Stefan Moysa
"Studia sandomierskie. Filozofia
-Teologia - Historia", T. II, Sandomierz
1981 : [recenzja]
Collectanea Theologica 53/4, 173-174
Collectanea Theologica 53(1983) fase. IV
R E C E N Z J E
S tu d ia san d o m ierskie. Filozofia — Teologia — H istoria, tom II, Sandomierz
1981, W ydawnictwo Diecezjalne, s. 532
Drugi tom S tu d ió w sa n d o m ie rskich zawiera nie mniej bogaty m ateriał niż pierwszy. Dw ie grupy tem atyczne w ybijają się na czoło: życie i spuścizna zm arłego księdza W incentego G r a n a t a oraz tysiącletnia historia Sando mierza. Trzeci dział zaw iera różne prace objęte w spólnym tytułem Varia. Całość w reszcie uzupełniają recenzje książkowe i sprawozdania ze zjazdów. Wobec tak różnorodnej tem atyki recenzent m usi się ograniczyć do drobnych w zm ianek dotyczących niektórych tylko artykułów wybranych mniej lub w ię
cej subiektyw nie.
W opracowaniach noszących charakter źródłowy nieocenioną wartość m a ją dokładne dane historyczne, bibliograficzne i inne. Dlatego z wdzięcznością należy powitać na w stępie dokładny biogram pióra ks. biskupa S y g n e t a obrazujący etapy stud iów i działalności ks. Granata jako prefekta szkół śred nich, profesora Sem inarium Duchownego w Sandomierzu, profesora i rektora K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. Zasadnicze daty jego życia przedsta w ia kalendarium ułożone przez p. Szumił. Tej samej autorce zawdzięczamy dokładne opracowanie działalności dydaktycznej zm arłego profesora; na szcze gólną uw agę zasługuje spis prac m agisterskich, licencjackich i doktorskich wykonanych pod jego kierunkiem. A naliza spuścizny rękopiśm iennej oraz uzupełnienie bibliografii są też cennym i przyczynkam i do znajomości życia i twórczości ks. Granata, z których na pew no będzie korzystał nie jeden badacz dziejów teologii w Polsce.
Kilka artykułów przedstaw ia syntetyczny rzut oka na twórczość teolo giczną. N ależą do niej artykuły ks. K r a s i ń s k i e g o i ks. biskupa N o s s o - 1 a. Obydwaj autorzy podkreślają zakorzenienie twórczości teologicznej ks. Granata w m isterium Chrystusa, jej egzystencjalny i życiow y charakter, jej kontekst eklezjalny. Zwracają też uwagę na ścisły zw iązek nauczania zm ar łego profesora z jego osobowością. Ten ostatni aspekt dochodzi szczególnie
do głosu w artykule ks. H r y n i e w i c z a , D oktor H um anus. Mówi on m ię dzy innym i o ludzkiej, niew ym uszonej, naturalnej, szczerej dobroci zmarłego profesora. Ta postawa szła u niego w parze z rozległością horyzontów teolo gicznych.
Następne opracowania przedstaw iają szczegółowe aspekty twórczości zmarłego teologa. K ilka artykułów dotyczy stosowanej przez niego metody, a m ianow icie m etody dogmatycznej, sposobu używania Pism a Św iętego oraz roli, jaką nasz autor przypisyw ał intuicji. Ks. K o w a l c z y k m ów i o teody- cei w ujęciu ks. Granata, ks. B a l t e r o jego pracach nad teologią m iłosier dzia Bożego, a ks. Ł y d k a o eklezjologii. Józefologia naszego autora znaj duje sw oje m iejsce w opracowaniu ks. R u m i ń s k i e g o , ks. K r a s i ń s k i zajm uje się także teologią osoby ludzkiej, która była jednym z głów nych punktów zainteresow ania zmarłego. W personalizm ie chrześcijańskim w idział on ratunek na niedom agania epoki w spółczesnej, które tak ostro zaznaczyły się przez sponiew ieranie godności ludzkiej w czasie drugiej w ojny św iatow ej.
M illenium Sandom ierza i dziejów Kościoła na tym terenie to osobny dział. Szczególną ciekawość niefachow ego czytelnika w zbudza artykuł ks. K o c e- n i а к a o życiu religijnym miasta. Nie w szystkim wiadomo ile w ybitnych jednostek pochodziło z Sandomierza lub było z nim związanych. Należą do
174 R E C E N Z JE
nich bł. W incenty Kadłubek, bł. Czesław, św. Jacek Odrowąż, św. Andrzej Bobola, Mikołaj Trąba, Zbigniew Oleśnicki, kardynał M ieczysław Ledóchow- ski, kompozytor Mikołaj Gomółka. Inne historyczne opracowania dotyczą kultury muzycznej m iasta, jego artystów i rzem ieślników , niektórych kościo łów i parafii.
W trzecim dziale zwraca uwagę artykuł o ks. Adamie S z y m a ń s k i m , rektorze Sem inarium D uchownego w Sandom ierzu pióra ks. biskupa W ó j c i k a . Znajdziemy tam też w ysoko specjalistyczne artykuły o bioelektronice w rytm ach biologicznych, o stosunku m etafizyki do rzeczywistości, a w hi storii — artykuł o m ało znanej w Polsce postaci Jana M a n d a k u n i , or m iańskiego Ojca Kościoła.
W sumie otrzym aliśm y w artościow y tom różnych przyczynków, w którym specjaliści nauk kościelnych, a także niespecjaliści znajdą dla siebie in tere sujące m ateriały. N ajchętniej jednak będą zapewne do niego sięgać ucznio w ie i m iłośnicy twórczości ks. Granata, jak rów nież zainteresow ani dziejam i Sandomierza.
ks. S te fa n M oysa S J , W arszaw a Die Theologie u n d das L eh ra m t, wyd. W alter K e r n , Freiburg-B asel-W ien
1982, Verlag Herder, s. 160 (Q uaestiones d isp u ta ta e, t. 91).
Sprawa H ansa K ü n g a stała się dla teologów niem ieckich okazją, by rozważyć zagadnienie stosunku teologii do m agisterium kościelnego. Dokonało się to na sym pozjum teologicznym w Freising w dniach 2—5 stycznia 1981. R eferaty w ygłoszone na tym zebraniu zostały opublikowane w tej książce.
W pouczającym rozważaniu M. S e с к 1 e r, profesor teologii fundam en talnej w Tybindze, przedstaw ia historię zagadnienia. Prezentuje szereg modeli, czy też m ożliwości układania się stosunków m iędzy teologią a magisterium . W pierwszym tysiącleciu głoszony jest kerygm at chrześcijański, a zarazem znana już jest reflek sja i teologia system atyczna. W tym czasie następują też pierw sze interw encje w ładzy kościelnej przeciw herezjom. Jest to zatem okres perychorezy m iędzy głoszeniem w iary a reflek sją nad wiarą.
We w czesnym średniowieczu kształtuje się teologia jako nauka sam o dzielna. Sw. T o m a s z rozróżnia m agisterium teologiczne, czyli autorytet teologów i m agisterium pastoralne, czyli autorytet nauczający. Jest to do wodem w zrostu znaczenia teologii. W XIII w ieku wraz z rozwojem u niw er sytetów , teologia usam odzielnia się coraz bardziej, a w ydziały teologiczne po tępiają błędne opinie. Przeciw ko autorytetow i teologii zbuntował się L u t e r w im ię osobistego charyzm atycznego natchnienia. Sobór Trydencki pragnie przywrócić rów now agę i nakreśla zasady współpracy m iędzy teologią a m a gisterium biskupów chcąc wzm ocnić jedno i drugie. Za czasów Soboru W a tykańskiego I D ö l l i n g e r apeluje od orzeczeń m agisterium i naukowej teologii do funkcji charyzm atyczno-profetycznej Kościoła, która się wyraża jego zdaniem w opinia publicznej. Za czasów P i u s a XII i P a w ł a VI urząd kościelny przybiera w edług autora „rysy absolutystyczne i totalitarne”. P e w ien zwrot w idzi S e c k l e r w przem ówieniu J a n a P a w ł a II do profeso rów teologii w Niem czech w dniu 18 listopada 1980 roku, w którym Ojciec św. wspomina o sam odzielności teologii. Tu należy z naszej strony zauważyć, że i u P a w ł a VI m ożem y znaleźć obszerne w ypow iedzi w tym sam ym du chu. W sw oich konkluzyjnych tezach autor wyraża um iarkowany pogląd na tem at stosunku teologii do m agisterium .
E w angelicki egzegeta F. H a h n wykazuje, że w Nowym Testam encie obok kerygm atu znajdują się elem enty nauczania, a urząd nauczyciela należy do charyzm atów Kościoła.
P. E i c h e r , profesor teologii z Paderborn, w idzi jedno ze źródeł kon flik tu m iędzy m agisterium a teologią w tym, iż teologia jest przeniknięta duchem rew olucji francuskiej oraz prawami człow ieka, podczas gdy m agiste rium nie wystarczająco zasym ilowało taki sposób m yślenia. Tu m amy może
