Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej.

PRZYGOTOWANO W KATEDRZE ONKOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ, WROCŁAW 2008 r.

WYKONANO W RAMACH NARODOWEGO GRANTU: „MODYFIKACJA I WDROŻENIE PROGRAMU NAUCZANIA ONKOLOGII W POLSKICH UCZELNIACH MEDYCZNYCH”

PSYCHOLOGICZNE

ASPEKTY

CHOROBY

Słowo „rak” przywołuje na myśl:

śmierć

bezradność

NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANA

REAKCJA NA CHOROBĘ

ZAGRAŻAJĄCĄ ŻYCIU

CO

4-ty

Z NAS

ZACHORUJE NA NOWOTWÓR,

A CO

5-ty

12 osób

ZACHOROWUJE NA NOWOTWÓR,

9 osób

Z TEGO POWODU UMIERA

(KAŻDEJ GODZINY)

300 osób

ZACHOROWUJE NA NOWOTWÓR,

220 osób

Z TEGO POWODU UMIERA

(KAŻDEGO DNIA)

WIEDZA PACJENTÓW

ONKOLOGICZNYCH NA

TEMAT SWOJEJ CHOROBY

•

MOJA CHOROBA JEST CIĘŻKA

76%,

•

MOJA CHOROBA JEST GROŹNA

78%,

LĘK WOBEC CHOROBY

NOWOTWOROWEJ

•

wiedza na temat raka,

•

znajomość objawów raka,

•

znajomość sposobów leczenia,

•

opinie o przyczynach choroby,

•

kondycji psychofizycznej,

•

fizycznej integracji,

•

ról życiowych,

•

kontroli,

•

funkcji seksualnych,

•

kontaktów interpersonalnych,

•

nadziei,

•

integralności umysłowej.

UTRATA W CHOROBIE

NOWOTWOROWEJ

PRAWO CHORYCH DO

INFORMACJI O CHOROBIE

I LECZENIU

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

Uprawnienia chorych oraz obowiązki

lekarzy

zawarto

w

Ustawie

o

Zakładach

Opieki

Zdrowotnej

z 1991 roku oraz w

Kodeksie Etyki

Lekarskiej

z 1993 roku – rozdziały

dotyczące

poszanowania

praw

pacjenta

oraz

pomocy

chorym

w stanach terminalnych,

Chory ma prawo do szacunku dla jego

autonomii, czyli prawo do wyrażania zgody na wykonywane badania i zabiegi. Lekarz ma obowiązek wyjaśnienia choremu w sposób dla niego zrozumiały, jakie metody lecznicze i diagnostyczne można i należy u niego zastosować, a pacjent ma prawo do decydowania o sposobie leczenia.

Chory ma prawo poznać diagnozę choćby była ona niepomyślna; nie można odmawiać choremu informacji dopytującemu się o rozpoznanie; informacja taka powinna być przekazana w sposób właściwy.

Pacjenta można nie informować o stanie zdrowia, jeśli sobie tego nie życzy. Może on wówczas wskazać osoby, które będą w jego imieniu porozumiewały się z lekarzem. Jeśli chory jest w pełnym kontakcie z lekarzem,

informowanie rodziny powinno być z nim uzgadniane. Chory powinien wyrazić zgodę na informowanie najbliższych (innych osób).

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

•

Art. 2



1. Powołaniem lekarza jest ochrona

życia i zdrowia ludzkiego, zapobieganie

chorobom, leczenie chorych oraz

niesienie ulgi w cierpieniu.



_{2. Najważniejszym nakazem etycznym}

lekarza jest dobro chorego.

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

•

Art. 30



1. Lekarz powinien dołożyć wszelkich

starań,

aby

zapewnić

choremu

humanitarną opiekę terminalną

i godne warunki umierania. Lekarz

winien do końca łagodzić cierpienia

chorych w stanach terminalnych

i utrzymywać, w miarę możliwości,

PRZEKAZYWANIE

NIEPOMYŚLNYCH

PRZEKAZYWANIE

NIEPOMYŚLNYCH INFORMACJI

• proces rozłożony w czasie (dawkowanie stopniowe),

• ocena gotowości i możliwości przyjęcia informacji przez chorego (wola chorego, aktualny stan fizyczny i psychiczny, możliwość uzyskania wsparcia ze strony osób bliskich),

• nie należy okłamywać chorego,

• należy unikać bezmyślnej otwartości,

• należy dostosować ilość podawanych treści do zadawanych przez pacjenta pytań,

PRZEKAZYWANIE

• informacje należy podawać stopniowo, powoli; trzeba obserwować reakcje chorego i odpowiednio na nie reagować,

• trzeba umieć powiedzieć „nie wiem”,

• należy zapewnić odpowiednie warunki zewnętrzne rozmowy,

PRZEKAZYWANIE

• należy na początku poznać oczekiwania chorego, ocenić co pacjent wie na temat swojej choroby i ustalić jak wiele chciałby wiedzieć,

• należy używać określeń zrozumiałych dla pacjenta,

• na koniec rozmowy należy zaplanować dalsze postępowanie, uwzględniając sugestie chorego,

PRZEKAZYWANIE

• pytanie „jak dużo czasu mi zostało” pozostawić należy bez odpowiedzi, wyjaśniając choremu, że nie jesteśmy w stanie tego czasu sprecyzować; jeśli chory ze względów rodzinnych powinien w przybliżeniu znać czas jaki mu pozostał można powiedzieć, że: „są to raczej

miesiące niż lata lub tygodnie niż miesiące”,

PRZEKAZYWANIE

• rozmowa zawsze powinna pozostawiać nadzieję; chory powinien mieć poczucie zapewnionego wsparcia.

PRZEKAZYWANIE

Chory ma prawo do godnego umierania

i szacunku do ostatnich chwil jego życia.

Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji

(art. 30 Kodeksu Etyki Lekarskiej). W Kodeksie Karnym art. 150 mowa jest o karalności osoby, która zabija człowieka na jego żądanie lub pod wpływem współczucia. Dopuszczalność eutanazji naruszałaby podstawowe zasady postępowania lekarskiego: zasadę ochrony życia, zasadę zaufania pacjentów do lekarzy, prowadziłaby do zatarcia granicy między leczeniem a zabijaniem.

Lekarz ma obowiązek ochrony życia, ale też i łagodzenia cierpienia. W końcowych stadiach nieuleczalnej choroby lekarz zobowiązany jest do zapewnienia choremu humanitarnej opieki, łagodzenia cierpień i utrzymania najlepszej jakości gasnącego życia. Uśmierzanie cierpień jest ważniejsze niż podtrzymywanie życia za wszelką cenę, gdyż może powodować to narażenie chorego na cierpienia. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku prowadzenia reanimacji ani kontynuowania uporczywej terapii.

KARTA PRAW PACJENTA

(obowiązujące przepisy)

IV. Pacjent ma prawo do uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia. Informacja ta winna być zrozumiale sformułowana, a w przypadku prognozy niepomyślnej informacja winna być przekazana z taktem i rozwagą.

b) Na życzenie pacjenta lekarz może mu nie udzielić pełnej informacji. c) Udzielenie informacji o stanie zdrowia pacjenta innym osobom może nastąpić tylko za jego zgodą, za wyjątkiem sytuacji, kiedy uzyskanie zgody nie jest możliwe.

a) ...

VII. Pacjent ma prawo do umożliwienia mu: 1. ...

2. Troskliwej i aktywnej opieki w stanie terminalnym, łagodzenia do końca objawów choroby oraz cierpienia i zapewnienia mu godnych warunków umierania.

OPINIE LEKARZY

I STUDENTÓW MEDYCYNY

• pacjenta należy informować,

• pacjent ma prawo do informacji,

• niekorzystne informacje należałoby najpierw uzgadniać z rodziną,

• o chorobie należy mówić tak, aby zawsze pozostawić nadzieję,

• informowanie o prognozie choroby różni się od informowania o diagnozie.

POGLĄDY POLAKÓW:

• 36,1% preferuje przekazywanie informacji o chorobie nowotworowej,

• 32% uważa, iż lepiej chorego nie informować,

• 31,5% nie ma na ten temat konkretnej opinii.

opinia ta jest obciążona przekonaniem o nieuleczalności lub uleczalności choroby; osoby, które nie były przekonane o uleczalności nowotworów złośliwych wyrażały opinię o nieinformowaniu pacjentów o rozpoznaniu w większym stopniu niż czyniły to osoby przekonane o możliwości wyleczenia;

POGLĄDY OBCE:

wśród lekarzy:

• pacjent powinien być poinformowany o rozpoznaniu - 41%,

• rozpoznanie powinno być przekazane bezpośrednio pacjentowi, ale raczej w formie dania mu do zrozumienia istoty choroby - 17,7%,

• uzależnienie informowania od wykształcenia i cech psychicznych, jego stosunku do religii - 33%,

• nie informują wcale pacjenta o chorobie - 6,9%,

wśród społeczeństwa:

• 56% społeczeństwa chciałoby znać rozpoznanie własnej choroby,

• 12% uznało, że nie należy informować pacjenta o chorobie.

KOMUNIKACJA

Z

UZNANIE EMOCJI

empatyczna = współodczuwająca

odpowiedź

jest

UMIEJĘTNOŚCIĄ

.

Nie jest uczuciem.

NIE JEST KONIECZNE, ABY LEKARZ

odczuwał te same uczucia co pacjent,

zgadzał się z pacjenta zdaniem lub oceną.

REAKCJA EMOCJONALNA

NA CHOROBĘ

•

osobowość,

•

własne poczucie znaczenia choroby,

•

wiek,

•

płeć,

•

wiara,

•

wcześniej przebyta choroba nowotworowa,

•

aktualne okoliczności życiowe,

ROZMOWA Z PACJENTEM

• przeprowadzona w ciszy, spokoju, intymności, bez udziału osób postronnych; na życzenie chorego w rozmowie może brać udział członek rodziny,

• odpowiednia ilość czasu,

• skoncentrowanie na rozmowie i rozmówcy,

• nie wolno używać żargonu medycznego i słownictwa niezrozumiałego dla chorego,

ROZMOWA Z PACJENTEM

• zadawanie pytań typu otwartego typu: „jak”,

• zachęcenie chorego do wyjaśnień (okazywanie choremu zainteresowania, pytanie o odczucia, obserwacja wyglądu, postawy, reakcji na podawane informacje),

• zastosowanie elementów niewerbalnych (kontakt wzrokowy, mimika, uśmiech, przyjazne gesty),

ROZMOWA Z PACJENTEM

• unikanie zbyt wielu informacji w krótkim czasie,

• podsumowanie rozmowy,

• przedstawienie planu działania (badania proponowane, konsultacje, plan leczenia, wyznaczenie terminu kolejnej wizyty).

•

BYĆ

WYSŁUCHANYM

,

•

BYĆ POTRAKTOWANYM POWAŻNIE,

•

SPOTKAĆ KOMPETENTNEGO LEKARZA.

•

zrozumienie drugiej osoby,

•

radość z obecności słuchacza,

•

zainteresowanie rozmową,

•

chęć nauki czegoś nowego,

•

chęć pomocy, pocieszenia.

PSEUDOSŁUCHANIE

• stworzenie wrażenia słuchania drugiej osoby, po to, aby zadowolić rozmówcę,

• granie na czas w celu przygotowania swojej kolejnej wypowiedzi,

• słuchanie pobieżne,

• słuchanie w celu odkrycia słabych punktów rozmówcy.

•

aktywne,

•

empatyczne,

•

otwarte,

•

świadome.

•

utrzymuj kontakt wzrokowy,

•

nachyl się w stronę rozmówcy,

•

wspieraj parafrazując i kiwając głową,

•

zadawaj pytania,

•

zadbaj, aby nic nie rozpraszało twojej uwagi,

•

zaangażuj się w słuchanie i rozumienie.

SKUTECZNEGO SŁUCHANIA

Słuchanie jest procesem aktywnym, wymagającym naszego udziału. Pełne rozumienie komunikacji wymaga zadawania pytań i udzielania informacji zwrotnych.

parafrazowanie: powtarzanie własnymi słowami

z tego, co ktoś powiedział:

• zapobiega nieporozumieniom,

• pomaga zapamiętać treść rozmowy,

• zapobiega narastaniu złości,

• łagodzi konflikty,

SKUTECZNEGO SŁUCHANIA

Słuchanie jest procesem aktywnym, wymagającym naszego udziału. Pełne rozumienie komunikacji wymaga zadawania pytań i udzielania informacji zwrotnych.

precyzowanie: zadawanie pytań do momentu

uzyskania pełnej treści, informacji; pomaga skupić uwagę słuchacza na wypowiadanych treściach.

SKUTECZNEGO SŁUCHANIA

Słuchanie jest procesem aktywnym, wymagającym naszego udziału. Pełne rozumienie komunikacji wymaga zadawania pytań i udzielania informacji zwrotnych.

informacja zwrotna: informacja o reakcjach

słuchającego na to, co ktoś powiedział; pomaga mówiącemu ocenić skuteczność i znaczenie swojej wypowiedzi; informacja zwrotna powinna być:

 natychmiastowa,  szczera,

•

agresywny i roszczeniowy,

•

nieświadomy swojego stanu,

•

odmawiający leczenia,

•

mówiący o śmierci,

•

nie pogodzony.

PRZEKAZYWANIE

INFORMACJI

•

zrozumiałe,

•

jednoznaczne,

•

powiadamianie

 unikanie kontaktu wzrokowego,  używanie ostrego głosu,

 krytykowanie,

 przekazywanie skąpych informacji,  brak uśmiechu i życzliwości,

 brak pochwał,  lekceważenie,  ignorowanie uczuć,  skracanie wizyt.

NEGATYWNY STOSUNEK

DO PACJENTA

• podejście indywidualne,

• wrażliwość na potrzeby,

• waga wypowiadanych słów,

• rzetelność i wiarygodność informacji,

• ciepła, pełna bliskości rozmowa,

• wsparcie emocjonalne i duchowe,

• fachowe doradztwo,

• prognoza długości pozostałego życia.

POZYTYWNY STOSUNEK

DO PACJENTA



WERBALNY (wypowiadane słowa),



KINETYCZNY (ruchy ciała, wyraz twarzy,

postawa, gesty, „język ciała”),



INTONACYJNY (ton, modulacja głosu),

PARALINGWISTYCZNY (dźwięki).

ISTOTNE ELEMENTY

KOMUNIKACJI

• KONTAKT WZROKOWY: wyrażający zainteresowanie, życzliwość, chęć zrozumienia,

• RUCHY I GESTY CIAŁA: odgradzające - zakładanie nogi na nogę, rąk, odwracanie głowy,

• DOTYK I KONTAKT FIZYCZNY,

• INTONACJA: modulacja głosu, okresy milczenia przekazujące więcej niż słowa,

• ARANŻACJA PRZESTRZENI: bliskość sprzyjająca atmosferze poufności.

• pytania zamknięte i wielokrotne,

• pochopne udzielanie rad,

• minimalizowanie uczuć („wszyscy się boją”),

• zdawkowe uspokajanie („wszystko będzie dobrze”),

• nietaktowna i zniechęcająca zmiana tematu,

• pośpiech i brak empatii.

BŁĘDY W KOMUNIKACJI

Z PACJENTEM

CZTERY POMOCNE

ZASADY KOMUNIKACJI

• zanim podasz informację - ZAPYTAJ,

• gdy pokój wypełnią silne emocje - UZNAJ,

NAZWIJ JE,

• nie ma nic złego w odpowiedzi - NIE WIEM, jeśli jednocześnie pokazujesz, że popierasz chorego,

• doceń wartość zwykłego słuchania - PO

PROSTU BĄDŹ, NIE STARAJ SIĘ ROBIĆ NICZEGO NA SIŁĘ.

postrzeganie

lekarza jako osoby

współodczuwającej obniża

poziom lęku

KOMUNIKACJA

Z

• lęk, poczucie zagrożenia i niepewności,

• wypieranie problemu i dystansowanie się od chorego lub nadmierna opiekuńczość,

• zmęczenie, znerwicowanie, załamanie nerwowe,

• oczekiwanie na pomoc z zewnątrz, zwłaszcza w sytuacji, gdy chorym zajmuje się jedna osoba.

REAKCJE CZŁONKÓW

RODZINY

• przebywanie z chorym, pomaganie, spełnianie życzeń chorego,

• pozyskiwanie informacji na temat choroby bliskiego – prawda o stanie zdrowia, uprzedzanie o zbliżającej się śmierci,

• potrzeba psychologicznego wsparcia, oparcie w bliskiej osobie, możliwość porozmawiania.

• zrozumienie emocji i pomoc w ich wyrażaniu, przeżywaniu,

• określenie znaczenia choroby dla chorego i jego rodziny,

• rozpoznanie potrzeb członków rodziny,

• pomoc w komunikacji z chorym,

• przygotowanie na moment rozstania.

OPIEKA NAD RODZINĄ

CHOREGO

• zaburzenia psychiczne – objawy majaczenia lub zmiany zachowania,

• objawy – bóle, duszność, bezradność, przygnębienie,

• zmęczenie psychiczne,

• kłopoty finansowe,

• myśl o zbliżającej się rozłące,

• lęk przed momentem śmierci.

REAKCJE CZŁONKÓW RODZINY

FAZA TERMINALNA CHOROBY

JAK

PRZEKAZAĆ

•

nie odmawiaj informacji i nie zwlekaj

z ich przekazaniem,

•

nie kłam,

•

nie

dawaj

fałszywych

nadziei

i zapewnień, obietnic, których nie możesz

spełnić,

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

nie przeciążaj informacjami,

•

nie krytykuj, nie osądzaj, nie moralizuj,

•

nie dawaj gotowych (banalnych) rad na

rozwiązywanie problemów psychicznych

pacjentów,

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

zapewnij spokój i prywatność (uszanuj

poufny charakter rozmowy),

•

dostosuj zakres i język informacji do

indywidualnego poziomu intelektualnego

i stanu emocjonalnego pacjenta,

•

pozwól na zadawanie pytań i wyrażanie

(ewentualnych) wątpliwości,

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

bądź wrażliwy na komunikaty niewerbalne,

•

pozwól na poruszanie bolesnych tematów,

•

pozwól na chwilę ciszy,

•

pamiętaj o życzliwości i poczuciu humoru.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

KOMUNIKOWANIE UCZUĆ

Aby skutecznie komunikować uczucia trzeba przede wszystkim umieć odróżnić to, co ktoś mówi lub

robi, od naszych własnych reakcji i sądów na dany

temat.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

KOMUNIKATY „JA” – wyrażają emocje przeżywane przez nadawcę komunikatu; Poprzez wyrażenie własnych emocji pozostawiamy rozmówcy odpowiedzialność za reakcję na naszą wypowiedź i dostosowanie do niej swojego zachowania.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

Robimy to nie stosując gróźb i szantażu, nie czynimy wyrzutów, nie wywieramy na tą osobę nacisku.

KOMUNIKAT „JA” POTENCJALNIE NIE WYWOŁUJE OPORU, ANI AGRESJI, GDYŻ SAM JEJ NIE ZAWIERA.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

KOMUNIKATY „TY” – wyrażają ocenę odbiorcy

komunikatu, ich podmiotem jest druga osoba. Zwykle odbierane jako prowokujące, krytykujące, obwiniające, grożące, moralizujące i poniżające. U osób, do których są skierowane, wywołują często zachowania obronne lub agresywne.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

naruszenie integralności chorego,

•

lęk przed obcymi,

•

lęk przed utratą miłości i uznania,

•

lęk przed utratą możliwości

kontrolowania potrzeb fizjologicznych,

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

lęk przed utratą części ciała,

•

pojawienie się uczucia wstydu i winy,

•

reakcje na dystres (wrażliwość dziecięca).

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

uznanie emocji (empatyczna rozmowa !!!): • nazwanie emocji: szok, złość, smutek,

• określenie przyczyny lub źródła emocji:

niespodziewana wiadomość,

• pokazanie związku między emocjami a ich przyczyną.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

niepewność: to taki rodzaj choroby, że nie

wiadomo z której strony zaatakuje,

•

lęk: strach przed tym, co wykaże operacja,

•

złość: „mam dość tej choroby”,

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

bezradność: nie mogę niczego planować,

wydaje mi się jakbym już nie żył,

•

depresja: straciłem chęć do życia, na raka

nie ma lekarstwa,

•

izolacja: z moją chorobą zostałem sam.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

„Dotychczas był Pan osobą bardzo niezależną

a choroba zmusza Pana do zależności od nas, to pewnie nie łatwe uczucie”.

„Zawsze Pani opiekowała się rodziną, teraz oni opiekują się Panią. Jakie to uczucie?”.

„Pojawia się wrażenie, że ta choroba jest karą za coś złego, co Pan zrobił w przeszłości”. „Wydaje się, że jest Pan zły na tę chorobę i wyraża Pan złość złoszcząc się na nas”.

ZASADY PRZEKAZYWANIA

INFORMACJI

•

lękowo-unikowe nastawienie personelu

medycznego,

•

śmierć jako obszar wstydliwy społecznie,

•

przekonanie, że umierający boją się

śmierci, nie chcą znać prawdy, nie należy

mówić im o złych rokowaniach,

•

obawa przed załamaniem, utratą zaufania

do personelu, utratą motywacji do

leczenia.

ROZMOWA O ŚMIERCI

•

pacjenci w szpitalu unikają konfrontacji ze

śmiercią,

•

omijanie w pośpiechu przez personel

medyczny umierających i wypełnianie

swoich

obowiązków

wobec

tych,

w przypadku których opieka ta da dobre

wyniki i satysfakcję zawodową.

ROZMOWA O ŚMIERCI

MODEL PARTNERSKI

•

szacunek,

•

otwartość,

•

uczciwość.

ROZMOWA O ŚMIERCI

trudności w komunikowaniu

ŚWIADOMOŚĆ OTWARTA

• jest to sytuacja, gdy lekarz, pacjent i jego rodzina wiedzą o zbliżającej się śmierci i próbują zaakceptować proces umierania,

• czego oczekujemy?

oczekujemy umierania spokojnego, odważnego… jednak…

przy braku odpowiedniej opieki psychologicznej często obserwujemy depresję, apatię i lęk.

• świadomemu umieraniu towarzyszy uczucie lęku, bezsilności, winy i żalu;

• wpływ na proces umierania mają pełnione role życiowe, relacje rodzinne i schematy kulturowe;

 obie strony nie poruszają tematu śmierci, choć

mają jej świadomość;

 pacjent podejrzewa, że umiera i potrzebuje

potwierdzenia swych podejrzeń, ale go nie otrzymuje;

ZATAJANIE PRAWDY

(MODEL ZASTRZEŻONEJ

ŚWIADOMOŚCI)

•

zachowanie pozorów

leczenia.

ROZMOWA O ŚMIERCI

trudności w komunikowaniu

•

funkcjonuje przekonanie, że chory nie chce

znać prawdy o swoim stanie zdrowia,

ponieważ boi się śmierci,

jednak…

chory często czuje, że rozpoczął się proces

umierania i potrzebuje rozmowy na ten

temat.

Modele relacji lekarz - pacjent a psychologiczne

aspekty umierania:

• model paternalistyczny - lekarz a priori

decyduje, że milczenie na temat rokowania jest najlepsze dla chorego,

• model partnerski - współdecydowanie na

równych prawach; lekarz jest ekspertem a pacjent właścicielem swojej psyche i somy.

PACJENT MA PRAWO DO WŁASNEGO UMIERANIA

MODEL POLSKI

•

paternalizowanie

chorych,

•

ochrona przed

informacjami.

ROZMOWA O ŚMIERCI

trudności w komunikowaniu

• dzisiejsi lekarze są kształceni w duchu pozytywizmu i scjentyzmu; uprawiają ”medycynę somatyczną”,

• system kształcenia jest zdehumanizowany, nie ma weryfikacji predyspozycji psychicznych do mierzenia się z cierpieniem i śmiercią,

• czasem „uporczywa terapia” jest wyrazem lęku lekarza przed śmiercią chorego, także obawy przed przygotowywaniem pacjenta i jego rodziny na śmierć.

PRZYGOTOWANIE LEKARZA DO

GODZENIA SIĘ NA ŚMIERĆ

„Umieranie jest procesem,

ciągiem rozstań społecznych

i kulturowych.”

„Umieramy mniej więcej tak

samo, jak żyliśmy.”

OBJAWY

W ZAAWANSOWANYCH

FAZACH CHOROBY

NOWOTWOROWEJ

Pośród 37 objawów, 1000 chorych uznało za najważniejsze:

ból, anoreksja, znużenie

w pierwszej dziesiątce: osłabienie, brak energii, suchość w ustach, zaparcia, uczucie nasycenia, duszność, utrata wagi

OBJAWY

W ZAAWANSOWANYCH

FAZACH CHOROBY

BÓL

wrażenie zmysłowe, dostarczające

informacji o stanie organizmu

i stanowiące sygnał

niebezpieczeństwa.

CIERPIENIE

przeżycie emocjonalne takie, jak radość, lęk, nadzieja; ból szczególnie ostry i chroniczny może wywoływać cierpienie, staje się jego źródłem, bo godzi w naczelne wartości - zdrowie, bezpieczeństwo, życie; obniża poczucie wartości.

• lekarz musi zorientować się, w jakim stopniu chory jest świadomy zbliżającej się śmierci,

• korzystne jest w tym celu rozpoczęcie rozmowy na dowolny, neutralny temat i zwracanie uwagi na egocentryzm chorego, jego skargi i wymówki.

POROZUMIEWANIE SIĘ

Z PACJENTEM

• fizyczny – ból somatyczny, dolegliwości,

• psychiczny – samotność, opuszczenie, żal

związany z utratą wyższych wartości, negatywne reakcje uczuciowe, zmiany

w psychice, niebezpieczeństwo śmierci,

• duchowy – szukanie sensu cierpienia, życia,

śmierci.

CIERPIENIE OSÓB

UMIERAJĄCYCH

• subiektywne i osobiste,

• doświadczane całościowo przez osobę,

• pojawia się z wizją destrukcyjnego wpływu,

• kończy się, gdy destrukcyjny wpływ mija,

• może przejawiać się indywidualnie w każdej sferze.

CIERPIENIE OSÓB

CHORYCH

• psychologiczne:

(strach, gniew, depresja),

• fizyczne:

(zaburzenia snu, nudności, wymioty, brak apetytu, zaparcia),

• socjalne:

(rola społeczna, wycofanie się

z kontaktów z bliskimi, rola opiekunów),

• duchowe:

(cierpienie).

• ból jest sygnałem alarmowym, może oznaczać pogorszenie stanu zdrowia, część chorych udaje, że go nie ma (ignoruje go),

• obawa przed personelem medycznym, lęk przed gorszym traktowaniem, obawa przed urażeniem personelu, pokazaniem postawy histerycznej.

DLACZEGO CHORZY NIE

MÓWIĄ O BÓLU ...

• unikanie przyjmowania opioidów z obawy przed uzależnieniem, objawami ubocznymi, opioid to ostateczność – śmierć jest blisko,

• cierpienie to składowa choroby lub kara za grzechy.

DLACZEGO CHORZY NIE

MÓWIĄ O BÓLU ...

• indywidualizacja kontaktu z pacjentem,

• komunikacja nacechowana empatią,

• zainteresowanie interesami pacjenta,

• pytanie o doznania bólowe,

• przedstawienie zasad leczenia przeciwbólowego.

ROZMOWA Z PACJENTEM

O CIERPIENIU

PACJENT A KRYZYS

pomagaj wykorzystać jego doświadczenie,

obiecuj tylko to, co możesz zapewnić,

nie zatrzymuj wyrażania uczuć,

unikaj: „wiem co Pani czuje” lub

„wszystko będzie dobrze”,

koncentruj się na realiach bardziej niż na

negatywnym czy pozytywnym myśleniu.

• „wiem, że to trudne przez co Pani przechodzi lecz chcę aby Pani wiedziała, że jestem tutaj z Panią; niektóre rzeczy, jakie tu dzisiaj powiem mogą być trudne do zrozumienia, więc chciałabym, żeby Pani swobodnie przerwała mi, jeżeli coś co powiem jest niejasne albo się nie zgadza; jesteśmy tu razem i będziemy przez to razem przechodzić”,

• „wiem, że to trudny czas dla Pani i chcę podkreślić jeszcze raz, że jesteśmy w tym razem; będę z Panią na każdym etapie tej drogi”.

ROZPOZNANIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ POSTĘP CHOROBY „NIE REANIMOWAĆ” HOSPICJUM NAWRÓT CHOROBY UKOŃCZENIE LECZENIA ŚMIERĆ POCZĄTEK

LECZENIA BRAK OZNAK CHOROBY PALIATYWNELECZENIE TERMINALNAFAZA

“Mogę na to umrzeć.” “Przeżyłem, ale czy nie będę miał nawrotu?” “Pewnie wkrótce umrę” “Umieram.”

W CHOROBIE

NOWOTWOROWEJ

OSOBOWOŚĆ CHOREGO

A REAKCJA

• ogólne obiegowe informacje o chorobie,

• wnioskowanie z przekazu werbalnego

i niewerbalnego od lekarzy i rodziny,

• własne obserwacje objawów, wyobrażenia

i sądy o przyczynach i rokowaniu,

• wcześniejsze kontakty z chorymi na

nowotwór.

REAKCJA NA CHOROBĘ

• stres związany z rozpoznaniem

choroby, niepewnością rokowania,

dolegliwościami fizycznymi,

• brak wsparcia i dobrych kontaktów

z rodziną,

• zła komunikacja z personelem

medycznym,

• cechy osobowościowe: skłonność do

pesymizmu, bierności, bezradności.

REAKCJA NA CHOROBĘ

• lęk: poczucie zagrożenia, utrata wartości

(zdrowie, życie, urody),

• wstyd: unikanie spojrzeń, rozmowy,

• wskaźniki fizjologiczne: przyspieszone

tętno i oddech, wzmożone napięcie mięśni, trudności z zasypianiem, koszmary nocne,

REAKCJA NA CHOROBĘ

• strach: reakcja na oczekiwanie, niebezpieczeństwo (podanie zastrzyku, kroplówki, zabieg operacyjny),

• gniew: pretensje, niesprawiedliwość losu,

pretensje do Boga, odmowa współpracy, negatywne nastawienie, mobilizujący.

REAKCJA NA CHOROBĘ

• przygnębienie jawne: (płacz, skargi,

pesymistyczne sądy),

• przygnębienie utajone: (ogólne spowolnienie ruchowe, przygarbienie, spuszczone oczy, smutny wyraz twarzy),

• nadzieja: oczekiwanie od przyszłości

pozytywnych sytuacji – wyniku leczenia, powrotu sprawności (mobilizuje do działania i stanowi ważny element przystosowania do choroby).

REAKCJA NA CHOROBĘ

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

ZALEŻNY OPUSZCZONY,

PORZUCONY rosnące wymagania, złość, obwinianie lekarza;

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA UPORZĄDKOWANY UTRATA POCZUCIA KONTROLI narastające napięcie, poszukiwanie informacji, trudność decyzji; KONTROLUJĄCY

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

SAMOPOŚWIĘCAJĄCY ZASŁUGUJE NA KARĘ ZA BYCIE BEZWARTOŚCIOWYM, ZGADZA SIĘ NA OPIEKĘ bardziej chce opieki niż zniesienia objawów;

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

DRAMATYZUJĄCY DOTYKA MĘSKOŚCI LUB

KOBIECOŚCI

strach przed utratą walorów męskości lub

kobiecości (walorów fizycznych);

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

SKONCENTROWANY

NA SOBIE WYOBRAŻEŃ NA DOTYKA TEMAT ANATOMII LUB PERFEKCJI idealizuje lub dewaluuje lekarza, intensyfikuje zachowania wielkościowe, potrzebuje opieki najlepszych;

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

POWŚCIĄGLIWY WTARGNIĘCIE

INTRUZA wyłączony, zaprzecza, mało pyta, potrzebuje prywatności;

SCHIZOIDALNY

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

TYP OSOBOWOŚCI ZNACZENIE CHOROBY CHARAKTERYSTYCZNE ZACHOWANIA

OBRONNY ZAATAKOWANY spodziewa się

najgorszego od innych i atakuje nieadekwatnie od sytuacji; PARANOIDALNY

OSOBOWOŚĆ A REAKCJA

NA CHOROBĘ

ETAPY

W

ETAPY W PRZEBIEGU CHOROBY

WSTĘPNY

od czasu zauważenia objawów do momentu postawienia diagnozy; dochodzi w nim do zakłócenia stanu równowagi psychicznej wynikającej z poczucia zagrożenia, lęku, niepewności i przewidywania złej diagnozy;

ETAPY W PRZEBIEGU CHOROBY

PRZEWLEKŁY

czas rozwoju choroby i jej leczenia; etap ten cechuje długi czas trwania, nieodwracalność zmian patologicznych oraz konieczność leczenia, co często wiąże się z niekorzystnymi i trudnymi do przyjęcia zmianami w życiu - ograniczenie lub całkowita rezygnacja z pracy zawodowej, dotychczasowych planów życiowych, itp., konieczność poddania się długiemu leczeniu;

ETAPY W PRZEBIEGU CHOROBY

TERMINALNY

poprzedzający śmierć, trwający od kilku dni do kilku tygodni; charakteryzuje go: szok, załamanie, pogłębiające się dolegliwości fizyczne, zmniejszająca się aktywność, ograniczenie kontaktów z otoczeniem, większa zależność od rodziny;

I faza - ROZPOZNANIE CHOROBY

NOWOTWOROWEJ

• opis wydarzeń, które doprowadziły do

rozpoznania poważnej choroby i skierowania do szpitala onkologicznego,

• „szok” = zaburzenie dotychczasowego systemu wartości, nagłe odejście od

pełnionych ról, konflikt między potrzebą samorealizacji a nadrzędnym celem, czyli odzyskaniem zdrowia.

II faza - PODJĘCIE LECZENIA

ONKOLOGICZNEGO

 z chwilą przybycia do szpitala onkologicznego wiedza

pacjentów jest bardzo mała i często nieprawdziwa,

 u tych, u których zostaną zlikwidowane odczuwane

wcześniej symptomy, wzrasta gwałtownie nadzieja na odzyskanie zdrowia,

 długi pobyt w szpitalu wśród osób będących w podobnej

sytuacji życiowej wpływa na wzrost poczucia bezpieczeństwa,

 „nie jestem sam” = mogę swobodnie porozmawiać

o swoich odczuciach, dolegliwościach, jestem rozumiany przez otoczenie,

 obawy = „co ze mną będzie po wyjściu ze szpitala?”,

„jak będą reagować inni?”, „czy poznają mój problem?”,

III faza - POWRÓT DO

OTOCZENIA LUDZI ZDROWYCH

 pytania o skuteczność przebytego leczenia, „co się

stanie, jeżeli nie zostanie uzyskana poprawa zdrowia i wyleczenie ?,

 „poczucie piętna choroby nowotworowej”,

 utrata zaufania do własnego organizmu = lęk i panika,  utrata atrybutów własnej płci,

 przejście na rentę inwalidzką = poczucie wyłączenia

z grona osób zdrowych,

IV faza - POSTĘP CHOROBY

POMIMO PROWADZONEGO

LECZENIA

 utrata nadziei na jakąkolwiek poprawę samopoczucia,  posumowanie życiowych osiągnięć i porażek,

 lęk przed bezradnością, uzależnieniem od osób drugich

i samotnością,

 zanik poczucia bezpieczeństwa,  „czekanie na cud”.

dr EWA KÜBLER - ROSS

ewolucja postaw psychicznych u umierających; proces umierania, godzenia się ze śmiercią bliskich i godzenia się z własną śmiertelnością ma 5 etapów: • zaprzeczenia i izolacji, • gniewu, • buntu, • targowania się, • depresji i akceptacji.

dr EWA KÜBLER - ROSS

• umierający, który uświadamiają sobie swoje umieranie, chcieliby o tym mówić, gdyby wyczuli, że mają przed sobą kogoś, kto gotów jest słuchać,

• umierający wysyłają symbole niewerbalne, np. domagają się różnych usług zamiast poprosić, by ktoś z nimi pobył,

dr EWA KÜBLER - ROSS

• prawie wszyscy chorzy umierający pragną mówić o swojej śmierci, ale wtedy gdy wyczuwają, że mają człowieka, który zechciałby ich wydostać z duchowego osamotnienia; jeśli nie mają takiego człowieka – czują się zakneblowani i odwracają się od nas. To żywi, nie umierający boją się mówić o śmierci.

ETAPY POPRZEDZAJĄCY ŚMIERĆ

zaprzeczenie i izolacja

związany z zastosowaniem negacji jako podstawowego mechanizmu obronnego przed zagrożeniem i lękiem na wiadomość o nieuleczalnej chorobie; negacja pozwala choremu na opanowanie się i zmobilizowanie innych metod obrony; jest to etap konieczny i potrzebny, aby oswoić się z bolesną prawdą o chorobie;

podstawową myślą chorego jest: „nie, to nie może być prawda...”

ETAPY POPRZEDZAJĄCY ŚMIERĆ

gniew, bunt, agresja

jest to etap szukania winnego; częste są pytania: „dlaczego właśnie ja?”; gniew, irytacja, rozdrażnienie pacjenta są najczęściej skierowane na przypadkowe osoby, nie zawsze rozumiejące przyczyny takiego stanu chorego, co może prowadzić do konfliktów zamiast wyjaśnienia i złagodzenia sytuacji;

ETAPY POPRZEDZAJĄCY ŚMIERĆ

targowanie się

jest to dla chorego czas szukania rozwiązania trudnej sytuacji poprzez układy i targowanie się z losem, siłą wyższą; składa przyrzeczenia: „jeśli wyzdrowieję, będę codziennie chodził do kościoła”, „jeżeli mój syn wyzdrowieje, już nigdy nie będę na niego krzyczał”; skutkiem takich zobowiązań, często mało realistycznych, bywa obawa przed karą za niedotrzymanie zobowiązań;

ETAPY POPRZEDZAJĄCY ŚMIERĆ

depresja

dominuje uczucie straty i żalu, jaki przeżywa nieuleczalnie chory, aby przygotować się do rozstania z życiem; wyróżnia się depresję reaktywną, będącą wynikiem straty minionej, przeszłej i depresję przygotowawczą ułatwiającą akceptację strat przyszłych i ostateczne pogodzenie się z nieodwołalną rzeczywistością; pierwszy rodzaj depresji przebiega na ogół z żywą ekspresją ze strony chorego, drugi w milczeniu będąc wyrazem duchowego przygotowania się do tego, co go czeka;

ETAPY POPRZEDZAJĄCY ŚMIERĆ

akceptacja

jest to etap równowagi i wewnętrznego spokoju; charakteryzuje się spokojnym oczekiwaniem, zmniejszonym zainteresowaniem otoczeniem, ograniczeniem ekspresji werbalnej, którym towarzyszy stan wyczerpania i osłabienia fizycznego z dominującą potrzebą snu; jest to etap bezpośrednio poprzedzający śmierć;

PRZEKONANIA

CIAŁO - PSYCHIKA - RAK

„Musiałeś chcieć zachorować na

raka”,

„Musisz myśleć pozytywnie żeby

wyzdrowieć”,

„Depresja powoduje wzrost masy

guza”.

PRZEKONANIA

Postawy i mity nadal spotykane:

„To ja spowodowałam chorobę”,

„Czuję się źle, nie ma poprawy - to

moja wina”,

PRZEKONANIA

Postawy i mity nadal spotykane:

Wszystkich pacjentów

onkologicznych i ich rodziny ogarnia

lęk i depresja.

Gdy ktoś ma raka - terapia lęku

i depresji jest nieefektywna.

Dystres

jest

uniwersalnym

problemem dla

wszystkich pacjentów

z rakiem

Nieprzyjemne przeżycie emocjonalne

o podłożu psychologicznym, społecznym i/lub duchowym zlokalizowane w dowolnym miejscu na

skali od całkowicie prawidłowego uczucia bezbronności, smutku i strachu,

do paraliżujących problemów typu:

depresja, panika, izolacja towarzyska i kryzys duchowy.

DYSTRES W CHOROBIE

NOWOTWOROWEJ

DYSTRES W CHOROBIE

NOWOTWOROWEJ

lęk przed śmiercią i umieraniem,

lęk przed objawami fizycznymi (ból, osłabienie), lęk przed nawrotem,

przewidywanie wyników badań, paradoksalny wzrost w końcu terapii, nie będąc badanym często przez lekarza,

utrata wsparcia z terapii „na własną rękę”,

I PSYCHOLOGICZNE A RYZYKO

ZACHOROWANIA NA RAKA

 stosowanie się do leczenia,

• BRAK DOWODÓW:

 osobowość i radzenie sobie,  strata, żałoba, depresja.

zmęczenie ból depresja lęk przed śmiercią, umieraniem, nawrotem strach, smutek obniżenie zdolności do pracy osłabienie funkcji społecznych dysfunkcje seksualne

CIĘŻKI DYSTRES LEKKI DYSTRES „ZWYKŁY” DYSTRES ZNACZNY DYSTRES

SKUTKI CHOROBY I LECZENIA

• fizyczne objawy (ból, osłabienie),

• psychologiczne skutki (strach, lęk, smutek),

• socjalne problemy (obawy o rodzinę i jej przyszłość),

• duchowe rozterki (poszukuje ukojenia w filozoficznych, religijnych przekonaniach),

• egzystencjalne problemy - w poszukiwaniu sensu życia w konfrontacji z możliwością śmierci.

DYSTRES W CHOROBIE

NOWOTWOROWEJ

• postawa aktywna - duch walki - „fighting spirit”

10% - potrzeba informacji, współdecydowanie, wybór grupy wsparcia, poszukiwanie terapii komplementarnych, zmiana stylu życia, nowe cele,

• strategia pozytywnej oceny sytuacji - daje

poczucie kontroli; satysfakcja: „dobrze, że wcześnie wykryto”, choroba niesie korzystne zmiany, praca, dom,

• odwrócenie uwagi od choroby - wybiera przyjemne

interesujące zajęcia,

• postawa pasywna – bezradność, beznadziejność,

poddanie się w walce, uczucie bycia pokonanym, brak podjęcia wysiłku przystosowania, stosowanie się do zaleceń, lecz brak podejmowania inicjatywy, np. brak zgłaszania nowych symptomów zanim zapytany, rezygnuje z pracy i hobby zanim choroba zmusi do tego,

STYLE RADZENIA SOBIE

• stoicka – akceptacja (nie przejawia emocjonalnego

dystresu, żyje bez zmian, nie chce mówić o chorobie, wiecznie zajęty, unikanie).

CIĘŻKI DYSTRES ZNACZNY DYSTRES LEKKI DYSTRES WSPARCIE RODZINY I OTOCZENIA „ZWYKŁY” DYSTRES WSPARCIE ZESPOŁU MEDYCZNEGO I PROFESJONALISTÓW WSPARCIE PSYCHOSPOŁECZNE, BEHAWIORALNE, DUCHOWE FARMAKOTERAPIA, PORADNICTWO

SKALA NASILENIA DYSTRESU

A DYNAMIKA POMOCY

Człowiek w chorobie boi się śmierci, bólu, cierpienia, zniedołężnienia, utraty pozycji życiowej, erotycznej, zawodowej, towarzyskiej, itp. Boi się też o swój prestiż, jak zachowa się w chwilach cierpienia i obliczu śmierci.

Choroba stawia go w obliczu tajemnicy swego ciała, nie wie on, co się z nim dzieje, jakie jeszcze niespodzianki ze strony własnego ciała mają go spotkać, ciało staje się nieposłuszne.

Chory „somatycznie” rozumuje mniej więcej w ten sposób: „czuję się źle, mam chorą wątrobę, serce, płuca itp. ...lekarz to zbada, naprawi i będę czuł się z powrotem dobrze”. W ten sposób odcina się jakby od choroby i od chorej części ciała, nie on jest chory, ale chore jest jego płuco, wątroba, jelito itd. ...

cel: łagodzenie psychicznych następstw choroby i leczenia u pacjentów z chorobą nowotworową i ich rodzin;

psychoprewencja i promocja zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem zachowań ułatwiających zapobieganie, wczesne wykrywanie i leczenie choroby nowotworowej, działania psychoprofilaktyczne, nastawione na personel medyczny zatrudniony w placówkach onkologicznych,

włączenie problemów psychoonkologicznych do programu nauczania studentów i personelu medycznego.

jest jedyną podspecjalizacją onkologii, która ma zastosowanie w opiece nad każdym pacjentem i w czasie każdej wizyty lekarskiej, bez względu na chorobę, czy sposób leczenia,

PSYCHOONKOLOGIA - ludzka twarz opieki onkologicznej.

ZADANIA

PSYCHOONKOLOGII

(relacja z pacjentem)

• faza diagnostyczna (od zauważenia zmian

do czasu postawienia diagnozy - etap lęku, stresu, wahania),

• faza leczenia (potrzeba łagodzenia ubocznych

objawów leczenia onkologicznego - zmęczenia, zaburzeń snu),

• faza wznowy procesu nowotworowego (pomoc, w łagodzeniu reakcji).

• faza okresu remisji (stan ustąpienia objawów choroby, kontrola onkologiczna, stres,

samoobserwacja, lękowe oczekiwanie przyszłości),

• faza opieki paliatywnej (okres wsparcia

psychoonkologicznego w leczeniu objawowym),

• faza stanu terminalnego (zaspokajanie potrzeb

psychicznych i duchowych chorego).

ZADANIA

PSYCHOONKOLOGII

 wsparcie emocjonalne na każdym etapie

choroby osoby bliskiej,

 działania psychoedukacyjne,

 indywidualne wsparcie – rozmowa,  terapia całej rodziny,

 wsparcie dzieci,

 terapia w okresie żałoby.

ZADANIA

PSYCHOONKOLOGII

• współpraca dla dobra chorego,

• wsparcie emocjonalne,

• przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu,

• pogłębianie wiedzy lekarzy i pielęgniarek

z zakresu psychologicznego funkcjonowania chorego,

• grupy wsparcia dla personelu.

ZADANIA

PSYCHOONKOLOGII

 interwencja kryzysowa,

 indywidualna doraźna rozmowa,  psychoterapia aktywna,

 psychoterapia poznawczo-behawioralna,  psychoedukacja,

 zajęcia relaksacyjne,  grupy wsparcia,

 warsztaty dla chorych i ich rodzin.

TECHNIKI WSPARCIA

LECZENIE

NIEKONWENCJONALNE

W ONKOLOGII

MEDYCYNA

NIEKONWENCJONALNA =

PARAMEDYCYNA =

MEDYCYNA

ALTERNATYWNA =

MEDYCYNA

KOMPLEMENTARNA

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

•

Art. 57



1. Lekarzowi nie wolno posługiwać się

metodami uznanymi przez naukę za

szkodliwe, bezwartościowe lub nie

zweryfikowane naukowo. Nie wolno mu

także

współdziałać

z

osobami

zajmującymi się leczeniem, a nie

posiadającymi do tego uprawnień.

BRAK

BADAŃ

KLINICZNYCH

WIARA

CZYNI

Medycyna niekonwencjonalna to metody leczenia wcale lub słabo akceptowane przez medycynę głównego nurtu opartą na badaniach naukowych. Zalicza się do niej zarówno metody leczenia, które w opinii większości lekarzy są bezwartościowe (np. bioenergoterapia) jak i takie, których pewne elementy zaadoptowano do medycyny głównego nurtu (np. akwaterapia i fitoterapia). Część metod leczenia zaliczanych do medycyny niekonwencjonalnej ma swoje źródło w wielowiekowej tradycji (np. akupunktura), a inne powstały stosunkowo niedawno (np. homeopatia i bioenergoterapia).

Medycyna niekonwencjonalna: szacuje się, iż na początku XXI wieku z metod medycyny niekonwencjonalnej skorzystało około 40% mieszkańców Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Ogromne zainteresowanie sprawiło powołanie w 1998 roku przez Kongres Narodowego Ośrodka do spraw Medycyny Niekonwencjonalnej (ang. National Center for Complementary and

• POLSKA: 5 000 zgonów rocznie z powodu zaniechania i opóźnienia w zgłoszeniu się do onkologa,

• co 4-ty pacjent zgłasza się za późno przeciętnie o 6 miesięcy.

MEDYCYNA

LECZENIE

NIEKONWENCJONALNE

to terapia, na której skuteczność

brak jest dowodów naukowych,

a której często przypisuje się

moc magiczną.

EFEKT PLACEBO

poprawa

stanu

pacjenta

w

wyniku

terapii

określonym

preparatem bez udowodnionego

działania medycznego lub wynik

uczestniczenia

w

procedurze

terapeutycznej bez zastosowania

działań typowo medycznych.

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

„dowody na skuteczność metod niekonwencjonalnych”

• błędne zrozumienie rozpoznania

(np. długie przeżycie dla nowotworów o niskim stopniu złośliwości – niektóre nowotwory u dzieci),

• błąd lekarza w ocenie rokowania,

• samoistna regresja (np. cofnięcie się

przerzutu w płucu po nefrektomii z powodu raka nerki),

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

„dowody na skuteczność metod niekonwencjonalnych”

• błąd w rozpoznaniu (histopatologicznym), • niedokładna diagnostyka (np. rozległy

stan zapalny w jamie brzusznej uznany za nieoperacyjny nowotwór bez badania histopatologicznego),

• błędne przypisywanie zasług leczenia

(remisja jako wynik zastosowanego leczenia onkologicznego a nie niekonwencjonalnego).

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

(potencjalni odbiorcy)



płeć żeńska,



wykształcenie wyższe,



wiek około 50 roku życia,

przewlekle chorzy.

• większa skuteczność, • mniejsza toksyczność

(nieszkodliwe zioła),

• wygoda stosowania

(mniej objawów ubocznych),

• „wiara czyni cuda”,

• darmowa klasyczna medycyna może być nieskuteczna.

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

• przekonanie pacjentów o całkowitym bezpieczeństwie stosowanych metod i możliwości bezkrytycznego ich stosowania,

• brak możliwości skonstruowania

narzędzi badawczych oraz

przeprowadzenia wiarygodnych badań dla zobiektywizowania skuteczności poszczególnych metod.

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

• mogą być przyczyną zaniechania lub opóźnienia leczenia onkologicznego, • nie jest znana interakcja leków

onkologicznych z preparatami niekonwencjonalnymi,

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO

• nie można wykluczyć szkodliwości części tych środków (są niekiedy wytwarzane z trujących części roślin: jemioła, huba),

• świadome oszukiwanie chorych z pobudek materialnych,

METODY LECZENIA

NIEKONWENCJONALNEGO