też liczne kam ienie ozdobne obrobione w form ie pisanek, których pow ierzchnie zdobiły ujaw nione szlifem w ew nętrzne w trącenia m ineralne.
Starorosyjska sztuka rzeźby w kam ieniu odrodziła się niedaw no w tw órczości O. Gałatina. A rtysta w ystaw ił po m istrzow sku w ykonane kam ee o tem atyce reli gijnej oraz z w izerunkam i wybitnych postaci historycznych i św iata kultury. Two rzyw em tych prac są naturalne kryształy bezbarwnego kw arcu i srebro (Ryc. 5).
W ystaw ie tow arzyszył folder zaw ierający interesujący tekst i znakom itej j a kości ilustracje, a zw iedzanie uprzyjem niała m uzyka W ertyńskiego.
A n drzej Sas-Jaw o rski
XX K R A JO W Y ZJA ZD
PO LSK IEG O TOW ARZYSTW A H ISTO R II M E D Y C Y N Y I FA R M A C JI
Jubileuszow y XX Zjazd Polskiego T ow arzystw a H istorii M edycyny i F ar m acji (PTH M iF) odbył się w dniach 2 6 -2 8 w rześnia 2003 r. w P oznaniu. U ro czyste otw arcie nastąpiło 26.09.2003 r. w Sali C zerw onej P ałacu D ziałyńskich p rz y S tarym Rynku. B udynek p o chodzący z lat 70. X V III w. z p ię k n ą a tty k ą z trójkątnym naczółkiem oraz zw ieńczającą fasadę g łó w ną figurą p elik ana, n a leży do Biblioteki K órnickiej PAN. O prócz B iblioteki w gm achu zn a jd u ją się rów nież zakład Badań N arodow ościow ych PAN oraz Instytut Zachodni. P rzy b y łych gości pow itał Przew odniczący K om itetu O rganizacyjnego dr hab. R om an K. M e i s s n e r . N astępnie w ysłuchano niezw ykle interesujących w ykładów prof. dr hab. R om ana D u d y - O etosie pracow nika nauki i prof. dr hab. Jana B a r c i s z e w s k i e g o - Znaczenie poznan ia struktury DNA dla rozw oju nauk hiologiczno-m edycznych. Po w ygłoszonych referatach i koncercie uczest nicy zjazdu przeszli pod gm ach A rchiw um P aństw ow ego, gdzie odsłonięto tab licę pam iątkow ą (autorstw a Jerzego Sobocińskiego) pośw ięconą R obertow i Re- m akowi - urodzonemu w 1815 r. w Poznaniu, profesorowi uniwersytetu w Berlinie, histologow i, em briologow i i neurologow i. O dkryw cy bezrdzeniow ych w łókien nerw ow ych, które dotąd noszą nazw ę w łókien Rem aka. A utora prac z zakresu elektrodiagnostyki i elektroterapii oraz członka T ow arzystw a L ekarskiego W ar szaw skiego i Tow arzystw a Lekarskiego w Wilnie.
D alsza część obrad odbyła się w H otelu Orbis Polonez. W ciągu trzech dni zjazdu w ysłuchano około 120 w ystąpień. O brady toczyły się na czterech salach rów nocześnie i obejm ow ały następującą tem atykę:
I - M edycyna i farm acja XX wieku, II - L ekarze i farm aceuci na obczyźnie,
III - D zieje m edycyny poznańskiej - w 750-lecie lokacji M iasta Poznania, IV - Od etyki do bioetyki,
V - M etodologia historii nauk m edycznych, VI - Varia.
P ierw szego dnia obrad m ogliśm y w ysłuchać m.in. następujących referatów : R ozw ój p ojąć bioetycznych w św iecie pow ojennym prof. dr hab. Tadeusza H eim - ratha, M iędzy eugeniką a higieną. D ylem aty społeczne i etyczne eugeników p o l skich okresu m iędzyw ojennego M ichała M usielaka, pracę ks. prof. d r A dam a Si kory Z agadnienia bioetyczne w dokum entach R ady Europy, H aliny Płońskiej W kład fa rm a ce u tó w i lekarzy polskich w działalność patriotycznych organizacji p olonijnych w USA na p rzeło m ie X I X i X X w ieku, prof. dr hab. Jolanty Sadow
skiej M edycyna w starożytnej kulturze chińskiej, Z bigniew a B eli P rzepis na af rodyzjaki w A stangahrdaya Vagbhaty (Indie VI/VII wiek n .e.j, M acieja K oszut skiego F enom en p aństw a m ilitarno-szpitałnego na p rzeło m ie dziejów Zakonu M altańskiego. N iezw ykle ciekaw e było spraw ozdanie M ałgorzaty Kostrzewy, W ojciecha M iazgi, W itolda Kostrzewy, Józefa Świątka i Piotra K ostrzew y o zbio rach m edycznych B iblioteki Jasnogórskiej pt. Libri M ed ici B iblioteki J a s nogórskiej. C ały zespół w składzie M ariusz Szczepanik, M arian K raw czyński, W ojciech Cichy, N atalia K obelska-D ubiel pracow ał także nad odpow iedzią na postaw ione w tytule w ystąpienia pytanie C zy F ryderyk Chopin chorow ał na mu- kow iscydozę. N ie zabrakło rów nież prac przedstaw iających rozwój badań nad chorobam i. R eferaty z tej tem atyki w ygłosili: Daniel Sabat R ozw ó j badań m o r fologicznych raków p łu c w P olsce w X IX i p ierw szej p o ło w ie X X w ieku, M onika
D m itrzak-W ęglarz H istoria badań genetycznych w anoreksji i M ikołaj K obelski R ozw ój w iedzy o w ielotorbielow atosci nerek. N iezw ykle dla m nie interesujące było w ystąpienie prof. dr hab. A ndrzeja K ierzka pt. Z m agania w ileńskich leka rzy z krupem w początkach X I X stulecia, w którym przedstaw ił sylw etki w ileń skich lek arzy zajm ujących się leczeniem b łon icy górnych d róg oddecho w ych - Jędrzeja Śniadeckiego, A ndrzeja M atusew icza, Johanna F ranka i jeg o syna Józefa oraz F eliksa Rym kiew icza. N ajw iększym problem em dla ów czesnych m edyków było zróżnicow anie chorób - k rupu i pseudokrupu. Podstaw ow ym na tom iast środkiem leczniczym były upusty krw i, kalom el i em etyk. Stosow ano rów nież różne ziołow e m ikstury, a także naparstnicę i chininę. Pom ocne m iały być także w dychania eteru octow ego, pary w odnej, środków balsam icznych, pa ry ze słodu jęczm iennego i przykładanie kataplazm . N ie w ykorzystyw ali lekarze jeszcze n a szerszą skalę tak popularnej w drugiej połow ie X IX w ieku tracheoto
mii, która zdecydow anie zm niejszyła śm iertelność w śród dzieci. Jednak rew olu cja w terapii nastąpiła dopiero po uzyskaniu anatoksyny błoniczej.
Zakończeniem pierwszego dnia zjazdu była wycieczka do Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk oraz wieczór towarzyski na wyspie Edwarda w Zaniemyślu.
N astępny dzień zjazdu rozpoczął się od W alnego Z grom adzenia PTHM iF. Pierw szym punktem program u było przyjęcie porządku obrad, następnie w y słu chano spraw ozdań ustępującego Z arządu i Kom isji R ew izyjnej. Po dyskusji
w iększo ścią g łosów udzielono Zarządow i absolutorium . K olejnym punktem o b rad było uchw alenie zm ian w Statucie Tow arzystw a. N astępnie przystąpiono do pow ołania K om isji W yborczej i Skrutacyjnej oraz zgłaszania k and yd atów do now ego Zarządu. W jaw nym głosow aniu w ybrano prezesa prof. dr hab. W andę W o j t k i e w i c z - R o k z W rocław ia. Do Z arządu w ybrano także: doc. dr hab. B ożenę U r b a n e k (W arszawa), dr hab. R om ana K. M e i s s n e r a (Poznań), dr A ndrzeja W r ó b l a (Lublin), dr Jana M a j e w s k i e g o . Do K om isji R ew izyjnej w ybrano: dr K rystynę W. K o r p a l s k ą (B ydgoszcz), prof. dr hab. A ndrzeja F e l c h n e r a i d r M arka D u d k i e w i c z a . R e daktorem naczelnym „A rchiw um H istorii i Filozofii M edycyny” po now nie zo stał w ybrany prof. dr hab. Z dzisław G a j d a . K rótkie p rzem ów ienie now o w y branego prezesa zam knęło obrady. N astępnie rozpoczęły się sesje naukow e, na których m .in. poruszano tem aty z zakresu farm acji m .in.: A nna T r o j a n o w s k a Z atrucia sporyszem - opinie lekarzy w X I X w ieku, B eata W y s a k o w - s k a Stosow anie C annabis S p .ja k o środka leczniczego w p ra ktyc e m edyczn ej w X I X w., Jerzy N a c e 1 D ostępność oraz spo sob y sporządzania i dystrybucji leków w aptekach kartuskich na przeło m ie X I X i X X wieku w św ietle obo w ią zujących przepisów , lekospisów i fa rm a ko p e i oraz M ariola H e r b e r t R ym - gayllow ie - aptekarski ród z tradycjam i. Sporym zainteresow aniem cieszy ły się tem aty pośw ięcone położnictw u i ginekologii: H enryk M a z u r e k p rzed sta w ił referat pt. Zw alczanie zakażeń połogow ych na ziem iach p o lskich o d p o ło w y X I X w ieku do I I w ojny św iatow ej (od Sam m elw eissa do p o czą tku ery antybioty- koterapii), W ojciech K u l a Towarzystwo G inekologiczne K rakow skie w la tach 188 9-1 9 1 8 oraz „R ocznik Towarzystwa G inekologicznego K ra k o w sk ie g o ” - p ierw sze p o lskie pism o ginekologiczno-położnicze. N ie zabrakło też bardzo w spółczesnych tem atów : A leksandra F r y ś zaprezentow ała problem y zw iąza ne z przepszczepianiem narządów - H istoria przeszczep ian ia narządów - zarys pro b lem a tyki, M aciej M i c k e r R ozw ój m eto d leczenia m iażdżycow ego nie dokrw ienia kończyn dolnych. W ram ach tem atyki pośw ięconej dziejom m edy cy ny poznańskiej w 750-lecie lokacji m iasta P oznania w ygłoszono np. referaty: A nita M a g o w s k a K atedra i Ostrów Tumski w Poznaniu z p ersp e ktyw y hi sto rii m edycyny, Lech B i e g a n o w s k i P oznańskie oku la ry w X V I stuleciu - p rzyc zy n ek do historii okularów w Polsce, B ożena U r b a n e k P oznańskie X IX -w ieczne archiw alia i zabytki piśm iennictw a dotyczące opieki na d chorym , W alentyna K o r p a l s k a Izba Lekarska p row in cji po zn a ń skiej w Poznaniu 1 887-19 19, K atarzyna S u r d y k Stan badań n a d p ierw szym p o lskim p o d ręcznikiem p ed ia trii p ió ra Jana C hróściejew skiego.
D zień zakończył się koncertem w Poznańskiej Farze i bankietem w filii poz nańskiego Zw iązku Gm in W yznaniowych Żydow skich w Polsce. N iedzielny dzień rozpoczęła M sza Święta w K atedrze Poznańskiej (na O strow ie Tum skim ). K azanie w ygłosił Jego Em inencja A rcybiskup M etropolita prof. dr hab. S tanis ław Gądecki. Po zakończonej uroczystości kontynuow ano sesje naukow e, które
pośw ięcone były głów nie znaczeniu poznańskiej m edycyny i farm acji. R eferaty w ygłosili m.in.: K azim ierz J a n i c k i P oznańscy lekarze w ojskow i w dw udzie stoleciu m iędzyw ojennym , Eugeniusz B i a d a ł a K om pania Ratow nictw a Sa nitarnego w Poznaniu, j e j działalność w czasie kam panii w rześniow ej 1939 roku i w początkach II w ojny św iatow ej, Jerzy D u г к a 1 e с , Teresa L a t o u r U dział poznań skiej m edycyny w rozwoju balneologii, M aciej G e m b i с к i P oznańska szkoła endokrynologii i j e j w kład w tw orzenie i rozwój endokrynolo g ii polskiej. O godzinie 13 prezes R. M eissner zam knął obrady zjazdu.
W spaniale pod w zględem organizacyjnym i m erytorycznym przygotow any zjazd dostarczył uczestnikom nie tylko wrażeń rozrywkowych, ale przede wszystkim ogromnej ilości nowych, ciekawych wiadomości z historii medycyny i farmacji oraz z zagadnień etycznych dotyczących w spółczesnej m edycyny. Z apew ne treść w ielu w ykładów będzie inspiracją do dalszej pracy badaw czej. Warto przy tej okazji w spom nieć o im prezach tow arzyszących obradom . W M uzeum A M czyn na była w ystaw a „K arol M arcinkow ski - w 200. rocznicę urodzin, m ożna było rów nież zw iedzać M uzeum Farm acji w Poznaniu. O rganizatorzy zjazdu w ydali także m edal pam iątkow y, jubileuszow ego X X Zjazdu PTHM iF. W ykonany zo stał przez jed n eg o z najw ybitniejszych polskich m edalierów prof. Józefa S tasiń skiego. Jeden z nich został w ręczony na Z am ku K órnickim doc. d r hab. B ożenie P łonce-S yroce za je j rozpraw ę habilitacyjną.
K olejny XXI Krajowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii M edycyny i Far m acji odbędzie się za 3 lata w K atow icach. Przew odniczącą K om itetu O rgani zacyjnego będzie doc. dr hab. B ożena U rbanek.
A nna M arek doktorantka w IHN PAN
X III SY M PO ZJU M H ISTO RII FA R M A CJI - H O R Y N IEC -ZD R Ó J
W dniach 2 8 -2 9 m aja 2004 r. odbyło się w H oryńcu-Z droju X III Sym poz ju m H istorii Farm acji. Jego organizatorem była m gr Lidia C zyż, przew odnicz
ąca R zeszow skiej Sekcji H istorii Farm acji PTFarm .
Z agajając obrady i w itając uczestników sym pozjum , m gr L idia C zyż stw ier dziła, że dzieje farm acji to nie tylko interpretacja pew nych problem ów zaw odu aptekarskiego w perspektyw ie historycznej, ale także zbieranie i dokum entow a nie w ycinków tych dziejów. D ziałalność poszczególnych aptek i aptekarzy na tle ich środow iska, to w ażne cegiełki w budow aniu dziejów aptekarstw a.
Ze w zględu na m iejsce odbyw ania się sym pozjum dw a pierw sze referaty pośw ięcone były tem atyce uzdrow isk polskich. W pierw szym - m gr A gnieszka R z e p i e 1 a z M uzeum Farm acji w K rakow ie przedstaw iła obszernie D zieje uzdrow iska horynieckiego książąt Ponińskich, w drugim dr Jadw iga B rzezińska
