Jacek Pierzak
Sławków, woj. katowickie, St. 1
-zamek, AZP 97-51
Informator Archeologiczny : badania 24, 110
HO Późne średniowiecze
Sławków, woj. k atow ickie S t. 1 — zam ek AZP 97 -5 1
K o n serw ato r Z abytków A rcheolo gicznych w Katowicach____________
B adania prowadzi! m gr J a c e k Pierzak. Finansow ane ze środków WKZA w Katowicach. Siódmy sezon badań. Zam ek średniowieczny — 2 poi. XIÏI-XV w.
Stanow isko położone je s t w polu dni owo-wschód niej części Sławkowa, pomiędzy ulicam i Staropocztow ą, Zam kową i Brow arną. Prowadzone tu od r. 1983 b ad a n ia wykopaliskowe doprowadziły do odkrycia założenia obronnego, datowanego n a 2 pol. XIII w., rozbudow anego w w. X IV 1 zniszczonego w 2 poł. XV w.
D uża w artość naukow a stanow iska spowodowała, iż w m iesiącu m aju br., z inicjatywy WKZA przystąpiono tu do realizacji rezerw atu archeologicznego.
W trakcie p rac konserw atorskich kontynuow ano b ad a n ia wykopaliskowe przy b udynku bram nym z w. XTV. usytuow anym w zachodniej części wzgórza oraz w obrębie wieży mleszkal- no-obronnej z w, XIII,
P onadto prowadzono system atyczny nadzór konserw atorski n a całym stanow isku. Wyniki prac badawczych były rewelacyjne. Prace we w nętrzu wieży m ieszkalno-obronnej z 2 poł. XIII w. pozwoliły bowiem stwierdzić, jeszcze Jedną fazę rozwojową zam ku (faza łaj, poprzedzającą istnienie wieży (faza Ib),
Wieża ta pierw otnie była b asztą łupinow ą o wym iarach w nętrza 6,40 x 4 ,20 m, z odchodzą cym od niej zarówno w kieru n k u północnym ja k 1 południowym m urem obwodowym o gru b o ści 2,30 m. Mur ten w kieru n k u północnym biegt na długości 38 m , w k ieru n k u południowym n a długości około 76 m. B adania prowadzone n a osi m u ru obwodowego, którego relikty odkryto w sto k a ch fosy od strony północnej doprowadziły do odkrycia północno-w schodniego n arożnika dużego założenia obronnego, wykraczającego poza obręb fosy z XIII-XIV w. Założenie to miało rz u t nieregularnego prosto k ąta, o przybliżonych wym iarach 124 x 90 m. J e s t to więc jedno z najstarszych i największych założeń obronnych, m urow anych n a terenie Polski Pld. W ypada tu zaznaczyć, iż um ocnienia Wawelu w tym okresie były jeszcze drew niano-ziem ne.
D atow anie obiektu przy pomocy m ateriału archeologicznego, pochodzącego z niezakłóco nego u k ła d u stratygraficznego n a 2 poł. XIII w. potwierdzają dan e historyczne. W roku 1286 je s t m ow a o nowopowstałym mieście Sławkowie, w 1289 o zdobyciu zam ku w Sławkowie przez
H enryka IV Probusa.
Budowę zam ku w iązać należy z biskupem krakow skim Pawłem z Przem ankowa. Intrygują cy Jest tu ta j fakt, iż zam ek ten nie został zrealizowany do końca w swym pierwotnym zamyśle. Świadczy o tym fakt lż w mom encie zam knięcia baszty łupinowej od stro n y wewnętrznej m urem , przez co pow stała wieża m ieszkalno’obronna, część dostaw iona nachodziła niejako n a m u r starszy, spraw iający w rażenie zniszczonego lub nieukończonego, Zniszczenie starszej partii nie wchodzi w rachubę, bowiem b rak je s t w układzie stratygraficznym w arstw y rozbiór kowej, poprzedzającej dobudowę. Przerwa w budowie dużego założenia m iała najpraw dopodob niej podłoże polityczne. Jakim było uwięzienie biskupa w r. 1283 przez księcia Leszka C zarne go. Po zw olnieniu b is k u p a w r. 1284, zgodnie z obow iązującym „regale", b is k u p nie kontynuow ał zaczętego dzieła, lecz poprzestał n a wieży m ieszkalno-obronnej, pow stałej z je d nej z b a s z t łupinow ych dużego zam ku. Wieżę tę Paweł z Przem ankowa otoczył fosą o szer. 7 m oraz p ark a n em (?). Na początku w ieku XTV, ju ż Jego n astęp ca, biskup J a n M uskata rozbudow ał wieżę o klatkę schodową, dostaw ioną od strony północnej, co było związane ze zm ian ą u kładu kom unikacyjnego, prowadzącego do w ie q \ oraz wybudował budynek bram ny, od strony zachodniej, którego cały, prostokątny zaiys o w ym iarach 9,4 x 7 m odkryto w trakcie tegorocz nego sezonu badawczego. B udynek bram ny m iał od strony północnej aneks, o w ym iarach w nętrza 4,80 x 1,50 m. Całość tego małego założenia otoczono wałem ziemnym oraz poszerzo n ą do 10 m szerokości fosą. Obiekt zniszczono w w. XV, za czym przem aw ia w arstw a rum ow is kowa ze spalenizną, grotam i bełtów kusz, ostrogam i, strzem ionam i, fragm entam i noży. gałką miecza, ceram iką itp. zabytkam i. Moment zniszczenia m ożna łączyć z d a tą 1455, kiedy to oddziały zacięźne złupify i spaliły Sławków.
Zam ek nie został ju ż odbudow any. Poza fosą, od strony zachodniej wybudow ano dw ór o bronny biskupów krakow skich, który je s t zamieszkały do dnia dzisiejszego przez prywatnego właściciela.
Rezerw at archeologiczny, przedstaw iający dzieje zam ku od 2 poł. XIII do w. XV został oddany do użytku 30 października br.
Sowinki, gm, Mosina woj. poznańskie St. 23C patrz okres halsztacki S trum ienno, gm. Krosno O drzańskie St. 4a patrz okres rzymski S uraż, woj. białostockie St. 3 patrz epoka brązu
S ząbruk. gm. Gietrzwałd woj. olsztyńskie St. I patrz okres lateński Szczecin — S tare Miasto Podzamcze patrz wczesne średniowiecze
