Maria Karpluk
Witold Taszycki
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 141-144
W dowód uznania z p olsk iej strony otrzymał K arol K re jčí wysokie odznaczenia państwowe, doktorat honoris c a u sa U niw ersytetu W arszaw
skiego (1965) , nagrodę P olskiego Oddziału Stow arzyszen ia Kultury E u ro p ejsk ie j S E C (1 9 7 2 ).
Bywał c zę sto naszym gościem , uczestnikiem imprez naukowych, na których bezpośrednio prezentował świetną znajomość p o lsk ie j kultury i swoje w niej rozm iłow anie. A jego wypróbowana p rzy jaźń dla P o lski znajdow ała potwierdzenie w licznych związkach przyjaźn i osob istych .
Przyjm ow aliśm y go zaw sze serd e czn ie ; tym trudniej pogodzić się te ra z z m yślą, iż nie zastaniemy już Profesora Karola K rejčeg o w Pradze i nie powitamy go w ięcej w P o lsc e . P o zo stały jednak d zie ła, zapew nia ją ce trw ałą pamięć wybitnemu przedstaw icielow i cze sk ie j hum anistyki, który w zbogacał wiedzę o p o lsk iej literatu rze i kulturze o ra z krzew ił ją w sw ojej ojczyźnie i w św iecie.
- 141
-Szczegółow y wykaz publikacji zob. T . Be Sta, "B ib lio g rafie p r a cí univ. p ro f. PhD r. K arla K rejčíh o, Dr S c . , člena korespondenta Č SA V , z přehledem jeho vědecké Činnosti" P rah a 1970, U niverzita K a r lo v a; nadto uzupełnienie: tenże, "S o u p is p ra c í K arla KrejČiho za léta 1969-1973", " S la v ia " (1 9 7 4 ), č . 3.
P ro f. dr Józef M agnuszew ski
WITOLD TASZYCKI (20 VI 1898 - 8 VIII 1979)
Kiedy w roku akademickim 1947/48 p ro fe so r T aszy ck i rozp o czął na U niw ersytecie Jagiellońskim wykłady: "P o lsk ie nazwy m iejscow e na tle słow iańskim ", " Z a r y s h istorycznej dialektologii p o lsk ie j", "Nazwy gór i rz e k " i "Problem pochodzenia polskiego języka lite ra c k ie g o ", o raz '^Ćwiczenia z onomastyki słow iań skiej" - stało się ja sn e , że do rozw i janych już w Krakowie badań z z a k resu dialek tologii, h isto rii języka
i składni (K . N itsch , T . L e h r - S p ław iń sk i, Z . Klem ensiew icz) w kroczą nowe dyscypliny: onomastyka i dialek tologia h istory czn a.
P ro fe so r Witold T aszy ck i w yszedł z krakow skiej szkoły językoznaw c z e j Ł o sia , N itscha i Rozw adowskiego, u których habilitow ał się w r . 19 25. Po krótkiej p ro fe su rze na U niw ersytecie Wileńskim (1929) p r z e szed ł na Uniw ersytet Lwowski (1929-194-1) , w c z a sie okupacji b rał udział w tajnym nauczaniu we 'Lwowie, po wojnie wykładał krótko w T o
runiu, by w reszcie w r . 1946 w rócić do Krakow a. Nie w racał z p ró ż nymi rękom a: przyw oził m ateriały do p rz y szłe g o "Słow nika staropolskich nazw osobow ych". Był też uznanym pionierem badań onomastycznych: p ie rw sz a na ten temat w p o lsk ie j lite ratu rze naukowej rozpraw a P ro fe
s o r a , "N ajdaw niejsze polskie imiona osob ow e", ukazała się je szc z e w 1925 r . We Lwowie stw orzył siln y ośrod ek badań nad słowiańskimi n az wami miejscowymi - stąd w yszły cenne monografie S . Rosponda i J. Rud n ick iego . Owocem własnych przem yśleń P ro fe so ra była synteza "Sło w iań
skie nazwy m iejscow e. (U stalen ie p o d z ia łu )", Kraków 1946.
W Krakowie rozw inął p ro f. T aszy ck i ożywioną d ziałaln o ść. Jego t a lentowi organizacyjnem u zaw dzięcza pow stanie cenione w św iecie slaw i stycznym czasopism o "O nom astica" (1 9 5 5 ), z S . Rospondem, S . H rab cem, M. Rudnickim i Z . Stieberem w Komitecie Redakcyjnym. Mówiąc o zasługach p ro f. T aszyck iego wobec onomastyki, nie można też pominąć " B ib liografii onomastyki p olsk iej do r . 1970", dwu tomów opracowanych p rzy współudziale M. K a r a s ia i A. T u rasie w icza (i9 6 0 , 1972). D zie łem życia P ro fe so ra pozostanie natom iast "Słow nik staropolskich nazw osobow ych": "Słow nik" ten, obejm ujący nazwy do r . 1500 pod red ak cją p ro f. T aszy ck iego , za czął wychodzić w r . 1965; opracowywany przez niew ielkie grono jego byłych uczniów , tw orzących Pracow nię Antroponi- miczną PAN, doszedł do lite ry W.
O głaszane od r . 1934 artykuły i studia P r o fe so ra z dialektologii h istory czn ej poświęcone były przede w szystkim północnomałopolskim z ja wiskom językowym, które nie zo stały p rze ję te p rzez polszczyznę lite r a c k ą. Wnioski z tych p rac posłużyły za walny argument w rozgorzałym w latach 50-ych sporze o genezę p olsk iego języka lite rack ie g o ^ . W spo rze tym T aszyck i był gorącym orędownikiem poglądu .w skazującego na
-143
M ałopolską jako region , gdzie uform owała się w XVI w. polszczy zn a l i te ra c k a .
Chociaż filo lo g , p ro f. T aszy ck i nie uchylał się od p rac m ających sze ro k ie znaczenie społeczno-polityczne. Tu należy jego działaln ość w powojennej Kom isji U stalan ia Nazw M iejscow ych na Ziemiach Odzy skanych, uwieńczona przyw róceniem bądź wprowadzeniem polskich nazw na Śląsku i w byłych Prusach W schodnich. Do wydawnictw w jakim ś se n sie popularnonaukowych n ależą tomiki Biblioteki N arodow ej: "N ajdaw n ie jsz e zabytki języka polsk iego " (I wyd. 1927) , "Obrońcy języka p o l
sk iego, wiek XV-XV11I" '193” ' . p rzezn aczon a dla studentów chrestom a- tia '"W ybór tekstów staropolskich XVI-XV1II w ." (I wyd. 1928), w re szc ie - wszystkim znane i przygotowywane z p ro f. S . Jodłowskim - "Z a sa d y pisowni p olsk iej i interpunkcji" oraz "Słow niczek o rto g ra fic z n y ", wydawane wielokrotnie od 1936 r . , w ślad za zmienioną w ówczas p rz e z Komitet O rtograficzny pisow nią p o lsk ą.
Do wydań specjalisty czn ych n ależy edycja " P s a łte r z a flo ria ń sk ie go" (z R. Ganszyńcem i S . K ubicą, 1939) o raz "K rótkiej rozpraw y" R eja (z K. G órskim , 1953). Utwór R e ja ukazał się jako I tom wznowionej p rzez Instytut Badań L iterack ich , pod red ak cją M .R . M ayenowej, s e r ii
(B ) Biblioteki P isarzó w P o lsk ich , ró żn iącej się od swojej poprzedn icz ki z Akademii U m iejętności, a potem PA U, ś c is ło śc ią naukowego o p ra cow ania: wierną tran sk ry p cją tek stu , obszernym komentarzem, pełnym indeksem wyrazów i form.
Drugą inicjatywą M .R . Mayenowej było podjęcie w r . 1949 monumen talnego "Słow nika polszczyzny XVI w ieku": zorganizowanie w Instytucie Badań L iterackich kilku pracow ni, które zajęły się e k sce rp c ją m ateria łów słownikowych ze starodruków i rękopisów . Na czele zespołu k r a kow skiego, powołanego 1 XI 1949 r . , stanął p ro f. T aszy ck i, dobraw szy pierw szych kandydatów spośród uczestników swego seminarium. Nie urzeczyw istniony zam iar P ro fe so ra wydania osobnego słownika wybitnego h istory ka XVI w. M arcina B ielsk iego zaowocował jednak w kartotece "Słow nika polszczy zny XVI w ." w ten sposób, że d zieła B ielsk iego r o z pisane zostały w 100%, z wielką k o rz y śc ią dla późniejszych p rac redak - cyjnych. Warto dodać, że p ro f. T asz y c k i do końca pozostaw ał członkiem
144
Komitetu Redakcyjnego "Słow nika polszczyzny XVI w ." , który obecnie
2
oddaje do druku XIV tom tego d zie ła (lite r a M j .
W r . 1953 odbyła się zorganizowana p rzez PAN międzynarodowa s e s ja "O drodzenie w P o ls c e ", świetny przykład "in terd y scy p lin arn ej" w spółpracy. Opublikowany w 1962 r . w m ateriałach s e s ji syntetyczny artykuł "U praw a języka polskiego w dobie O drodzenia" z o sta ł napisany p rz e z p ro f. T aszy ck iego , podobnie jak wygłoszone na innej s e s ji "U w a gi n a temat języka P io tra Kochanowskiego" (1 9 6 7 ).
Warto przytoczyć zakończenie tych "Uw ag" p rz e z blisko 70-letnie- go wówczas uczonego: " F e c i quod potui. Zrobiłem , co w tej chwili bez specjalnych czasochłonnych badań mogłem zro b ić. P rzed nadchodzącym pokoleniem polonistów językowego kierunku moc p asjo n u jącej i ważnej p ra c y . Z azd ro szczę mu r e a liz a c ji nakreślonego p rzeze mnie program u we w szystkich jego szczegółach ujawnionych i które dopiero w toku r o boty na jaw w yjdą. Życzę mu zarazem powodzenia także na tym polu
3 w c a łe j ro z c ią g ło śc i" .
Zainteresow any czytelnik znajdzie g ło sy zwolenników W ielkopolski i ich a d w ersarzy , opow iadających się za M ałopolską, w tomie wydanym p rz e z I B L : "Pochodzenie polskiego języka lite ra c k ie g o ". Studia S ta r o p o lsk ie , t. III, Wrocław 1956.
2
Tom I (a-bany) ukazał się w r , 1966. Komitet Redakcyjny stano w ili: S . B ąk , S . H rabec, W. K uraszkiew icz, M .R . M ayenowa, S . R ospond, S . S a s k i, W. T asz y c k i, J. W oronczak; sek retarzem re d ak cji był F . Pepłow ski.
3
P rzedru k w zbiorowym 5 -tomowym wydaniu p rac p ro f. W. T a s z y ckiego "Rozpraw y i studia p olon isty czn e", t . IV: "Onom astyka i h isto r ia języka p o lsk ie g o ", Wrocław 1968, s . 329.
