FOLIA OECONOMICA 261, 2011
Iwona Staniec , Michaá Rusiniak , Jarosáaw RopĊga GOSPODAROWANIE OPAKOWANIAMI ZWROTNYMI
– ANALIZA PRZYPADKU
1. WPROWADZENIE
W dzisiejszych czasach konkurencyjnoĞü przedsiĊbiorstw produkcyjnych jest stymulowana przez wiele róĪnych czynników. DuĪy wpáyw na pozycjĊ konkurencyjną przedsiĊbiorstw na rynku ma efektywne zarządzanie opako-waniami zwrotnymi. Doskonalenie i poszukiwanie oszczĊdnoĞci nie są juĪ innowacją, ale staáy siĊ standardem zarządzania nowoczesnym przedsiĊ-biorstwem. Gospodarka opakowaniami jest jednym z obszarów, w których owe doskonalenie moĪe przynieĞü wymierne korzyĞci. Celem prezentowanej pracy jest ocena wykorzystania opakowaĔ zwrotnych w wybranym przedsiĊbiorstwie produkcyjnym.
2. OPAKOWANIA W LOGISTYCE
W ogólnym ujĊciu zarządzanie logistyczne to dziaáalnoĞü kreującą caáo-Ğciową koncepcjĊ przedsiĊwziĊü logistycznych, uwzglĊdniająca ich przebieg zarówno w przedsiĊbiorstwie, jak i u interesariuszy oraz koordynacjĊ realizacji tej koncepcji przez odpowiednie jednostki organizacyjne z wykorzystaniem wáaĞciwych instrumentów kierowania i kontroli1.CzynnoĞcią logistyczną
wpáy-wającą na dziaáalnoĞü podstawową jest ochrona produktów przed uszkodzeniem. Logistyczna rola opakowania wyraĨnie róĪni siĊ od marketingowego, czy promocyjnego punktu widzenia.
Z definicyjnego punktu widzenia opakowanie to: jednostka fizyczna, co do której zachodzi potrzeba indywidualnego zarządzania, która jest przemieszczana
Dr inĪ., Katedra Zarządzania Politechniki àódzkiej. Mgr inĪ., Katedra Zarządzania Politechniki àódzkiej.
Dr, Katedra PrzedsiĊbiorczoĞci i Polityki Przemysáowej, Wydziaá Zarządzania
Uniwersy-tetu àódzkiego.
1
Por. S. Krawczyk, Zarządzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001, s. 68 oraz J. J. Coyle, E. J. Bardi, C. J. Langley Jr., Zarządzanie logistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 60.
jako oddzielna jednostka przez nadawcĊ, poĞrednika oraz odbiorcĊ, nawet w ramach jednego magazynu2. Do podstawowych funkcji opakowaĔ zalicza siĊ3:
x funkcje ochronne – waĪne ze wzglĊdu na szkodliwe oddziaáywanie czynników Ğrodowiska na produkt; zapewnia zachowanie jakoĞciowych cech wyrobu;
x funkcje logistyczne – związane z dziaáalnoĞcią magazynową i transpor-tową;
x funkcje marketingowe – mają na celu stworzenie moĪliwoĞci wyekspo-nowania na opakowaniu cech jakoĞciowych wyrobu (dotyczą przede wszystkim opakowaĔ jednostkowych);
x funkcje informacyjne – obejmują dane niezbĊdne dla jednostek transpor-towych, magazynowych i konsumentów (nazwa produktu, nazwa firmy, wiel-koĞü jednostki opakowaniowej, cechy i sposób uĪytkowania wyrobu, kod kreskowy);
x funkcje uĪytkowania opakowaĔ – adresowane są przede wszystkim do ostatecznego nabywcy i mają na celu uáatwiaü uĪytkowanie produktu;
x funkcje ekologiczne – polegają m. in. na zastosowaniu opakowaĔ gwa-rantujących ochronĊ Ğrodowiska naturalnego przed szkodliwym dziaáaniem zawartych w opakowaniu produktów, stosowaniu wiĊkszej liczby opakowaĔ wielokrotnego uĪycia, moĪliwoĞci recyklingu opakowaĔ itp.
Ze wzglĊdu na stopieĔ przygotowania do obrotu opakowania dzielimy na4: x handlowe (jednostkowe, detaliczne) – stanowiące dla koĔcowego uĪyt-kownika lub konsumenta w miejscu zakupu jednostkĊ handlową;
x grupowe (zbiorcze) – stanowiące w miejscu zakupu zestaw okreĞlonej liczby jednostek handlowych, niezaleĪnie od tego, czy są one sprzedawane w takiej postaci uĪytkownikowi koĔcowemu lub konsumentowi, czy teĪ sáuĪą zaopatrywaniu punktów sprzedaĪy;
x transportowe – mające uáatwiü przemieszczanie i transport pewnej licz-by jednostek handlowych lub opakowaĔ grupowych, zapobiegając powstaniu uszkodzeĔ przy przemieszczaniu i w transporcie.
Jednym z najczĊĞciej wykorzystywanych opakowaĔ w przedsiĊbiorstwach produkcyjnych są palety, które moĪna uznaü za typową jednostkĊ logistyczną,
2
Por. PN-EN 14182:2005, Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe i definicje – zaáącznik A, PKN, Warszawa 2005; Wielka encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, t. 19, Warszawa 2003, s. 497–498; Z. DudziĔski, Opakowania w gospodarce magazynowej z dokumentacją i wzorcową instrukcją gospodarowania odpadami, ODDK, GdaĔsk 2007, s. 8; A. Korzeniowski, J. Kwiatkowski, Towaroznawstwo opakowaĔ, Wydawnictwo Akademia Eko-nomiczna, PoznaĔ 1994, s. 27.
3
Z. DudziĔski, Opakowania w gospodarce…, s. 22–25.
4
PN-EN 14182:2005 Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe i definicje, PKN, Warszawa 2005.
speániającą funkcje: transportową, magazynową, áadunkową oraz manipulacyjną. Paleta to platforma noĞna z nadbudową lub bez nadbudowy, która sáuĪy do skomasowania towarów, w celu uformowania jednostki áadunkowej do transpor-tu, magazynowania i ukáadania w stosy, przy wykorzystaniu Ğrodków przewozu transportu bliskiego (wózki podnoĞnikowe i unoszące itp.); wysokoĞü przestrze-ni przeznaczonej do wsuprzestrze-niĊcia elementów podnoszących wynosi z reguáy okoáo 100 mm5. Bardzo waĪnym aspektem wyboru palety jest rozpatrywanie jej jako jednostki dostawczej (jednostki wysyákowej, jednostki sprzedaĪy). Oznacza to, Īe wybór tej jednostki powinien odbywaü siĊ w Ğcisáym kontakcie z klientem. Klient musi wyraziü zgodĊ na liczbĊ towaru, znajdującego siĊ na palecie. Ponadto musi posiadaü sprzĊt do manipulacji paletami i ich przechowywania (skáadowania) – regaáy paletowe. Urządzenia te wymagają równieĪ uzgodnienia wymiarów palet.
Ze wzglĊdu na czynnik konstrukcyjny palety moĪna podzieliü na6: x páaskie – peániące funkcjĊ platformy noĞnej;
x sáupkowe – w jej naroĪnikach umieszczone są sáupki, na które nakáada siĊ koleją paletĊ przy ukáadaniu w stos;
x áadunkowe (skrzyniowe) – posiada przynajmniej z trzech stron pionowe Ğciany i moĪe byü wyposaĪona w pokrywĊ.
Obecnie dąĪy siĊ do normalizacji palet poprzez ujednolicenie ich wymia-rów. Takie dziaáania są niezbĊdne w celu zastosowania technicznych Ğrodków pomocniczych o okreĞlonych wymiarach, koniecznych do magazynowania, manipulowania oraz transportu. Oprócz wymiarów palet w normach ustalono równieĪ dokáadne szczegóáy dotyczące materiaáu, z jakiego są wykonane oraz rodzaju konstrukcji. DziĊki takiemu ujednoliceniu moĪna zwiĊkszyü swobodĊ w zastosowaniu palet oraz usprawniü proces przekazu towaru. Wtedy wymiana bĊdzie polegaáa na oddaniu pustej i odebraniu peánej palety przez klienta lub odwrotnie – w przypadku dostawcy. W ten sposób powstaje jednolity system palet, w którym paleta jako jednostka logistyczna pozostaje w kanale dystrybucji dopóki nie ulegnie uszkodzeniu.
3. CHARAKTERYSTYKA BADANEGO PRZEDSIĉBIORSTWA
Badane przedsiĊbiorstwo produkcyjne naleĪy do sektora maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw. Jest to spóáka akcyjna, dziaáająca na terenie aglomeracji áódzkiej, zatrudniająca 94 osoby i posiadająca obrót roczny nieprzekraczający
5
H. Ch. Pfohl, Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania, Biblioteka Logi-styczna, PoznaĔ 2001, s. 121–125.
6
25 mln EUR. MoĪna ją zakwalifikowaü do grupy Ğrednich przedsiĊbiorstw7. Schemat organizacyjny przedsiĊbiorstwa to rozbudowany rodzaj struktury liniowej. Gáówną jego zaletą jest przestrzeganie zasady, iĪ kaĪdy pracownik podlega pod jednego przeáoĪonego. Niestety powoduje to skupienie róĪnego rodzaju zadaĔ w rĊkach jednego czáowieka (kierownika).
Badane przedsiĊbiorstwo zajmuje siĊ produkcją napoi alkoholowych. Gáównymi odbiorcami tego przedsiĊbiorstwa są dwie sieci supermarketów. Poza nimi jego produkty moĪna nabyü w sklepach firmowych oraz nielicznych sklepach znajdujących siĊ w najbliĪszej okolicy siedziby firmy.
PrzedsiĊbiorstwo posiada dwa magazyny wyposaĪone w wózek widáowy zasilany gazem propan-butan o udĨwigu 1600 kg, a takĪe wózki rĊczne. Poza nimi firma nie posiada specjalistycznych urządzeĔ wspomagających pracĊ magazynu, takich jak np. regaáy paletowe czy taĞmy transportowe. PrzedsiĊbior-stwo posiada jeden ciągnik siodáowy z naczepą, za pomocą którego realizuje czĊĞü dostaw, pozostaáą czĊĞü transportu zleca siĊ zewnĊtrznym firmom trans-portowym. Niektóre surowce oraz wyroby gotowe są piĊtrowane z paletami bez dodatkowych urządzeĔ; dotyczy to:
x wyrobów gotowych na paletach Euro,
x wyrobów gotowych w skrzynkach plastikowych uáoĪonych na paletach o wymiarach 1200 mm × 1000 mm,
x niektórych surowców i póáfabrykatów.
4. METODYKA BADANIA
W badaniu wykorzystano metodĊ indywidualnego przypadku z wykorzy-staniem techniki obserwacji i badania dokumentów: analizy formalnej i analizy treĞci. Przeprowadzone badania pozwoliáy zgromadziü obszerny materiaá jakoĞciowy i iloĞciowy, który wykorzystano w analizie badanego zjawiska. Dokumentami podlegającymi badaniu byáy: rejestr wysyáek i zwrotów oraz rejestr procesu produkcyjnego. Dane pierwotne uzyskane w wyniku badania podlegaáy dalej porządkowaniu, grupowaniu i analizie statystycznej. Wykorzy-stana analiza przypadku to schemat badania jakoĞciowego, które zmierza do stworzenia jednostkowej teorii zjawiska ogólnego. Istotą analizy przypadku jest kierowanie uwagi badacza na to, co szczególne, wyjątkowe, niepowtarzalne w badanym zjawisku. Prowadzone badania zakresem podmiotowym obejmowa-áy proces wysyáania i odbierania opakowaĔ zwrotnych w omawianym przedsiĊ-biorstwie produkcyjnym dziaáającym na terenie aglomeracji áódzkiej. Zakresem czasowym badania obejmowaáy 7 miesiĊcy od sierpnia 2009 do lutego 2010 r.
7 Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej nr 364/2004 z 25.02.2004 r., „Dziennik
Jako zakres przedmiotowy badaĔ wáasnych uznano przyczyny braku opakowaĔ zwrotnych w procesie produkcyjnym stanowiące czĊsto jego wąskie gardáo. Zakres merytoryczny przeprowadzonego badania koncentrowaá siĊ na identyfi-kacji przyczyn braku opakowaĔ zwrotnych w badanym przedsiĊbiorstwie.
Wyznaczony w badaniach przedmiotowy, podmiotowy i czasowy zakres odnosi siĊ do pewnego fragmentu rzeczywistoĞci, wybranego jako egzemplifika-cja dla szerszych badaĔ dotyczących gospodarowania opakowaniami zwrotnymi.
5. ANALIZA WYKORZYSTANIA OPAKOWAē ZWROTNYCH
W badanym przedsiĊbiorstwie wystĊpują czĊste problemy z opakowaniami zwrotnymi, w szczególnoĞci paletami zwrotnymi. Firma wiĊkszoĞü produktów wysyáa do jednego odbiorcy, którym jest sieü supermarketów. Klient ten wymaga, aby towar dostarczany do centrów dystrybucyjnych znajdowaá siĊ na palecie:
x Euro o wymiarach 120 cm × 80 cm – dla jednego rodzaju produktów, x dusseldorfer o wymiarach 80 cm × 60 cm (DHP) – dla pozostaáych pro-duktów.
Odbiorca-sieü supermarketów posiada osiem centrów dystrybucyjnych na terenie caáego kraju, do których dostarczane są wyroby na wyĪej wymienionych paletach. Na podstawie salda opakowaĔ w danym centrum dystrybucyjnym na dany dzieĔ pracownik badanej firmy ustala i informuje klienta, w jakim terminie oraz w jakiej liczbie opakowania zostaną odebrane. W praktyce okazuje siĊ, Īe czĊstym problemem jest maáa liczba palet na terenie zakáadu, co powoduje niekiedy zatrzymanie produkcji z powodu ich braku. Wspóápraca z tak wieloma centrami dystrybucyjnymi rozmieszczonymi na terytorium caáego kraju powodu-je koniecznoĞü posiadania duĪej liczby opakowaĔ zwrotnych. Analizując problem braku palet, zidentyfikowano kilka podstawowych przyczyn, a są to:
x zuĪywanie siĊ palet (uszkodzenia powstaáe w przedsiĊbiorstwie), x stan palet zwracanych przez klienta (czĊĞü palet uszkodzonych), x niekorzystna umowa z klientem,
x uznanie czĊĞci wysáanych palet jako nieodpowiadających standardom jakoĞciowym odbiorcy (dotyczy palet Euro).
ZuĪywanie siĊ palet jest naturalnym procesem i wynika czĊsto z báĊdu czáowieka obsáugującego wózek widáowy lub inne urządzenie sáuĪące do przemieszczania jednostek paletowych w obrĊbie magazynu.
W celu zbadania stanu palet zwracanych przez odbiorcĊ w okresie jednego tygodnia prowadzono obserwacje. Przeprowadzone badanie pokazuje, iĪ od-biorca zwraca przedsiĊbiorstwu Ğrednio okoáo 5,6% uszkodzonych palet DHP oraz okoáo 2,2% uszkodzonych palet Euro. Przy Ğrednim dziennym obrocie 321 palet DHP oraz 27 palet Euro stanowi to zuĪycie 18 palet DHP oraz
0,6 palety Euro dziennie. W perspektywie 3 miesiĊcy mamy juĪ odpowiednio 1132 uszkodzonych palety DHP oraz okoáo 37 uszkodzonych palet Euro.
Zidentyfikowaną przyczyną problemu pomniejszających siĊ stanów palet jest równieĪ niekorzystna umowa zawarta z odbiorcą. Umowa ta dotyczy wyáącznie palet Euro, a postanowienia w niej zawarte zakáadają, iĪ 5% palet dostarczonych klientowi nie nadaje siĊ do dalszego uĪytku i traktowana jest jako palety jednorazowe. W praktyce oznacza to, Īe co 20. paleta traktowana jest jako záom drewniany i nie wraca do firmy.
Ostatnią przyczyną omawianego problemu jest tzw. odpisywanie palet. Ma ono miejsce, gdy klient uzna, iĪ paleta, na której dostarczono towar, nie speánia jego wymagaĔ jakoĞciowych i w związku z tym nie nadaje siĊ do dalszego obrotu. Nie powiĊksza ona wtedy salda opakowaĔ, przez co ich liczba w obrocie spada. SkalĊ tego zjawiska w przypadku palet Euro na przestrzeni 7 miesiĊcy przedstawia tab. 1.
Tabela 1. Palety Euro niespeániające wymagaĔ odbiorcy w badanym okresie
Lp. Centrum
dystrybucji Palety odpisane jako ubytki w okresie:
08.09 09.09 10.09 11.09 12.09 01.10 02.10 1 A 5 9 8 8 8 4 3 2 B 5 9 8 8 7 3 2 3 C 5 2 10 0 4 1 1 4 D 5 8 6 6 6 3 2 5 E 7 11 9 9 9 5 2 6 F 4 6 5 5 5 3 1 7 G 4 7 6 5 5 3 1 8 H 6 10 8 7 7 4 2 Suma 302 41 62 60 48 51 26 14 Obrót w badanym okresie 3423 Odpisano 8,8%
ħródáo: Opracowanie wáasne.
Jak wynika z przeprowadzonych badaĔ, Ğredni poziom palet Euro uznanych przez odbiorcĊ za uszkodzone wynosi 8,8%. Jak zaznaczono wczeĞniej, 5% palet odpisywanych jest zgodnie z umową, natomiast 2,2% palet zwracanych jest w stanie wykluczającym moĪliwoĞü ich dalszego uĪytkowania. Po zsumowaniu wszystkich Ĩródeá ubytku palet okazaáo siĊ, Īe firma traci okoáo 16% obrotu palet Euro. W odniesieniu do palet DHP ogólny poziom strat wynikający z przeprowadzonych obserwacji i badaĔ wynosi okoáo 6% obrotu.
Straty związane z tym zjawiskiem nie ograniczają siĊ wyáącznie do kosztu zakupu nowej palety. Problem ten powoduje ciągáe zmniejszanie siĊ stanu palet naleĪących do firmy zarówno tych na terenie zakáadu, jak i tych, które znajdują siĊ w poszczególnych centrach dystrybucyjnych. W konsekwencji tego, aby zapewniü ciągáoĞü produkcji konieczne jest zwiĊkszenie czĊstotliwoĞü odbioru palet, poniewaĪ ich Ğrednia liczba w pojedynczym odbiorze spada. Powoduje to systematyczny wzrost kosztów odbioru palet od klienta, poniewaĪ firma zmuszona jest odbieraü je czĊĞciej przez co zwiĊkszają siĊ koszty ich transportu.
Rysunek 1. Schemat modelu uzupeániania zapasu palet w badanym przedsiĊbiorstwie
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie S. KrzyĪaniak, Podstawy zarządzania zapasami w przykáadach, Instytut Logistyki i Magazynowania, PoznaĔ 2003, s. 134–135.
Jak widaü na rys. 1, w cyklu uzupeániania zapasu czas uzupeánienia skraca siĊ wraz ze spadkiem wartoĞci salda palet u klienta. Zakáada siĊ równieĪ, Īe zapotrzebowanie dziaáu produkcji na palety w dáugim okresie jest wartoĞcią staáą. Na podstawie danych dotyczących liczby palet dostarczonych do klienta w badanym czasie obliczono Ğredni tygodniowy obrót paletami. Dla palet DHP wynosi on 1608 szt/tydzieĔ, natomiast dla palet Euro 137 szt/tydzieĔ. PoniewaĪ w przedsiĊbiorstwie obowiązuje piĊciodniowy tydzieĔ pracy, Ğrednia dzienna wynosi odpowiednio: x 322 143szt /dzieĔ 5 1608 r palety DHP Czas Saldo palet cykl uzupeániania zapasu ubytek palet punkt uzupeániania zapasu poziom alarmowy poziom bezpieczeĔstwa
x 27 22szt /dzieĔ
5
137 r
palety Euro
NaleĪy równieĪ zaznaczyü, iĪ w badanej firmie wartoĞü poziomu alarmo-wego stanu palet nie jest okreĞlona. To, w którym momencie odebraü palety, aby nie spowodowaü zatrzymania produkcji z powodu ich braku, zaleĪy wyáącznie od wyczucia i doĞwiadczenia pracownika zajmującego siĊ tym obszarem. Zatrzymanie produkcji z powodu braku palet wiąĪe siĊ oczywiĞcie ze stratami finansowymi dla firmy.
Stan palet w chwili przeprowadzania badaĔ przedstawiaá siĊ nastĊpująco: x 2130 palet DHP, w tym:
o 1062 palet uszkodzonych (znajdujących siĊ na terenie firmy), o 671 palet u klienta (w centrach dystrybucyjnych),
o 397 palet w magazynie firmy, x 130 palet Euro, w tym:
o 60 palet u klienta (w centrach dystrybucyjnych), o 46 palet w magazynie firmy,
o 24 palet uszkodzonych.
NaleĪy w tym miejscu zwróciü szczególną uwagĊ na liczbĊ palet DHP na te-renie zakáadu nienadających siĊ do uĪytku – w postaci záomu drewnianego. Sta-nowią one niespeána 50% ogólnej liczby palet tego rodzaju w przedsiĊbiorstwie.
Tabela 3. ĝrednie liczby zwrotów palet Centrum dystrybucyjne
ĝrednia miesiĊczna liczba zwracanych palet ĝrednia liczba palet w zwrocie ĝrednia liczba zwrotów w miesiącu DHP 1191 131 9,1 A EURO 83 13 6,4 DHP 286 122 2,4 B EURO 51 21 2,4 DHP 260 138 1,9 C EURO 10 10 0,9 DHP 240 79 3,1 D EURO 41 14 2,8 DHP 1199 125 9,6 E EURO 83 15 5,5 DHP 1287 138 9,4 F EURO 64 10 6,4 DHP 608 115 5,3 G EURO 77 15 5,3 DHP 527 112 4,7 H EURO 55 16 3,5 DHP 5598 138 41,0 Ogóáem EURO 463 14 33,0
Na podstawie analizy danych obliczono Ğrednią liczbĊ palet odbieranych jednorazowo od dostawcy, która wynosi 138 palet DHP oraz 14 palet Euro. ĝrednia liczba odbiorów palet ze wszystkich centrów dystrybucyjnych wynosi natomiast 41 razy w miesiącu. Dane te przedstawiano w tab. 3.
PrzedsiĊbiorstwo posiada wáasny samochód ciĊĪarowy, jednak wiĊkszoĞü zwrotów palet realizowana jest przez zewnĊtrzne firmy transportowe. Koszt odbioru palet z poszczególnych centrów dystrybucyjnych przedstawiono w tab. 4.
Tabela 4. PrzeciĊtny koszt pojedynczego odbioru palet z poszczególnych centrów dystrybucyjnych
Centrum dystrybucyjne Koszt jednorazowego odbioru palet (w zá) A 370 B 400 C 360 D 390 E 440 F 440 G 450 H 400 ĝrednia 406 Odchylenie standardowe 34
ħródáo: opracowanie wáasne.
Na podstawie danych zawartych w tab. 3 oraz 4 obliczono Ğredni miesiĊcz-ny koszt odbioru palet. Jako Ğrednią liczbĊ zwrotów palet w miesiącu przyjĊto wartoĞü 41 odpowiadającą Ğredniej liczbie zwrotów palet DHP. A przeciĊtny koszt zwrotu wynosi:
41 × 406 PLN = 16 646 r 1 394 PLN
6. REKOMENDACJE W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA OPAKOWANIAMI ZWROTNYMI
PrzedsiĊbiorstwo w celu optymalizacji gospodarki opakowaniami zwrotny-mi powinno ustaliü poziom alarmowy liczby palet, przy którym konieczny jest ich odbiór od klienta oraz poziom zapasu zabezpieczającego. Pozwoli to równieĪ
zminimalizowaü koszty zatrzymania produkcji z powodu braku palet. W celu ustalenia poziomu zabezpieczającego zaáoĪono, iĪ:
x czas cyklu uzupeániania zapasu jest staáy ıT= 0 i wynosi T = 1 dzieĔ, x poziom obsáugi klienta przyjĊto POK1 = 95%.
Jak obliczono wczeĞniej, Ğrednie dzienne zapotrzebowanie na palety wynosi 322 palety DHP oraz 27 palet Euro. Odchylenie standardowe dziennego zapotrze-bowania na palety wynosi odpowiednio: 143 dla palet DHP i 22 dla palet Euro.
Odchylenie standardowe báĊdu prognozy w cyklu uzupeániania zapasu jest równe8:
T s
spt u
gdzie:
s – odchylenie standardowe báĊdu prognozy, T – oczekiwany czas cyklu uzupeániania zapasu.
Zatem w przypadku badanego zjawiska: x spt 143u 1 143 dla palet DHP, x spt 22u 1 22 dla palet Euro.
Zapas bezpieczeĔstwa obliczyü moĪna ze wzoru9:
ZB = Ȧ*spt
gdzie:
ZB – zapas bezpieczeĔstwa,
Ȧ – wspóáczynnik bezpieczeĔstwa (przyjĊto bez weryfikacji, Īe rozkáad
zu-Īycia palet jest rozkáadem normalnym).
Wspóáczynnik bezpieczeĔstwa zaleĪy wyáącznie od zaáoĪonego poziomu obsáugi klienta POK1, a dla POK1 = 95% wynosi 1,645. Po podstawieniu do powyĪszego wzoru otrzymano:
x ZB 1,645u143 236 dla palet DHP, x ZB 1,645u22 37 dla palet Euro.
NastĊpnie naleĪy obliczyü zapas alarmowy, który informuje, przy jakim po-ziomie zapasu naleĪy záoĪyü zamówienie10:
ZB T P
ZI u
gdzie:
P – zapotrzebowanie (popyt) w przyjĊtej jednostce czasu, T – czas cyklu uzupeánienia zapasu,
ZB – zapas zabezpieczający.
zatem:
8 S. KrzyĪaniak, Podstawy zarządzania zapasami w przykáadach, Instytut Logistyki i
Maga-zynowania, PoznaĔ 2003, s. 111.
9
Ibidem, s. 111.
10
558 236 1 322u ZI dla palet DHP, 64 37 1 27u
ZI dla palet Euro.
W wyniku przeprowadzonych badaĔ ustalono, iĪ poziom alarmowy palet w badanym przedsiĊbiorstwie wynosi 558 dla palet DHP, a 64 dla palet Euro. Oznacza to koniecznoĞü uzupeánienia zapasu w momencie osiągniĊcia takiego stanu przez którykolwiek z dwóch rodzajów palet.
Wysoki poziom odchylenia standardowego Ğredniej dziennej liczby zwraca-nych palet wskazuje na koniecznoĞü dokáadniejszego zbadania rozkáadu zwro-tów. NaleĪy zbadaü, czy poziom sprzedaĪy i zwrotów palet badanego przedsiĊ-biorstwa nie ma charakteru sezonowego oraz jaka jest zaleĪnoĞü miĊdzy wielkoĞcią sprzedaĪy i zwrotów palet. Pozwoli to na dokáadniejszą prognozĊ zapotrzebowania na palety w danym okresie. Do tego celu jednak konieczne są dane dotyczące sprzedaĪy i zwrotów, do którym w prowadzonym badaniu nie byáo dostĊpu.
Kolejnym krokiem jest wyeliminowanie kosztów transportu palet z centrów dystrybucyjnych do siedziby firmy. MoĪna to osiągnąü poprzez dokupienie takiej liczby palet, aby zmniejszyü czĊstotliwoĞü ich odbioru od klienta do poziomu pozwalającego wykorzystaü do tego celu transport wáasny przedsiĊ-biorstwa. Kierowca badanego przedsiĊbiorstwa po dostarczeniu zamówionego towaru mógáby odbieraü ustaloną liczbĊ opakowaĔ transportowych. Z badaĔ przedstawionych wczeĞniej wynika, iĪ Ğrednia czĊstotliwoĞü odbioru palet wynosiáa 41 razy w miesiącu. Z uwagi na fakt, iĪ czas potrzebny na dostarczenie towaru, odbiór palet oraz powrót do siedziby firmy moĪe przekroczyü 24 godziny, czĊstotliwoĞü odbioru palet musiaáaby byü mniejsza niĪ 20 razy w ciągu miesiąca. WiąĪe siĊ to z koniecznoĞcią utrzymania stanu palet nie mniejszego niĪ dwukrotnoĞü ich stanu w chwili przeprowadzania badania, czyli:
x 2 x 1068 = 2136 szt DHP, x 2 x 106 = 212 szt Euro.
Jednak są to stany minimalne, przy których takie rozwiązanie moĪe funk-cjonowaü, zatem w celu jego wprowadzenia, z uwagi na fakt ciągáego ubywania palet, zaleca siĊ zakup wiĊkszej ich liczby. Proponuje siĊ dokupienie okoáo 1100 palet DHP oraz 110 palet Euro oraz ciągáe kontrolowanie ich stanu i uzupeánia-nie go po osiągniĊciu ustalonego minimum. Zakup takiej liczby palet nie naleĪy traktowaü jako dodatkowy koszt tego rozwiązania, poniewaĪ tempo ubywania palet nie jest zaleĪne od ich salda i uzupeánianie ich stanu powinno byü wliczone w koszty dziaáalnoĞci firmy. Dodatkowym plusem tego rozwiązania jest fakt, iĪ kierowca zatrudniony w badanym przedsiĊbiorstwie odbierając palety moĪe kontrolowaü ich stan i przyjmowaü jedynie te, które są nieuszkodzone. Zmniej-szy to liczbĊ palet uszkodzonych zwracanych przedsiĊbiorstwu.
7. PODSUMOWANIE
Sprawne funkcjonowanie gospodarki magazynowej jest jednym z podsta-wowych czynników mających wpáyw na efektywnoĞü przedsiĊbiorstwa produk-cyjnego. Utrzymywanie zapasów w postaci opakowaĔ zwrotnych jest nieunik-nione. NaleĪy jednak dąĪyü do minimalizacji kosztów związanych z ich wyko-rzystaniem. W wyniku przeprowadzonych badaĔ wskazano, Īe obrót opakowa-niami transportowymi w postaci palet wymaga wprowadzenia usprawnieĔ eliminujących ich marnotrawstwo. Brak kontroli stanów palet i reakcji na zmniejszanie siĊ ich stanu powodowaá systematyczny wzrost kosztów związa-nych z odbiorem opakowaĔ od odbiorców. Dodatkowe koszty powstawaáy równieĪ w chwili wystąpienia braku palet, ze wzglĊdu na czĊste zatrzymania produkcji. W celu minimalizacji tych kosztów zaproponowano rozwiązanie polegające na odbiorze palet wáasnym Ğrodkiem transportu. Miaáoby to nastĊ-powaü w momencie dostarczenia zamówienia do danego centrum, dziĊki czemu koszt związany z paliwem czy obsáugą Ğrodka transportu nie ulegnie zmianie. W celu wprowadzenia tego rozwiązania konieczna jest jednak ustawiczna kontrola stanów opakowaĔ transportowych i ich uzupeánianie w momencie osiągniĊcia ustalonego minimum. Dodatkową zaletą tego rozwiązania jest moĪliwoĞü kontroli przez pracownika firmy stanu zwracanych palet, co pozwoli ograniczyü poziom palet zwróconych w stanie uszkodzonym. Na ograniczenie prawdopodobieĔstwa wystąpienia braku pozwoli takĪe wyznaczony poziom alarmowy stanu palet oraz zapas bezpieczeĔstwa.
BIBLIOGRAFIA
Coyle J. J., Bardi E. J., Langley C. J. Jr., Zarządzanie logistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
DudziĔski Z., Opakowania w gospodarce magazynowej z dokumentacją i wzorcową instrukcją gospodarowania odpadami, ODDK, GdaĔsk 2007.
Korzeniowski A., Kwiatkowski J., Towaroznawstwo opakowaĔ, Wydawnictwo Akademia Eko-nomiczna w Poznaniu, PoznaĔ 1994.
Krawczyk S., Zarządzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001.
KrzyĪaniak S., Podstawy zarządzania zapasami w przykáadach, Instytut Logistyki i Magazynowa-nia, PoznaĔ 2003.
Pfohl H. Ch., Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania Biblioteka Logistyczna, PoznaĔ 2001.
Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 364/2004 z 25.02.2004 r., „Dziennik UrzĊdowy Unii Europejskiej”, 28.02.2004, L 63.
Wielka encyklopedia PWN, t. 19, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
PN-EN 14182:2005 Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe i definicje, PKN, Warsza-wa 2005.
Iwona Staniec, Michaá Rusiniak, Jarosáaw RopĊga
MANAGEMENT OF RETURNABLE PACKAGING – THE CASE STUDY
The paper presents results of research conducted in a manufacturing company for the process of sending and receiving of returnable packaging.The study focused on analyzing the causes of problems with the returnable packaging in the examined enterprise. Pallets are among the most commonly used returnable packaging in manufacturing companies and the circulation in these packages belongs to crucial elements of functioning of the depository management. In the examined enterprise was observed an insufficient control of losses in states of palettes what caused the cost increase involving the more frequent receipt of palettes from customers as well as cases of suspending of production. Authors presented recommendations concerning implementing the monitoring system of the state of palettes and designation of alert level, which should significantly improve the effectiveness of functioning of the examined enterprise.
