A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 26, 1983
Ewa K ucharska-Stasiak'
R O Z W Ó J W ŁASNYCH JEDNOSTEK ZAPLECZA PRODUKCYJNO—USŁUGOW EGO
O p racow anie n in ie jsz e 1 jest pró b ą analizy ro zw o ju spółdzielczego zaplecza p ro d u k cy jnouslugow ego. C elem lej próbiy je s t p rz e d s ta w ie n ie p rzestrzen n eg o zróżnicow ania rozw oju zapleczy a także p rz e p ro -w adzenie o c e n y zmian, jak ie zaszły na przestrzen i lat 1976— 1980.
Prow adzenie b ad a ń nad stanem i dyn am ik ą o raz kieru n k am i rozw o-ju zaplecza spółdzielczości m ieszkaniow ej w y d aje się być problem em n a d e r w ażnym w chw ili obecnej. W z ra sta ją spółdzielcze zasoby m iesz-kaniow e; jed n y m z w aru n k ó w praw id ło w eg o ich u trzy m an ia je s t p o sia-danie ro zb udow anego zaplecza.
CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI JEDNOSTEK W YKONAW STW A WŁASNEGO ORAZ JEGO POTENCJAŁU PRODUKCYJNEGO
Zaplecze p ro d u k cy jn o -u słu g o w e spółdzielczości m ieszk an io w ej o b e j-m uje jed n o stk i p ro w ad zące działalność b u d o w lano-rej-m ontow ą i k o n se r-w a c y jn ą. W zapleczu tym m ożna r-w yróżnić zaplecze r-w łasne o raz zaple-cze obce. Z aplezaple-cze w łasne m oże tw orzyć zespół k o n se rw ato ró w o raz zesipoły i zak ład y b u d o w lano-rem ontow e i budow lane. D om inującą
for-* Dr, adiunkt w Zakładzie Ekonomiki Budownictwa i Inw estycji Insty tu tu Eko-nomiki Produkcji UŁ, głów ny specjalista w COSPGZM „Inw estprojekt" CZSBM w Łodzi.
1 P ublikacja przygotow ana została na podstaw ie pierw szej części pracy pt.
K rajow y program rozw oju zapleczy technicznych spółdzielczości m ieszkaniow ej do 1990 roku. Praca ta zrealizow ana zostąła w 1980 r. w Pracowni Studialnej Ekono-
miczno-Społecznej C entralnego O środka Studialno-Projektow ego G ospodarki M ieszka-niowej „Inw estprojekt" CZSBM w Łodzi. Pierwsza część pracy Raport o stanie rozw
o-ju zaplecza produkcyjno-uslugow ego jednostek w y ko n a w stw a własnego spółdzielni budow nictw a m ieszkaniow ego w roku 1980 zrealizow ana została przez autorkę a rty
m ą w y k o n a w stw a w łasnego jest tw orzenie przez a d m in istra cje o s ie -dlow e zespołów k o n se rw ato ró w , Ich zadaniem je s t w y k o n y w a n ie za-biegów k o n se rw ac y jn y c h , m niej sk om plikow anych robót rem ontow ych o raz rem ontów lo k atorskich. Z ak ład y b u d o w lano-rem ontow e tw orzone są dla zapew nienia w y k o n aw stw a b ard ziej sk o m plikow anych tech n icz-n ie robót rem o icz-n to w y ch o raz lo k ato rsk ich .
Z aplecze w łasne tw orzone je s t na szczeblu W.SM i spółdzielni p o d staw ow ej. Z adaniem je d n o ste k w y k o n aw stw a w łasn eg o o rg an iz o w a n e -go p rz y w o jew ódzkich sp ó łd zielniach m ieszkaniow ych je s t2:
— ko m p lek so w a rea liz a cja b u d o w n ictw a jednorodzinnego,
— w y k o n y w a n ie sp e cja listy c z n y c h rem ontów , m o dernizacji zasobów m ieszkaniow ych,
— w y k o n y w a n ie u z u p e łn iają c y ch robót in w e sty c y jn y oh (np. robót drogow ych, chodników , d ro b n y ch form a rc h ite k to n ic z n y ch , zieleni itp.),
— św iadczenie sc en traliz o w an y c h usług dotyczących: zao p atrzen ia m ate ria ło w eg o , tra n sp o rtu i sp rz ę tu zm echanizow anego, k o n se rw acji dźw igów osobow ych, zbiorczych a n te n te le w iz y jn y c h itp.,
— św iadczenie u słu g na rzecz m ieszkańców .
P o te n cja ł w y k o n aw czy zakładów budow lan o -rem o n to w y ch spółdziel-ni p o d staw o w y ch sk ie ro w a n y je s t g łów spółdziel-nie n a w y k o n y w a n ie rem ontów i m o d ern izacją b u d y n k ó w m ieszkalnych, św iadczenie usług na rzecz ludności o ra z rea liz a cją budow nictw a jed n o ro d zin n eg o .
Jed n o stk i w y k o n a w stw a w łasnego działają na zasadzie s a m o w y sta rczalności b ezw ynikow o (bez zysku). Ponoszone p rze z n ie ko szty s ą p o -k ry w a n e dochodam i ze sp rz e d a ż y w y -k o n y w a n y c h robót i usług.
R oboty rem ontow e, budo w lan e czy usługi, k tó ry c h spółdzielnia b u -dow nictw a m ieszkaniow ego nie m oże w y k o n ać w e w łasnym zakresie, zlecane są jednostkom zaplecza obcego, do k tó ry c h n ależą głów nie jed nostki g o sp o d ark i u sp o łeczn io n ej. Z asady oraz try b ud zielan ia um ów jednostkom gospodarki usp o łeczn io n ej ja k i n ieu sp o łeczn io n ej re g u lu ją o d ręb n e p rz e p is y 3.
R ozw ój w łasn eg o w y k o n a w stw a o b se rw u je się w spółdzielczości od 1961 r. P rz y stąp ie n ie do o rg an iz o w a n ia w łasn y ch służb sp o w odow ane zostało trudnościam i w znalezien iu w y konaw ców robót rem ontow ych, dro b n y ch in w esty cji a także chęcią ja k n a jb a rd ziej e fe k ty w n e g o w y k o -rz y sta n ia n ie w y sta rc z a ją c y c h śro d k ó w fin an so w y ch na techniczne
* Par. uchw ala nr 79 Zarządu CZSBM z dnia 22 XI 1976 r. w spraw ie organi-zacji jednostek w ykonaw stw a w łasnego w ojew ódzkich spółdzielni m ieszkaniowych, „Inform acje i K om unikaty CZSBM" 1976, nr 12.
* Por. uchw ała nr 19 Zarządu CZSBM z dnia 21 IV 1977 r. w spraw ie dostaw, robót i usług na rzecz jednostek organizacyjnych spółdzielczości mieszkaniowej, „Inform acje i K om unikaty CZSBM" 1977, nr 8.
u trzym anie zasobów . W lata ch 1961—»1964 zorg an izo w an o p rzy w ię k -szych spółdzielniach b ry g ad y o ra z zak ład y 'rem ontow o-budow lane, w m n iejszy ch zaczęto z atru d n iać k o n se rw ato ró w . W 1961 r. ty lk o 10 spółdzielni (posiadało b ry g ad y rem o n to w e4, w 1965 r. p rac o w ało już 59 tak ich b rygad, w 1969 r. liczba ich doszła do 137s.
U w ażano jed n ak że, że sie ć je d n o ste k w y k o n a w stw a w łasn eg o roz-w ija się roz-w olno, boroz-w iem roz-w 1969 r. spośród 159 spółdzielni p o sia d a ją c y c h w e k sp lo a ta c ji p o n a d 25 tys. m 2 p o w ierzch n i m ieszkań, ty lk o 137 p o -siadało w ła sn e b ry g a d y i zakłady rem ontow e. N ie ste ty , w iększość z n ic h by ły to jed n o stk i m ałe, słab e p o d w zględem gospodarczym : 40 b ry g a d i zakładów w ro k u tiym o sią g n ę ło p rz e ró b nie p rz e k ra c z a ją c y 1 m in zł, 53 p rz e ro b iło od 1 m in do 2 m in zł, a ty lk o 44 p o n a d 2 m in zł"«. W sk aźn ik ten o k azał się n iew y sta rcz ają c y .
C elem zdynam izow ania ro zw o ju zapleczy w pro w ad zo n o w 1963 r. n o rm a ty w n y w skaźnik, o k re ś la ją c y p rzy ro st w ielkości zapleczy w s to -su nku do p rz y ro stu zasobów m ieszkaniow ych w m in im aln ej w ysokości 40 m2 pow ierzchni u ży tk o w ej zapleczy na 1000 m ieszkańców 7.
W ro k u 1979 został o n s k o ry g o w a n y z 40 m 2 p. u. zapleczy do 100 m2 p.u. p rz e p a d a ją c y c h n a 15 ty s. m 2 p .u. zasobów . Z uw ag i n a p rze strz e n n e zróżnicow anie dotychczasow ego ro zw o ju zap leczy poziom w skaźnika 100 uznano za m inim alny, p rz y z n a ją c n iek tó ry m w ojew ó d z-twom, w k tó ry c h zaplecza p ro d u k cy jn o -u słu g o w e byłiy słabo rozw inię-te, w sk aźn ik podw yższony m aksym alnie do 150 m2 p.u. zapleczy. Pod-w yższenie Pod-w sk a ź n ik a m a p rzyczynić się d o Pod-w y ró Pod-w n a n ia n ied o b o ru po-w ierzchni zapleczy po-w sto su n k u d o istn ieją c y c h zasobópo-w .
W 1979 r. (pow ierzchnia zap leczy 8 w y niosła 364 193 m 2 p.u. Z godnie z harm onogram em realizacji zapleczy skory g o w an y m o tem po robót, pow ierzch n ia zapleczy w 1980 r. w y n io sła 461 908 m 2 p.u. N a w ielkość
* E. C z u b e k , A ktu a ln e zadania spółdzielni w zakresie gospodarki zasobami
m ieszkaniow ym i, „M ateriały O środka Inform acji Ekonomicznej 1 Technicznej CZSBM"
1965, z. 1, s. 19.)
s Spraw ozdanie z działalności spółdzielczości m ieszkaniow ej w roku 1966— 1970, W arszaw a 1971, s. 73.
a W. K a s p e r s k i , Problemy spółdzielczości m ieszkaniow ej 1956— 1970, W arsza-w a 1971, s. 151.
7 Patrz: zarządzenie nr 16 przewodniczącego Komitetu Budownictwa, U rbanistyki 1 A rchitektury z dnia 10 IV 1963 r. w spraw ie w ytycznych program ow ania 1 pro je-k tow an ia budow y loje-kali dla zaje-kładów je-konserw acyjno-rem ontow ych spółdzielni bu-downictwa m ieszkaniow ego, „Dziennik Bubu-downictwa" 1963, nr 9.
8 Zarządzenie nr 12 z dnia 18 X 1978 r. w spraw ie ram owych w ytycznych program ow ania i projektow ania lokali dla spółdzielczych jednostek adm inistracji i eksploatacji budynków m ieszkalnych oraz pomieszczeń dla zaplecza technicznego tych jednostek, „Dziennik Urzędowy MAGTiOS" 1979, nr 3.
tę sk ła d ają się — w edług inform acji n a d e sła n y ch przez W SM — stałe, w łasne pow ierzchnie;
— 319 je d n o ste k zaplecza k o n se rw ato ró w ,
— 324 p o z o sta ły ch je d n o ste k spółdzielni podstaw o w y ch , — 35 je d n o ste k zaplecza W SM .
Do w o jew ó d ztw o n ajw ięk szy m udziale 'pow ierzchni zapleczy pro- d u k c y jn o -u słu g o w y ch należą:
— k a to w ic k ie — 79 214 m 2, co stanow i p raw ie 17,3% ogólnej p o -w ierzchni zapleczy -w k raju ,
— sto łe c zn e w a rsza w sk ie — 44 253 m2, co stan o w i 9,6% o g ó ln ej pow ierzchni zapleczy,
— m iejsk ie k ra k o w sk ie — 28 292 m2 (6,1%), — w ro c ła w sk ie — 22 937 m 2 (5,0%).
W o jew ó d ztw o m iejsk ie łódzkie zajm uje siódm e m iejsce pod w zglę-dem p o sia d a n e g o zaplecza (19 275 m 2 p.u.).
N ie k tó re w o jew ództw a nie p o s ia d a ją w ła sn y ch sta ły c h zapleczy na szczeblu WSM®. Do w o jew ó d ztw p o zb aw io n y ch tego ro d zaju zaplecza lub p o sia d ając y c h je re la ty w n ie słabo ro zw inięte należą: c ie c h a n o w skie, jelen io g ó rsk ie, m iejsk ie k rak o w sk ie, kro śn ień sk ie, lubelskie, łom -żyńskie, pilskie, płockie, sieradzkie, suw alskie, to ru ń sk ie, ta rn o b rz e s-kie, sto łe c zn e w arszaw sk ie i w ło cław skie. W śró d w o jew ództw nie po-sia d a jąc y c h zapleczy n a szczeblu W SM p rze w aż ają w o jew ództw a no-we, p o w sta łe w w y n ik u podziału a d m in istra c y jn e g o k ra ju w 1975 r. W w ie lu w ojew ó d ztw ach n a p o trz e b y zapleczy na szczeblu W SM za- gosipodarow ane z o stały pom ieszczen ia garażow e, k o tło w n ie c zy pom iesz-czenia w y d z ie rż a w io n e (gdańskie, m ie jsk ie k rak o w sk ie , lubelskie, o p o l-skie, płockie, to ru ń sk ie).
Inform acje d o ty cz ą c e w ielkości zapleczy u jm u ją ty lk o p o w ierzch n ie przew idziane do trw ałe j ad ap ta cji. P ow ierzchnie fak ty czn ie w y k o rz y -s ty w a n e przez -spółdzielnie, o b ejm u ją c e rów nież zaplecza tym cza-sow e, są zatem w iększe.
O b ró t g lo b aln y je d n o ste k w y k o n aw stw a w łasn eg o w 1980 r. w y n ie -sie 12 274,8 m in zł (tab. 1). Do w o jew ództw o najw ięk szy m udziale w k rajo w e j p ro d u k cji g lo b aln ej zapleczy należą:
— k a to w ic k ie 19,66%
— sto łeczn e w a rsza w sk ie 9,32% > — m ie jsk ie łódzkie 5,68%,
— p o z n a ń sk ie 5,24%, — g d a ń sk ie 4,03%.
Brak zapleczy w łasnych na szczeblu WSM w w ielu w ojew ództw ach spow odow a-ny je st przekazyw aniem zapleczy na szczebel spółdzielni podstaw ow ej, k tó rą nie obow iązuje lim itow anie zatrudnienia w zakładach remontďwo-budowlanych.
W przero b ie dom inuje udział zapleczy spółdzielni podstaw ow ych, się g ając y w skali k ra ju 66,2%. P rzerób zapleczy w ojew ódzkich sp ó łdzielni m ieszkaniow ych w ynosi 20,5%, n ajm n iejsza je s t w a rto ść p ro -dukcji zaplecza k o n se rw a to ró w — 13,3%.
Pow yższe p ro p o rc je w y k a z u ją znaczne zróżnicow anie w układzie w ojew ódzkim . Do w ojew ó d ztw o b a rd z o silnie rozw iniętym zapleczu zalicza się:
— przem yskie — udział p ro d u k cji zaplecza W SM sięg a 79,1%, — bialsk o p o d lask ie 65,9%,
— zielonogórskie 61,2%, — ta rn o w sk ie 69,7%, — n o w o sąd eck ie 57,6%, — chełm skie 54,7%.
W o b rocie globalnym w szy stk ich je d n o ste k zapleczy d om inuje p ro -d u k cja bu-dow lano-m ontażow a, k tó re j u-d ział sięga 66,4% — tab. 1. U dział ten w y k azu je niew ielk ie zróżnicow ania w układ zie w o jew ódz-kim.
P ro d u k cja po d staw o w a je d n o ste k w y k o n aw stw a w ła sn eg o o b ejm u -je ro b o ty rem o n to w e i k o n se rw ac-je , ro b o ty in sta la c y jn e , usługi dla ludności oraz p ro d u k cję p o zo stałą. W s tru k tu rz e pro d u k cji p o d sta w o -w ej dom inują ro b o ty in -w e sty c y jn e (62,3%). R em onty i k o n se r-w acje stan o w ią 29,2%, usługi dla ludności i ro b o ty p o z o sta łe — 8,5%. Pow yż-sze p ro p o rc je są c h a ra k te ry s ty c z n e praw dę d la w szy stk ich w ojew ództw . W y stę p u je tylko n iew ielka grupa w ojew ództw , w k tó ry c h już dzisiaj w p ro d u k cji pod staw o w ej p rzew ażają rem o n ty i k o n se rw acje . Do w o -jew ó d ztw ty c h należą:
— k o n iń sk ie (udział rem ontów i k o n se rw acji 55,5%, w obec 38,7% robót in w esty cy jn y ch ), — leg n ic k ie (45,8% w obec 43,2%), — lu b elsk ie (53,1% w obec 43,5%), — p łockie (48,0% w obec 29,4%), — w a rsza w sk ie (54,2% w ob ec 36,5%), — zielo n o g ó rsk ie (79,6% w obec 15,7%).
N a te re n ie w o jew ództw a m iejsk ieg o łódzkiego p rze w aż ają jeszcze ro b o ty in w e sty c y jn e (53,5%).
W działalności jed n o ste k w y k o n a w stw a w łasnego m ożna w yróżnić kilka k ieru n k ó w specjalizacji:
— n a p ra w a i k o n se rw a c ja a n te n „A zart", — n a p ra w a i k o n se rw a c ja dźw igów osobow ych, — w y k o n y w a n ie ro b ó t in ży n ie ry jn y c h ,
— p ro d u k cja zielem ,
S t r u k t u r a o b r o t u g l o b a l n e g o j e d n o s t e k w y k o n a w s t w a w ł a s n e g o w 1 9 8 0 w e d ł u g w y k o n a w c ó w r . T a b e l a 1 W o j e w ó d z t w o O b r ó t g l o b a l n y P r o d u k c j a p o d s t a w o w a P o m o c n i c z a W a r t o ś ć p r o -d u k c j i z a p l e c z a k o n s e r w a t o r ó w R a z e m m i n z ł • / • u d z i a ł u W S M s p ó ł d z i e l n i e p o d s t a w o w e W S M s p ó ł d z i e l n i e p o d s t a w o w e 1 2 3 4 5 6 7 8 9 B i a ł a P o d l a s k a 5 1 ,9 0 ,4 3 4 3 ,7 13 ,1 2 2 ,2 7 ,7 1 3 .3 1 0 0 ,0 B i a ł y s t o k 2 1 2 ,9 1 .7 4 2 4 ,5 3 0 ,8 1 7 ,8 5 ,9 2 0 ,9 1 0 0 ,0 B i e l s k o - B i a ł a 1 6 3 ,9 1 ,3 4 2 5 ,7 5 5 ,9 5 ,5 7 ,3 5 .6 1 0 0 ,0 B y d g o s z c z 2 5 4 ,1 2 ,0 8 1 3 ,7 5 3 ,1 2 ,0 1 3 ,6 1 7 ,6 1 0 0 ,0 C i e c h a n ó w 3 5 ,1 0 ,2 9 — 7 1 ,0 — 10,1 1 8 ,9 1 0 0 ,0 C h e ł m 3 2 ,0 0 ,2 6 8,1 1 2 ,2 4 2 ,5 1 1 ,6 2 5 ,6 1 0 0 ,0 C z ę s t o c h o w a 1 4 9 ,6 1 ,2 3 2 2 ,3 4 3 ,4 U . l 6 ,6 1 6 ,6 1 0 0 ,0 E l b l ą g 3 8 ,0 0 ,3 2 — 5 3 ,7 — 4 ,5 4 1 ,8 1 0 0 ,0 G d a ń s k 4 9 6 ,1 4 ,0 3 0 .1 7 0 ,1 7 ,5 8 ,3 1 4 ,0 1 0 0 ,0 G o r z ó w W l k p . 3 1 2 ,7 2 ,5 6 3 2 ,9 3 4 ,8 1 5 ,4 7 ,5 9 ,4 1 0 0 ,0 J e l e n i a G ó r a 7 8 ,7 0 ,6 4 — 8 3 ,0 — ' 9 ,3 7 ,8 1 0 0 ,0 K a l i s z 2 0 2 ,9 1 ,6 6 3 4 ,0 3 6 ,8 1 5 ,9 3,1 1 0 ,2 1 0 0 ,0 K a t o w i c e 2 3 9 9 ,0 1 9 ,6 6 — 6 5 ,5 0 ,8 2 3 ,6 10.1 1 0 0 ,0 K i e l c e 4 4 3 ,6 3 ,6 3 — 5 5 ,8 — 3 6 ,7 7 ,6 1 0 0 ,0 K o n i n 6 6 ,2 0 ,6 6 3 0 ,2 4 3 ,3 S ß 7 ,6 10,1 1 0 0 ,0 K o s z a l i n 2 6 0 ,4 2 ,2 5 3 1 ,6 3 0 ,5 2 8 ,8 3 ,5 5 ,6 1 0 0 ,0 K r a k ó w 3 8 1 ,6 3 ,4 1 — 7 1 ,5 — 7 ,5 2 1 ,0 1 0 0 ,0 K r o s n o 6 7 ,5 0 ,5 5 — 6 9 ,3 1 1 ,2 1 6 ,6 1 2 ,9 1 0 0 ,0 L e g n i c a 1 45 ,1 1 ,1 9 1 6 ,3 5 5 ,3 6 ,9 8 ,3 1 3 ,2 1 0 0 ,0 L e s z n o 1 6 1 ,0 1 ,3 2 2 4 ,8 4 9 ,7 9 .3 1 0 ,6 5 ,6 1 0 0 ,0 L u b l i n 2 8 6 ,3 2 ,3 5 2 0 ,3 4 8 ,7 7 ,8 1 0 ,2 1 3 ,0 1 0 0 ,0 Ł o m ż a 5 5 ,7 0 ,4 3 6 , 3 6 9 ,0 — 1 2 ,5 1 2 ,2 1 0 0 ,0 Ł ó d ź 7 5 1 ,3 5 ,6 8 » 1 6 ,2 4 1 ,5 1 1 ,2 8 ,5 2 2 ,6 1 0 0 ,0
T abela 1 (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N ow y Sącz 204,0 1,67 34,3 28,0 23,3 6,3 8,1 100,0 O lsztyn 193,0 1,57 28,5 25,7 19,2 1,9 24,7 100,0 O pole 318,0 2,61 8.3 61,9 3,8 11,3 14,5 100,0 O strołęka 75,6 0,62 41,5 36,8 8,9 4,5 8,3 100,0 Piła 117,9 0,97 — 80,2 — 11.1 8,7 100,0 P iotrków Tryb. 121,4 1,01 12,7 63,0 9,1 8,1 7,1 100,0 Płock 109,2 0,89 27,4 48,5 13,3 5,5 5,3 100,0 Poznań 639,5 5,24 16,9 48,1 9,7 13,5 11.8 100,0 Przem yśl 144.0 1,18 53,8 15,8 25.4 0,5 4,6 100,0 Radom 194,7 1,60 29,4 27,7 21,3 4.2 17,5 100,0 Rzeszów 162,0 0,91 20,4 42,0 11,1 12,3 14,2 100,0 Siedlce 67,8 0,56 39,2 32,2 10,3 3,6 14,7 100,0 Sieradz 87,6 0,72 — 65,1 — 17,8 17.1 100,0 S kierniew ice 123,5 0.99 3 3 , 6 45.0 7.3 3.2 10,9 100,0 Słupsk 63,3 0,52 30,2 39,3 9,4 1,4 19,7 100,0 Suwałki 65,0 0,53 — 75.4 — 13,8 10,8 100,0 Szczecin 263.3 2,16 27,5 41,7 18,1 4,9 7,9 100,0 T arnobrzeg 112,8 0,92 — 71,8 — 18,0 10,2 100,0 Tarnów 141,7 1,16 47,0 19,6 12,8 2,8 17,8 100,0 T oruń 145,1 1,19 26,7 46,3 9,3 7.2 10,5 100,0 W ałbrzych 155,9 1,28 21.0 42,3 10.4 8,3 18,0 100,0 W arszaw a 1 137,0 9,32 — 66,3 — 15,2 18,5 100,0 W łocław ek 31,0 0,26 — 57,1 — 33,0 9,9 100.0 W rocław 369,3 3,03 7.4 61,6 5.9 12.4 12,7 100,0 Zamość 42,6 0,32 36,0 40,8 8,9 4,7 7,6 100,0 Zielona G óra 142,0 0,12 39,4 22,1 21,8 2,3 14,4 100,0 Razem 12 274,8 100,0 13,2 53,2 7.3 13,0 13,3 100,0 Ż r ó d ł o : T a b e la 1— 4 — o b lic z e n ia w ła s n e o a p o d s ta w ie d a n y c h W S M .
— p ro d u k cja e le m en tó w u z u p e łn iają c y ch dla b u d ow nictw a je d n o -rodzinnego,
— św iadczenie u sług tra n sp o rto w y c h i sprzęto w y ch ,
— w y k o n y w a n ie elew acji, zagosp o d aro w an ie te re n ó w zielonych, n a p ra w a sp rz ę tu itp.
Z re g u ły sp e c ja liz a c ja m a zasięg lokalny, to znaczy og ran iczo n y je s t o n do o sie d la bądź m iasta, sp o ra d y c z n ie ty lk o m ów ić m ożna o z a -się g u w ojew ódzkim czy ponadw ojew ódzikim . S pecjalizacja o za-sięgu w ojew ódzkim w y stę p u je g łó w n ie w w ojew ództw ach:
— biało sto ck im (an ten y „A zart", dźwigi osobow e, ro b o ty inżynie-ry jn e , e le m e n ty m ałej a rc h ite k tu inżynie-ry ),
— gorzow skim (anteny „A zart", dźwigi osobow e, p ro d u k cja zieleni, e le m e n ty m ałej a rc h ite k tu ry ),
— lubelskim (an ten y ,,A zart", dźw igi osobow e),
— w ałbrzyskim (an ten y „A zart", dźw igi osobow e, p ro d u k cja zieleni), — w łocław skim (an te n y „A zart", dźw igi osobow e),
— poznańskim (an ten y „A zart", dźw igi osobow e).
W n iew ie lu w o jew ó d ztw ach z a re je stro w a n o sp e cja liz ację o zasięgu p o nadw ojew ódzkim — w m iejskim łódzkim (serw is k o siarek ), k o sz aliń -skim (kosiarki), now osądeckim (pro d u k cja dom ków jednorodzinnych), płockim .
W w ie lu w o jew ó d ztw ach je d n o stk i zaplecza nie p o sia d a ją sp re c y -z o w an eg o pro filu specjali-zacji — np. w bialskopodlaskim , chełm skim , słupskim czy zam ojskim .
W zam ierzonych k ie ru n k a c h sp e cja liz acji — ob o k typ o w y ch rodzajów — w y stęp u je d ążenie do w y sp e cja liz o w a n ia się w n a p ra w ie sp rz ę -tu geolo g iczn eg o (katow ickie), k o n se rw acji i rem ontów hydrofonii (szczecińskie), u z b ro je n ia w ew n ątrzosiedlow ego (bialskopodlaskie), n a -praw ie n arzęd zi do p ra c h y d rau licz n y c h (elbląskie).
W je d n o stk a c h w y k o n a w stw a w ła sn eg o z a tru d n io n y c h było w 1980 r. 48 912 osób, z czego 62,4% z a tru d n io n y c h p rzy p a d a na sp ółdzielnie p o d -staw ow e, 20,7% n a zap lecza k o n se rw ato ró w , 16,9% na zaplecza W SM — tab. 2.
N ajw ięk szy m udziałem w o g ó ln ej p u li z a tru d n io n y c h — co zgadza się z
koTejnością
w udziale w o b ro cie g lobálnym — p a rty c y p u jąwo-jew ództw a: kato w ick ie, stołeczne w arszaw sk ie, m iejsk ie łódzkie,
po-znańskie.
W śró d z a tru d n io n y c h p rz e w a ż a ją p rac o w n ic y p ro d u k cy jn i, k tó ry c h udział (w skali k raju ) w y n o si 80,9%. S tru k tu ra p ro ce n to w a z a tru d n io n y c h w y k a z u je je d n a k różn ice m iędzyw ojew ódzkie. U dział p r a -cow ników p ro d u k c y jn y c h w ah a się o d 63,3% (w ojew ództw o często-chow skie) d o 90,4% (w ojew ództw o elbląskie).Z atrudnienie w jednostkach w ykonaw stw a własnego — 1980 r. Zaplecze W ojewództwo Z atrudnie-nie ogółem Udział % konserw a-torów spółdzielni podstaw o-wych WSM 1 2 3 4 5 6 Biała Podlaska 217 0,44 24,0 20,7 55,3 Białystok 898 1,84 33,0 35,6 31,4 Bielsko-Biała 627 1,28 7,2 65,9 26,9 Bydgctszc? 1 068 2,18 30,2 57,6 12,2 Chełm 168 0,34 42,9 20,8 36,3 Ciechanów 189 0,39 27,5 72,5 __ Częstochowa 813 1,66 30,1 52,2 17.7 Elbląg 220 0,45 51,5 48,5 __ Gdańsk 2 087 4,27 25,9 66,9 7,2 Gorzów Wlkp. 1 140 2,33 19,1 41,4 40,5 Jelenia Góra 379 0,77 12,9 87,1 __ Kalisz 735 1,50 14,8 40,0 45,2 Katowice 6 759 13,82 9,0 89,4 1,6 Kielce 1 943 3,97 18,2 81,8 Konin 275 0,56 14,2 52,0 33,8 Koszalin 1 076 2,20 9,6 35,1 55,3 Kraków 1 908 3,90 22,5 69,9 7,6 Krosno 366 0,73 18,3 80,6 1,1 Legnica 561 1,15 22,3 59,4 18,3 Leszno 548 1,12 14,2 56,8 29,0 Lublin 1 220 2,49 23,1 80,5 16,4 Łomża 241 0,49 22,8 77,2 __ Łódź 2 693 5,51 22,3 57,8 19,9 Mowy Sącz 871 1,78 15,4 37,3 47,3 Olsztyn 715 1,46 37,2 30,2 32,6 Opole 1 377 2,82 20,1 71,0 8,9 O strołęka 403 0,82 13,9 52,4 33,7 Piła 446 0,91 15,5 84,5 Piotrków Tryb. 456 0,93 12,1 46,5 41,4 Płock 536 1,10 — 65,5 34,5 Poznań 2 453 5,02 28,8 52,4 18,8 Przemyśl 553 1,13 10,5 20,4 69,1 Radom 927 1,90 27,2 37,2 35,6 Rzeszów 835 1.71 25,3 52,6 22,1 Siedlce 323 0,66 23,6 35,9 40,3 Sieradz 437 0,89 24,0 76,0 r -Skierniewice 495 1,01 18,4 52,3 29,3 Słupsk 279 0,57 23,3 40,9 35,8 Suwałki 298 0,61 13,8 86,2 —
Tabela 2 (cd.) 1 2 3 4 5 6 Szczecin 1 000 2,04 14,8 53,8 31,4 Tarnobrzeg 703 1,44 17,5 82,5 — Tarnów 533 1,21 26,6 31,2 42,2 Toruń 804 1,64 13,3 64,9 21,8 W ałbrzych 602 1,23 22,4 50,5 27,1 W arszaw a 5 1 8 3 10,60 31,1 68,9 — W łocław ek 144 0,29 13,2 86,8 — W rocław 1 604 3,30 24,4 64,2 11,4 Zamość 186 0,38 — 50,0 50,0 Zielona Góra 572 1,17 22,4 29,2 48,4 Razem 48 912 100,00 20,7 62,4 16,9
Z e b ran y m a te ria ł sta ty s ty c z n y pozw ala ocenić je d y n ie ilościow e w y -posażenie je d n o ste k w y k o n a w stw a w łasn eg o w m aszyny, u rząd zen ia i sprzęt. Do w y p o sażen ia ty ch je d n o ste k n a le ż y 3799 sztuk śro d k ó w tra n -sp o rto w y ch , w tym :
— 354 w ysok o to n ażo w y ch , — 1602 śred n io to n ażo w y ch ,
— 1843 dostaw czych i o so b o w y ch (tab. 3).
T a b e l a 3 W yp osażen ie w środki transportow e w roku 1980
W ojew ództw o
Środki transportow e
w ysok oton ażow e średniotottażow e dostaw cze i osobow e sztuki «/o udziału sztuki «/o udziału sztuki % udziału I 2 3 4 5 6 7 Biała Podlaska — — 3 0,19 8 0,43 Białystok 6 1,69 34 2,12 45 2,44 Bielsko-Biała — — 21 1,31 30 1,63 Bydgoszcz 2 0,56 24 1,50 33 1,79 Chełm — — 12 0,75 15 0,81 C iechanów — — 4 0,25 12 0,65 C zęstochow a — — 23 1,44 23 1,25 Elbląg — \ 15 0,94 12 0,65 Gdańsk 2 0,56 61 3,81 74 4,02 G orzów W lkp. 4 1,12 18 1,12 20 1,09 J elen ia Góra — — 7 0,44 19 1,03 K alisz 6 1,68 33 2,06 21 1,14 K atow ice 168 47,46 210 13,11 331 17,96
Tabela 3 (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 K ielce 18 5,08 65 4,06 36 1,95 Komin — — 5 0,31 17 0,92 Koszalin 16 4,52 18 1,12 33 1,79 Kraków 10 2 82 62 3,87 89 4,82 Krosno — — 14 0,87 10 0,55 Legnica — — 22 1,37 37 2,01 Leszno — — 3 0,19 2 0,11 Lublin 1 0,28 37 2,31 80 4,36 Łomża — — 2 0,13 6 0,33 Łódź 15 4,24 53 3,31 76 4,12 N o w y Sącz 1 0,28 28 ' 1,75 29 1,57 Olsztyn 3 0,84 8 0,50 25' 1,36 O pole 2 0,56 53 3,31 66 3,58 Ostrołęka — — 13 0,81 11 0,60 Pila 2 0,56 8 0,50 16 0,87 Piotrków Tryb. 4 1,12 49 3,06 20 1,09 Poznań 19 5,37 80 4,99 71 3,85 Przem yśl — — 13 0,81 15 0,81 Radom 12 3,39 16 1,00 25 1,36 Rzeszów 1 0,28 12 0,75 33 1,79 Siedlce 2 0,56 12 0,75 15 0,81 Sieradz — — 6 0,38 12 0,65 Skierniew ice — — 9 0,57 20 1,09 Słupsk 7 1,98 3 0,19 12 0,65 Suwałki — — 10 0,62 15 0,81 Szczecin 3 0,86 5 0,31 9 0,49 Tarnobrzeg 1 0,28 21 1,31 22 1,19 Tarnów 1 0,28 32 2,00 34 1,84 Toruń 10 2,82 24 1,50 22 1,19 W ałbrzych 5 1,41 10 0,62 23 1,25 W arszaw a 24 6,78 322 20,10 200 10,85 W łocław ek — — 5 0,31 16 0,87 W rocław 8 2,26 42 2,62 50 2,71 Zamość — — 27 1,69 14 0,76 Zielona Góra 1 0,28 22 1,37 21 1Д4 Razem 354 100,0 1 602 100,0 1 843 100,0
Bardzo silna k o n c e n tra c ja śro d k ó w tra n sp o rto w y c h w y stę p u je w w o-jew ództw ie katow ickim , k tó re d y sp o n u je po n ad 47% w ysokotonażo- w y ch środków tra n sp o rto w y ch , 13% śre d n io to n a ż o w y c h i 16% d o staw -czych i osobow ych. Biorąc pod uw agę, że udział p ro ce n to w y pozosta-łych w ojew ództw jest k ilk a k ro tn ie niższy w y d aje się, że k o n c e n tra c ja tak a — n aw et z p u n k tu w idzenia w ielkości i stru k tu ry pro d u k cji — w św ietle istniejąciych przydziałów jest niew sp ó łm iern ie w ysoka.
W jed n o stk a ch zaplecza z n a jd u je się 4862 sztu k i m aszyn w a rs z ta to -w ych, -w tym:
— 2233 ślu sarsk o -sp aw aln icze, — 1510 sto larsk ie,
— 1119 pozo stałe (tab. 4).
T a b e l a 4 W yposażenie w m aszyny w arsztatow e w roku 1980
M aszyny w arsztatow e
W ojew ództwo
ślusarskie
1 spawalnicze stolarskie inne
sztuki udziału sztuki •/. udziału sztuki e/o udziału 1 2 3 4 5 6 7 Biała Podlaska 1 0,04 Э 0,20 - _ Białystok 165 7,40 35 2,32 190 16,98 Bielsko-Biała U 0,49 19 1,26 25 2,23 Bydgoszcz 50 2,24 47 3,11 10 0,89 Chełm 18 0,81 16 1,06 30 2,68 Ciechanów 12 0,54 10 0,66 12 1,07 Częstochowa 62 2,78 26 1,85 31 2,77 Elbląg 16 0,72 4 0,26 35 3,13 Gdańsk 28 1,25 33 2,19 _ IL Gorzów Wlkp. 53 2,37 28 1,85 17 1,52 Jelenia Góra 1 0,04 7 0,46 4 0,36 Kalisz 23 1,03 17 1,13 36 3,22 Katowice 320 14,33 280 18,54 -- . Kielce 22 0,09 22 1,46 14 1,25 Konin 5 0,22 4 0,26 4 0,36 Koszalin 84 3,76 37 2,45 6 0,54 Kraków 3 0,13 3 0,20 3 0,27 Krosno 21 0,94 16 1,06 14 1,25 Legnica 30 1,34 21 1,39 69 6,08 Leszno 9 0,40 5 0,33 11 0,98 Lublin 76 3,40 37 2,45 7 0,63 Łomża 7 0,31 8 0,53 3 0,27 Łódź 102 4,57 105 6,95 85 7,60 N ow y Sącz 16 0,72 13 0,86 9 0,80 O lsztyn 26 1,16 12 0,79 O pole 22 0,99 15 0,99 31 2,77 O strołęka 4 0,18 14 0,93 4 0,36 Piła 5 0,22 5 0,33 . Piotrków Tryb. 26 1,16 19 1,26 22 1,97 Płock 70 3,13 55 3,64 — ,-r--Poznań 65 2,91 70 4,64 57 5,09
T abela 4 (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 Przemyśl 8 0,36 6 0,40 — — Radom % 4,30 50 3,31 43 3,84 Rzeszów 13 0,58 15 0,99 — — Siedlce 17 0,76 10 0,66 1 0,09 Sieradz 8 0,36 6 0,40 5 0,45 Skierniewice 4 0,18 3 0,20 2 0,18 Słupsk — — — — — — Suwałki . 8 0,36 8 0,53 — — Szczecin 37 1,66 23 1,52 37 3,31 T arnobrzeg 19 0,85 22 1,46 6 0,54 Tarnów 22 i 0,99 19 1,26 1 0,09 Toruń 17 0,76 32 2,12 36 3,22 W ałbrzych 41 1,84 9 0,60 — — W arszaw a 447 20,02 229 15,17 184 16,44 W łocławek 8 0,36 6 0,40 7 0,63 W rocław 50 2,24 40 2,65 24 22,14 Zamość 12 0,54 10 0,66 6 0,54 Zielona Góra 73 3,27 34 2,25 39 3,49 Razem 2 233 100,0 1 510 100,0 1119 100,0
N ajw iększa k o n c e n tracja m aszyn w a rszta to w y c h w y stąp iła w w o je -w ództ-w ie stołecznym -w arsza-w skim (20% ślu sarsk ich i spa-w alniczych, 15,2% sto larsk ich , 16,44% (pozostałych) o raz katow ickim (18,4% sto la r-skich, 14,3% ślu sarsk ich i spaw alniczych).
Do w y p o sażen ia an alizo w a n y ch jed n o ste k zaplecza n a le ż y 5841 sztuk sp rzętu budow lanego, m. in.:
— 575 sztu k sp rzętu ciężkiego, — 1167 średniego,
— 4109 lekkiego.
S kupienie sp rz ę tu ciężkiego w y s tę p u je w w ojew ó d ztw ie katow ickim — 29,6%, sp rz ę tu śre d n ie g o i lek k ieg o — w sto łeczn y m w o jew ództw ie w arszaw sk im (13,6% i 29,2%).
OCENA ROZWOJU SIECI JEDNOSTEK W YKONAW STW A WŁASNEGO
P raw id ło w a e k sp lo a ta c ja zasobów m ieszkaniow ych oraz dążenie do p o p ra w y w a ru n k ó w m ieszkania w spółdzielczych o sie d la ch m ieszkanio-w y ch sta ieszkanio-w ia o k reślo n e zad an ia przed zapleczem p ro d u k cy jn o -u słu g o - w y m spółdzielczości. W la ta c h 1976— 1980 n a s tą p ił dynam iczny w zrost
ilości ad m in istro w a n y ch przez spółdzielczość zasobów m ieszkaniow ych. W ra z z ich rozbudow ą n a s tą p iła rozbudow a w ła sn eg o zaplecza — w zro st pow ierzchni zapleczy znacznie w yprzed ził w z ro st zasobów m ieszk an io -w y c h (176,8% -w 1980 r. -w obec 162,5% -w 1976 r.). Szczególnie silny w z ro st w y stą p ił po 1978 r. N a p rze strz e n i o sta tn ic h dw óch lat m inio-n e j p ięcio latk i w zro st p o w ierzchinio-ni zapleczy w y inio-n ió sł 158,9%, podczas gdy w zro st zasobów ty lk o 121,5%.
Z m iany w p o w ie rz c h n i zapleczy w y w o łan e zo stały dążeniem do n a d ro b ie n ia zaległości w s to su n k u do w sk aźn ik a n o rm a ty w n e g o . N a -tężen ie ty c h zm ian po 1978 r. zw iązane je s t ró w nież z podw yższeniem d o ty ch c z a s o b o w iązu jąceg o w sk aźn ik a (z 40 m* p. u. do 100 m* p. u. zapleczy n a 15 tys. m 9 p. u. zasobów ).
R ozbudow a p o te n c ja łu je d n o s te k w y k o n a w stw a w łasn eg o p rz e b ie -g ała nie je d n a k o w o w p o szcze-gólnych w o jew ództw ach. P rzy śred n iej w skali k ra ju dynam ice w z ro stu w sk aźn ik a p o w ierzchni zapleczy p rz y -p a d a ją c y c h n a 15 tys. m2 -p. u., w y n o szącej w lata ch 1976— 1980 —
111,1%, po w ięk szen ie zapleczy w y stą p iło w 33 w o jew ó d ztw ach . W p o -zo stały ch n a stą p ił bezw zg lęd n y spadek.
Do w ojew ództw , w k tó ry c h w y stę p u je n a jw ię k sź a d y n am ik a ro zw o ju zapleczy, należą w o jew ó d ztw a: ostro łęck ie, gorzow skie, n o w o są d e c -kie, płoc-kie, w łocław skie. W w o jew ó d ztw ach ty ch p ow ierzchnia zaple-czy zo stała co n ajm n iej p odw ojona. W n ie k tó ry c h w o jew ództw ach p o d w o je n ie to w y w o łan e zostało przejm o w an iem zasobów w raz z ro z -budo w an y m zapleczem (ostrołęckie, kaliskie).
N a su w a się p y tan ie , w jak im stopniu n a p rze strz e n i b ieżącej p ięc io -latk i zachodzi w y ró w n a n ie różnic w ro zw o ju zapleczy p ro d u k cy jn o - usługow ych? W tym celu w sz y stk ie w o je w ó d z tw a zo stały u sz e re g o w a ne z p u n k tu w idzenia w yso k o ści k sz ta łto w an ia się w sk aźn ik a p o w ie rz chni zapleczy w 1976 i 1980 r. W o jew ó d ztw o , w k tó ry m w y stąp ił n a j -niższy w skaźnik oznaczono cy frą 1, n a jw y ż sz y — c y frą 49. N astęp n ie w yznaczono tzw. w sp ó łczynnik k o re la cji ran g S p earm ana, w y ra ż a ją c y się w z o re m 10:
b i o . 1.-1___ n(n* — 1)
10 Patrz: J. S. F r e u d , P o d s t a w y n o w o c z e s n e s t a t y s t y k i , W arszaw a 1968, s. 355.
W ysokość tego w spółczynnika waha się w granicach ±1. Przy w artości r = 0 m ów im y o braku zależności. Im w artość ta jest bliższa ż l , tym zależność jest silniejsza. Znak w spółczynnika informuje o kierunku związku.
gdzie:
D — różnica m iędzy ran g ą (kolejnością) w arian tó w cechy x (pozycja dan eg o w o jew ó d ztw a pod w zględem w yso k o ści p o siad an ej w ie lk o -ści zapleczy w 1976 r.) i c ech y у (pozycja danego w ojew ó d ztw a w 1980 r.).|
n — ilość p a r o b se rw a c ji (49 w ojew ództw ).
W y so k o ść w skaźnika, w yno sząca f0,l8, w sk a z u je na istnienie p o -zy ty w n y c h p rzem ian zm ierz ają c y c h do w y ró w n a n ia d y sp ro p o rcji. Bio-rąc pod uw agę, że są to zm iany zachodzące n a p rze strz e n i tylko pięciu lat, w y d a je się, że nie m ożna ich uznać za pow olne p a trz tab. 5.
T a b e l a 5 Zmiany w sieci zaplecza w latach 1976— 1980
W ojewództwo W skaźnik zaplecza Liczba .porządkowa dla wskaźnika D D« 1976 1980 1976 1980 1 2 3 4 5 6 7 Biała Podlaska 80,4 1,5 30 —28,5 812,25 Białystok 69,8 34,2 35 4 + 31 961,0 Bielsko-Biała 50,3 58,0 17 15 + 2 4,0 Bydgofezcz 76,0 100,6 38 42 —4 16,0 Chełm 45,0 93,3 15 36 —21 441,0 Ciechanów 73,0 36,0 36,5 5 + 31,5 992,25 Częstochow a 89,0 97,0 43 39 + 4 16,0 Elbląg 59,0 92,0 27 33 —6 36,00 G dańsk 79,0 52,0 40 11,5 + 28,5 812,25 Gorzów Wlkp. 35,0 92,5 10,5 35 —24,5 600,25 Jelen ia Góra 61,0 102,9 28,5 43 — 14,5 210,25 Kalisz 28,0 50,1 7 10 —3 9,0 Katowice 91,0 79,5 44 28 + 16 256,0 Kielce 39,0 71,3 13,5 22 —8,5 72,25 Konin 39,0 31,0 13,5 2 + 11,5 132,25 Koszalin 56,0 61,3 26 18 + 8 64,0 Kraków 54,0 87,4 123,5 32 +8,5 72,25 Krosno 61,0 23,4 28,5 1 +27,5 756,25 Legnica 69,0 71,4 34 23 + 11 121,0 Leszno 108,0 75,7 48 26 + 22 484,0 Lublin 66,0 60,2 31,5 17 + 14,5 210,25 Łomża 67,0 108,0 33 45 — 12 144,0 Łódź 53,0 44,6 21 8 + 13 169,0 N ow y Sącz 35,0 120,7 10,5 48 —37,5 1 406,25 Olsztyn 37,0 71,0 12 21 —9 81,0 Opole 99,0 80,3 46 29 + 17 289,0 O strołęka 19,0 183,9 4,5 49 —44,5 1 980,25
Tabela 5 (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 Piła 73,0 84,9 36,5 31 + 5 ,5 30,25 Piotrków Tryb. — 75,3 1.5 25 —23,5 552,25 Płock 31,0 117,3 9 47 — 38 1 444,0 Poznań 55,0 69,5 25 20 + 5 25,0 Przem yśl 103,0 94,8 47 37 + 10 100,0 Radom 52,0 72,0 19,5 24 — 4,5 20,25 R zeszów 86,0 98,1 42 41 + 1 1,0 Siedlce 66,0 56,7 31,5 14 + 17,5 306,25 Sieradz 158,0 114,1 49 46 + 3 9,0 Skierniew ice 85,0 107,0 41 44 — 3 9,0 Słupsk 62,0 92,1 30 34 —4 16 Suw ałki 19,0 55,7 4,5 13 —8,5 72,25 Szczecin 51,0 37,5 18 6 + 12 144,0 Tarnobrzeg 95,0 96,7 45 38 ' + 7 49,0 T arnów 30,0 77,3 8 27 — 19 261,0 Toruń 78,0 40,7 39 7 + 32 1 024,0 W ałbrzych 54,0 52,0 23,5 11,5 + 12,0 144,0 W arszaw a 53,7 47,6 22 9 + 13 169,0 W łocław ek 21,0 58,3 6 16 — 10 100,00 W rocław 52,0 97,6 19,5 40 — 20,5 420,25 Zamość 17,0 33,4 3 3 0 0,00 Zielona Góra 48,0 66,6 16 19 — 3 9,0 Razem — — — — — 16 053,5
D — T óżnica m ię d z y r a n g ą ( k o le jn o ś c ią ) w a r ia n tó w c e c h y z (p o z y c ja d a n e g o w o je w ó d z tw a p o d w z g lę d e m w y s o k o ś c i p o s ia d a n e j w ie lk o ś c i z a p le c z y w 1Ö76 r.) i c e c h y у ( p o z y c ja d a n e g o w o je w ó d z tw a w 1980 г.). П 1 — i r H s “ 1 ~ 0 ,8 2 “ 0,18 Ż r ó d ł o : N a p o d s ta w ie U z u p e łn ie n ia d o in io r m a c fi o r e a liz a c ji i n w e s t y c j i n ie m ie š z k a n ip w y c h C Z S B M w 1979 r. o ra z p r o je k tu p la n u n a k ła d ó w i n w e s t y c y j n y c h n a 1080 r., CZSB M , m a s z y n o p is
O becnie p o d ję ta zostanie p ró b a o c en y istn ieją c e j sieci je d n o ste k w y k o n a w stw a w łasn eg o . O bok rhiernika sto so w an e g o p rzy ocenie zm ian w sk aźnika p o w ierzchni zapleczy d o d atk o w o p rz y ję to :
— w sk aźn ik o b ro tu globalnego przeliczonego na 1 ty s. m2 p. u. za-pleczy,
— w skaźnik w y d ajn o ści p racy .
P ierw szy m iern ik c h a ra k te ry z u je w ielkość p osiadanego przez poszcze-gólne w o jew ództw a zaplecza, dw a p o z o sta łe e fe k ty w n o ść je g o działania.
W sk aźn ik p o w ierzchni zapleczy zestaw iono w tab. 6. Ś rednia w ie l-kość zaplecza p rz y p a d a ją c a na 15 tys. m2 p. u. w y n io sła w 1980 r. 68,9 m2. S tanow i to w zro st w sto su n k u do 1979 r. o 14,8°/o, do 1978 r. o 30, Г/о.
W układzie w ojew ódzkim , pom im o p ro ce su k o rz y s tn y c h zmian, w y -stę p u ją duże rozbieżności. Ich m iarą je s t o d c h y le n ie sta n d a rto w e o b li-czone w ed łu g w zoru:
S(x)
---"---1 ( Х , - Х ) г
N gdzie:
xi — k o lejn e o b se rw acje d anej c e ch y „i” , x — śre d n ia a ry tm ety c zn a ,
N — liczebność gru p y .
P rzy średnim w skaźniku, w y n o szący m 68,9 m 2 pow ierzchni zaplecza, o d ch y le n ie sta n d a rd o w e od śre d n iej w ynosi aż 30,0 m2, co stanow i
ponad 43,5% w sto su n k u do p rz e c ię tn e j11.
T a b e l a 6 K iztałtow anie się w ielkości obrotu globalnego
na 1000 raJ p. u. zaplecza ogółem oraz w ydajność pracy
W ojewództwo O brót globalny 1000 m* p. u. zap-lecza (Xj) (X, — x)J W skaź-nik po- wierz-chni zap-lecza (X,) (X, — xj> W y d aj-ność pracy у ( У , - у ) * 1 2 3 4 5 6 7 Biała Podlaska 33,8 6,76 80,4 132,2 293,2 65,61 Białystok 49,2 324,0 34,2 1 204,0 302,0 285,61 Bielsko-Biała 23,1 65,61 58,0 118,8 337,2 2 714,41 Bydgoszcz 12,1 364,81 100,6 1 004,9 267,5 309,76 Chołm 13,8 302,76 93,3 595,4 228,6 3 192,85 Ciechanów 39,4 67,24 36,0 1 082,4 215,3 4 872,04 Częstochow a 14,3 285,61 97,0 789,6 269,5 243,36 Elbląg 8,2 529,0 92,0 533,6 193,5 8 390,56 Gdańsk 26,5 22,09 52,0 285,6 300,8 193,21 Gdrzów Wlkp. 48,6 302,76 92,5 557,0 334,5 4 816,36 Jelenia Góra 15,0 252,44 102,9 1 156,0 259,7 645,16 Kalisz 62,2 961,0 50,1 353,4 339,9 3 003,04 Katowice 30,0 1,44 79,5 112,4 433,7 22 081,96 Kielce 39,05 60,84 71,3 5,7 269,0 259,21
11 Zróżnicowanie to nosi nazwę w spółczynnika zmienności, który wyznacza się jako relację odchylenia standardow ego do średniej arytm etycznej.
Tabela 6 (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 Konin 39,3 65,61 31,0 1 436,4 303,1 324,00 Koszalin 66,1 1 218,01 61,3 57,8 307,4 420,25 Kraków 14,7 272,25 87,4 342,2 249,6 1 391,29 Krosno 100,3 4 774,81 23,4 2 070,2 232,8 2 735,29 Legnica 15,3 252,81 71,4 6,2 313,4 800,89 Leszno 59,8 817,96 75,7 46,2 403,5 14 018,56 Lublin 23,8 57,76 60,2 75,7 282,1 9,00 Łomża 15,9 234,09 108,0 1 528,8 291,6 22,09 Łódź 35,9 22,09 44,6 590,5 354,2 4 529,29 N o w y Sącz 36,3 26,01 120,7 2 683,2 308,6 552,25 O lsztyn 27,5 13,69 71,0 4,4 311,3 595,36 O pole 27,7 12,25 80,3 129,9 287,3 0,16 O strołęka 14,6 275,56 183,9 13 225,0 232,6 2 756,25 Pita 26,4 23,04 04,9 256,0 319,5 1 183,36 Piotrków Tryb. 29,1 4,41 75,3 40,9 322,0 1 232,01 Płock 14,1 292,41 117,3 2 342,6 238,9 2 134,44 Poznań 32,3 1,21 69,5 0,4 342,7 3 317,76 Przemyśl 64,6 1 115,56 94,8 670,8 327,3 1 780,84 Radom 28,8 5,76 72,0 9,6 257,9 739,84 R zeszów 12,9 334,89 98,1 852,6 251,2 1 274,49 Siedlce 31,3 0,01 56,7 148,8 252,0 1 095,61 Sieradz 20,3 118,81 114,1 2 043,0 237,4 2 450,25 Skierniew ice 24,0 51,84 107,0 1 451,6 308,8 479,61 Słupsk 15,2 256,0 92,1 538,2 272,8 151,29 Suwałki 28,8 5,76 55,7 174,2 280,2 24,01 Szczecin 41,9 114,49 37,5 985,9 318,4 1 108,89 Tarnobrzeg 19,6 134,56 96,7 772,8 215,3 4 872,04 Tarnów 34,8 12,96 77,3 70,6 280,6 39,69 Toruń 34,9 13,69 40,7 795,2 222,9 4 096,00 W ałbrzych 30,0 1,44 52,0 285,6 308,1 529,00 W arszaw a 25,7 30,25 47,6 453,7 267,3 3 316,84 W łocław ek 11.1 404,01 58,3 112,4 267,2 388,09 W rocław 16,1 22ff,01 97,6 823,7 273,4 136,89 Zamość 42,8 134,56 33,4 1 260,2 247,9 1 521,00 Zielona Góra 26,3 24,01 66,6 5,3 302,8 313,29 Razem 31,2 14 089,98 68,9 44 221,6 286,9 108 4'l2,46~ S(x) & x)* 14 • 008,98 49 1 7 Д V (x) -S(x) 17,0 1 0 0 too -31,2 - 54,5ł/«; S(x) - 30,0i S(y) - 16,4.
Do w o je w ó d z tw o najn iższy m w skaźniku, dużo niższym od n o rm a ty -w u o b o -w iązu jąceg o do 1978 r., n ależą: k ro śn ie ń sk ie (23,4), ko n iń sk ie (31,0), zam ojskie (33,4), b iało sto c k ie (34,2), ciech an o w sk ie (36,0), szczec iń sk ie (37,5), to ru ń sk ie (40,7). N a jsiln iej ro zw in ięte zapleszczecza w y s tę -p u ją w w ojew ó d ztw ach : o stro łęc k im (183,9), n o w o sąd eck im (120,7), płockim (117,3), je le n io g ó rsk im (102,9), łom żyńskim (108,0), sierad zk im (114,1) i sk iern iew ick im (107,0). Ju ż w ro k u 1980 w o je w ó d z tw a te osiąg n ęły w sk aźn ik w y ższy od n o rm a ty w u p rzew idzianego dla now o o d d a w a n y c h zasobów .
Do w sk aźn ik a p o w ie rz c h n i zapleczy w eszły p o w ierzch n ie p rze w i-dziane do trw ałe j a d a p ta c ji rea liz o w a n e z n ak ła d ó w p lan u teren o w eg o . O znacza to zatem , że w poszczególnych w o jew ó d ztw ach , co zostało p o d k reślo n e poprzednio, fak ty czn ie istn ie ją c e zaplecze je s t w iększe. D latego też ja k o p odstaw ę o c e n y sieci p rz y ję to jeszcze je d e n m iern ik ilu s tru ją c y e fe k ty w n o ść działan ia całeg o zaplecza, ą m ianow icie w ie l-k o ść o b ro tu globalnego p rzeliczonego n a lty s . m2 p. u. zapleczy.
Ś rednia w ielkość o b ro tu g lobalnego realizo w an eg o w zapleczu pro- dukcyjno-usługow rym , p rz y p a d a ją c a n a 1 ty s. m2 p. u. zapleczy w ynosi 31,2 m in zł (tab. 6).
P odobnie jak p o przedni w skaźnik, ró w nież i te n w y k a z u je duże ro z -bieżności p rze strz e n n e. O d c h y le n ie od śred n iej w ynosi 17,0 m in zł, co stan o w i 54,5% w sto su n k u do w sk a ź n ik a p rzeciętn eg o . Do w o je -w ództ-w , -w k tó ry c h -w sk aźn ik te n k s z ta łtu je się n a jk o rz y s tn ie j, należą: k ro śn ie ń sk ie — 100,3 m in zł, k o szaliń sk ie — 66,1 m in zł, p rzem y sk ie — 64,6 m in zł, k a lisk ie — 62,2 m in zł i leszczy ń sk ie — 59,2 m in zł. N ajn iższa efe k ty w n o ść zapleczy w y s tą p iła w w o jew ó d ztw ach : e lb lą -skim — 8,2 m in zł i w łocław -skim — 11,1 m in zł. W śró d w o jew ództw o w y so k iej efek ty w n o ści zapleczy p rze w aż ają — z w y ją tk ie m k ro ś n ie ń -skiego — jed n o stk i o zbliżonym do śre d n iej w sk aźn ik u zaplecza (kosza-liń sk ie — 64,2, k alisk ie — 50,6) bądź o w sk aźn ik u p o w y żej śre d n iej
(przem yskie — 96,4 o ra z leszczy ń sk ie — 76,7).
P rz ec iętn a w y d a jn o ść p rac y w je d n o stk a c h w y k o n a w stw a w łasnego k s z ta łtu je się w w y so k o ści 285,1 ty s. zł n a jed n e g o p rac o w n ik a p ro d u k -cy jn e g o (tab. 6). W św ietle p rz e p ro w a d z o n y c h w y liczeń o k azu je się, że zróżnicow anie m ięd zy w o jew ó d zk ie nie je s t duże. W y n o si ono 48,8 ty s. zł, co stan o w i 17,1% w s to su n k u do śre d n ie j w y d ajn o ści. Do w o je -w ództ-w , -w k tó ry c h o sią g n ię to n a j-w y ż sz y poziom -w y d ajn o ści p ra c y n ależą: k ato w ic k ie — 433,7 ty s. zł, leszczy ń sk ie — 403,5 ty s. zl, go-rzow skie — 354,5 ty s. zł. Aż w 26 w o jew ó d ztw ach w y d a jn o ść okazała się niższa od p rz e c ię tn e j k ra jo w e j. N ajn iższa w y d a jn o ść w y stę p u je w w ojéw ó d ztw ach : rzeszow skim — 172,1 ty s. zł n a je d n e g o z a tru d n io
-nego, elbląskim 193,5 tys. zł, tarn o b rzesk im 215,3, ciechanow skim 215,3 i to ru ń sk im 223,0.
' ZAKOŃCZENIE
P rzeprow adzona a n aliza m ate ria łu sta ty sty c z n e g o w yk azała, że w układ zie p rz e strz e n n y m w y stęp u je duże zróżnicow anie a k tu a ln ie o s ią -g ane-go w sk aźn ik a p o w ierzchni zapleczy p rz y p a d a ją c e j na 15 tys. m 2 p. u. zasobów . Spow odow ane to je s t szeregiem czynników , a m iano-w icie:
— dotychczasow ym niskim w w ielu w o jew ództw ach sta n e m rozw o-ju zapleczy,
— p rzyjm ow aniem zasobów o d in nych in w esto ró w bez odpow iednio rozbudow anego zaplecza,
— w y stęp o w a n ie m o p ó źn ień w realizacji zaplecza w sto su n k u do now o o d d aw an y ch zasobów .
Dla w ie lu w ojew ó d ztw n o rm a ty w n y w skaźnik 100 o k azał się n ie -w y sta rc z a ją c y do o d ro b ien ia istn ieją c y c h opóźnień. Jed n o cześn ie n o r-m aty w ten, o k re ś la ją c w ielkość g lo balną p o w ie rz c h n i zapleczy, jak a pow inna, być o d d aw ana w ra z z pow ięk szan iem się zasobów m ieszk a-n iow ych, a-nie p o d a je p ro ce a-n to w e g o u działu p o w ierzcha-ni p rzeza-n aczo a-n ej na zaplecza k o n se rw ac y jn o -re m o n to w e spółdzielni p o d sta w o w ej, zaple-cza k o n se rw a to ró w o sie d lo w y c h o ra z p o w ie rz c h n ię a d m in istra c y jn o - socjalną. O k azu je się, że pow ierzch n ia zaplecza je s t n a d m ie rn ie a n g a żo -w ana n a p o trz eb y zaplecza ad m in istra c y jn o -so cja ln eg o .
Z aob serw o w an o b ardzo zróżnicow ane w y p o sa ż e n ie zapleczy w m aszyny, u rząd zen ia i sprzęt. W ed łu g inform acji p rz e d staw ic ieli w o je -w ódzkich spółdzielni m ieszk an io -w y ch -w y p o sa ż e n ie to n a le ż y uznać za n iew y sta rcz ają c e . W y d a je się, że n a e ta p ie rozdziału m aszyn i u rz ą -dzeń należy b a rd z iej niż d o ty ch c z a s p refe ro w a ć zaplecza o rela ty w n ie niew ielkim w yposażeniu, o ile uzasad n ia to w ielkość i s tru k tu ra p ro -dukcji.
Z byt duże w y stę p u ją różnice m ięd zy w o jew ó d zk ie w s tru k tu rz e za-tru d n ien ia. W w ie lu w o jew ó d ztw ach w y stę p u je w y ją tk o w o niski udział p raco w n ik ó w p ro d u k c y jn y c h (np. w częstochow skim ).
Biorąc p o d u w ag ę k orzyści p ły n ą c e ze sp ecjalizacji — w zro st w y d ajności p racy , re la ty w n ą ob n iżk ę kosztów , u n iez a le ż n ien ie się o d w y k o n aw stw a spoza spółdzielczości — n ależy d ążyć do p o g łęb ie n ia sp e c -jalizacji za ró w n o o zasięgu lokalnym , ja k i w ojew ódzkim . W y d a je się, że nie m ożna dążyć do zw iększenia z a k re su specjalizacji pon ad w o je- w ódzkiej bez w cześn iejszeg o zbadania k o sztó w z w iązan y ch z o d d z ia ły
-w aniem czynnika p rze strz e n i. N iek o rzy ści ekonom iczne, p o ja -w ia ją c e sią p rz y zw iększaniu o b sz aru działania, p o leg a ją n a rela ty w n y m w zroście n ie k tó ry c h p o zy cji kosztów , np. k o sz tó w tra n sp o rtu czy delegacji. W tej sy tu a cji w y d a je się być k o n ieczn y m zbadanie k o sztó w działalności je d n o ste k w y k o n aw stw a w łasn eg o o ró żnych p rze ro b a ch , o różnym z a k re -sie specjalizacji. W y n ik i tak ieg o o p rac o w an ia m ogą być pom ocne przy p o d jęc iu decyzji o k ie ru n k a c h i z a k re sie sp e cja liz acji w jed n o stk a ch w y k o n aw stw a w łasnego, ja k rów nież w ielkości p o żąd an ej skali p ro dukcji. M ożna przypuszczać, że n ie k tó re k ie ru n k i sp ecjalizacji — z u w a gi n a ich p o w sz e c h n y c h a ra k te r — p o w in n y m ieć zasięg lokalny, in -n e — zasięg w ojew ódzki czy być m oże -n a w e t p o -n adw ojew ódzki.
D ziałalność je d n o ste k w y k o n a w stw a w ła sn eg o prow adzona jest w du -żej m ierze w o p a rc iu o zaplecze tym czasow e. Tam , gdzie zaplecze to zlokalizow ane je s t w pom ieszczeniach, k tó ry c h e k sp lo a ta c ja je s t u ciąż-liw a dla o to cz e n ia czy dla z a tru d n io n y c h osób (np. piw nice), n a le ż y dążyć do w y elim in o w an ia ty c h pow ierzchni.
U trzym anie doty ch czaso w eg o tem pa zm ian c h a ra k te ry z u ją c e g o b ie-żącą p ięcio latk ę — pom im o p o zy ty w n y ch , choć n iezb y t ra d y k a ln y c h p rzek ształceń — nie g w a ra n tu je w ie lu w ojew ództw om o siąg n ięcia n o r-m aty w n eg o w skaźnika zapleczy. Do w ojew ództw , w k tó ry c h zr-m iany te byłjy n ie w y sta rc z a ją c o silne i w k tó ry c h w sk aźn ik zapleczy k s z ta łtu je się w y ją tk o w o n iek o rz y stn ie, należą: białostockie, zam ojskie, k ro śn ie ń skie, k o nińskie, ciechanow skie, szczecińskie. W ty c h w łaśn ie w o je w ództw ach w sk aźn ik zaplecza je s t niższy o d 40 m2 p. u. zaplecza p rz y p ad ająceg o na 15 ty s. m2 p. u. zasobów . Dla w y żej w y m ien io n y ch w o jew ó d ztw p rzy szła p ię c io la tk a p o w in n a być o kresem n iez w y k le in te n -syw nego w zm ożenia in w esty cji niem ieszikaniow ych.
