Wpływ bodźców ekonomicznych na rozwój państwowej służby geologicznej

18. Z n o s k o J. -'- Kilka uwag o budowie· geologicz-nej i złożach rud żelaza kurskiej anomalii magne-tycznej i Krzywego Rogu oraz wnioski d{) poszu. -kiwań w NE Polsce. "Przegląd Geologiczny" 1959,

nr

3.

SUMMARY

On the ba&iS of the k1101W1n evildoEmJCies of mlilll"era-llilzatioo, aJUtbor de'S!Cilii.bes lj)}re oocmrrence CIOinldiitions oOf tiron-'Ore dlepOIS;ilts iln SuOOten. In g~enera.I, .in thds reglioo :fili'ere are fulaiOIWing JllasS'ilbiJlioties of i!ro.n-10re CIOincentraltions.

1·. •In the pre-Cambruan or dld-tt'alaearoiJC sanies, c:Ju.rmg eVidlluJtilioin

m

wthd:cth tbhe Vldlicamdc attlfpea'I1a'Il1Ces

Qf goosymlclLirulll

.

type

have 1laiken pll.ace,

2. Im >the pre-.Oamlbr.iam or olid-1Pa!JJaeoi7JOOc sęries,

llli01s1lly af Umels.tooos amd a~h1bol.i~, they have bean O!niCle w!iJthtn the C'Olltadt mełaJ:1lJ001)hJise

rone,

3. In ICIOml.Edllilan :wJifJh DeVIOiniiJaJn baSie effu:sive .r1ooks Olf tlhe :spillilte-ikeraltQphyol"lic forttnatiloo,

4. I!n

oonn eldbioo

w.iltih V aT.iBclaln dlnrtrnsilolns of

gra-nliltoikJic;

5. Ln' oonnecdlioo W'iith

yłclluJng

Va·riiscialn vdlctmliic I"'OCCkts, anld ..

6. Withdll the massiiifis of baLslilc magma:tiilc o.r

VIOilca-nic rtldkis, they have undergtone a wealtlh€'Iiinlg of later.iłtlic

type,

Jm the de:ffilnliJte ctli.maltli.c C'al1łd:iltliios, gen'E!'l'a.hly din Tertia.ry.

In tlhe p;reosen.t stage of mvEISitigail'ioo, the (!>~­

tion problems of the d!ron-ore d~ dn Suicleten oome in the madin

to

.th~ ,pa'l'lbiall. t'leCidnlnadssialn.ce

of

akealdy kln'Oiwh detPIOSJiits and

to

rbhe dellailoeld

ellabora-ti'Oin of thase goologliw[ queiSIUOIIlS, 11eiSIOIJ.ving of watich may <:'OirutrilbUJte to thte disooverti'Ilg of new depOIS~:Us.

PE310ME

ABTop ormcbrBaeT ycJIOBHfl 3aJieraHHfl MecTopom~e­ Huit meJie3a B Cy~eTaX Ha OCHOBaHHH H3BeCTHbiX yme mene3opy~HbiX npof!BJieHHił. B o6~eił cnomHoCTH, B 3TOM perHoHe cy~eCTByiOT CJie~yiO~He B03M01KHOCTH KOH~eHTpa~HH meJie3Hoit py~br.

l. B ~oKeM6puiłcKHX HJIH ~peBHenaneo3oiłcKHX ce-PHflx, B pa3BHTHH KOTopbiX npOfiBHJICfl BYJIKaHH3M reo-CHHKJIHHaJibHoro THITa;

2. B ~oKeM6pHACKHX HJIH ~peBHenaneo3oAcKHX ce-PHfiX, B OCHOBHOM CBfl3aHHble C H3BeCTHf!KaMH H aM !PH-60JIHTaMH, paCITOJiaraBUIHMHCfl B 30He KOHTaKTHOrO

MeTaMop!PH3Ma; ..

3

.

B

CBH3H C ~eBOHCKHMH OCHOBHbiMH 31illilY3HBaMH CITHJIJIHTOBO-KepaTO!PHpOBOit !llopMa~HH;

4. B CBR3H C BapHC~HitCKHMH rpaHHTOH~HbiMH HHT-py3HRMH;

5. B

CBR3H c paHHeBapHC~HitCKHMH BYJIKaHHTaMH, a TaKme

6. B

npe~eJiaX MaCCHBOB OCHOBHbiX MarMaTH'łeCKHX HJIH BYJIKaHH'łeCKHX ITOpO~, ITO~BeprUIHXCfl B onpe~e­ JieHHbiX KJIHMaTH'łeCKHX YCJIOBHf!X (B OCHOBHOM B Tpe-TH'łHOe BpeMfl) JiaTepHTHOMY BbiBeTpHBaHHIO. ·

lloHCKH meJie3opy~HbiX MeCTopom~eHHA B Cy~eTax CBO~RTCR B HaCTOH~ee BpeMR, B OCHOBHOM, K pa3Be~bi­ BaHHIO H3BeCTHbiX yme 'łaCTH'łHO MeCTOpOm~eHHit H K ~eTaJibHOit pa3pa6oTKe TeX reOJIOrH'łeCKHX BOITpO-COB, peUieHHe KOTOpbiX M01KeT 3Ha'łHTeJibHO YCKOpHTb BbiRBJieHHe HOBbiX MeCTOpom~eHHit.

WITOIID OLENDSKI CentmaoLny Urząd GeologU

WPLYW BODZCóW EKONOMICZNYCH

NA ROZW()J

PAŃSTWOWEJ

SLUZBY GEOLOGICZNEJ

ODBUiDOWA A NASTĘPNIE SiZybki rozwój g<lSpo-dark!i niarooowej po drugiej woj.nie świaJW'Wej dama-gały się ·Ciel geolOigii złóż surowców, wody podziemnej

oraz rozpozmam·ia warunków geolQgiczno-inżynierskiC'h dła bud!Ownic.twa. Zapotrzelbowamie gOSipodaxiki naro-dowej stało się ~ do =ilnte:n!SyWIIlego rozwoju geologi'i

w

na:szym lkr<aju. S-& tego bddźca była zwiękswna falktem :mikoonegc il"'d7Jpo2manda geologiC'z-n€ig() kmju

w

piaprzedniCib. oklresaclh.

Szeroko zakrojona i iJilltensy:w;na dziaŁalność geolo-giCIZina ~a wykcmam•ia dużej illości wierceń. W skute!k dużego zapatrzebowan!ia na roboty 'Wiiertnicze 7lac:zA'lłY S:Zylbko 1powstawać pt'I7Jedsiębiors1Mra, które w pooząilirowym o'kires!ie były wyłącznie wier·tniczymi. Obecnie na terenie kraju działa 23 przedsiębiOirStWa, z któryCh .część jest pmedsięlbiorst:w.aJm:i w;ieloz.akłado­ wymi z iłoOŚcią !Zakładów dochodlz.ących do kilkunastu. Oorócz przedsiębiol'IStw ~PB.ństwowych istn•ieje · kilka-dziesiąt pmedSiię;bliorstw ł!ereniOWych li spół&i.elcz.ych ooaz kill:kJaset ipry'Wia:tmych. Wzrostowi ilości pl.1z.edsię­ biorstw ;bowall'!Zyszył i7JilaC!Zily W'2'lrOSt ogólmego ich

po-tencjału :przerobowego.

W talbeli I IPI'Zecłstaw~ony jest 'WZI'OSt potencjału przerobowego (w ostatnim pięc'ioleciu) obrotowego spr:zętu wier1miioego stanowi'ącego tr2xm parku wiert-niCzego. lliości te dotyczą przedsiębiorstw tylko pań­ stwowY'Cih. Za :podsta•wę 'do dl)l.icz,enia w.z:i~ są śred­ niie 'ilości nadaJących się do pracy wi"ertniic oraz śred­

llllie :w)'1dajniOŚCi.

Należy wyjaśnić, że w ciągu tego dkJresu IZJllllliejszy-ła się ilość wiertnic o z.aiSięgu do '500 'lll, Ilość wiertiliic o IZasiięgu

oo

1000 1m rue uległa więik:sz.ym ;zmianom, wzrosŁa naW!ntiast ilość cię7Jktiego sprzętu do 1500 m. TaJbela II polmzuje wzrost 1p:rzerobu w postaci ilości przewierconych metrów wilertnicalm.i abrorowymL Z przytoczonych w tabelacll danych wynika, że poten-cjał przerobowy WIZrastal znaC'7lilli.e lintensywllliej niż prz.er&b rzeczowy (metry wierceń), tj. ·intensywniej niż zapotrzebowanie na niego. Stopiełl nagromadzenia

130

się n'iewyJrorzy•stanego IPOte,ncjału można pr,zJedsta~·ić 'l"ÓWIIlież na przykładmie w'iertndc obrotowyCh. Dane te 'ZeSitaJWiiOne są w tabeli III. UzyskaliliO je

na

podstawie porównamta ilości wiertniic !będących w :ruchu zwięlk­ szoną o 2rfl/o rezerwą z ilością wiertnk n!ldających się do jpl'acy.

Głównym bodźcem do tak ·intensywnego rozwoju moiJliWIOŚCi .produkcyjnych było lll"iewątpliwie duże za-piatrzebowanie na :roboty wiertnicze. 'BOidiziec ten

z

kolei wpłynął na odpowdedlnie ukszta~towanie się s1lr'lJk1tury elronam:iicznej przedsiębiorstw. Foliegało .to

na tym, że produkcyjną •dlzirualruość 'J.)I'!Zedsiębiorstw (z ozym 7!Wiąza.ne są płace :praCQW!llikó.w) ZaJC!"l.ęto mie-rzyć Hośeią przerobu finansowego, czyli ilością

prze-wieroonego metrażu, niJezależn:ie od rzeczywistej

po-trzeby lroiZttllliaru :robót dla wykionan~a dan:ego zadania

Tabela I 1954 rok

l

1957 rok

l

(I 1960 rok p6łrocŻe) •:... _{,Q ,.l( b '>- b} •:...

_j

os '-' os '-'

11

os '-'

11

"dos _{os ...} • o .Q

_e

"dos Cli ... .Q o "dos Cli ...

~.!Ol

=

~

a ...

_15.!01

=

~

...

...

=~

...

it,... "'.!Ol _it,...

·a

.g

it'""' ... o

·a

_.g

.. o

·a

_.g

... o

---

~-!:!_ ..,-;;- ...

...

..,-;;-~-!:!_ 'f.> ..l

~---t:.,.

..",

...

";1

..

.,.

""'"'

_3.1

t;.!l'

""'"'

_3.1

o "' '"'·~ o "' o "' .,.~ .s:~

-~.:

.s:~ -~~

=

·~ -~~ _os

...

'-' '-' '-' ~p os ~p ·;o

5

~

..,..,

_{"d ....}

..,..,

_{"d ....}

..,..,

"d .... ,.,

>-t~ ~~

""~

t~ ~~

..",:...

t~ ~~

o '-'

~-~

o '-'

...

.,.

...

.,.

...

...

- -

- -- - -

- -

- -

- - -

- -

- - -

-520 867 450840 656 1083 710448 612 1420 869040 Wzrost 100% 158% _1193% w stosunku do 1954 roku

_{- - -}

-'---geologj,cmego. Stan taki niewątpliwie sprzyjał żywio­ łowettnu OOZJWOjoW1i potencjału iPTZedsiębi-orsbw między

i'Illl1ymi pr.zez sprowadzalilie rómorodnJego spr.zętu

wieTtn'Lozego. Tellnu żywiołowettnu rozwieljowi sprzyjał

dodatkowo fakt, że przedsięb'iorstwa ;te nal-eżały do

wielu resortów, co utrudniaro koordynację ich

drLia-ia!lności. Tabela II 1954 rok

l

1957 rok

l

1960 rok 343982 m.b. 372187 m.b. 458872 m.b. 100% 108,2% 133,4%

W rezuLtacie pracuje u nas obecnie dlroło 50 tYJPÓW

wiemnic w więiksZiOŚCi ·importowanych. Ta .różnorod­

ność SiPI'ZEltu UJtrud'Illi'ająoa specja,FiaJa.cję załóg,

powo-dująca !brak ozęśoi zamiennych stała się z klolei jedną

z ;przyczyn .ba[v]:zo niskiej wyldaijndŚCi nas:zego.

wiert-nictwa, a tytm. ;samytm. wys~iclh ikos:ztów

jednostko-wych.

Dopóki aJaJpOtrzebowmie ![)Ja wieroen'ia przekraczało

możlilwości produkcyjne przecłs:ięb'iiCXI'Stw, bodźce

wy-ndikające z ekonorniez:ne'j stroiktUTy pl'IZedsiębiormw speliil:iły w zasadzie rolę pozytywną. Od :mamentu

na-·tdmia:st, !kiedy moc p!l."Zerobowia pr:zewyższyła

za"PQ-tmebowanie, dzj.ałanie tyCh 'b-odŹICÓW stało się

nega-tywne.

Waroto

dOidać, że IPadobne ·bOdźce, tj. potr,z.elba

szyb-kiego poszu'kiwan!:a i il'I07Jpo2lilawania •SUl'OWCÓW

milne-rad.nych, wody d badanda waruników geolJOgi.czno-i!Ilży­

nieT'SkiCih dizi<ałalły równileŻ i na !k!iel'llllliki rozwoju

In-stytutu Geologiczn-ego. PotrtLeba S:ZY'b'kiego

zaopatrze-nia kraju we wszelkiego roclrLa.ju rudy, gaz, sole i inne

surowce wpłynęła na u'kształtowan,ie się branżowej

(np.: rudy ż,e.laza, 90le) specjaili,zacj:i zaikł:adów IG,

a nie terytari18:1nej {regiona•lnej). Takie ustawienie

o1.1ganizacyjne sprzyjało wyl]ronywaniu lliadlm'iernej

Tabela

m

1954 rok

l

1957 rok

l

1960 rok ' ' '

"'

_1~

i1

"'

1~

i-a

"'

,J:l,.ld

~·a

..

~()

_{... a}

..

~()

...

El

o

..

i1

~t ~

...

_~li

~ ... o

=

~ ...

~~

~~

,.!d ....

"'

~·~

'()";;-~·~

~t

~al

'()";i- _~~

'"'

_{o "}

..

_{~"'l o "}

.._

_"

_·~

_.., _{o "}

..

..

_

.s:~

·a

..c~ =·~ O CIS

·a

.c~ =·~ O CIS

·a

..ld·= ..ld·= ..ld·=

'()"5

CIS

~~

' ( ) ( )

·ar

~~

' ( ) ( )

·ar

~g

'"'

~

~ ?-CIS

...

""~

~

t~

...

.,

...

""~

~ ?-CIS

...

.,,s

.SoS

.... o

_.s

.... o

~:l

.... o

...

...

~=

z ...

...

...

z ...

~=

z ...

- - - -

-43 867 37281 211 1083 228513 225 1420 319500 %od całoś-8,3% 32,2% 36,7% ci potencja-łu wdanym roku

ilości IWiierceń ;przez drublowmile prac W1iertniczyc!h

wyl]ronywany.oh pr.zez różne .zakłady na tym samym

terenie.

DlllŻe zapotr.z:ebowa:nie na lba:dania geologiczne

pobu-dzilo również do !iin.tensyJWIIlego .rozwidju ksz.tałeenia

kadr, niestety, w sposólb niedostałoomie przeanyślany.

Zagadnienie to !Ze względu na dużą .zło7Jolli0Ść

powin-no lbyć IP11Zeanalizowa\Ile oddl'zli'elnie.

Narastające pdtrze·by na badania geologiczne z

jed-nej strony, żywiołOWIOŚć i ·Il'ieskoortdyno.wanie

wyk-o-nawSitwa z ch'u~ej stały się pTIZyc.zyną powoŁalilia

przez władize państwowe w ,1952 r. Centrallnego Urzęldu

Geo1ogiii. U.r:ząd ten pomyślany był prtLede wszys.tktim

j.aJko ośrodek koordynujący d.ziałallność całej sluilby

geoliagi1(3lej Oll"az jako ośrodek prowadzenia poprzez

podległy Instytut Geologiczny ;pods·ta'W'OWego

roz-poznania lbu/dlowy geologiiCIZnej kraju WTiaz z

poszuki-waniem 7Jłóż.

Doceniając :zmaozenie kioor"Clynac'j:i d kancentracji środków Radia Mi'IrllstrÓIW w łaltach 1958-1959

ZiObo-wiązała niektóre resorty do pi'7JeklarLa!Ilia pod nadzór

Centralnego Urzędu · Geologii więikS7JOŚC'i

przedsię-biorsotw geologicznych. ·

Wskutek teg~o CUG 'Z jednostki ~iającej rolę·

kloordy.nart;ora i centralnego Ol'lganu adminiisbrlacji

geo-logicznej stał się jednooześnie resór:telm wykona·

w-ozvtm..

Ta poidwÓ'jn'S rol,a z jednej strony w~

czouwa-nia nad OIS:Zczędnym i TaC'jonallnym ~niem

ś'l'Odlk:alm!i, a z drugiej C'Z'UWan,ia 'Iliad' wy!konywa.nlem

planów ;prod!Ukcyjnyclh przedisiębiarstw, lktóre jak

wia-domo dkoośl:ane są prtzerobettn. filnansowym w

znacz-nE>i mierze dostosowanym do możliwości «odukcyinvrh.

Powstała :w trakcie ll"())ZWOju państwowej służby

geolJogicilnej sprzecmość między potencjałettn

przero-bowym a zaJpOtrzebowan'iean na niego nie z:ostała

usu-nieta dotychczas p~ CUG, ponieważ nlf'l zn~tałv

nsuniet"! bodźce. które tP sprzeczność 'Zrodziłv.

KN':r-dvnacyjlna dzi1ałał1Tl10Ść CUG

w

amiatCI7JilY'IIl stopniu ogra-n'iczyła żywioliowy charakter rozw10ju. lec:z w

pozosta-łej bez zmian strukturzoe e:konam:icznej prnedsięobiorstw

tkwią nadal ikor.zenie pogłęlbiania się tych s;przecz-.

ności. Jalk wylk;aooja li.czJby w prtz;y.toczonyoh tabeLach, sprz~ć ,ta pogłębia się oorarz: ba:rdfLiej. Skutki b-eh sprzOOZJnośoi :ww-aźnie można l()bset'WI()wać rw

codzioen-ne'j ~yce. WldOCZI!'l'E! one są, na przyikład, gdy się

ootrzv,

jalk kierownictwa !pO'Sizczegffl.nych p.l"Zedsię­

bioJ.'IStw w trosce o wylkon;anie planu koncentrują swą

uwagę ipl'aw:ie wyłąCZIIl'ie na w)"SIL'Ilklwaniru zamówień, "wvrywając" je sobie nawzajem.

NaJ pogłębi·en•ie się d!llla.wi:anyoh sp:r.zeczniOścl wpły­ wają równlleż 'l inne CZ.}'Illllli!ki. Z biJdym dniem wzra-sta stopień l'OO'JpOZnan~a !kraju,

a

w arohiwach

geolo-giiCznych romyteh ilnsty;tueH nagrdmaiCtzJiła się bard1:o

duża i!Lość lmla·terJ!ału m!k,ty.c:zmego. Coraz bardzlej wdratżane są !metody geofizyOZJile, zastępujące częścio­

wo wieroenda rO'l.op(tZJiliaiWICZe. Pozi<ml 'i d.oświadc.z.enoie

naszyci} geologów stale w2lrals:ta•. Fakty te 10owodują, że dla rpzwdąmn:ia tego samego zadania· geologicznego

potrzebna jest coraoz mnie}stLa iłość wierceń.

Jedno-cześni~ w miaa'ę wzrostu poznalllda budowy

geologi..cz.-nej naszego ik'ra}u stqprlilowlo ,ogranicza się il'OŚć

pro-blemów będących do ·rozwiązania. Dotyczy

to

oczy-wiście lmałydh i ~~h głę!bdkości, ·tj. s·trefy do-t .. chctzJasowych badań .

. Dysproporejla !między pabencjalłettn li ~potrzebowa­

nielm. na liliiego 7lrodZiła z ilrolei Wewlll.ętrmą

sprzecz-ność w łonie nliie tylko samych przedsiębiocstw, lecz

i w Centramytm. Ull'I7JędlzJie Geol.IOgii.

Zaltrudniend w pmedsięlbiorstwach ge.olJOidzy, któmy

wy9ronując projelkt ll'dbót geologicmych, tj. ustalając

potrzebny zakres :rtdbót geologi;cz,nych, .jeźeli robią tbo

w spos6b mcjana'lny z punktu wimenla wiedzy

geolO-~ej, d~Z.:iałlają ponieikąd lWibrew ilnterescJ.m. pr.zed:się­ łltorstwla, pandeważ 'Ogl'an'iczają p.nLerób filn:ansowy,

a tym samytm. utrudndla·ją wykonani-e planu. W

prak-tyce d-oprowadza

to

niiE!!MZ ® llronlfl:Ud6w lm!iędzy

pi.O-<n'!In gool~ym a powstałą częścią pru.ed:siębior­ stwa.

Podobna sytuacja jest li w CUG. Merytorycznie

ct,,,_.

partamanty 'i komisje dątżąc do obniżenia zaik.resu

ro-bót wiertn'iczych, dZiałają pon;ieikąd w pll"ZeCiwnym

Iderunku niż Departament Pll"odukcji i TeCihn:illci,

kt6-ry z tytułu swyoh Obowiązków czuwa ,nad tym, aby pro:edsięlbior.stwa wy~y pllan prz,erobawy.

Tl'IZeba jedn·ak stwierdzi'Ć, że pow.stałe w państwo­

wej słtl7!bie goologicmej sprzemmości są zjawiskiem natUII'ałnym wynikającym IZ jej rozwoju. Zagadnienie

polega ,tyllko na tym, aJby w parę 12la5tosować środki,

które usuwając osprzec21Il10Ści podniosą naszą służbę

geolog·icz.ną na wyższy stopień jej l'IOZ'WOiju. Można

i należy 17lnaleźć takie środllcl, by iiSitniejąoa sprzecz.-ność ze źr()lcjg:a zalbull'Zeń IJ.)l'IZerodlilła s:ię w źródro

no-wych odlklryć, dewi:z i 'innyclh korzyści.

Z ilaktu, że dysponujemy wi~ym potencjałem, ktoś może wyciągnąć W\lliosek, że należy tylko zwięk- .

srzyć intensywność r®ó.t baidla'WICZych a tyttn samym

uzySkać dwa efekty: 12iWięk~Illie stopn:i'!i rozpoznania

klra.ju i usunięcie ws;pomnialnej sprzeczności. Byłoby

to zby.tnilm uprosrrezeniem tzagadn1enia. Jak wiadomo,

-maści'WIOścią socjalistyCi7Jilego sposobu produkc;i jest

to, ?.e wszy!stkie plany nd'ilszych s:ziCZebli są podporząd­ lrowaJDe ogóllnemu fP]!anowi .gospoda!l'stwa społecznego.

Wiłaśnie ten ogólny plan okireśla ll"'ZZmmiaa:-y

zapotrze-. bowania na "produkcję geologiczną" oraz możliwe do

przydzielenia środk!i. Z drugiej strony na rac}<malny zakres IClziałatlnlośoi geologicznej ma wply1w budowa geologiC'ZIIl.a I!UISzego kTaju i sbQpień jej dotychczaso-wego zł)adJan:i;a. Wi€1111:y przyttl:ajmniej w zarysie, gdzie

l l1lia )aikticlh głębolloościach arego możemy się

spo-dziewać. Thlk rnp. nie ,SiZII.IkiaJmy ma niti;u ł"'py naftowej

na !małycll i średnieh głębdkościaoh. Wiemy, że z

po-SZlllk!iwaJDilaJm'i tymi ooleży iść n1a ~ębdlrości ikliJku

ty-sięcy metrów. Dla okireślaniia warunków

hy-drogeolo-glCI7Jilycil 'i ustalenia I7JaSdbów wóld podrzdemnych jakie-goś obszaru, na lld:óryttn wykonaJno dotychcms dużą

ilość 'Wii~ń oodawczyoh,

a

pozi®t jest ekspl'Oaltowa-ny Zlllamną iłością studZien, nie !Zlachodali. częs·to po-'

trzeba wykonywania nowych wierceń w ogóle.

Tak więc IZ jedrnej strony ipl"Zesltalnlroi

gospodarom-edronlamic:llile wyn'i'kające z ogólmego planu narodowe·

go,

a

budowa geologicz,na i stQPień jej poznania

z drug1iej określają; rozmiar zaJDOtr~ebowania na

'Oil"odillllreję geologiczną (w tym i wiertniczą). Obyd'Wiie

te pmesłarniki nakładając się wtz;aijemnie wyoznaczają

pew;ne optilrnum, któregu przekroczende mogłOby

pro-~dzić do !marnotmwstwa.

Srodki

zooad~ dla usun'ięcia omawianeJ SJP~­ ności, tmiOiilrn 2Jdaniem, można znaleźć ipl"Zez posunięcia

<mga111:iozacyjlne i zmianę bodź.<:ów e'kondmliiC!:zJ!lych. POSUNIĘCIA ORGANIZACYJNE

Pozoralie lnO.gldby się 2idawać, że najlaitw•iejszy:m sposobem

JPOWI"'tu

do rÓW!IliOW'algi m!ięd!Zy

zapotrzebo-waniem a potencja1e!rn przerobowyttn byłdby

mecha-niczne 17Jm.niejszen·ie JI)otenlcjału przerobowego przez

lik:wli.ldację ~eregu rprzeodiSiiębi•orstw lub ;propor-cjonalne zttnn'iejszenie <ich potencjału po zwolnieniu określonej

i.ł<OŚCi lUidzi i od-stawieniu do ~aiZynów Lub na złom

:zJb:vwające] części ,sprzętu. Byłoby to

ndedtOipuszc:zal-nym UpJ."'S'LLIZ61lliem ·zagadniJenila. Bamijając ujemne spolec7mde ·Skutki takiego posunl'ięcia polegające na pozJba:wieniu wyspecjaliz.ow.anvch f.achowców wa.rs.

z.ta-tów :pracy, spowodowałtdby to :zamrożenle lub wręcz

zm.al"'llowan~ie nakbaldów firnansowych, które wstały

poniesione na wytworzenile tego potencjału w pos'taci IJnlaszvn, budynków. 7.:aJPleoza Wa!I'IS:zJta.toweg>o i

wy-kształeen:ia lud:zi. Dlatego też rozwiązanie takie jest

nie do przyjęcia.

Wyżej by<ło WSJPOOlllnlane, że nagl"oonadzionv

poten-C'jał dotyczy małych i śretd.Illiclh głębokości. Tych

sa-lmycih głębokości dotyczy nagromad•rony malte!l'iał

i wie'dm

o

budo~-ie geo-logicznej nasz~o kr:aju.

Jed-Tl.OIC!'zJeŚnie wiedza oasza o głębolkim pOid·łożu geologicz-nytm jest zn'ilkoma

w

porównaJD'łu do pall"titi wy~ej

leżących. W środowisku geologicmytm tl'ows.zeclmie znana jest perspe!ktywiczność nasze~ głę'bszeg·o

po-diłoza. Istrnieją tu Tealne mmliw6ści IZII\alezienia cen-nych S'l.lll"owców, .takich jtalk ropa naftowa i ga:z Zli-emny. BT'a!k jedna!k urządzeń mogący-ch wiercić powyż,ej 3000 m ogr-animla rnasięg tych prac. Obok 7Jlllniejszan:ita się lub stalb:iłizacji tZaiPótr.z~·bowania na wiercenia małej i średln'iej głęlbowośoi zac.zyn.a coraiZ

ba.l"dbbie} "''71z'I'aiS'tlać ~bowallllile na . w.ieroc-n.ia głęboikie.

Dla spros;talll:ia nowym ~Z~adaill:idm rz.amawiamy już

za .granicą. wiertllJic.e o głę;bdk'i'm IZaS'ięgu. Samo

jed-!llak zamówienie i sprawadzenie now~ sprzetu nie

wyraŻia •c.:łoStosawa['.lia się do nowych potrtzeb. Ale do sprawnego i wydajnego funkcjoillOwan;;a n'OWych bardlziej . sllrom.plikOW'anych urządzeń potrzebn'i są

odipowdednio przeszkoleni lU:~i·e, ~plec;ze remontowe, odlpowiedni •transport i.tp. Elementy te dostosowane

132

oboonie do urządzeń lżejszych nie będą mogły w pelDd

sprostać liliOwym wymog01m lbez odpowiedniego

pr:zy-gobow1aln:ia. Trz.elba więc stopniowo zacząć

pmystoso-wywani.e wytbrarnych pra:edsię'biorstw do tych nowych

2Jadań, !kttórych reaJdrLa.cja podbłonie niewątpliw1e

:zmaCZI!lą część potencjału w :piOStaci 'kadr, tiransportu

i za!Pl'007Ja watrsztatoWIO-remontowego.

Dalszym źródłem możH:wOIŚd wykomystania

po-tenc}ału przedS'ię'b'iorstw w tym wypadku wyłącmie

!kiaJdlrowego jest Instytut GeoliQigiezny, gdzie oook

2laldań o charakterZJe typowo naukawym wykonuje sdę

dużą ilość prac tak Z'Wia!Ily.ch secyjnych.

Dla l)!r!zylk:ładu 'lllOOna wymienić ,zdjęcia· geologiczne,

hydrogeolog·iczne i geologitczno-inżynierskie w skalach l : 500 000 i l : 25 000, które wykonywane są ściśle wg opracowanych itn&trl\l'kcji 'i nie wymagają ball"dzo wyOOkdoh lkwa<lifiktacj'i geologów. Te pMCe powmno się siqm:iowo lpil'Zes'llwać do lp'l7Jedsiębil<>rstw, co z ire'SZtą

jest ]uż przeidmiotem uchwały kolegium OUG ~ dnia

13-ol4.IX.l960

r.

Kooejnyttn ~OSdbem wykorzystaaria z•naeZII\ej części

naszego pdtencjalu nie tylnro kadrowEgO, lecz części'()­

wo i techn'toznego jest ~ usług geologiCIZilyoh.

Kraje AfrY'ki, Az}i i Amerylki IPołuldin:iowej wstępując

na drogę samodzielrnOOci. .eklondlnicznej, pr.rejawita;ją

zwł.a!sZICIZa w ostatrnich laJtadh usilrne dążenie do

roz-po'ZJ!lania własnej ibl!lZy surowcowej. Przejawem tych

dążeń jest baJrdzo częste IZWIJ.'Ia~anle się tych państw

do Polslki. o wykonyrw'anlite !J."ÓÓ'iJJlyoh prac i badań geologicznych. Niestety, pmewaiJnde do transaikcji me docbOidzi. Nie doohod:żli d:batego, że nie jesteśmY

organllzacyjnfe p:r.zygotowooi dlo tego rodzaju zadań.

Może się wydać, że .zar'1mt

ten

jest n:ieuza.sadn:iony

IW'dbec 'istln·ieillia odpowliedn.<ich !irnstytuoji

w

MHZ,

lro-lrn.Órlld .,eik'sportowej" w CUG, !k.tóre mjmują się tymli

spraJWami. Te }ednost'ki meczy'Wiiście istnieją 'i

ipra-cują, 1ecz trytb załatwtiania przez nlie spraw jest tak

powolny i n·ieoperatYW\IlY w porównan'iiu do bardzo

silnej i sprężyście d2Jiała:jącej ikonlrur~ji ~anim­

nej, że sp~raw.v przeważnie się dezaktuali:?Jują w trak-cie ich ~twd'!iiil'ia.

Obolk powolillOIŚC'i i nieoperatywności I!Walalność tę

cechuje biemość; ni~ wychodzi się 111:aprzeciw

zamó-wieniom, nie szuka się :rynku dla nas.zyc:h usług, lecz

załattwtia się tyl!k:o

to,

z czym się jakiś !kiraj do

nas

:nwród.

Pytan'i•a i of~ty kierowaJDe odo naszych pr:zedsię­

bi'Orstw handlowych nie 11n101gą :być zlclatwiooe szybko,

p0111iewaiŻ pracownicy tych placówelit !Il'ie są .roriento-Wiani w całej !Złożoności prołJlematykli geologiCZillej. BawlOduje to przewlekłą ik'orensponidencję między

pla-cócwką. oentralą halllldlową

a

Centralnym Urzędem

Geologii. W rerultacie, .z wyjątkiem wysłania kilku geologów jako doradców dos'ZJI:o jedynie do dwóch transailreH ma w~onan'ie komlkretnej pracy ge'Olo-giczm.ej.

P:rlzymyrna biernoś'Cii. tlkwi rówtnież w niemajomości

pro'l>lematyki geologiCZIJ'lej WIŚród po-.rsonelu .pla-cówek ha'IlldliQIWych. Nie n:ależą 1do orzad!kOOci wypadki, kiedy w jakimś państwie w1ad~ w ogóle nie

orien-·tują 'Się w możliwościach 'i perspektywn.ośoi SW'Ojego

kraju. Facbow:cy biorąc udtia:ł w systematycznie

prow.adzonej aikcji akwi:zycyj;nej nie tyLko uła.twlałilby

'i przyspie517lali załaltwieruie zwią,zanych

z

tym spraw,

lecz mogli'by WSikazywać kompetentnym taJm władw.m

na problemy geologiczne Telkujące Jrorzyści gos podar-cze dla danego kraju. W tej sytuacji z.aobod.z.i pilna potr:zelba •zreor.gani2JOW!a .. n•ia działalnOści eksportowej ta'k, a:by •zatraciŁa ooo cechy przypadlrowa.ści i

na-brał.a maiksilmUlin operatywnośc'i. Zasaidrrri<cze kie.rtllllki

tych .2lrilliall1 powi.nny zdaniem moim !być następujące: l. Plr:zejście do czytn.Ilej a!kcj·i .alkwiiZycy.jnej przed•e

wszystkim z udziiałem fachowców geologów. Wobec

tego wydaje się ·być celowe przycl.zielen'i-e do nie-których prtzed.&taw'iteielstw handlowych Folski !PO

j-ednym geo1ogu rz.e IZlnajarnością ~Zagadnień ekono-micZII\yoh t handlowych. PrzecStawiciel talk!i

prowa-dziłby td:ciataoln.ość alkwizycyjrną w całej grupie państw

np. Azjd ·Zachodniej, Ameryki 'Łacińskiej it;p. Prócz tej OOia:łahlości I(Jil'"Ledstarwticiel takd IZal()patrywałby

~eologów w kraju w niezJbędne materiały geologiczne

dotyczące tych państw -oraz w dane ni>ez~będne do

poonyślnego· .prowadzenia prac w tamtejszych

wa-runlklaoh, jak: klimat, zwyczaje itp.

2. Dla Skrócenia ozasu młatwdenda spraw i tym

sa-mym dla uzyskania większej operatywnOŚCli celowe

jest, aby wszelkie spT>awy \klontaktów hallldl'Owych

z zae·ranicą do

mamentu

p:odpisalll.ila umowy

prowa-dził Centralny U~d Geologii. Polegałoby to na

bezpośrednliej współpracy ze znajd'll-jącymi sdę na

pla-cówkach handlowych specjailJi-stalmi, w:y-syłce ekii!p

rekonesansowych, wykonywaniu i przedkładaniu

za-~nteresowanej stronie k:OSIZJtorysów i'tp. Podpisanie

umowy i wszelikd-e rozliczenia halllldlowe !Prowadzone

byłyby już przez odpowiednie centrale MHZ. Dla

tego celu musiałaby w mimach CUG powstać

oso-bna

jednostka OOJ:'Igalnizacyjna kaard.Y!llująca całą tę

dzia-łalność i dyspo . .rmjąca kiredytem dewizowym. Warto

zauważyć, że tego rodza.ju ustawien'ie Istnileje w ZSRR.

3. Wcześnilejsze i systematyczne przygotowanie ekip

do przys.złej pracy za granicą. P.rzylldade~m mogą słu­

żyć !zaSady, które w tym rzakres!ie stosowane są. w

Cze-ohosrowacj>i. Wokół wyłbitnych fachOWICów skupi:a"ją

s'lę grupy ttnładych specjalistów. Każdy zespół a:a·

j-muje się (ipOIZa norttnalnymi zajęciallni) studiowaniem

geol~ili. .geografhl, \&W:VCZiajów, ję2vlk;a itp. pewnej

określonej gi'UIOY państw. W rezrultacie twOl'Za się

WY!IDec'j.allDZiOwan e ozespdi!Y'. isltaln,owfi.ące 'IJ'Otenc ja In e

źródło pmySZiłyiCh eloip. Takie ustaw:ien'ie u nas jest

możlilwe i .celowe.

ZMIANA BODZCóW EKONOMICZNYCH

Omówione ·posu."l.dęcia orgamdizacy'jne 'll'llliCKŻliwią

joe-dynie m'llkwidację skutków pows·taJłyiCh sprzeczności, tj.

powstałą dysPII'Ooorcje między potencjałPm

Drzerobo-wym ·a zalpotrzebawanielln

na

ndego. Posunięcia te

maja j-ednak charakter powiel'TlJChowny, ponieważ

liikW!idując skutki nie usuwają pl'lzy,czvn. Prlzyczyny te

tlkwlą w strukturze bodźców ekonomic:mych.

W caiłej strukturze rbodźców wpływających na

roz-wój geol'Og'ii na}wiełks.zy wpływ na tworzenie się

dy-sproporcjli ma stTuktura ekondmlczna 'Pl"zedsiębiOl'Stw,'

oolegająca na ustaleniu zadań planowych w postaci

pr'Zerdbu ~Inan~o 'dostOS'OW2Jilego do możliwości

•proldulk:cyjlllych. Boóziec ten kieruje nadal lud•zi do

stałego powiększania potencjału, WY'konywan'ia moż1i­

W1ie jak największej Uości wierceń {niezale!nle od

rzeczywl.stej potrzeby) po miOŻliwl'e na:jwyż.szych

ce-m.ch. Zachodzi pytaJnie. jak 'OOW'inny być ustawione

bodźce elk:onomicZill.e, · aby nakQlanialły 1udlzi do

raz-wiązywa·nia oza.dań geol~OZiOych mażliwtle jak

naj-tnni:e'jszym naikładmn śt'IClldków?

Odpowiedź wydaje slię być jedllloznacma: końco­

wym produiktelln przeds:ięb'Lorstwa, z !którego będzde

•ię rozliczało, powinru.> być wy'k>onanie określonego

zadallllia geologiCIZi!lego w railnach :prz.yrzJla!Ilych mu

na ten c€!1 śT'Odków. N!P. udoilrumentowa-nie l 000 000

tan

węglą brUilialtneg•o w lk:ateg·orii Ct. udok-

umento-wanile 1000 ma/dOibę wody IPOd!zliemnej w ka.tegoriJ. B

itp. Prz.y talkim ustawleniu struktury e'kondmicznej

pr.zeds·iębiorstw bodźce będą d:zliałały w ikiierunku

roz-wiązywania zadań geol'Ogiemvch minlimalną ilością

wierceń poprzez ba'I'dzo wnilkliwą aiillallizę warunków

geologdanych d wykorzystalilie już i'Stlnlejących

ma-teri•ałów analJitycznych. Działać będą. one również

w

!kierunku 'Qibniten'ia kosztów j.ed!Ilostkowyeih

same-20 wiereenia. Jednak Wlpl'OWaidrz:e.nie takiej s-truk.tury

ekoni()Ill'iom.ej dio pr.zedsię}jfl()(rstw wdąże się z

po-ważnymi truidnośoiattni. NajW'.ięlksza trudność polega

na ustaleniu niezbędnym środlków finans-owyc:h do

wylkommia oikireślone§O zadlaln:ia. Wyill'ilk:a

ona

z tego,

że ipi<>S7lU~iwane i dokUIIDentowan-e 'Złoża surowców

mineralnydl,

w

tym i wody, występują w ·

najraz-maitstzych warunkach geologicznydh (róilne głębokości,

wa·runkri telktanicme, iitologiCiZIIle i;jp.). Podobllla

sy-tuacjoa 1jes.t i przy ustalaniu wanmków

geologiczno-i·nży.ndersklJCh !dla inwestycji budowLanych.

Pl'IZy •dallazym omawlalll'I.U tego ~Zagadni-enia pragnę

Sią IZUtr.zec, że mam na myśli

aJa&mi:a

seryjne, tj.

dość częsbo powta-nające się. Nie może takie

usta-wienie, oczywiście, dotycz.yć prac o chllQ'alkterze

ty-powo nauk'owym d pion~e:rsk:ilm.

Rozwiiąza'Illie ·tegQ trudnego !Problemu, tj. ustalenie

nieZ!będnyoh śr·odków dla wykonalll.ia. ;zadania geoloo

giczmego·, mOŻina u<zysk;ać k:iJkoma sp()SI{)bami. .

Naj-poośdiej, le~z fi'l..ajmniej dokładnie, cel ten można

uz.yslkać metodą statystyJOzną, tj. pmez, porównanie

. poniesi.Oillyc:h nakładów w ubi·eglych latach dla jut

rcxz\VIią:z.lalllyeih za.gadn'Leń.

Do. bairdzi~j dokładnych wyników można dojść dlrogą

wnikliwej anaHzy materiałów geologiCIZillyCih. Więk­

swść surowców o •ZJnaczenJiu p:rze~my~owym występuje

u

nas

w ·dkreślon,Y'C'h waru!Ilkaclh geol•ogicz.nych tak co

do wieilru, jiak i litolog'~i. Węgiel hrllnlatny wys.tępuje

w miocenile :zkxi:onym z utW!O:l'ów piasZiCZysło-glinla­

stych, węgiel kamienny w piask•ow·cOWo-łupk;owych

liitworach lkaJ.ibonu, złoża fasilorytó"W w pia5.7JC.ZySitych

osadach albu. Mamy jednak do CZY'rti..enlia z szeregiem

taikich oróŻ'Illi.c w z~leganiu, jak np. głębdkość, miąz­

szość, formy złloża itp.. Nie są one jednak tak liczllle,

a•by nie można bylo uwzgilędndć ich Wtpływu na ogólne

W!arunki ·rOZ!pOznania 'Złóż danego .rodzaju surowca.

UWZJględn'ia•jąc waimliej~e specyficzne ceclhy

zalega-oda, można byłdby wydlzie1ić szereg grup cechujących

się 'ZibłiliJonym'i warunikami zalegania

a

tym samym

i :zbliżonymi na!ldiadami !Il:a uddlrumentowanie w

okre-ślmej kategor:Ii rozpoznaniia, np. l 000 000 t węgla

k!amiennego, 1000 m3/dobę wody. Należy wziąć pod

UJWagę, ~ il'.azpoznani~ złóż surowców mineralnych

OQ'llłZ wody 100 kat. C do A pochłanialjące poważniej­

szą dlość wierceń i śx01dk6w odbywa się w wa·runkach

już częściowo rozploznanyclh. Faik.t ten umożLiWi przy

zlecan'iu 'Pl"zedsię'bior!stwu .zoaldania

z

gfuy ustalić,

do jalk:iej grupy ddkulfllentowane ~oże -należy, ustalić

wielikość ni'e'zJbędnyiCh >nakładów. Podobną analizę

moona wylk:oonać i dla problematyki

geologdczno-dn-żyrr.ierskiei.

Trreci sposób może być mieslzanv. Znaczy

to,

że

dla·. cześCli Ziadań geolog'icznych wielkość niezbędnvch

nallclad6w 'bymbv ustalona staty.st:vc:mie, a dJa

poozo-shtłej dTogą an.aiJ:ioz.y ,geoll()g'iCfl!Ilej. Wydaje Się

z

praik:-t~ego

!P'IJIIliktu

Wiidzenia, że ten sposób jest

naj-barozlej głodny polecenia.

Należy pr!Zypu>SOZCzać; że W!prowadz.en:ile taiklej

po-!pJ'Ia'W1k:i do całej struktury badźców ekonOIInicz.nych

spiOwochvje, że bodźce te bęidą iillaldal dlzi:ałały na

l'llleCZ .rozwoju baiCllań geologicznych, cal!lrowiiJtzgo

i szybkilego zaspdkoj/enia potrzleib gos;podaTki

IJlal'odo-wej, lecz moiii'W!ie mniejszY'ffi'i nallcladallnl: ~manso­

wy.mi. Zmieni! się np. tendencja w wyJronawstw'ie

hyd:rogeologicznym do ,pomijanJi;a !Płytszych p'OZ:iomów

WlodOillośnyeih. Tendenc-ję do ujmowan:ia głębsz}"cil

po~iornów tłuimaczą 'P1100Clsiębi101l1stwa nrewystaJ.'Cza.ją­

cą ilością lub niezadowalajaca jakościa wodv

oooio-mów górnych. iPraktyk!a Komisji Ddkulmentacjd

HydTo-ge'OliogiCiZIIlyoh CUG wy'lmzała, że te tendencje

po-dyktowane plOgonią

za

większą J[OiŚCią metrów bał"ddw

ozęsto .n;Ie mają uzasadnienia w rzec.zywiiStyiCh

warun-~aoh hyd'rogeolDgJioz;nych. P.oddb.nyoh przykładów moż­

na •by IPl'IZYtoczyć wiele.

Pragnę podklreślić, że reaJJi,zacja omówionych wyż.ej

pOSU!Ilięć (JII'ganizacyjnych 'QrJaiz rzJmiian bodźców

eko-IlJOlllliczlnych prakty.czm:ie moż<li'Wa jest w warunkach

skupienia całego WYkonawstwa geologicznego w

jed-nym resorcie. Pow2liE}ta iplr'wz Raldę Ministrów uchwała

nr 505 stW!a!l'IZa już w zasad'Zlie obiektyW!lle możliwości.

do ra~ią1zywania omówionyc:h w arlY'kule problemów.

W artylkule ndnriejszym usiłowałelln ipl"Zedstawlć

w ogólnych zarysac:h d:z.i>ałaln'ie bodźców

ekonomicz-nych · na ;rozwój państwowej słuri!by geol<Jglcmej.

Część porUSZiOillYJCh tu pro'bllemów jest ogó:linie znana,

c.zęść jest już il'ealiiZawana, niektfue na•tamliast są

nowe i prawdopod'Obnie WizJbudzą dyskusję. Jakikolwiek

metody rorz;wią'Lania !POWStałej sy;tuacjd mogą ulegać

dystlrusjd, o tY'le samo istn'ienie i narastanie

spr.?.ecz-niOŚOi nie pocilega dys!lrusji, piOnieważ obiektywnie

i'Słlnieje 1 cze!ka II1J3. szybkie świadoone rozwiązanie,

by ·nde być przyczyną lkonfldik.tów :i aaburzeń w geologii

stanowiącej jedną z wa~nych gałęzi gospodarki.