Ignacy Bieda
"Mit Ihm und in Ihm : christologische
Forschungen und Perspektiven",
Alois Grillmeier, Freiburg im
Breisgau 1975 : [recenzja]
Collectanea Theologica 46/4, 250-251
250
R E C E N Z J EA lois GRILLM EIER, M i t i h m u n d in ih m . C h r is to lo g isc h e F o rschungen u n d
P e r s p e k t i v e n , F reib u rg in B reisg a u 1975, V erlag H erd er, s. 765.
P ok aźn a pod w z g lę d e m o b jęto ścio w y m k sią żk a A. G r i l l m e i e r a je s t zbiorem w y d a n y ch p oprzednio a rty k u łó w . O m aw iają one zasad n iczo zagad n ien ia z ch ry sto lo g ii, ch ociaż n ie brak i in n ej te m a ty k i, ja k ą jest np. ty tu ł „prorokini”, ja k im w p ierw szy ch w ie k a c h obdarzano N a jśw . M aryję P a n n ę i n au k a M e l i t o n a z S a r d e s o grzech u p ierw orod n ym . W ysiłk i autora sk u p iają się g łó w n ie na ty m , by w m iarę m ożn ości p rzed sta w ić „ k ształtow a n ie s ię ” w ia r y (D as W e r d e n d e s G la u b e n s ) K o ścio ła w J ezu sa C hrystusa tak , jak ona w y ra ża ła s ię w k ery g m ie, w sy m b o la ch , w teo lo g iczn ej r e fle k sji i w o rzeczen iach K ościoła.
G r i l l m e i e r p o ró w n u je s w e stu d iu m do p racy górn ik a, w y d o b y w a ją cego z g łęb i ziem i w ę g ie l czy rudę, k tó ry ch p rzetw o rzen iem i zu żytk ow an iem m ają się zająć in n i. D la k ogo n au k a O jców i w y p o w ie d z i K o ścio ła d otyczące C h ry stu sa m ają o t y le w a r to ść , o ile n a k ry w a ją się z „ k ry ty czn ą ” jezu lo g ią N o w eg o T esta m en tu , w z g lę d n ie są w y ra zem „ o n tologii” zw iązan ej ty lk o z d a ną epoką i u w a ru n k o w a n ej jej k u ltu rą, ta k i — rzecz jasn a — m oże sp ok oj n ie p rzejść do p orząd k u d zien n ego nad b ogatym dorob k iem O jców , stu d iu m nad n im i uznać za n ie w a r te trudu i ju ż d zisiaj n iea k tu a ln e. J e ż e li n atom iast sp ojrzym y na p racę p ie r w sz y c h w ie k ó w n ie jak o na h isto rię ty lk o lu d zk iej m y śli, a le jako n a sto p n io w e u św ia d a m ia n ie sob ie p rzez K o śció ł pod d zia ła n ie m D ucha Ś w ię te g o b o g a tej treści w ia r y , w te d y u z n a m y za rzecz nad er słu szn ą zap ozn an ie się „z p o k ła d a m i p rzeszło ści”, b y n im i u b ogacić ta k że n a szą teraźn iejszość.
T rudno jest o c z y w iśc ie n a ty m m ie jsc u o m ó w ić treść w sz y stk ic h p ięciu ro zd zia łó w sk ła d a ją cy ch s ię na dzieło G r i l l m e i e r a , ale trzeba ogran iczyć się do p rzew o d n iej id ei, jaką jest ta jem n ica u n ii h ip o sta ty czn ej, ok reślon a na Soborze C halced oń sk im . A n a lizu ją c w y p o w ie d z i n iek tó ry ch p isarzy w c z e sn o ch rześcija ń sk ich w y k a z u je autor, jak trudną i n ajeżon ą ciern ia m i b y ła dro ga p row ad ząca do orzeczeń S ob oru E fesk ieg o i C h alced oń sk iego. J a k k o lw iek od p oczątk u w op arciu o P ism o św . w sz y sc y zasad n iczo w y zn a ją , że C h rystu s, B ó g -C zło w iek , jest „jednym i ty m sa m y m ”, to jed n ak n ieła tw o im p rzych o dziło ok reślen ie sp osob u zjed n oczen ia B ó stw a z c z ło w ie czeń stw em . P o słu g u ją c się filo z o fią p la to ń sk ą p rób ow an o w n ik n ą ć g łęb iej w tę ta jem n icę, ale n ie za w sze szczęśliw ie. Np. n iek tó rzy n ie p rzy jm o w a li zjed n o czen ia B ó stw a z m a r tw y m ciałem C h rystu sa P a n a , gdyż n ie m ogli p ojąć, b y m a rtw y m m ogło b yć coś, z czym zjed n oczon e jest S ło w o w sz y stk o o ży w ia ją ce. C hcąc jak oś z ilu stro w a ć p o łą czen ie n a tu ry B o sk iej z lu d zk ą w C h ry stu sie, p o słu g u ją się p la toń sk ą k on cep cją zjed n oczen ia d u szy z ciałem , co zn o w u m u sia ło doprow adzić do ap olin aryzm u i m on ofizytyzm u .
C iek a w e są u w a g i autora d o tyczące p o w sta n ia n estorian izm u . J est bow iem zdania, że N e s t o r i u s z n ie „d ociągn ął” n ie ty le w w ie r z e (w y zn a w a ł bo w iem szczerze sy m b o l n icejsk i), ile raczej w r e fle k sji teo lo g iczn ej. M iędzy N e s t o r i u s z e m a C y r y l e m A l e k s a n d r y j s k i m za istn ia ło p ew n e niep orozu m ien ie. K ied y C y r y l podchodzi do za g a d n ien ia n a p ła szczy źn ie o n ty czn ej, to N e s t o r i u s z m a w p ierw szy m rzęd zie na u w a d ze p ła szczy zn ę sem a n ty czn ą . C hcąc n ad to p ołożyć raz n a za w sze ta m ę aria n izm o w i i ap o- lin a ry zm o w i, a n ie p recy zu ją c n a leży cie treści p o jęcia n a tu ry (ousia) i h ip o - stazy, d op u ścił się n ieroztrop n ości o d m a w ia ją c N a św . P a n n ie ty tu łu th e o t o k o s , któ ry z jed n ej stro n y jest k o n sek w en cją p ra w d ziw eg o w c ie le n ia się S y n a B o żego, a z d ru giej w y ra ża sam rdzeń tej ta jem n icy , jaką jest jed yn ość osob y, i to B o sk iej, w C h rystu sie. P rzy tej ok azji sta w ia G r i l l m e i e r prob lem , czy i o ile N e s t o r i u s z b y ł „ n estorian in em ”, za zn aczając że przy ży czliw y m i w y ro zu m ia ły m p o tra k to w a n iu go d ałob y się chyba u n ik n ąć rozp ętan ej burzy.
W rozd ziale „ P is c a t o r i e ” — „ A r is to t e li c e ” o m a w ia G r i l l m e i e r zn a czen ie i don iosłość fo r m u ły ch alced oń sk iej: jedna osoba w d w óch naturach,
R E C E N Z J E 25Î
którą już przedtem w y ra ził P r o k l u s K o n s t a n t y n o p o l s k i (t446), n a w ią zu ją c do O jców K apadockich. N a stęp n ie porusza k o le je „recep cji” fo rm u ły ch alced oń sk iej w K o ściele oraz zad an ia, ja k ie ona d zisiaj sta w ia przed te o logią.
W rozd ziale H e l le n i s i e r u n g — J u d a is ieru n g d otyk a tru d n ego problem u „ u sy tu o w a n ia ” danej fo rm u ły d ogm atyczn ej w jej k u ltu ro w y m środ ow isk u . C h rześcijań sk ie o b ja w ien ie (i jego przekaz) p osiada sw o ją h isto rię, a n ie u nosi się nad w ie k a m i jak b y ja k a ś r e v e l a ti o pura. S p otyk a się ono z h ellen izm em , ju d aizm em , rom an izm em , g erm an izm em itd ., z ró żn y m i lu d zk im i p ostaw am i, różną m en ta ln o ścią , k tóra o b ja w ien ie n a sw ój sposób a sy m ilu je i je w yraża. W ażną jest rzeczą, aby szaty języ k o w ej n ie u tożsam iać z treścią . W p a ra grafie M o d e r n e H e r m e n e u t i k o m a w ia fo rm y „ k ry ty czn ej” h erm en eu ty k i dog m atów , k tóra n ie s te ty dość często za m ia st in terp reta cji dopuszcza się ich e li m inacji.
W osta tn im rozd ziale F ra g e n s y s t e m a t i s c h e r C h ris to lo g ie autor p rzed sta w ia krótko w y siłk i sy stem a ty czn eg o u jęcia zagad n ień ch ry sto lo g iczn y ch , ś le dząc ich e w o lu cję od „sym b olu ” do „su m m y”, k tórej p ierw szą próbę d aje F u l g e n c j u s z z R u s p e . W k oń cu o m aw ia dość p ob ieżn ie d o ty ch cza so w e w y ja śn ie n ia on tyczn ej i p sych ologiczn ej jed n ości C h rystu sa P an a, stw ierd za jąc, że d o g m a t ch a lced o ń sk i, b ęd ą cy cen tra ln ą praw d ą w ch ry sto lo g ii, jest i b ęd zie z a w sze k lu czem w g ło szen iu p ra w d ziw ej w ia r y w Jezu sa C hrystusa. W d z ie le autor u n ik a g o to w y ch recep t i rozstrzygn ięć, tru d n o ści n ie ro zw ią zu je, a le raczej je ty lk o sy g n a lizu je. D ostarcza b o w iem dużo m a teria łu do d alszych b ad ań i r e fle k sji, w sk a zu ją c na w ie lk ą złożoność p rob lem ów , do k tó rych n a leży za w sze p od chodzić całościow o. K siążk a G r i l l m e i e r a jest p raw d ziw ą k op aln ią d la k ażd ego h istoryk a, p atrologa i d ogm atyk a, k tórzy pragną p oszerzyć sw e w ia d o m o ści. P oży teczn a jest ró w n ież fu n d a m en ta liście, ek u m en iście i k ażd em u , k to ch cia łb y u zu p ełn ić sw ój obraz o d u ch o w o ści p ier w szy ch w ie k ó w oraz w zb o g a cić sw o ją du ch ow ość ży cio d a jn y m stru m ien iem Tradycji.
