Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego na tle bezrobocia w regionie

Pełen tekst

(1)Barbara Klimek Katedra Ekonomiki NIeruchomoKI I Procesu InwestyCYlnego. Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego na tle bezrobocia w regionie 1.. Wstęp. Bezrobocie jest stanem nierównowagi rynku pracy, który wyraża się nadwyż pracy nad popytem na pracę. Jest zatem wynikiem zaklóceń w funkcjonowaniu gospodarki wyrażającym się niedoborem możliwości wykorzystania pracy w stosunku do istniejącego w danej gospodru'ce potencjału pracy'. Ekonomiści rozróżniają cztery rodzaje bezrobocia: - frykcyjne, - strukturalne, - wynikające z niedostatku popytu na produkty nazywane koniunkturalnym lub typu keynsowskiego, - klasyczne'. Bezrobocie frykcyjne występuje w każdym dynamicznym społeczeństwie i jest zjawiskiem naturalnym w gospodarce . Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych oraz osoby chwilowo pozbawione pracy z uwagi na zmianę zawodu. Bezrobocie strukturalne to takie, które powstaje ze względu na rozbieżność kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji. Jego podłożem są innowacje w zakresie wyrobów i technologii oraz zmiany w organizacji pracy i produkcji, a także zmiany w strukturze gospodarczej. Wymaga ono z reguły zmiany posiadanych przez pracowników kwalifikacji. ką podaży. ł A. Francik, A. Pocztowski , Wybrane problemy zatrlldll ienia i rynku pracy, AE w Krakowie, Kraków 1993,8.43. 'D. Bogg. S. Fischer, R. Dornbusch, Ekollomia, PWE.1. II, Warszawa 1995, s. 228-230..

(2) I. Barbara Klimek. Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu na produkty powstaje, gdy popyt globalny na rynku zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły dostosować się i przywrócić stanu pełnego zatrudnienia. Bezrobocie to spada w okresach wzrastającej koniunktury, natomiast w okresie recesji można zauważyć jego wzrost. Bezrobocie klasyczne pojawia się, gdy płace są rozmyślnie utrzymywane powyżej poziomu koniecznego do utrzymania równowagi na rynku pracy. Może to być wywołane np. działalnością związków zawodowych albo ustawowo określoną wysokością płac minimalnych. W ekonomii wyróżnia się także pojęcie bezrobocia dobrowolnego i przymusowego. Bezrobocie dobrowolne wiąże się z naturalną stopą (poziomem) bezrobocia, czyli występuje wówczas, gdy rynek pracy jest w równowadze. Natomiast bezrobocie przymusowe oznacza stau, w którym pracownik jest gotów zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązującą na rynku płacę, a pomimo to nie może znaleźć zatrudnienia'. Jako naturalne można traktować bezrobocie frykcyjne, strukturalne i klasyczne, natomiast bezrobocie koniunkturalne jest bezrobociem przymusowym. Zjawisko bezrobocia w Polsce, występujące w poprzednim systemie w formie ukrytej, ujawniło się gwałtownie na początku lat 90. w okresie transformacji systemowej. Do podstawowych jego przyczyn zaliczyć można: - spadek produkcji oraz ograniczanie skali działalności w pozostałych sektorach gospodarki, - nieracjonalną strukturę gospodarki, - zmniejszenie nadmiernego zatrudnienia, które występowało w przeszłości i dążenie do racjonalizacji zatrudnienia przez przedsiębiorstwa, - wyeksploatowany i przestarzały zasób środków trwałych, - małą elastyczność płac w początkowym okresie wywolaną istnieniem podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń, - powolnie postępujące procesy prywatyzacji i restrukturyzacji opóźniające tworzenie nowych miejsc pracy, - niedostateczną mobilność poszukujących pracy wynikającą przede wszystkim z istniejącej w Polsce sytuacji mieszkaniowej". Bezrobocie wywołuje szereg negatywnych skutków. Podstawowe to skutki ekonomiczne przejawiające się stratami w produkcji wyrobów i usług, a w konsekwencji w niższym produkcie krajowym brutto w stosunku do jego potencjalnego poziomu możliwego do osiągnięcia w warunkach pełnego zatrudnienia. Skutkiem ekonomicznym jest także obniżanie się dochodów społeczeństwa, spadek popytu konsumpcyjnego, drenaż pieniędzy publicznych. Należy do tego dodać skutki społeczne związane z wpływem bezrobocia na zdrowie fizyczne i na kondycję psychiczną (w związku z odczuciem zagrożenia i niepewności, 3 Tamże,. s. 231.. Francik, A. Pocztowski, op. cilo s. 50-51; Rynek pracy w procesie transformacji systemu gospodarczego, pod red. A. Szalkowskiego, AE w Krakowie, Kraków 1992, s. 97. 4 A.. l.

(3) I. Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego ... obniżeniem. poczucia własnej wartości, itp.), na wzrost przestępczości i innych przejawów patologii społecznej. Bezrobocie ma także aspekt polityczny. Poszczególne ugrupowania traktują problem walki z bezrobociem jako ważną część programu w walce politycznej. Poziom bezrobocia jest jednym z mierników oceny sytuacji gospodarczej kraju. Ogólną miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia, stanowiąca stosunek liczby bezrobotnych (Lb ) do ogólnych zasobów pracy (Zp) :. Sb= -. Lb Zp. ·100. W analizach zjawiska bezrobocia stopa bezrobocia powinna być uzupeł niona o ocenę jego rozkładu według takich kryteriów jak płeć, wiek, region kraju, wykształcenie, sekcja gospodarki oraz o analizę doplywu bezrobotnych i długości okresu pozostawania bez pracy. Kształtowanie się ogólnych rozmiarów bezrobocia w Polsce i stopę bezrobocia w okresie 1992 - czerwiec 1998 przedstawia tabela 1. Tabela I. Bezrobocie w Polsce Rok. Liczba bezrobotnych (w tys. osób). Stopa bezrobocia (w %). 1992 1993 1994 1995 1996 31.12.1997 30.06.1998. 2509,3 2883,3 2838,0 2628,0 2359,5 1826,4 1687,6. 13,6 16,4 16,0 14,9 13,2 10,9 9,8. Żródlo: Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1993-1997 oraz "Rynek Pracy" 1998, nr l,. i 1998,nr7. Początek okresu transformacji to zmniejszony popyt gospodarki na pracę przy jednoczesnym demograficznym przyroście podaży siły roboczej. Maksymalny stan bezrobocie osiągnęło w 1993 r., w którym było 2889,3 tys. osób pozostających bez pracy, a stopa bezrobocia wynosiła 16,4%. Sytuacja na rynku zaczęła się poprawiać w 19941'., kiedy to nastąpił wzrost popytu gospodarki na pracowników. Na koniec czerwca 1998 r. zarejestrowanych było 1687,6 tys. bezrobotnych, a stopa bezrobocia zmniejszyła się wydatnie, do 9,8%. Przyczyną ograniczenia bezrobocia był utrzymujący się wysoki poziom wzrostu gospodarczego oraz procesy restrukturyzacyjne w gospodarce. Ważną rolę w kreowaniu zwiększonego popytu na pracowników odegrał sektor prywatny. Zwiększył się także udział pracujących w sektorze usług. Jednakże w latach 1999-2000 bezrobocie znów wzrosło. Stopa bezrobocia obliczona w układzie według województw wskazuje na znaczne regionalne zróżnicowanie omawianego zjawiska. W czerwcu 1998 l'..

(4) I. Barbara Klimek. najmniejszą stopą. bezrobocia charakteryzowały się województwa: warszaw skie (2,4%), krakowskie (3,9%), poznańskie (3,2%). Znacznie wyższą od przeciętnej stopę bezrobocia osiągnęły województwa: słupskie (18,6%), suwalskie (18,9%). koszalińskie (18,0%) i elbląskie (18,0%).. 2. Bezrobocie w wolewództwle krakowskim W województwie krakowskim zachodziły, podobnie jak w całej gospodarce, istotne zmiany na rynku pracy. O ile w 1992 r. było tu 52,8 tys. bezrobotnych, to w 1997 r. ich liczba spadła do 24,1 tys., czyli o około 50%. Wśród bezrobotnych przewa ża ł y kobiety, których ud ział w ogólnej sumie pozostających bez pracy wynosił w 1992 r. 56,2% i wzrósł do 65,3% w 1997 r. (tabela 2). Spadł wyraźnie udział osób nie pracujących z 24,6% w 1992 r. do 18,5% w 1997 r. Na uwagę zasługuje zmniejszający się udział zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy. B yło ich 8,4% w 1997 r. wobec 18,5% w 1992 r. Tabela 2. Struktura bezrobotnych w województwie krakowskim w latach 1992-1997. (w%) Zwol-. nieni. Rok. Ogólem osób. Mężczy-. źni. Dotąd MlodoKobiety nie pra- Absolwenci ciani cujący. Inwalidzi. z przyBez prawa czyn doty- do zasil· czących ku zakladu pracy. 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Żródlo:. 52774 41614 45937 44 137 34B73 24112. 43,8 44,7 44,8 42,3 36,6 34,7. 56,2 55,3 55,2 57,7 63,4 65,3. 24,6 21,1 21,3 22,5 13,7 18,5. 9,1 13,4 12,4 14,1 4,9 B,O. 0,18 0,Q2 0,Q2 0,04 0,00 0,00. 2.' 4,B 4,9 1,4 1,6 1,8. 18,5 15,6 II ,B 9,2 B,3. B.4. 31,B 37,7 40,3 34,6 43,1 68,2. Rocznik statystyczny woj. krakowskiego 1993-1998, Urząd Stotystyczny, Kraków 1999 .. Podkreślić należy również, że aż 68,2% ogółu bezrobotnych w 1997 r. bez prawa do zasiłku . Wiązało się to ze zmianą przepisów prawnych od 1997 r. dotyczącyc h uprawnień do zasiłku, ograniczających te uprawnienia. Zgodnie ze zmienioną ustawą o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu, okres pobierania zasiłku zastal zróżnicowany w zależności od sytuacji. pozostawało. na lokalnym rynku pracy i wynosi: - 6 miesięcy dła bezrobotnych zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze działania rejonowego ur zęd u pracy, jeśli stopa bezrobocia na tym.

(5) I. Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego .... obszarze 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasitku nie przekraczała przeciętnej stopy bezrobocia w kraju, - 12 miesięcy, jeśli stopa bezrobocia była wyższa od przeciętnej w kraju, - 18 miesięcy, jeśli stopa bezrobocia 2-krotnie przewyższała przeciętną stopę bezrobocia w kraju, a jednocześnie bezrobotny posiadal co najmniej 20letni okres uprawniający do zasilku lub jeżeli bezrobotny ma na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek też jest bezrobotny i nie posiada prawa do zasilku 5 . Ustawa zniosła także możliwość pobierania zasilku przez bezrobotnych absolwentów. Spadek liczby bezrobotnych znalazl odzwierciedlenie w zmniejszającej się stopie bezrobocia w województwie (tabela 3). Spadła ona z 8,9% w I kwartale 1993 r. do 4,3% w IV kwartale 1997 r. Tabela 3. Stopa bezrobocia w województwie krakowskim w latach 1993-1997 wedlug kwartałów. Kwartal. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. I II III IV. 8,9 7,6 6,6 6,9. 7,5 8,3 8,6 8,4. 8,0 7,9 8,t 8, 1. 8,6 7,4 6,8 6,4. 6,4 5,2 4,7 4,3. Żródlo: Biuletyn Statystyczny Wojewódzkiego Urzędu Pracy 1993-1997.. Analiza struktury bezrobotnych w wojewódzwie krakowskim wedlug poziomu wyksztalcenia wskazuje, iż najmniej liczną grupę stanowią osoby z wykształceniem wyższym (4,5% ogółu bezrobotnych w 1997 r. wobec 6,0% w 1992 r.). Najliczniejszą grupą są bezrobotni z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym, których udział w ogólnej liczbie pozostających bez pracy wyniósl w 1997 r. 37,5% i nie zmienił się zasadniczo na przestrzeni badanego okresu. Drugą pod względem liczebności gmpę stanowią bezrobotni z wyksztalceniem podstawowym i niepełnym podstawowym (27,1 % w 1997 r.) - tabela 4, Wśród bezrobotnych przeważają ludzie młodzi do 25 roku życia, którzy stanowili w 1997 r. ok. 35% ogólu bezrobotnych, choć podkreślić należy, że od 1992 I'. ich udzial spad l o 4 punkty procentowe, W grupie wiekowej 25-34 Jata było 29,3% bezrobotnych, zaś osoby w wieku 35-44 lata stanowily 25,7% poszukujących pracy, Najmniej liczną była grupa wiekowa 55 lat i więcej (0,9% ogółu bezrobotnych). Wiele osób z tej grupy korzysta bowiem z zasilku czy świadczenia przedemerytalnego albo pobiera rentę inwalidzką. Powyższe dane uzupelniono informacjami dotyczącymi segmentu rynku pracy w województwie krakowskim, pochodzącymi z Rejonowego Urzędu Pracy w Krako5 Ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zminnic ustawy o zntrlltlnicniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U, 1996, poz. 687 nr 147. art. 25. I.

(6) I wie. dzie. Barbara Klimek Dotyczą one bezrobotnych rejestrowanych według miesięcy (tabela 5).. Tabela 4. Bezrobotni w województwie krakowskim w latach 1992-1997 (w %) Wykształcenie. Wyższe. ~rednie. ogólne. Srednie zawodowe. Zasadnicze zawodowe Podstawowe i niepelne podstawowe Źródło:. i podejmujących. według. poziomu. pracę. w ukła. wykształcenia. 1992. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 6,0 7,9 23,6 39,8 22,7. 4,8 8,6 23,1 40,9 22,6. 4,9 9,0 23,1 39,6 23,4. 4,5 10,0 22,9 39,3 23,3. 4,3 8,5 22,4 38,4 26,4. 4,5 8,3 22,6 37,5 27,1. Rocznik statystyczny woj. krakowskiego .... W Krakowie w 1993 l'. zarejestrowano 29412 bezrobotnych, z czego pracę podjęło 6328 osób. W 1997 l'. zarejestrowano 18359 pozostających bez pracy, zaś pracę podjęło 8960 bezrobotnych. Najwięcej osób bezrobotnych rejestruje się w miesiącach: styczeń, czerwiec, lipiec i wrzesień. Najmniej bezrobotnych przybywa w maju. Podkreślić w tym miejscu należy sezonowość rynku pracy. Przyjmując za kryterium oceny staż pracy stwierdzono, że najliczniejszą grupę bezrobotnych w Krakowie stanowiły w 1996 l'. osoby ze stażem pracy 10-20 lat (27%), kolejną posiadający staż pracy od 1-5 lat (20,5%), zaś najmniej liczną osoby o stażu powyżej 30 lat (0,8%). Wśród absolwentów przeważali według Rejonowego Urzędu Pracy w Krakowie kończący szkoły policealne i średnie zawodowe -1205 osób w 1996 r., co stanowiło 48,7% ogółu. absolwentów zarejestrowanych jako bezrobotni. Bezrobotnych absolwentów z wykształceniem wyższym zarejestrowano 440.. 3. Poziom I struktura bezrobocia w budownictwie woJewództwa krakowskiego Proces przechodzenia do gospodarki rynkowej miał swoje konsekwencje na rynku pracy w budownictwie. Powstała znaczna nadwyżka podaży nad popytem na pracę, zniknął uciążliwy w poprzednim systemie deficyt siły roboczej (przy ukrytym bezrobociu). Znaczny spadek nakładów inwestycyjnych na początku zmian systemowych, a tym samym ograniczenie popytu budowlanego wpłynęły na wyraźne zmniejszenie poziomu zatrudnienia w budownictwie. Liczba pracujących spadła o 20% w ciągu czterech lat (1990-1994). Spadek zatrudnienia dotyczył przede wszystkim sektora publicznego'. również. 6 W, Zakrzewski, Transformacja zatrudnienia w budownictwie w Polsce 1990-1994, "Rynek Pracy" 1996, nr 7.. IV. latach.

(7) tt>. ~g-. ". " " :} r,. c-. ~. Fi·. Tabela 5. Bezrobotni rejestrowani w Krakowie w latach 1995-1997. VVyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani. w miesiącu sprawodawczym -'o. ... . . . . . . ......... .. ... . . . . . . . .. .............. . . . .. Bezrobotni, k.rtórzy podjęli pracę w miesiącu sprawo-. dawczym. .................................... .................. Bezrobom.i noworejestrowani na koniec miesiąca sprawodawczego. Rok. Ogół em. J993 J997. 294J2 18359. ............ .......... ......... Sty-. Luty. czeń. Marzec. ~. Kwiecień. Maj. CzerLipiec wiec. sień. pi eń. dziernik. Listopad. Grudz ień. 2439 2374 2 256 2053 J 940 2825 2857 2008 3 J92 2835 2388 2245 2176 1675 1 488 1387 l 139 1 710 1478 1241 1857 1600 1295 1 313 "0. •• • ••••••. ............. . ........ ............. ............. .... ........ .. •. _ •••. 0.0. •. • ••. ........ ..... .............. ............. 511. 1993. 6328. 390. 435. 444. 1997 ................... 833 8960 ............ 686 ... _._._727 ..... .. _--_............. ... 1993 1997. 503 846. SIO 671. ............. -............ 468. 514. 424. 553 699. ......709. ............. ........... 716 987. ............ 748 J 055. 667 678. 516. 23293 30903 32 161 33224 33510 31773 24769 20090 20293 2J 868 22079 22 67 1 18 186 18027 17 726 16746 16 1I9 15903 15421 15042 J42 14 13 394 12912 12334 ~-. źródło:. Sier- Wrze-. paż-. Dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie.. ".. ".". oS?. " c>,. I'l-. ~. ~. [. ". ". 00. :. .<~ :~ ~,' .~:.

(8) I. Barbara Klimek. W skali całego kraju przełomowym rokiem dla budownictwa był 1996 r., od którego zaczyna się powolny wzrost liczby pracujących. W roku tym w budownictwie pracowało 866,7 tys. osób, a więc 5,6% ogółu pracujących w gospodarce. Wzrost ten był rezultatem zwiększającego się tempa działalno ści inwestycyjnej. W kolejnym 1997 r. nakłady inwestycyjne byly wyższe o okola 20% w porównaniu z 1996 r., co pociągnęlo za sobą dalszy wzrost liczby zatrudnionych w budownictwie. W województwie krakowskim liczba pracujących w budownictwie w 1996 r. wynosiła 44,6 tys. osób wobec 537,1 tys. pracujących ogółem w regionie. Udział pracujących w budownictwie wynosił więc 8,3% wszystkich pracujących i przewyższał średnią krajową o 2,7%. Przyczyną różnic jest relatywnie wysoki ruch budowlany na terenie województwa krakowskiego , a także pewne pozostałości historycznie ukształtowanego potencjału budowlanego, obsługującego również ruch budowlany spoza regionu. Wedlug statystyki prowadzonej w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Krakowie w układzie EKD w ujęciu wedlug kwartalów, w IV kwartale 1995 r. zarejestrowanych było 4542 bezrobotnych w budownictwie regionu , z czego 806 czyli 17,6% to kobiety (tabela 6). W I kwartale 1996 1'. mial miejsce wzrost liczby pozostających bez pracy w budownictwie do 5287 osób, zaś w IV kwartale 1997 r. liczba bezrobotnych wyraźnie się zmniejszyła do 2112, z czego 432 to kobiety (20,5%). Udział bezrobotnyeh zwolnionych z sektora prywatnego byl znacznie wyż szy niż z sektora publicznego i wynosił w IV kwartale 19951'.70,2%, a w IV kwartale 19971'. - 74,7% (tabela 7). Jest to związane z sektorową strukturą zatrudnienia w budownictwie, w której przeważa sektor prywatny. Na uwagę zasługuje malejąca liczba zgłaszanych ofert pracy. W IV kwartale 1995 r. było ich 1365, zaś później 1104, a w IV kwartale 1997 r. tylko 850. W grudniu 1995 r. naj liczniejszą grupę bezrobotnych stanowili robotnicy budowlani robót stanu surowego. Było ich 1641, a więc 36% ogólnego stanu bezrobocia w budownictwie, 28 % stanowili robotnicy pomocniczy w budownictwie ogólnym (1262 osób). Najmniej liczne grupy to inżynierowie budownictwa - 43 osoby czyli 0,9% oraz technicy budownictwa - 131 osób (2,7%). W ciągu dwóch lat (stan na grudzień 1997) liczba bezrobotnych w budownictwie zmniejszyła się do 2006 osób, a struktura według zawodów nie uległa istotnym zmianom (tabela 8). Przyczyny wyraźnego spadku bezrobocia w budownictwie województwa krakowskiego nie różnią się od ogólnokrajowych . Był to przede wszystkim wspomniany już wzrost nakładów inwestycyjnych w gospodarce, w tym szybszy wzrost nakładów na budynki i budowle. W województwie krakowskim naklady inwestycyjne w cenach bieżących w 1996 r. były wyższe o 52 % w stosunku do 1995 r. Przyspieszenie inwestowania nastąpiło w takich dziedzinach ,jak: pośred nictwo finansowe , handel, poczta i telekomunikacja , drogi , a także budownictwo mieszkaniowe. Realnie wyższe byly wydatki budżetu państwa na inwestycje,.

(9) I. Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego, " Tabela 6. Bezrobotni w budownictwie w województwie krakowskim w latach 1995-1 997 (w %) Zarejestrowani bezrobotni Okres. ogółem. kobiety. mężczyźni. 806. 3736. Oferty. sektor. zgłoszo ne. prywatny. publiczny. 3 188. 1354. 1365. IV kwartał 1995 r. J kwarta! 1996 r.. 4542 5267. 846. 4421. 3910. 1357. 1103. II. 3837. 756. 3081. 2849. 1026. 2392. Oferty (stan. na konicc kwartału). 97 421. kwartał. 1109. 1996 r. III kwarllll 1996 r. IV kwartal 1996 r.. 31 83. 710. 2473. 2332. 85 1. 2147. 3258. 684. 2574. 2421. 837. 1103. 2502. 544. 1958. 1859. 643. 1535. 2024. 479. 1545. 1499. 525. 1593. 2112. 432. 1680. 1578. 534. 850. 1106 128. II kWilItui 1997 r. III kWRlta l 1997 r. IV kwartal 1997 r.. 7 16 780 105. Żródło: dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy. w Krakowie.. Tabela 7. Slruktura bezrobocia w województwie krakowskim w latach 1995-1997 Zasrcjcstrowani bezrobotni Okres IV kwartal 1995 r. I kwartał t 996 r. II kwartal 1996 r.. III. kwmtał. 1996 r.. IV kwartal 1996 r.. II. kwartał. 1997 r.. III kwartal 1997 r. IV kwartal 1997 r. Żródło:. ogółe m. kobiety. mężczyźni. 100 100 100 100 100 100 100 100. 17,7 16,1 19,7 22,3 21,0 2 1,7 23,7 20,5. 82,3 83,9 80,3 77,7 79,0 78,3 76,3 79,5. sektor prywatny. publiczny. 70,2 74,2 74,3 73 ,3 74,3 74,3 74,1 74,7. 29,8 25,8 26,7 26,7 25 ,7 25,7 25,9 25,3. obliczenia na podstawie danych tabeli 6.. główn ie w sferze infrastruktury technicznej i społecznej , Rozszerzyła s ię także działalność inwestycyjna gmin'), Ważnym czynnikiem wspierania popytu budowlanego był system podatkowy, a więc preferencyjna stawka podatku V AT (na materiały budowlane, na robo ty budowlane związane z budownictwem miesz7 B. Kierski,. Pel'spektywy rozwoju budownictwa, "Aclministrntor"1998. nr 7-8, s. 4-5 ..

(10) Barbara Klimek Tabela 8. Bezrobotni wedlug zawodów w województwie krakowskim w lalach. 1995-1997 Zawód. XII 1995. Inżynierowie budownictwa Technicy budownictwa Robotnicy budowlani robót stanu suro-. VI 1996 XII 1996 VI 1997. XII 1997. 43 384. 28 257. 21 167. 12 132. II 131. 1641. 1261. 1026. 708. 645. 614 604. 544 506. 356 396. 327 334. 299 279. Robotnicy pomocniczy w budownictwie ogólnym. 1262. 1058. 990. 758. 641. Razem. 4548. 3654. 2956. 2271. 2006. wego Robotnicy budowlani robót wykończeniowych. Malarze i robotnicy czyszczący kanstrukcje budowlane. Żr6dło: Dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie.. kaniowym i użyteczności publicznej) oraz ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych i fizycznych związane z wydatkami mieszkaniowymi.. 4.. Pneclwdzlałanie. bezrobociu. Metody przeciwdziałania bezrobociu można podzielić z punktu widzenia efektu, jaki jest osiągany przy zastosowaniu danego środka, na: - łagodzące skutki bezrobocia, - ograniczające liczbę bezrobotnych, - przeciwdziałające powstawaniu bezrobocia B• Łagodzenie skutków bezrobocia można osiągnąć stosując tzw. pasywne środki polityki rynku pracy, którymi są przede wszystkim zasiłki dla bezrobotnych. Srodki te petnią funkcję osłonową i mają charakter przejściowy. Do drugiej grupy środków nałeżą zarówno działania aktywne, tworzące nowe miejsca pracy, jak i pasywne , dokonujące przesunięć w obrębie już istniejącej bazy. Ekonomiczne i społeczne uzasadnienie ma również ograniczenie podaży pracy przez wydłużenie okresu obowiązkowej edukacji. Inst.rumentami zarówno ograniczającymi liczbę bezrobotnych, jak i przeciwdziałającymi wzrostowi bezrobocia są: roboty publiczne, prace interwencyjne i pożyczki na utworzenie nowych miejsc pracy. Działania te są aktywną polityką rynku pracy. Inne formy aktywizacji bezrobotnych to dodatki szkoleniowe dla bezrobotnych, moż liwość zaciągnięcia przez pozostających bez pracy pożyczki z funduszu pracy na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, a także pomoc w sfinanso81. Bnrnais, Klasyfikacja metod i środków przeciwdziałania bez.robociu, "Rynek Pracy" 1996. nr4,s.9..

(11) Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego .... I. waniu szkolenia. Ponadto Rejonowy Urząd Pracy może zawrzeć z pracodawcą umowę przewidującą zrefundowanie poniesionych kosztów z tytułu opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne w związku z zatrudnieniem bezrobotnego skierowanego przez urząd. Do trzeciej grupy środków, a więc przeciwdziałających powstawaniu bezrobocia można zaliczyć doradztwo i pośrednictwo zawodowe oraz odpowiedni system edukacyjny i szkolenie zawodowe dostosowane do potrzeb gospodarki. Zwiększeniem efektywności pośrednictwa pracy i programów rynku pracy zajmują się Rejonowe Urzędy Pracy. Zmiany, jakie w latach 1993-1997 nastą piły w aktywności Rejonowego Urzędu Pracy w Krakowie obrazują dane tabeli 9 i lO. Z przedstawionych danych wynika, że w 1997 r. wyraźnie wzrosła liczba osób przyuczających się do zawodu lub zmieniających kwalifikacje w porównaniu z 1993 r. Wzrosła również liczba kończących szkolenie, choć nadal jest ona zbyt mała w stosunku do liczby bezrobotnych w Krakowie. Zmniejszyła się natomiast liczba skierowań do robót interwencyjnych (z 554 do 229), zaś podejmujący pracę przy robotach publicznych to 90 osób w 1997 r. wobec 68 w 1993 r. Obecnie Rejonowy Urząd Pracy prowadzi następujące szkolenia i kursy: plan biznesowy - aspekty praktyczne, specjalista ds. kadr, sekretarz administracyjny, księgowość komputerowa, grafika komputerowa, specjalista ds. biznesu, brukarz, obsługa sprzętu budowlanego, mała przedsiębiorczość. Urząd udziela także pożyczek na rozpoczęcie własnej działalności. Ich liczba wyraźnie się jednak zmniejszyła. I tak w roku 1994 naliczono ich 84, w 1995 r. - 40, w 1996 r. - 32, a w 1997 roku tylko II, co świadczyć może o zmniejszającym się zainteresowaniu bezrobotnych tą formą pomocy. W całym województwie krakowskim środki wydatkowane z Funduszu Pracy wyniosły w 1997 r. 79 805 tys. zł, z czego 76,1 % to środki przeznaczone na zasiłki dla bezrobotnych, 8,7% to wydatki na przygotowanie zawodowe młodocianych, 5 % to środki na prace interwencyjne i roboty publiczne. Analiza struktury wydatków z Funduszu Pracy wskazuje na pewne przesunięcie środków do grupy aktywnych, ograniczających bezrobocie. Szczególnie ważnym zadaniem na dalsze lata jest poszerzenie aktywnych form walki z bezrobociem oraz odpowiednie rozwiązywanie problemów zatrudnienia w układzie regionalnym. Preferencje rozwoju należy nadać tym dziedzinom, które tworzą nowe miejsca pracy, a równocześnie unowocześniają strukturę gospodarki. Chodzi tu o tzw. przemysły wysokiej techniki, o rozwój oświaty i szkolnictwa wszystkich form, usługi rynkowe i rozwój drobnej przedsiębiorczości. Z drugiej strony w celu ograniczenia bezrobocia powinien nastą pić dalszy rozwój robót publicznych, które powinny być ukierunkowane na budowę autostrad i infrastruktury komunikacyjnej. Jeśli chodzi o sytuację na rynku pracy w budownictwie, to niepokój może budzić projektowane na przyszłość ograniczenie zakresu ulg budowlanych w podatku dochodowym, które może wpłynąć na spadek popytu mieszkaniowego, a tym samym na ograniczenie zatrudnienia..

(12) ~. Tabela 9. Przyuczający się do zawodu i zmieniający kwalifikacje w Krakowie w roku 1993 i 1997 Wyszczególnienie. Rok. Styczeń. Luty. Marzec. Kwiecień. Maj. Czer-. SierLipiec wiec pień. Wrze-. sien. paź·. Listodzier- pad. nik. Gru-. dzieli.. 1993. 24. 15. 38. 39. 17. 22. 38. 25. 90. 98. 41. 74. dawczym. 1997. O. 100. 92. 84. 138. 74. 19. 121. 122. 210. 166. Którzy ukończyli szkolenie lub zmienili kwalifIkacje w miesiącu sprawozdawczym. 1993. 30. 56 36. 27. 30. 73. 45. 45. 10. 26. 53. 47. 39. 1997. 31. 25. 61. 155. 40. 108. 136. 83. 77. 116. 98. 174. 1993. 85. 167. 77. 94. 41. 18. 2. 30. 92. 137. 104. 166. 1997. 217. 178. 224. 168. 211. 140. 193. 125. 170. 174. 304. 282. Przyuczający się. niający. do zawodu lub zmiekwa1ifIkacje w okresie sprawoz-. do zawodu lub zmiekwalifikacje na koniec miesiąca. Przyuczający się niający. sprawozdawczego. --. L:ródło: dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie.. Tabela 10. Skierowani do prac interwencyjnych i robót publicznych w Krakowi e w roku 1993 i 1997 Wyszczególnienie. Rok. Styczeń. Luty. M.l2ec. Kwiecień. Maj. Skierowani do prac interwencyjnych w okresie sprawozdaczym. 1993 1997. 19 14. 21 26. 38 47. 18 18. 107. Zatrudnieni pIZy pracach interwencyjnych na koniec okresu sprawozdawczego. 1993 1997. 102 73. 133. 180 118. 114 109. 220. Skierowani do robót publicznych w okresie sprawozdawczym. 1993 1997. O 8. 12 6. O. l. 3. 10. 7. Zatrudnieni przy robotach publicznych na koniec okresu sprawozdawczego. 1993 1997. 13 67. 43 69. 55 21. 10 27. 27. Źródło: dane Wojewódzkiego Urzędu. Pracy w Krakowie,. 83. O. 13 106. 11. CzerSiec- Wrze- Paż- ListodziceLipiec wiec pień sień pad nik. Grudzień. 9 18. 28 23. 23 8. 56 21. 101 18. 93 17. 41 14. 206 93. 188 94. 93 68. 113 77. 139 81. 187 82. 192 80. 6 4. 4 2. l. 35 3. 8 31. O. l. 2. 3. 11. 9 31. 9 28. 17 26. 25 43. 23 41. 2. 29. 4. to. "Ci"i'l :':'; §,. '". ?o-.

(13) Bezrobocie w budownictwie województwa krakowskiego.". I. Zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego w 1999 r., kryzys w rolnictwie, sytuacja gospodarcza w Rosji, konieczność restrukturyzacji górnictwa, hutnictwa i przemysłu zbrojeniowego wpłynęły na pogorszenie relatywnie korzystnej w 1997 r. i na początku 1998 r. sytuacji na rynku pracy, doprowadzając do ponownego wzrostu bezrobocia.. 5. Podsumowanie Korzystne tendencje w gospodarce w okresie od 1995 r. do połowy 1998 r. na poprawę sytuacji na rynku pracy. Nastąpił spadek stopy bezrobocia w skali kraju z 16,0 % w 1995 r. do 9,8 % - według stanu na 30 czerwca 1998 r. Województwo krakowskie znalazło się wśród tych województw, w których stopa bezrobocia była najniższa. Wynosiła ona w IV kwartale 1997 r. 4,3%. Na koniec 1997 1'. również w budownictwie województwa krakowskiego odnotowano relatywnie niską liczbę bezrobotnych - 2112 osoby, wobec 5264 osób w I kwartale 1996 r. Na poprawę sytuacji na rynku pracy w budownictwie wpłynął wzrost nakładów na roboty budowlano-montażowe, w tym nakładów w sferze mieszkalnictwa. Rok 1997 był tym rokiem, w którym po wielu latach spadku odnotowano wzrost efektów rzeczowych w budownictwie mieszkaniowym. Czynnikiem wspierającym popyt budowlany był system ulg podatkowych związanych z wydatkami mieszkaniowymi. Projektowane zniesienia tych ulg może wpłynąć na pogorszenie sytuacji na rynku pracy w budownictwie. Ponadto zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego w 1999 r. osłabiło popyt budowlany. Już w drugim półroczu 1998 r. obserwowano pewne pogorszenie się koniunktury na rynku budowlanym. wyraźnie wpłynęły. Unemployment In the Construction Industry in the Kraków Voivodship Against the Background of Unemployment in the Region In the introduction to the artic1e, the authar presents the cOllcept and forms ot' unemployment together with its causes and effects. She also gives details on the level and. rate ot' unemployment in the conntry between 1992 and June 1998, as a result ot' which the situation on the labom market in this period improved considerably. The next part of the al'ticle concerns unemployment in the Kraków voivodship, with a description of the level, rale and sll'ucture of unemployment according to sex, education, and wark history . The authar also gives dctails on the pCl'centage of unemployed persons who have never worked, grnduates, those who have been made redundant, and the proportion of unemployed. ineligible for benefit. The next problem addressed is the state af llnemployment in the constrllction industry in the Kraków voivodship in the years 1995-97. The aUlhor incllldes, among olher things, information about the level of unemployment in the conslruction industry by qum·ter, structure, sex, sectol' and profession. The authol' also explains the reaSOllS for the decline in the level of unemployment in the constl'Llction industry. The article concludes with an assessment of the l'eSOllrces for counteracting uncmployment in Kraków and expected trend s on the labour market in Poland and in the cOllstruction industry..

(14)