Recenzje 451 O statn ia, piętn a sta rozpraw a, p ióra p r o !. H. F isch ga lda (P aryż), d o ty czy Ź ródeł elektroencefalografii.' Z a je j tw ó r c ę u w a ża au tor H an sa B e rg era , k tó ry sp re cy z o w a ł d e fin ity w n ie p o d s ta w y te j m e to d y w 1924 r. O d k ry cia je g o o p ie ra ły się n a te ch n icz n y ch osią g n ię cia ch - g a lw a n om etrii o r a z postępach , ja k ie p o c z y n iły w s w y c h te o r e ty czn y ch ¡podstaw ach tak ie d y scy p lin y , ja k : p s y c h o lo g ia m a tem aty czn a , p s y c h o lo g ia fiz jo lo g iczn a , p s y c h o fiz jo lo g ia o r a z zagadnienia p a r alei izm u p sy ch o fizy czn e g o . Istotn ą ro lę od eg ra ło 'tu r ó w n ie ż o d k r y c ie przez L eh m a n n a w y m ie n n o ś ci en e rg ii p s y c h icz n e j oraz en e rg ii fiz y c z n e j lu b c h e m icz n e j, k tó r e m o g ą p rze ch o d zić jed n a w d ru g ą . B a d a n ia e le k tro e n ce fa ło g ra ficzn e z r e w o lu c jo n iz o w a ły , rzec m ożna, w sp ó łczesn ą p s y ch o lo g ię i n eu ro fizjo lo g ię .
Jak w id a ć z p o b ie żn e g o p rzeg lą d u treści 'zaw artych w k sią żce roizpraw, zakres om a w ia n ej n a ¡sym pozjum n e u r o fiz jo lo g icz n e j p r o b le m a ty k i b a d a w c z e j w je j r o z w o ju 'historycznym , ja k i d o b ó r sy lw ete k b a d aczy , m ieszczą ¡się w p o ję c iu tzw . n ie m ie ck ie g o obszaru ję z y k o w e g o (deu tsches Sprachgebiet). U w zg lęd n ion o ty lk o n ie w ie lu ba d aczy n ie b ę d ą c y c h N iem cam i, k tó r z y jed n a k że Stu d iow ali a lb o p r a c o w a li w N iem czech , lu b też zn a jd ow a li isię p o d w p ły w e m n iem ie c k ic h sz k ó ł n a u k o w y ch .
Z n azw isk b a d a czy p o ls k ich w sp om n ia n e jest je d y n ie , i to m a rg in e so w o (p rzez p ro f. FisChgoM a), n a zw is k o N a p o leo n a C y b u lsk ieg o, zn an ego fiz jo lo g a , w zw iązk u z je g o p racam i n a d e le k tro fiz jo lo g ią m óz g u ’zw ierzęceg o.
W Obrębie za kreślon ej 'tem atyki op ra cow a n ie V o n Boerhxm ve bis B erger sta n o w i cen n y p rzy czy n e k d o pozn an ia w a ż n e g o o d c in k a h isto rii fiz jo lo g ii i m o ż e za in tere sow a ć n ie ty lk o h istory k a n au ki, le c z także lek arza, p rzy ro d n ik a , h o d o w c ę zWierząt.
A n d rzej Laszczka
V la d isla v K r u t a, K poćd tkum v éd eck é d ráh y J. E. P u rk yn é. L ek arsk a Fakuilta U n iv ersity J. E. P u rk y n é v B rné, B r n o 119S4, ss. ;2Q8, ilu str. 32.
P u b lik a cja 1 p rzed sta w ia ce n n y p rzyczy n e k ź r ó d ło w y do b io g r a fi Ja n a E w a n g e lis ty P u rk y n ieg o. A u to r o w i u d a ło się ze b ra ć 80 lis tó w (ss. 67—*179) z k o re s p o n d e n c ji, ja k a się zaohoW ała z lat 18115—(1823, k ie d y P u rk y n ie b y ł jcszioze studentem a n a stę p n ie asysten tem u n iw ersy tetu praskiego. Z p o m o c ą te g o m a teria łu m o ż n a sp ro sto w a ć n iek tóre b łę d y d a w n ie js z y ch b iog ra fów , ja k i p ozn a ć n a strój i a tm osferę, w k tó r e j d o jrz e w a ła u m y słow ość w ie lk ie g o u cz o n e g o -fiz jo lo g a .
P u n k yn ie b y ł n ie z w y k le tow a rzy sk i, • za biegał o p rzy ja źń , którą z k o le i u m i a ł . in te re su ją co p o d trzy m y w a ć. O dsłaniał przed p r z y ja c ió łm i se k re ty n a tu ry i ży cia , w p row a d za ł ich w p ro ce s y badań i p oszu k iw a ń , p o d n ie c a ją c w ten sp osób ic h pra g n ien ie w ied zy i dośw iadczenia. R ów n o cze ś n ie w y k a z y w a ł re a ln e k o rz y ś ci p ły n ą c e z jeg o osob istych dążeń i idei.
G ro n o p r z y ja c ió ł P u rk y n ieg o b y ło b a rd zo r ó ż n e ; ró ż n iły ic h za interesow an ia, aspiracje, u zdoln ien ia, ch a ra k tery, te m p era m en ty (tech n ik F. H artm an n ; bota n ik i' naturalista, £ za ra zem p isa rz u top ijn y ch p a m fle tó w J. L h o ts k y ; artysta m a la rz i g ra fik M. T e jó e k ; en igm atyczn y p o d r ó ż n ik N. A . iNilsen; lę k liw y n a u cz y c ie l J. E. S ch m id ; w ła ś cicie l m ły n a L eiten b erg er; c h ir u rg J. F. F ritz; k o m p o z y to r T om á sek ; k siężn a B orchairdt i je j d w ie córk i oraz ic h ad m in istra tor K o ste r ; p o e ta C. E. E bert; aktorki siostry W oh lbriiek d ini). W szy scy odn osili się d o P u rk y n ie g o z p e łn ią szacu n k u i ad m iracji, sp ra w ia ł b o w ie m n a n ich w ra że n ie b oh a tera czy też ap ostoła w ied zy .
L a ta 1818— 1822 b y ły dla P u rk y n ie g o w y p e łn io n e m y ślą o k a rierze u n iw ersy 1 Jest to t. 12 w y d a w n ictw a se r y jn e g o W y d zia łu L ek a rsk iego u n iw ersytetu w B rn ie A cta Facultatis M edicae U niversitatis Bruncnsis.
452 Recenzje
v.
te ck ie j, k tó r a p o z w o liła b y m u oddać ży cie n au ce i n au czaniu. P o czą tk i je j b y ły jed n a k n ie z w y k le (trudne d p ełn e rozcza row a ń . T a k w ię c n ie p o w io d ło m u się zd o b y cie n a g ro d y A k a d e m ii F ra n cu sk iej .(1819 ¡r.) n a p o lu fiz jo lo g ii e k sp ery m en taln ej, 0 k tórą za biegał wiraż iz L aen n ek iem i M ag en d iem ; n ie p o m y śln ie d la n ie g o w y p a d ło obsadzenie kaitedry m a terii m e d y c z n e j w P radze, k tórą przyzn a n o J. P. Jodkliczce z W ied n ia ; n ie p rzy z n a n o m u k a te d ry an atom ii i fiz jo lo g ii w P esz cie 1 G razu, sta n o w isk a 'te otrzy m a li lu d zie s to ją c y n iżej p o d w z g lę d e m n a u k o w y m o d Purkyniiego. W dram atyczne sp ię cia o b fito w a ło o b ję c ie p r z e z P uirkyniego w k o ń cu k atedry fiz jo lo g ii w e W rocła w iu . W n o m in a c ji p om og li m u p r o fe s o r o w ie R u st i Riudoiphie w B erlin ie, p o le c a ją c >go m inisltrow i A lten sbein ow i; za p rotestow a li p r z e c iw 'ternu p r o fe s o r o w ie z u n iw e rsy tetu Avrocławslkiego, a le na szczęście p rotest zosta ł o d r z u c o n y .
P rzed u zysk an iem n o m in a cji Puirkynie o d w ied ził G oeth eg o w W eim arze. O k oliczn o ść ta p o z w o liła d a w n ie js zy m b io g r a fo m P uirkyniego n a p rzyp u szczen ie, iż to w łaśn ie G oe th e p o m ó g ł m>u w n o m in a c ji. W św ietle ¡k orespon den cji p rzy p u szcze n ie n ie z n a jd u je p o k ry cia . P u rk y n ie w y w a r ł n a Goelthem w rażenie- w y ją t k o w e j in dy w id u a ln ości, ale m ię d z y ob y d w om a m ężam i p a n o w a ły izawsze ¡różnice p og lą d ów . G oeth e b y ł en tu zja stą o b se rw o w a n ia n atu ry, ale b y ł n iezd oln y d o d ociek ań je j sek retów ; b y ł n a w e t p r z e ciw n y ta k im d ociek a n iom . G oeth e n ie ro-zumiał też za sa d y e k sp ery m en tu w ż r o k o w e g o — rozk ła d a n ia b ia łe g o św iatła w p ry zm a cie — 1 sta ł się zaw ziętym , ch oć b ezk ry ty czn ym , p rzeciw n ik iem N ew ton a. N ie pom aga ły ani 'tłum aczenia, ani d o w o d y .
P u rk y n ie b y ł n atom iast u czon y m bieg ły m w fiz y c e i stąd n ie k w e stio n ow a ł fiz y cz n e j te o rii b a rw . Studia su b iek ty w n e g o fe n o m en u w z ro k o w e g o sta n ow iły dla Purkyniiego p od sta w ę m e to d y 'badania fiz jo lo g ii w zrok u , a je g o llisit ido G oeth ego w te jż e siprawie jest w y ra źn y m t e g o sp ra w dzian em . N a ffle n a u k i o ba rw a ch P u rk y n ie p rze p ro w a d ził szereg ba dań i d o szed ł d o or y g in a ln y c h w n io sk ó w ; badał w ogóle:, sy stem a ty czn ie su b ie k ty w n e ¡zjawiska zm ysłow e, sp o d zie w a ją c się rozw in ą ć em p iryczn ą fiz jo lo g ię człow iek a, k tóra d a ła b y p od staw ę zre fo rm o w a n e j p sych o logii.
A u to r izapowiada o d d zie ln e r o zw in ię cie zagadnienia sto su n k u Purkyniiego do G oeth eg o ora® w y k orzy sta n ie n o w y c h dan ych źr ó d ło w y c h do p r z y g o to w y w a n e j b ib lio g ra fii.
Stanisław S zpilczyński
A n d rze j A b r a m o w i c z , W ie k archeologii. P ro blem y archeologii dziew iętna stow ieczn ej. P a ń s tw o w e W y d a w n ictw o N au kow e, W a rszaw a 1967, ss. 189.
W ydan a prizeiz In stytu t H istorii K u ltu ry M a teria ln e j P A N k sią żk a A . A b r a m o w icz a jesit w ła ś ciw ie pierw szą p rób ą sy n tety czn e g o op racow a n ia h istorii arch eolog ii p o ls k ie j X I X w ., n ie lic z ą c sz k ico w e g o u ję cia tem a tu p rze z A. N a d ofck ieg o (D zieje archeologii p olsk iej w X I X i X X w . W a rszaw a 1966 1), a p r z e d e w szy stk im k siążki J. Kostrzewislkiego, o b e jm u ją c e j szerszy zakres {D zieje polskich badań p reh istorycz n ych, P ozn a ń '1949).
P ra ca A b ra m o w icza m a iprzy itym sp ecja ln y ch a ra k ter; o d b ie g a on a od analo giczn y ch stu d iów , k tó r e sp row a d z a ją się g łó w n ie d o p rzeglą d u czy k ron ik i badań a rch eolog iczn ych , w zg lę d n ie d o b io g r a fii p oszcze g óln y ch a rch e o lo g ó w . A u to r postaw ił s o b ie zadanie b a rd z ie j ¡ambitnie i n o w a to r sk ie : p ra g n ą ł ¡prześledzić r o z w ó j arch eologii p o ls k ie j z pu n k tu w id ze n ia w ła ś ciw e g o je j k w estion a riu sza p y ta ń k ie ro w a n y ch p od adresem m a teriału b a d a w czeg o oraz zadań, ja k ie sob ie staw ia ła ta dyscypilinia,
1 P ra ca ta jesit ¡zawarta w „S tu d ia ch i M ateria łach z D z ie jó w N a u k i P o ls k ie j” , seria A : „H istoria N auk S p o łe cz n y ch ” , zesz. 9, ss. 161— '176.
