operations, .aimong athers, al'so the

topographic-tach~ic "Teletypo"-ZeiSs te.lemelter bas been used, atnld a serie:S <Xf simpliifi.ed S'tereoscopie surveys bas been made. These surveys permit to oompllete

the plan o f slide by mearus . of phQtointerpretałion,

a. o.

Basing on the analyses of morphology and structure of slide isn queetion, the autbom draw a conclusion that should be colassified as a consequentstructural slide of rooky-weatber.ing

ty;pe.

It should be added here that slate layers moistened by water fr'om the ex<."e5isive a'tmospheriiC precipitatiolliS made a sliding SU])face the:re.

PE310ME

B crarbe ooJiaraiDTcH BCTynHreJibHbie nccJie,ItOIBaJHHH onoJI3H'H s IlJUllMe (HpaJHoooKoe BOeB'OACTBO). BJiaro-,włll>H !IpHMeHeHHJIO YCROpe.H!Hb!X MeTOJtOB !IOJieBblX H Ka-MepaJibHbiX paÓ<YI', BpeMH [!potBe,IteHHH 3THX IOCCJie;:tO-B.a:HHH 6bllJIO 3Ha'łHJTeJibHO <:oRpau~;eoo. B noJieBbiX H3-r.repeHH1Hx rrpHM'eHHJJM TOIIIOrpa<Po-raxeoMerpa'łeCKHll:

~aJII:;HOMep «TeJieTOII>> qelł·oca. IlpoH3Be,Iteoaa cepH:H Y'~eHHb!X CTepeDCKOTlli'łOCRHX CIHHMROB, !I03BOJUI!B-IliHX ,I{OllOJIHHTb llJiaH OJIOJmHH <ł>OTOHHTepnpeTa~Heit

Ha OCHOIBaJHH·H HJSy'leHHIH MONOJIOI'.HJH 'H cTpY'R'I'ypbi O!IOJI3H:H a.BTOpbl npHXOWJT K Bb!BO,Ity, 'łTO HCCJre,ItO· BaiHJHblil: OllOJI3eHb OTHOCHTCH K ROHOORBeHTHO-CTpy.RTyp -Hb!M oiiOJI3H.II!M, Bbi3BaHHhlil: BbiBerpHBaHHeM rropo,It. IIo-BepXJHOCTbłO CROJibJKeHH!JI HBHJIH!Cb CJIOH CJiaH~e'B. YBJia.JRHeHIHbLe OO,ItaMH!, llOCTY'J1'1łlłiii'H'MH H3 OOHJ!bHblX aTMO'C<ł>epHb!X 003!1{ROB.

11

KOMUNIKATY·~)!

K:RZY.Sz.TOF JAWOROWSK!I

Instytut Geologiczny

O PIERZASTEJ STRUKTURZE NAGROMADZENIA

SZCZĄTKÓW

GRAPTOUTÓW

C

HARAKTERYSTYCZNE prawidłowości układu

gra!ptolitów w obrębie ich nagt'omadzeń na po-w.ierzdmiach warstwowania były przedmiotem obser-wacji wielu autorów (1}.

Przeprowadzone ostatnio przez Zakład Geologii Nifu IG głębokie Wiercenia w północnej Polsce

do-starczyły nowych, boga!tych materiałów dotyczących

m. in. syluru. :Podczas wstępnego dpracowaJiliia tych

materiałów H. Tomczyk zachęcił autora niniejszego komuniikatu do poczynienia obserwaej'i odnośnie do

charakterystyc~ych układów graptdlitów na po-wierzchniach warstwowania. W wyl!liku dOikonanych obserwacji w wierceruu Lębor.k JG I na głębokości

2755 m stWierdzono nieznane dotychczas pierzaste

ułożenie graptolitów. Ułożenie to spotkano w !kom-pleksie dłowców dolnea części warstw siedlecldch, lrtóre wedł·ug pOdziału stratygrafi'cznego w'prowa4zo-nego przez H. Tomczy;ka (4) stanowią na obsza.rze NM!u Folskiego środkową część ludlowu. We wspom-nianym •kompleksie iłow.ców dbserwuje się naprze-mianiległe warstewki ciemne o niewyraźnej makro-skopowo laminadji oraz warstewki jasne, szare o uw.arStwen'iu przekątnym. Te ootatn~ mają postać soczewek wyerodowany'dh w warstewkach ciemnych.

Mią:żlszość warstewek jasnych waha się od paru mm do 2 cm, warstewki ciemniejsze są zwytkle grubsze. Opisywane struldury. mają charalktel" wymyć wśródwarstwowych będących rezultatem erozyjnej

działalności prądów dennych. W jednej z prześle­ dzonych rynienek erozyjnych zaobserwowal!lo obfite nagromadzenie szczątków grapto:tiltów (M<nWgra:p~i­

dae) wożonych pierzasto. Fragmenty raibdozomow w środkowej partii rynienki zorientowane są lll.i~a~ równolegile do jej ooi, te zaś, 1które ·leżą biiżej aeJ brregów, ·ukłaldalją się do lni:Ch skb§nie .(ryc.). Układ ten związany jest z rozkładem prędkości prądu -w środ•kowej .partii ·rynienki była ona największa,

a ku jej brzegom malała. Szczątki graptolitów uło­

żone skośnie do brzegów rynien:kJ. wskazują więc

końcami zlbliżonymi do jeQ partii osiowej - kieru-nek przepływu prądcu.

Pisząc o innym PTZY'kładzie prądowego zorJ.en.to-wania graptolitów, R. Ruedemann (3) wskazuje na fakt, rże występuje ono w tzw. "mieszanych łupkach graptolitowych". Są to ł•uopki zawieraljące obok grap-tolitów .faunę •bentoniczną, natomiast tzw. "czyste"

łupkJ. R. Ruedemaonna pra:Jcl:ycznie nie zawierają

fauny niegraptoi'itowej. Prądowe zorientowanie graJp-tolitów spotykane w łupika<:h "mieszanych" tł;uma­

czy się akcją prąidów utleniających denne wody zbiornika i umożliwJ.ającyc'h życie organizmów ben-to'nicznyiC'h. DLięk'i ob/slerw.aldjom R. ·Ruedemalnlna

pie-Fragment rynienki erozyjnej ze szczątkami gra,pto~

ltt6w (wiercenie Lębork IG I, glęb. 2755 m). Strzalk&

oznaczają brzegi rynienki, Zmmejszenie 2 X, nieco schematyczne