Hipabisalny magmatyzm w zapisie petrograficznym — na przyk³adzie rejonu
¯eleŸniaka, Góry Kaczawskie
Katarzyna Machowiak*, Andrzej Muszyñski**
Niewielkie (ok. 2 km2) cia³o magmowe ze wzgórza¯eleŸniak, usytuowane w SE czêœci Gór Kaczawskich, by³o uwa¿ane do niedawna za intruzjê magmow¹ o kszta³cie lakkolitu. Szczegó³owe badania petrologiczne pozwoli³y na bardziej rozbudowan¹ interpretacjê charakte-ru tej waryscyjskiej intcharakte-ruzji. W rejonie wzgórza¯eleŸniak i w bezpoœrednim jego s¹siedztwie, w zwietrzelinie najob-ficiej wystêpuj¹ ska³y wulkaniczne o sk³adzie: ryolitów, ryodacytów, dacytów i trachyandezytów. Oprócz tego w ró¿nych czêœciach badanego obszaru mo¿na znaleŸæ tak¿e drobnokrystaliczne monzogranity, a we wschodniej czêœci — drobnokrystaliczne granodioryty. Ponadto monzograni-ty i granodiorymonzograni-ty (o nieco wiêkszych ziarnach) zosta³y nawiercone na ¯eleŸniaku, na g³êbokoœci oko³o 55 m (Majerowicz & Skurzewski, 1987). W czêœci po³udniowej wzgórza wystêpuj¹ brekcje, które nosz¹ cechy brekcji kominowych. Wszystkie wymienione ska³y s¹ poprzecina-ne ¿y³ami kersantytu. Czêœæ z nich nosi znamiona: serycy-tyzacji, chloryserycy-tyzacji, albiserycy-tyzacji, K-feldspatyzacji oraz kaolinityzacji. Te procesy wi¹¿¹ siê z du¿¹ aktywnoœci¹ fluidów, które sta³y siê tak¿e Ÿród³em minera³ów, tworz¹cych polimetaliczne z³o¿e „Stara Góra”. Granice pomiêdzy ró¿nymi odmianami skalnymi s¹ obecnie nie do uchwycenia, ze wzglêdu na s³abe ods³oniêcie terenu.
Obserwacje p³ytek cienkich pozwoli³y wyró¿niæ ska³y dwóch facji wulkanogenicznych: zewnêtrznej (carapace) i wewnêtrznej (core). Pierwsze z nich — szybko stygn¹ce, zawieraj¹ pseudomorfozy minera³ów ilastych po szkliwie wulkanicznym (blocky shards); mo¿na je nazywaæ ignim-brytami. W tej kategorii najliczniej wystêpuj¹ jednak wul-kanity o strukturze mikropoikilitowej i sferolitycznej
(mog¹ byæ efektem rekrystalizacji szkliwa wulkanicznego) oraz o wyraŸnej teksturze fluidalnej. Drug¹ z facji — wew-nêtrzn¹, stanowi¹ wulkanity o strukturze porfirowej, ze stopniowo rosn¹cym udzia³em fenokryszta³ów, potem pojawiaj¹ siê ska³y przejœciowe do mikrogranitów oraz same granitoidy.
Obecnoœæ ignimbrytów i brekcji kominowych (diatre-mowych) pozwala przypuszczaæ, i¿ cia³o magmowe z ¯eleŸniaka mog³o byæ pierwotnie z³o¿on¹ budowl¹ mag-mow¹ z wulkanem na powierzchni Ziemi. Ods³aniaj¹ca siê w obecnym poziomie erozji czêœæ kominowa wraz z kopu³¹ wulkaniczn¹, mog³a dostarczaæ okresowo mate-ria³u piroklastyczngo oraz tworzyæ niewielkie potoki lawo-we. Dla takiej interpretacji zaproponowano model przestrzennego zró¿nicowania hipabysalnych ska³ mag-mowych (ryc. 1).
Literatura
MAJEROWICZ A. & SKURZEWSKI A.1987 — Granity z okolic Wojcieszowa w Górach Kaczawskich. Acta Univer. Wratis. Pr. Geol.-Miner., 10: 265–274.
Piaskowce eoliczne czerwonego sp¹gowca Wielkopolski w œwietle nowych badañ
Anna Maliszewska*, Hubert Kiersnowski*, Magdalena Sikorska*, Marta Kuberska*
Przeprowadzono szczegó³owe analizy sedymentolo-giczne i petrolosedymentolo-giczne piaskowców górnego czerwonego sp¹gowca, tworz¹cych pogrzebane pola wydmowe miêdzy Pniewami a Kaliszem, okreœlane jako Erg Wschodni (Kier-snowski, 1997). Ich maksymalna mi¹¿szoœæ siêga blisko 1000 m. Wyró¿niono tu osady wydmowe i miêdzywydmo-we, osady powodzi miêdzywydmowych oraz
wspó³wystê-puj¹ce z nimi osady fluwialne i playi, a tak¿e osady równi i sto¿ków aluwialnych. Ich wspóln¹ cech¹ charaktery-styczn¹ jest wystêpowanie powierzchni erozyjnych o ran-dze superpowierzchni rozdzielaj¹cych, które mog¹ byæ korelowane na ca³ym badanym obszarze. Szczególny nacisk po³o¿ono na interpretacjê wyników badañ mikro-skopowych (w tym — katodoluminescencyjnych) i
che-334
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 4, 2005
*Instytut Geografii, Akademia Bydgoska, ul. M³yñska 15, 84-428 Bydgoszcz; kamachow@amu.edu.pl
**Instytut Geologii UAM, ul. Maków Polnych 16, 61-606 Poznañ; anmu@amu.edu.pl SKA£Y WYPE£NIAJ¥CE KALDERÊ (IGNIMBRYTY) £UPKI RADZIMOWICKIE, METAWULKANOKLASTYKI, SKA£Y POD£O¯A (?) DIATREMA
OBECNA POWIERZCHNIA TERENU WULKANITY
GRANITOIDY KERSANTYTY SKA£Y OTOCZENIA
Ryc. 1. Model z³o¿onego cia³a magmowego z rejonu ¯eleŸniaka,
