Garlicka, Aleksandra
"Stan prac i problemy bibliografii
czasopism polskich (1901-1955)",
Elżbieta Czemarmazowicz,
Warszawa 1978 : [recenzja]
Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 18/3, 109-110
R E C E N Z J E
I
K O M U N I K A T Y
K w artalnik Historii Prasy Polskiej X V III 3 ISSN 0137-2998
Elżbieta C z e m a r m a z o w i c z , Stan prac i p ro b le m y bibliografii czasopism
polskich (1901—1955), W arszawa 1978, ss. 123. Biblioteka Narodowa, Prace Insty
tutu Bibliograficznego nr 23. ‘
Z okazji Trzeciej O gólnokrajow ej N a ra d y B ibliografów B ib liotek a N arodow a w y dała stu d iu m bibliograficzne E lż b ie ty C zem arm azow icz
S ta n p rac i p r o b le m y bibliografii czasopism polskich (1901— 1955). P u
b lik acja, będąca po dsum ow aniem dw u letn ieg o do robku specjaln ej p la ców ki pow ołanej w ram a ch In s ty tu tu B ibliograficznego do opracow ania koncepcji polskiej b ib liog rafii re tro sp e k ty w n e j czasopism , sk łada się z n a stę p u ją c y c h części i rozdziałów :
Część pierw sza, z a ty tu ło w an a W y k a z źródeł do bibliografii czasopism
polskich 1901— 1955, dzieli się na rozdziały: 1. „O gólne bibliografie cza
sopism ”, 2. „S p ecjalne bib lio g rafie czasopism ” w ty m biblio grafie r e gionalne i lokalne, treściow e, m niejszości n arodow ych, polonijne.
Część d ru g a zaw iera „ocenę sta n u p ra c ” , tj. dotychczasow ych o p ra cow ań bibliog raficzn ych re je s tru ją c y c h polską p ro d u k cję czasopiśm ien- niczą, oraz „koncepcję o rg an izacyjno -m eto d yczną bibliografii czasopism polskich (do 1955 r.)” . ,
N iew ątp liw ą i zapew ne d łu g o letn ią w arto ść dla badaczy polskiego p iśm ienn ictw a periodycznego posiada część pierw sza, będąca n a jp e łn ie j szym z istn iejący ch , ułożonym sy stem aty czn ie w ykazem b ib lio grafii cza sopism polskich X X w., bez bibliog rafii zaw artości. U ży ty zarów no w ty tu le , ja k i w tekście zw ro t „źródła do b ib lio g ra fii”, o p a rty n a d efi n icji podanej w S ło w n ik u j ę z y k a polskiego (t. 10, W arszaw a 1968), je s t n ie s te ty m ylący, niezg o dny z u sta le n ia m i p rz y ję ty m i w n a u k a ch h i sto ry c z n y ch 1. P od pojęciem „źród ła” rozum ie a u to rk a opracow ania bi bliograficzne, k atalo gi, spisy i k a rto te k i, a w ięc m a te ria ły w tó rn e, nie zaś źródła a rch iw aln e czy druko w ane.
Pozycje um ieszczone w w ykazie stanow ić m ają bazę, na k tó re j pod staw ie opracow ana zostanie lista ty tu łó w czasopism o b jętych przyszłą bib liografią retro sp e k ty w n ą . B udzi pow ażne obaw y w iarogodność ta k ie go zestaw u. K oncepcja ta nie zakłada bow iem w e ry fik a c ji ty tu łó w cza sopism w b ib liog rafiach u zn an y ch za źródła, w iadom o ponadto, że m o żliwość p o pełnienia b łęd u w z ra sta p rz y k ażd ym k o lejn y m przenoszeniu in fo rm acji b ibliograficznej.
1 G. L a b u d a , Próba n o w e j sy ste m a ty k i i n o w ej in terpreta cji źródeł histo
rycznych. Studia Żródłoznawcze, t. 1, W arszawa 1957, s. 3—52.
110 R E C E N Z J E I K O M U N IK A T Y
N ajpow ażniejsze zastrzeżen ia budzi pom ieszczony w części drug iej
P r o je k t bibliografii czasopism polskich 1661— 1955:
1) P rzed m io tem bibliografii, w b rew ty tu ło w i, m ają być „w szystkie w y d aw nictw a periodyczne i zbiorow e w jęz y k u polskim i w języ k ach obcych w y d aw an e przez P o lak ó w (...] oraz w y d a w n ic tw a m niejszości n arod ow y ch zam ieszkujących ziem ie p o lsk ie” . Ma być to zatem biblio g ra fia d ru k ó w ciągłych, a nie czasopism .
2) Zasięg te ry to ria ln y bib lio grafii w okresie rozbiorow ym m a być w yznaczony g ran icam i drugiego rozbio ru P olski, a więc bez P ru s Z a chodnich (Bydgoszczy, T orunia, C hełm na, P e lp lin a, G dańska) i bez G a lic ji (Lwow a i K rakow a).
3) P ro je k t w yklucza z re tro sp e k c ji czasopism a w y d aw ane przez za borców i oku pan tów w czasie drug iej w o jn y i nie przeznaczone dla od b iorcy polskiego, m im o iż p rasa ta jak o n a jb a rd zie j w iarogodna cz y ty w an a b yła w łaśnie przez Polaków .
4) B ibliografia nie o b ejm u je czasopism polo nijn ych, choć do pełnego w yk azu periodyków w y d a n y c h za g ranicą zab rakło zaledw ie zestaw ienia za o k res czterech i pół la t (od 1934 do połow y 1939 r.).
5) Nie o b ejm u je także czasopism k o n sp ira c y jn y c h w y d aw an y ch w czasie d ru g iej w o jn y św iatow ej. Czy rozum ieć przez to należy, że r e tr o sp e k ty w n a bibliografia czasopism polskich w yklucza p rasę n ieleg aln ą poza r e je s tr dorobku narodow ego?
6) Z d an iem a u to rk i „obow iązuje zasada opisu z a u to p s ji” (s. 93). Cóż więc zrobić z pism am i, k tó re nie zachow ały się w zbiorach bibliotecz n y ch an i p ry w a tn y c h ? Czy i one z n a jd u ją się poza pow szechnym spisem polskich czasopism ?
Cel w yd aw nictw a, k tó ry m m a być z a re je stro w an ie p ro d u k cji czaso- piśm ienniczej p ań stw a i n a ro d u polskiego i o kreślenie przybliżonej licz by ty tu łó w czasopism , nie zostanie w te n sposób osiągnięty. Z re fe ro w a n y przez a u to rk ę p ro je k t I n s ty tu tu B ibliograficznego B iblioteki N aro dow ej został więc o p a rty n a b łęd ny ch podstaw ach. Zarów no p ro je k t tej b ibliografii, ja k i p rzedstaw io ne w książce sposoby jego rea liz a c ji w y m ag ają zw ołania sp ecjaln ej n a ra d y p rzed staw icieli w szystkich z a in te re sow anych, nie ty lk o bibliografów i bib lio tek arzy , ale i p o ten c jaln y c h odbiorców 2.
A le ksan dra Garlicka 2 Przy okazji prostuję informacje dotyczące opracowań bibliograficznych w y konanych w Pracowni Historii Czasopiśm iennictwa Polskiego X IX i XX- w. IBL PAN. Kartoteka robocza bibliografii prasy polskiej 1661— 1939 r. zaw iera n ie tylko tytuły, ale w dużej części opisy w ykonane z autopsji z uw zględnieniem zmian, obejm uje czasopisma od dzienników po roczniki (część opisowa, s. 20, poz. 4).
Spis ty tu łó w p rasy polskiej 1865—1918 opracowany przeze m nie przy udziale ze
społu Pracowni obejm uje czasopism a w ydane na całości terytoriów państw za borczych, a nie na „ziemiach polskich w granicach wyznaczonych drugim roz biorem” (s. 100). ' , i , :
