Podstawowe prawa
ekologiczne
zasady prawa teorie
przykładowe teorie
teoria ewolucji
teoria dynamiki biocenoz
teoria sukcesji
teoria monoklimaksu teoria poliklimaksu
przykładowe prawa
prawo czynników ograniczających
prawo Liebiga
prawo Shelforda
zasada kompleksowego działania czynników środowiska zasada kompensowania się czynników środowiska
prawo Liebiga (1840)
Plon roślin jest ograniczany przez brak lub niedostatek w glebie któregokolwiek pierwiastka, potrzebnego do ich rozwoju
– pierwiastki te muszą występować przynajmniej w minimalnych dla danego organizmu ilościach
– o rozwoju organizmu decyduje najsłabsze ogniwo jego potrzeb
prawo Shelforda (1913)
Istnienie i pomyślne bytowanie organizmu w jakimś
środowisku zależy od zrównoważenia całego kompleksu czynników
- niewystępowanie lub degeneracja organizmu mogą być wywołane zarówno niedostatkiem, jak i nadmiarem (pod względem ilości lub jakości) któregokolwiek czynnika
środowiskowego
- czynniki zbliżające się do granic tolerancji organizmu nazywamy czynnikami ograniczającymi
Punkty kardynalne:
minimum, optimum, maksimum.
Przedział tolerancji
Zakres dowolnego czynnika (między minimum i
maksimum), w którym organizm może egzystować (mogą przebiegać wszystkie procesy fizjologiczne).
Uniwersalność prawa Shelforda
Prawo to dotyczy wszystkich czynników środowiska (cz. środ.) i wszystkich funkcji życiowych (∆) organizmów
dowolnego gatunku.
Im dalej od optymalnego przedziału czynnika
środowiskowego, tym: mniejsza płodność, wolniejszy wzrost, większe zagrożenie przez choroby …
Przekroczenie przez czynnik środowiskowy minimalnego lub maksymalnego natężenia oznacza śmierć organizmu.
Eurybionty - organizmy o szerokim przedziale tolerancji
Stenobionty - organizmy o wąskim przedziale tolerancji
w przypadku
wody – organizmy eury- stenohydryczne
temperatury – organizmy eury- stenotermiczne
pokarmu – organizmy eury- stenofagiczne
Organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji względem jednego czynnika, a wąski względem innego.
Organizmy o szerokim zasięgu występowania mają
najczęściej szeroki zakresie tolerancji względem wielu czynników.
Granice tolerancji organizmów mogą podlegać zmienności sezonowej.
W przypadku organizmów danego gatunku obserwujemy zmienność granic tolerancji w zależności od stadium rozwojowego (wieku) oraz geograficznego
Zasada kompensowania się czynników
środowiska
Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest
tym szerszy
im bliższe optimum jest natężenie
pozostałych czynników.
Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest
tym węższy im dalsze od optimum jest natężenie
przykłady kompensacji
-
światło i temperatura …
-
dwutlenek węgla i światło …
-
opady i gleba …
-
światło i gleba …
Uwaga:
kompensować mogą się różne czynniki, ale też ich
parametry, zarówno klimatyczne (np. natężenie i widmo światła) jak i glebowe (np. wilgotność i pH gleby,)
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE
rozwój i występowanie drzew
ŚWIATŁO
NIEDOSTATEK (PRZEKROCZENIE PUNKTU KOMPENSACYJNEGO)
NADMIAR (NADMIERNA INSOLACJA)
PODWYŻSZONE NATĘŻENIE PROMIENIOWANIA UV
CIEPŁO
SKRAJNE TEMPERATURY DODATNIE SKRAJNE TEMPERATURY UJEMNE PRZYMROZKI
WODA
NIEDOSTATEK (SUSZA GLEBOWA, SUSZA FIZJOLOGICZNA)
NADMIAR WODY (POWODZIE, PODTOPIENIA)
SZKODY OD OPADÓW (ŚNIEGU, GOŁOLEDZI, GRADU, DESZCZU)
WIATR (DZIAŁANIE FIZJOLOGICZNE I MECHANICZNE) SZKODLIWE IMISJE
POŻARY
ZAGROŻENIA ZE STRONY GRZYBÓW I ROŚLIN GRZYBY
ROŚLINY
ZAGROŻENIA ZE STRONY ZWIERZĄT OWADY
PTAKI SSAKI
GRYZONIE ZWIERZYNA
Pytania
• Częścią jakich innych teorii jest teoria poliklimaksu?
• Czym generalnie różni się prawo Liebiga od prawa Shelforda? • Na czym polega uniwersalność prawa Shelforda?
• Co to jest przedział tolerancji i punkty kardynalne?
• Podział organizmów ze względu na przedział tolerancji?
• Czy przedziały tolerancji osobników danego gatunku są stałe?
• Z jaką inną zasadą wiąże się zasada kompensowania się czynników środowiska?
• Co jest istotą zasady kompensowania się czynników środowiska? • Przykłady kompensowania się czynników środowiska?
• Wymienić czynniki ograniczające rozwój i występowanie drzew, związane ze:
- światłem, - ciepłem, - wodą,
