tyczne, dalsze — okręty i żeglugę Egiptu i G recji przedklasycznej, Fenicjan oraz G recji klasycznej i R zym u , wreszcie średniowiecza i czasów now ożytnych. C zęść ta zaw iera ok. 260 św ietnych ilustracji. O n ajdaw n iejszych dziejach okrętu jest też m ow a w „etnograficznej” części pierw szej, noszącej tytuł Das S ch iff — ein Trauni
der M en schh eit.
Z . Br.
G w y n J o n e s , The N orse A tlantic Saga. B ein g the N orse V o y a g es o f D isc o v e r y and S ettlem en t to Iceland, Greenland, A m erica. O xford U niversity Press, London 1963, ss. 246, ilustr., m apy.
Praca składa się z dwóch części: pierw sza obejm u je trzy obszerne rozdziały po święcone w czesnośredniow iecznym norm andzkim podróżom odkryw czym do Isla n dii, Grenlandii i A m eryki Północnej oraz osadnictwu norm andzkiem u na now o o d k rytych terenach, część druga zawiera tłum aczenie na język angielski n a jw a ż niejszych źródeł odnoszących się do tego tem atu.
Z. Br.
G eorges B l o n d , Grands navigateurs. G autier Languereau, Paris a964, ss. 150, ilustr. 128.
N adine L e f é b v r e , V isages de grands marins. W serii: Editions du Sud. A lb in M ichel, Paris 1964, ss. 430, ilustr. 32.
Pierw sza z w ym ienionych książek jest zbiorem popularnych biografii w ielkich żeglarzy, od K o lu m b a po żeglarzy doby najn ow szej, jak np. J. Slocum , dr A . B o m bard i in. K o le jn o przedstaw ione biogram y pozw alają śledzić rozw ój odkryć g eo graficznych i w iedzy o now o odkrytych k ra ja c h oraz rozw ój naw igacji. A u to r w dużym stopniu oparł się na dziennikach okrętow ych okrętów biorących udział w w ypraw ach odkryw czych; w śród licznych ilustracji jest w iele reprodukcji od powiednich dokum entów .
Biografie w ielkich żeglarzy zawiera rów nież druga z w ym ienionych prac, przeznaczona dla Wyrobionego już czytelnika. W śród ok. 70 postaci, którym i za j m u je się autorka, w ielu jest żeglarzy, którzy byli odkryw cam i, uczonym i lub in spiratoram i n ow ych kierunków badań morza.
Z . Br.
L id ia K u t i n a, F orm irow an ije jazyka ru ssk oj nauki. Tierm inołogija m a tie -matiki, astronom ii, gieografii w p ierw o j trieti X V I I I w ieka. Izdatielstw o „N au k a ” , M o sk w a — L en in grad 1964, ss. 218.
Pierw sze trzydziestolecie X V I I I w . było okresem w zm ożonej działalności tw ó r czej autorów książek nau k ow ych i tłum aczy nad tw orzeniem rosyjskiej term ino logii n aukow ej. Tw órczość terminologiczna tego okresu nie była jednak dokład n iej studiowana pod w zględem język ow ym . Dopiero niedawno Instytut Języka Ro syjskiego A k ad em ii N auk Z S R R p o d jął badania pośw ięcone w yjaśnieniu histo rycznej leksykologii naukow ego język a rosyjskiego X V I I I w . P ierw sza pu blikacja w y n ik ó w tej serii badań dotyczy term inologii m atem atyki, astronom ii i geografii. K ontyn uacją m a być badanie pow staw ania term inologii fizyki i m echaniki.
W publikacji L . K u tin e j rozważono problem atykę pow staw ania rosyjskiej ter m inologii nau k ow ej w w ielu dyscyplinach m atem atycznych (arytm etyka i geom etria) oraz przyrodniczych (astronom ia i geografia) pierw szych 30 lat X V I I I w . D o b a dań źródłow ych w zięto pod uwagę zasadniczo dzieła drukowane, a w niektórych
w ypadkach także rękopisy, jeśli zaw ierały jakieś bardzo istotne dla historii ter m inologii fragm en ty.
C elem pracy jest opis term inologii w ym ienion ych gałęzi nauki w takiej form ie, w jakiej jest ona zaświadczona w różnych książkach różnych autorów X V I I I w . Ponadto zw rócono uwagę na zw iązek term inów tego okresu z term inologią odpo wiednich gałęzi nauki średniow iecznej w celu w yjaśnienia problem u tra d y cyjn e go następstw a w tej dziedzinie leksyki i m om en tów przetrw ania term inologii średniowiecznej w języku n au k ow ym now ego okresu. Oprócz tego naśw ietlono zm iany historyczne w term inologii, w yjaśn ion o przyczyny różnych zm ian lek sy kalnych i podano niektóre przykłady twórczości języka n aukow ego m atem atyki, astronomii i geografii.
J. K .
H enryk G r a j e w s k i , Jan Schultz Szulecki i jeg o „Tractatus h istorico-p oliti- cus de Polonia nunąuam tributaria” (1694 r.). Łódzkie T ow arzystw o N au k o w e, Łódź 1964, ss. 70, ilustr. 2.
Jan Schultz Szulecki, w latach 1688— 1 S97 profesor na katedrze historii i p ra w a gdańskiego G im n azju m A k ad em ick iego, za jm u je poczesne m iejsce w dziejach historiografii w Gdańsku. Jego życiu i twórczości pisarskiej poświęcona jest pierw sza część w ydaw n ictw a Łódzkiego T ow arzystw a N aukow ego. C zęść druga za jm u je się w ydanym w Ii694 r. historycznopraw nym dziełem Tractatus h istorico -p o liti-cus [...], głów n ym traktatem Szuleckiego. W dziele tym Szulecki, rozw ażając m . in. sprawę sam odzielności politycznej i kościelnej państw a M ieszka I i B olesław a Chrobrego, stanął na stanow isku, jakie w X I X w . zajął J. L elew el, a następnie m . in. K . Szajnocha.
Z . Br.
M arian P i e z i a, Michał J u rk ow sk i i greka w K rzem ień cu , 1805— 1830. Z akład N arod ow y im. O ssolińskich — W ydaw n ictw o P olskiej A k ad em ii N auk, W ro cław — W arszaw a— K r a k ó w 1964, ss. 87.
Broszura M . Plezi, w y d a n a w ram ach .¿Prac K o m isji Filologii K la syczn ej O d działu w K rak ow ie P olskiej A k ad em ii N au k ” , składa się ze w stępu, trzech roz działów i dodatku.
W słow ie w stęp nym autor pisze przede w szystkim , jakie są specjalne przyczy n y, że „działalności jednego tylko nauczyciela w jedn ym zakładzie pośw ięca się — jak w tym w ypadku — osobne opracow anie” (s. 5). Pierw sza — to w y ją tk ow a rola K rzem ieńca w dziejach kultury Polski w pierw szej połow ie X I X w ., druga — to ta, że w historii filologii klasycznej w Polsce pierw sza ćwierć X I X w . m a znacze nie przełom ow e, gdyż w ym ieniona gałąź nauki odradza się u nas w ów czas po głę bokim upadku, w jakim trw ała przez poprzednie półtora w ieku. 1
Rozdział 1 Lata w ęd ró w k i kreśli przedkrzem ieniecki okres życia i działalności pedagogicznej M ichała Jurkow skiego (ur. 1!765 lub 1766, zm . 1833), rozdział 2 W spółpraca z Czackim przedstaw ia prace T. C zackiego i H . K o łłą ta ja nad progra m em nauczania w gim nazjum w ołyń skim oraz działalność Jurkow skiego na stano w isk u profesora języka greckiego w tym gim nazjum .
Rozdział 3 za jm u je się historią Słow nika g reck o-p o lsk ieg o opracow anego przez Jurkow skiego (pracę nad nim zaczął w 18i6 r.) i odpowiada n a pytanie, jaką dzieło to m a w artość naukow ą na tle ówczesnego stanu leksykografii greckiej w Polsce i gdzie indziej. M . Plezia ocenia słow nik bardzo w y so k o: u nas b ył on absolutną nowością i jako taki m iał doniosłe znaczenie (co już ówcześnie podkreślił sław ny
