A rch eo lo g ia Polski Ś rodkow ow schodniej, t. III, 1998
Ba d a n i a a r c h e o l o g i c z n e l a t o p i s o w e g o Uh r o w i e s k a
Ju r ij Ma z u r y k, Se r h ij Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p i u k
Staroruski Uhrowiesk, w spom inany w latopisie sie dem razy, odegrał w historii ziem i W ołyńskiej znaczącą rolę. W pierw szym trzydziestoleciu X III w. był książę cym centrum Zabuża. Tu do przeniesienia się do C heł m a, znajdow ało się sam odzielne biskupstw o (ryc. I ) * 1.
G rodzisko w U hrowśku znajdujące się 2,2 km od w si N owouhruźke znane było ju ż W. B. A ntonow iczow i2. N a początku lat 30-ych badaw cze prace zw iadow cze pro w adził tu A. Cynkałowski, który odnotow ał nazw y m iej scow e grodziska - uroczysko C erkow ka albo Staryna3. P iszą o nim O. O. Ratycz, J. W. K ucharenko, M. M. Ku- czinko4 i in. Po II wojnie św iatow ej teren, na którym znajduje się grodzisko, w łączony został do strefy przy granicznej, co na długi czas zam knęło dostęp archeolo gom do tego stanowiska. B adania grodziska są bardzo w ażne, poniew aż w literaturze archeologicznej i histo rycznej niejednokrotnie w yrażano poglądy o jeg o iden tyfikacji ze staroruskim U hrow ieskiem . Potrzebę tych badań podkreśla fakt, iż w czasie poszukiw ań na zachod nim - polskim brzegu Bugu nie odkryto żadnego stano w iska, które m ożna by pow iązać z latopisow ym U hro w ieskiem .
W 1995 r. S. D. Panyszko rozpoczął badania na gro dzisku obok w si N ow ouhruźke, rej. lubom elski, woj. w ołyńskie. O dkryty m ateriał archeologiczny pozw olił
* O Redakcji'.
„Wieś Uhrusk stoi na innym miejscu. Podanie mówi, że gród Uhrusk stał w Starym lub Nowym Stolnic lub na górze Staro- w iem icy - 3 wiorsty [3,2 km] od Uhruska. Góra Starowicmica usypana na łąkach nad Bugiem; miał tam stać zamek o 100 drzwiach i katedra. N aprzeciw Woli Uhruskicj stał słup kamienny Daniela. Zachowały się resztki fundamentów, miejsce to nazywają „stołpowym”. Niedaleko stąd jest miejsce nazywane Starina i góra Cerkiewna nad Bugiem. Na Stad nie znaleziono różne przedmioty miedziane a na górze Cerkiewnej roz mywanej przez Bug - kamienic i ludzkie kości. Być może był tam mo nastyr św. proroka Daniela, w którym żył w 1268 kniaź litewski Woj- szełk” (E. M.: ChołmskajaPravosłavnaja Eparchija, „Chołmsko-Varša vský' Eparchijalnyj Vestník”, t. 8: 1884, nr 2, s. 23 [tłum. Jan Górak].1
Litopys Ruśkyj za Ipatśkym spyskom.
Pcrekład L. Machnoveć, Kyïv 1989, s. 370,375, 3 7 9 ,3 8 5 ,3 8 6 ,4 1 8 ,4 2 7 .2 V. B. Antonovič, Archcologičcskaja karta Volynskoj gubernii, [w:] Trudy Xl-go archcologičeskogo sjezda v Kievc, 1.1, Moskva 1901, s. 66. 3 A. Cynkałowski,
Materiały do pradziejów Wołynia i Polesia Wo
łyńskiego,
Warszawa 1961, s. 170, 198; Ju. Mazuryk, O. Ostapjuk, O. Cynkałovśkyj pro lokalizaciju litopysnoho Uhrovśka (do 790 - ričča Uhrovška), [w:] Mynułe i súčasne, s. 12-13.4 O. O. Ratyč,
Davňoruski archeologičny pam'jatky na terytoríi
zachidnych oblastej URSR,
Kyiv 1957, s. 13; Ju. V. Kucharcnko, Srcd-nevckovyc pamjatniki Polcśja, Archcologija SSSR, Svod Archcołogi- českich Pamjatnikov, [dalej: SAI], E 1-57, 1961, s. 31; M. M. Kučinko, H. V. Ochrim enko,//reheolohičnipam'jatky Yołyni,
Łuck 1995, s. 142.datow ać stanow isko na X II-X III w., co nie przeczy hi potezie o je g o utożsam ieniu ze staroruskim U hrow ie skiem 5. W 1996 r. badania kontynuow ali J. M azuryk, S. Panyszko i O. O stapiuk6. N a m ajdanie grodziska za łożono w ykop o pow ierzchni 20 m 2 (ry c .l: c; 2).
C harakter w arstw y kulturow ej znacznie utrudniał obserw acje stratygraficzne i w yznaczenie bardzo niew y raźnie rysujących się obiektów. B yły one dobrze w idocz ne tylko w postaci w yraźnych przew arstw ień w je d n o rodnej na całej głębokości w arstw ie kulturow ej lub za głębień w calcu. Poziom darniow y stopniow o przecho dził w silnie zhum usow aną glebę, pod którą na głęboko ści 0,5-0,6 m w działkach 1 i 2 ujaw niono dw a bruki (ryc. 2) ułożone z otoczaków kam iennych o wym iarach 0,05-0,2 x 0,03-0,12 m. P rzerw y m iędzy kam ieniam i w y p e łn io n e b y ły c ie m n o b rą z o w y m p ia sk ie m . B ruk w działce 1 m iał nachylenie ku południow i, rów nolegle do w spółczesnej pow ierzchni. W arto zaznaczyć, że bruk ten otaczał w ew nętrzną stronę nasypu wału. Bruk w dzia łce 2 o kształcie podobnym do w ycinka koła, zw iązany był z w arstew ką spalenizny i w ęgli w yraźnie w idocz nych we wschodniej części wykopu (dz. 1-3), która praw dopodobnie je st pozostałością naziem nej drewnianej bu dowli, zniszczonej w czasie pożaru. Skupisko popiołu i w ęgli o m iąższości do 0,2 m ujaw nione w działce 2-3, przedłużało się poza granice w ykopu. W skupisku tym oraz w pobliżu niego stw ierdzono koncentrację fragm en tów ceram iki i innych znalezisk. Tuż obok odkryto skarb ozdób.
W śród m ateriału ceram icznego zw raca uw agę frag m ent puchara na nóżce i pokryw ki (ryc. 3: 12). Puchar m a w ygięty brzusiec płynnie przechodzący w nóżkę. Szyjka krótka, brzeg odgięty na zew nątrz, średnica w y lew u - 17,5 cm, brzuśca - 18,6 cm , podstaw y nóżki - 9,9 cm. R ekonstruow ana w ysokość - około 13,0 cm. B rzeg w ylew u ornam entow any ukośnym i odciskam i. Górna część brzuśca i w ew nętrzna pow ierzchnia pokryw ki zdobione są kółkam i odciśniętym i rurkow atym stem pelkiem . P o w ierzchnie p o k ry te c iem n o żó łtą glazurą.
5 S. D. Panyško, Doslidżennja litopisnoho Uhrovška, [w:]
Mate
riały VI Miżnarodnoi aivheolohično'i konferencii studentiv ta mołodych
včenych,
Kyïv 1996, s. 201-202.6 Ju. M. Mazuryk, S. D. Panyško, O. D. O stapjuk,
Zvitpro arche-
olohični roskopky bilja s. Novouhružke Ljubomlśkoho r-nu Votynsko'i
obi. v 1996 roci,
Lubomi 1997, mps Archiv Ljubomlśkoho krajeznavčo- ho Muzeju, NDF - 47; S. Panyško, Do probłem y łokalizacii davňoruš- koho Uhrovška, „Kyívška starovyna”, 1997, n-r 5, s. 168-177.176 Ju r i j Ma z u r y k, Se r h ij Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p iu k
Ryc. 1. A - Uhrowiesk (Nowouhruźke) na tle innych miejscowości latopisowych regionu; В - uroczyska: 1 - „cerkowka”, 2 - „stowp”; С - „cerkowka” - 1 : wykop 1995 r., 2: wykop 1996 r. (rys. W. Zieliński).
Ryc. 2. Nowouhruźke, rej. Lubomi. Plan i przekrój wykopu 1996 r. Legenda: 1 - humus, 2 - ceramika, 3 - warstwa spaleniska, 4 - popiół, 5 - biała glina, 6 - calec, 7 - kamienie, 8 - rodzaje piasku od jasnego do ciemnego, 9a - ciemna ziemia, 9b - bardzo ciemna ziemia, 10 - x - ludzka czaszka.
Ba d a n ia a r c h e o l o g ic z n el a t o p is o w e g o Uh r o w ie s k a 1 7 7
178 Ju r i j Ma z u r y k, Se r h ij Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p iu k
Ryc. 4. Nowouhruźke. Ozdoby ze skarbu: 1-3, i prawdopodobnie ze skarbu: 4; z warstwy kulturowej: 5.
W skupisku tym w ystępow ały fragm enty naczyń o w y lew ach z brzegam i w ykształconym i w różnym stopniu, niektóre z nich, poniżej szyjki m iały ornam ent w postaci poziom ow ych linii i ukośnych nacięć (ryc. 3: 1-7); frag m ent w ylew u grubościennego garnka z pionow o ścię tym brzegiem (ryc. 3: 8); fragm ent ze zdobionym od w ew nątrz brzegiem (ryc. 3: 11) i fragm enty górnej czę ści innego garnka (ryc. 3: 13); przęślik gliniany (ryc. 3: 9) o średnicy 2,7 cm , z je d n ą stro n ą zdeform ow aną pod w pływ em ognia. Interesującym i znaleziskam i są frag m ent płytki ceram icznej grubości 2,4 cm, z żółtą glazu rą; fragm ent skręconej szklanej bransolety (ryc. 3: 10); szklana asym etryczna płytka (szkło witraża?) barw y czar nej (ryc. 3: 14); fragm ent zw ęglonego drew nianego na czynia (rys. 3: 18); osełki oraz ich ułamki.
W śród w yrobów m etalow ych, znalezionych w tym obiekcie w yróżniają się: fragm ent sierpa o ostrzu szero kości 1,8 cm (ryc. 3: 17); nóż długości 8,8 cm, szeroko ści 1,4 cm, ostrze trójkątne w przekroju (ryc. 3: 24); św i der długości 13,1 cm, średnicy 1,0 cm (ryc. 3: 25); po dobna do kotw icy zaw ieszka ornam entow ana ukośnym i nacięciam i, o przekroju prostokątnym (ryc'. 3: 23); poje dyncze w ędzidło (ryc. 3 :1 5 ) długości ok. 15,0 cm, śred nica kółka - 4,8 cm, należące do typu IV A. M. K irpiczni- kow a7. Ciekaw ym znaleziskiem ze skupiska popiołu i wę gli je st żelazne okucie pochw y m iecza o w ym iarach 9,0
7 A. N. Kirpičnikov, Snarjażcnije vsadnika i vcrchovogo konja na Rusi IX - XIII V .V ., SAI, E I-3 6 , 1973, s. 12.
x 4,0 x 1,2 cm (rys. 3: 16); kolekcja ostrzy strzał (ryc. 3: 19-22) z m asyw nym i rom boidalnym i w ierzchołkam i, o przekroju kw adratow ym . Jedno ostrze m a stożkowatą tulejkę.
O dkryty obok skup’'·’ ’karb srebrnych ozdób jest unikalnym znaleziskiem . .orającym dw a pierścienie- pieczęcie i dw ie obrączki połączone ze sobą zieloną śnie dzią. O becność w śniedzi także odcisków żyta wskazuje na ukrycie skarbu razem ze zbożem . Częściow a rekon strukcja przedm iotów pozw oliła ustalić ich wygląd:
- p ierścień -p ieczęć (ryc. 4: 1) lany, średnica 20- 21 m m , grubość 1-2 mm. Po obu stronach tarczy znaj dują się trzy plastyczne występy. Tarcza sześciokątna, płaska, o w ym iarach 1 0 x 9 mm. W centrum m ieści się w ygraw erow ane schem atyczne przedstaw ienie książęce go znaku „trójzęba”. Przy kraw ędziach tarczy znak jest otoczony sześciokątną ram ką;
- pierścień-pieczęć (ryc. 4: 2) zachow any w trzech czw artych, kuty z drutu grubości lm m , średnica ok. 20 mm. Część przednia w kształcie elipsy z czterem a nie dużym i w ycięciam i, ograniczającym i płytkę o wymia rach 9 x 7 m m , w centrum której znajduje się wygra w erow ane schem atyczne przedstaw ienie litery „Ж ”. Tar cza pierścienia w ygięta łukow ato;
- dwa kółka o średnicy 1 1 - 1 4 m m oraz 15-17 mm (ryc. 4: 3) z drutu grubości 1 mm. W obydw u jed en ko niec zaostrzony.
N ie w ykluczone, iż do tego skarbu należy również, odkryty 0,4 m od m iejsca znalezienia zespołu, fragment kolejnego brązow ego pierścienia (rys. 4: 4) średnicy ok.
Ba d a n iaa r c h e o l o g i c z n el a t o p is o w e g o Uh r o w ie s k a 179
180 Ju r ij Ma z u r y k, Se r h ij Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p iu k
Ba d a n ia a r c h e o l o g ic z n el a t o p is o w e g o Uh r o w ie s k a 181
18 mm. Zachow ane w jednej trzeciej kółko rozchodzi się w idełkow ato poniżej tarczki. Przy jej brzegu były um ieszczone dw a otworki o średnicy ok. 1 m m . Do pier ścienia przym ocow ano pusty w środku stożek z zaokrą glonym w ierzchołkiem o w ysokości 6 mm.
W skupisku znaleziono kulisty także guz-dzw one- czek z prostokątnym uszkiem ozdobiony na najw yższej w ydętości czterom a graw erow anym i liniam i (ryc.4: 5).
N a poziom ie opisanych bruków kam iennych w dzia łce 3 obok wschodniej ściany w ykopu odsłonięto ciem - n ąp lam ę, która przy dalszej eksploracji okazała sięjam ą. Jam a nr 1 m iała okrągły zarys, średnicę 0,7 m, płaskie dno i głębokość 0,2 m. W w ypełnisku znajdow ało się k ilk a fra g m e n tó w górnej części g a rn k a o śre d n ic y 10,0 cm, nóż długości 19,9, szerokości ostrza 2,0 cm (ryc. 5: 1); i gw óźdź żelazny. Znaleziska te m ożna datow ać n a X III w.
Poniżej czwartej warstwy, na głębokości około 0,8 m odkryto calec w postaci jasno-żółtego piasku, w którym odsłonięto siedem ciemnych plam (ryc. 2). Już w m om en cie odkrycia nie było wątpliwości, iż są to jam y grobowe. N iestety z braku funduszów nie zbadano tych obiektów, zostały tylko wstępnie zarejestrow ane, a wykop zabez pieczony na poziomie odkrycia - nakryty papą i przysypa ny ziemią. Niżej podany je st opis stropu jam grobowych. G rób nr 1 - orientacja W - E, kontury jam y ujaw nio ne w spągu trzeciej warstwy. W czwartej w arstw ie na trafiono na kości szkieletu. Jam a grobow a o w ym iarach 1,8 x 0,5 m (pierwsza liczba określa m aksym alnie zare je stro w a n ą w granicach w ykopu długość grobu) w kopa na była w w arstw ę kulturową. R ów nolegle do ścian jam y m iejscam i w idoczne były szczątki desek drew nianych grubości 2-3 cm, położonych w odległości 0,4 m od sie bie. W ypełnisko tworzyła ciem no-szara ziemia.
G rób nr 2 - wymiary jam y 0,4 x 0,54 m, orientacja: N W - SE, wypełnisko szare. Ze w schodniego profilu w ykopu w ystaw ała część ludzkiej kaloty w skazująca na ułożenie zm arłego głową ku NW. Warto zaznaczyć, że w jam a ch nr 1 i 2 kości szkieletów znajdują się na je d n a kow ym poziom ie, wyższym niż w pozostałych grobach. Grób nr 3 - wymiary jam y 1,7 x 0,62 m, orientowany W - E, wypełnisko szare. Zarejestrow ano w nim również szczątki desek grubości 2-3 cm, w odległości 0,32 m od siebie. N ad tym pochówkiem na głębokości 0,6 m od dzi siejszej powierzchni gruntu odkryto zniszczony garnek (ryc. 5: 2), wysokości 10,5 cm, w ylewie odgiętym na ze w nątrz o średnicy 10,4 cm, pogrubionym w miejscu przej śc ia w bark brzuśca. M aksym alna średnica b rzuśca -
12 cm , średnica płaskiego dna 7,4 cm. Wypał zły jak o ściowo, ścianki garnka pokryte drobnymi pęknięciami.
Grób nr 4 - jam a grobow a o w ym iarach 0,38 x 0,4 m zorientow ana wzdłuż osi N W - SE, w w ypełnisku zie m ia ciem no-szara. W części północnej jam y znaleziono k am ień o w ym iarach 11 x 9 x 7 cm.
Grób nr 5 - jam a o w ym iarach 1,78 x 0,64 m zorien tow ana na osi N W - SE, rów nolegle do północnej ściany
jam y lekko w idoczne na długości 1,12 cm, szczątki de sek grubości 2-3 cm. W ypełnisko ciem no-szare. Warto dodać, że jam a grobow a przecięła wcześniejszy grób nr 6.
Grób nr 6 - jam a o w ym iarach 0,9 x 0,8 m zoriento wana na osi SW - N E, w ypełnisko ciem no-żółte z grud kam i białej gliny.
Grób nr 7 - jam a o w ym iarach 0,6 x 0,6 m, zoriento w ana na osi SW - NE. W ypełnisko barw y żółtej.
Spośród odkrytych grobów najstarsze są obiekty nr 6 i 7. W skazuje na to przede w szystkim stratygrafia m ię dzy grobam i 5 i 6. M ożna przypuszczać, że grób n r 7 pochodzi z tego sam ego (starszego) okresu użytkow a nia cm entarzyska, gdyż w ypełnisko jeg o jam y m a iden tyczną barw ę ja k grobu nr 6. R ozstrzygnięcie tych kw e stii m ogą przynieść dalsze badania stanow iska. R zędo we rozplanow anie i orientacja grobów na W, N W i SW je st istotną cechą cm entarzyska chrześcijańskiego8.
W śród znalezisk luźnych odkrytych w w arstw ie kul turowej poza obiektam i, należy w ym ienić następujące: haczyk rybacki długości 11,5 cm (ryc. 5: 12) odkryty na głębokości 0,6 m w działce 2; fragm ent siekiery (ryc. 5: ll)d łu g o ś c i 11,4 cm, szerokość 5,5 cm, średnica otw o ru 3,5 - 3,7 cm, pochodzący z działki 3; cztery groty strzał o kształcie trapezów w przekroju soczew kow ate (ryc. 5: 6-8), odkryte w działce 3 i 4 na głębokości 0,6 i 0,8 m.; fragm ent rom bow atego ostrza grotu (ryc.5: 9); krzyżyk z uszkiem z żółtego m etalu przeznaczony do noszenia na ciele (ryc. 5: 23), w ym iary 2,1 x 1,5 x 0,1 cm; buław- ka z brązu typu VI K irpicznikow a, datowanego na okres X II-XIII w ieku9, o wysokości 4 cm, maksymalnej średni cy zewnętrznej 5,1 cm, z owalnym niesymetrycznym otwo rem o średnicy 2,3 - 2,5 cm, z w ydatną krawędzią. Na pow ierzchni buławki znajduje się pięć dużych kolców pi ram idalnych o podstawie rombopodobnej i dziesięć mniej szych o podstaw ie zbliżonej do trójkąta; główka rękojeści m iecza (ryc. 5 :4 ) w formie dysku o średnicy 4,6 - 5,2 cm, grubości 3,1 cm, typ VI K irpicznikow a, datowany na dru g ą p o ło w ę X I-X II w ie k u 10; n óż (ryc. 5: 14), długość
15,6 cm o szerokość 1,9 cm, ostrze trójkątne w przekroju, znaleziony na głębokości 0,6 m; nóż (ryc. 5 :1 5 ) długości 12,5 cm, szerokości 1,2 cm ostrze trójkątne w przekroju, znaleziony na głębokości 0,6 m; ceram iczna polewana płytka znaleziona na głębokości 0,2 m, polew a ciem no żółta, grubość 2,3 cm; przęślik z łupku (ryc. 5: 5) znale ziony na głębokości 0,2 m, średnicy 1,9 cm; siekiera (ryc. 5: 10) znaleziona na głębokości 0,4 m, długość 18,2 cm, szerokość ostrza 8,5 cm, średnica otw oru 3,6 - 4,0 cm, obydwie siekiery o odciągniętych do dołu ostrzach i mi- sopodobnych w ystępach z tylnej strony obucha odnoszą się do typu IVA Kirpicznikowa, datowanego na okres
XII-* O. P. Mocja,
Nasetennja Pivdenno-ruśkych zeme!IX-XIIIst.,
Kyïv 1993, s. 95.9 A. N. Kirpičnikov, Drevncrusskojc orużije, SAI, EI - 36, 1996, t. 2, s. 52.
1 8 2 Ju r i j Ma z u r y k, Se r h ij Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p iu k
XIII w ieku11; sprzączka prostokątna (ryc.5: 13) znalezio na na głębokości 0,4 m, w przekroju półokrągła, w ym ia ry: 5,0 x 4,0 x 4,0 cm; fragm enty bransolet z ciem no-zie lonego i ciem no-szarego szkła (ryc.: 20-22), znalezione na głębokości 0,8; 0,8; 0,6 m.
N ajbardziej m asow ą kategorią zabytków żelaznych są gw oździe (ryc. 5: 16-19), których łącznie odkryto 34 egzem plarze. M ają głów ki okrągłe, kw adratow e lub zbli żone do p ro sto k ą ta , są k w ad rato w e lub p ro sto k ątn e w przekroju.
N a pow ierzchni grodziska znaleziono klucz (ryc. 6: 1) długości 9,9 cm oraz krzesiw o (ryc. 6: 2) o w ym ia rach 6,6 x 2,2 x 0,6 cm.
W trakcie badań pozyskano dużą ilość fragm entów ceram iki, podzielonej na podstaw ie rodzaju gliny i kszta łtu w ylew ów na dw ie grupy:
I. garnki z gliny średniej jak o ści, o pow ierzchni bar wy szarej lub czarnej. B rzegi uform ow ane w charakte rystyczny w ałek (ryc. 6: 3-9). Pow ierzchnie zdobione po ziom ym i liniam i. D atow ać je m ożna na drugą połow ę X II - p ierw szą połow ę X III w ieku;
Π. m ałe garnki wykonane z gliny gorszej jakości z du żą ilością dom ieszki organicznej albo piasku. Pow ierzch nia w zasadzie czarna lub z czerw onaw ym odcieniem . Szyjka krótka, brzeg odgięty na zew nątrz i ukośnie ścię ty, czasem pogrubiony (ryc. 6: 7-16). Takie naczynia były ornam entow ane poziom ym i lub falistym i liniam i oraz odciskam i paznokciow ym i. M ożna je datow ać na okres pom ongolski.
Oprócz w ym ienionych podstaw ow ych form brzegów naczyń na stanow isku znaleziono i inne (ryc. 6: 17-25).
A naliza m ateriału ruchow ego pozw ala datow ać w ar stw ę kulturow ą i odkryte obiekty na okres drugiej poło w y X II-X III w.
R ó w n o cześn ie p rz e p ro w a d zo n o zw iad o w cze b a dania a rc h eo lo g iczn e na u ro czy sk u zw anym „S tow
po-11 Tamże, t. 2, s. 30,37.
w e ” lub „S to w p ” . Je st to k o listy p ag ó rek o średnicy około 40 m i w ysokości do 2 m, częścio w o zniszczo ny p rzez k o p aln ię piasku. W edług relacji m iejscow ych m ieszk ań có w w latach 1950-1960 p o b ieran o tu pia sek do budow y drogi. N a słabo zad am io n ej pow ierzch ni dołów k o p aln ian y ch zn alezio n o k ilk an aście dużych ro złupanych kam ieni, d u ż ą ilość m n iejszy ch oraz licz ny ru m o sz ceg lan y i zap raw y m u rarsk iej. W północ nej części dołu o d sło n ięto część m uro w an eg o funda m entu, p rzy k ry teg o z ie m ią p rz e m ie sz an ą z d u żą ilo śc ią u łam k ó w c e g ły i z a p ra w ą g ru b o ści 0,1 -0 ,5 m. U sta lo n o , że fu n d a m e n t p rz e b ie g a ł ze w sc h o d u na zach ó d i p rzy o d sło n ięciu n a d łu g o ści 6,3 m nie od kryto je g o zakończenia. S zerokość m uru 1,52-1,7 m, zach o w an a w y so k o ść 1,3 m. Fundam ent był w zniesio ny z kam ienia łupanego oraz otoczaków o rozm iarach 0,5 - 0,8 x 0,4 - 0, 6 x 0,3 - 0,5 m, łączo n eg o zapraw ą m urarską.
Podczas prac przy oczyszczaniu fundam entu znale ziono je d n ą całą cegłę oraz ułam ki, z których zachowała się przynajm niej je d n a cała strona. N a niektórych z nich w idoczne są przebiegające podłużnie bruzdy zagłębień palcow ych. R ozm iary cegły 26 x 10,8 - 14,5 x 6,0 x
12,0 cm. C egła taka m ogła być używ ana od drugiej po łow y XIII w iek u 12. Przy odsłanianiu fundam entu odkry to w ylot garnka z pogrubionym brzegiem (ryc. 6: 26), w ykonanego z gliny dobrej jak o ści, o pow ierzchni ja- sno-szarej barwy, datow anego na X II-X III w. oraz nóż (ryc. 5: 14a) długości 9,3 cm , szerokości 1,2 cm, o ostrzu w przekroju trójkątnym .
Badania w ykopaliskow e w N ow ouhruźkie potwier d zają w cześniejsze datow ania stanow iska na okres sta- roruski, a uzyskane m ateriały m o g ą stanow ić podbudo w ę dla daw nych hipotez o identyfikacji grodziska ze sta roruskim U hrow ieskiem .
12 P. A. Rapport, O vrcmcni pojavlcnija bruskovogo kirpiča na Rusi, „Sovctskaja Archcołogija”, 1989, s. 208.
Z języka ukraińskiego tłumaczyła Ludmiła Siryk
Ju r i j Ma z u r i k, Se r g i e j Pa n y s z k o, Ol e k s a n d r Os t a p i u k
Ar c h a e o l o g i c a l r e s e a r c h o f Uh r o y ś k k n o w n f r o m Ru t h e n ia n s Cr o n ic l e s
Well known earthwork at Uhrovšk is situated near the vil lage Novouhruske on Bug River. Archaeological excavations which were stated by S. Panyszko, were continued by the au thors o f this report. These excavations prooved the formerly
dating the Oldruthenian period. Recovered recently unefecials support the hipothesis abort identification of this earthwork whit the Early Medieval town of Uhrovšk.
Translated by Sławomir Kadrów
Wołyńskie Muzeum Krajoznawcze w Łucku,
Katedra Archeologii i Źródłoznawstwa Uniwersytetu im. Łesi Ukrainki w Łucku, Muzeum Krajoznawcze w Lubomli
