Radio internetowe : realna alternatywa dla rozgłośni koncesjonowanych?

Urszula Doliwa

Radio internetowe : realna

alternatywa dla rozgłośni

koncesjonowanych?

Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 6, 112-122

Radio internetowe - realna alternatywa

dla rozgłośni koncesjonowanych?

Słow a k lu czow e: radio, Internet, rad io internetow e, m e d ia społeczne, m e d ia obyw atelskie K ey w o rd s: rad io , In tern et, In te rn e t rad io , co m m u n ity m e d ia, civil m e d ia

J u ż w 2007 ro k u n ie m a l trz y m ilio n y P o lak ó w słu c h a ło r a d ia w I n t e r n e ­ cie - to liczba, k tó r a ro b i w ra ż e n ie 1. Co w ięcej, j a k p o k a z u ją b a d a n ia , d y ­ n a m ik a p rz y ro s tu słu c h a c z y r a d ia in te rn e to w e g o j e s t w ię k s z a niż w z ro s tu liczby osób k o rz y sta ją c y c h z I n t e r n e t u 2. Co p ra w d a , w ciąż j e s t d alek o do re a liz a c ji s c e n a riu s z a pro g n o zo w an eg o p rz ez E lż b ie tę A n d e rs w a r ty k u le o p u b lik o w a n y m n a ła m a c h „Życia” w 2001 ro k u , w k tó ry m jego a u to r k a z a ­ p o w ia d a ła , że „w c ią g u n a jb liż sz y c h 10 l a t ra d io o d b io rn ik i an alo g o w e z n a j­ d ą się n a ś m ie tn ik u h is to rii, a ich m iejsce z a jm ie k o m p u te r”3, ale is to tn a pozycja teg o m e d iu m n a ry n k u m e d ia ln y m j e s t ju ż c h y b a fa k te m . P o ls k a szybko g o n i USA, gdzie w 2008 ro k u 33 m ilio n y A m ery k an ó w w w ie k u co n a jm n ie j 12 l a t s łu c h a k aż d eg o ty g o d n ia s ta c ji p rzez I n t e r n e t 4. W a rto w ięc z a d a ć p y ta n ie , co k ry je się d zisiaj pod h a s łe m „radio in te rn e to w e ” i s k ą d b ie rz e się jego p o p u la rn o ść .

Radio internetowe - warunki funkcjonowania

P ie rw s z y m ra d ie m in te rn e to w y m n a św iecie było I n t e r n e t T a lk R adio za ło żo n e p rz ez C a r la M a la m u d a w 1993 r o k u 5. P ie rw sz y m p o lsk im ra d ie m in te rn e to w y m było p ra w d o p o d o b n ie R adio N e t, k tó re zaczęło n a d a w a ć pięć l a t późn iej - w 1998 ro k u . T w ó rcą R a d ia N e t b y ł M ich ał M a rc in ik 6. O bec­ n ie w P olsce is tn ie je ju ż k ilk a s e t sta c ji in te rn e to w y c h , a w S ta n a c h ich liczb a s ię g a k i l k u n a s t u ty się c y 7.

1 P. Piewski, Radio on-line wyprze tradycyjne?, [online] <www.money.pl>, dostęp: 03.04.2008.

2 Tamże.

3 E. Anders, Stacja radiowa w Internecie, „Życie” 2001, nr 250, s. 21.

4 km, 33 miliony Amerykanów słucha radia w sieci, [online] <wirtualnemedia.pl>, do­ stęp: 17.03.2008.

5 L. Olszański, Dziennikarstwo internetowe, Warszawa 2006, s. 17. 6 Por. [online] <one.xthost.info/emsoft/shc6.htm>, dostęp: 20.05.2008.

7 S. Augustyniak, Internetowe radio: piękna przeszłość i piękna przyszłość, [online] <www.interstandart.pl/news/73105.html>, dostęp: 19.03.2008.

Z ac zn ijm y od k ró tk ie g o p r z e d s ta w ie n ia w a ru n k ó w , w ja k ic h fu n k c jo n u ją ro z g ło śn ie in te rn e to w e w Polsce. Po p ie rw sz e n a le ż y stw ie rd z ić , że I n t e r ­ n e t s ta je się w P o lsce pow oli m e d iu m m asow ym . Z b a d a ń C B O S p rz e p ro ­ w a d zo n y ch w 2008 ro k u w y n ik a , że b lisk o po ło w a d oro sły ch P o lak ó w m ia ­ ła ju ż d o stę p do I n te r n e t u w dom u. P ra w ie dw ie p ią te d oro sły ch P olak ó w używ ało e m a ila . C h ę tn ie te ż k o rz y s ta n o z in n y c h u s łu g in te rn e to w y c h . W lu ty m 2008 ro k u 15% P o lak ó w k u p iło coś p rz ez I n te r n e t. P rz e k o n a li­ śm y się rów n ież do z a le t te le fo n ii in te rn e to w e j (u ż y w ał je j p ra w ie co p ią ty i n t e r n a u ta ) 8. D o stęp do I n te r n e tu , a ta k ż e u m ie ję tn o ś ć k o r z y s ta n ia z jeg o m ożliw ości, s ta je się w ięc coraz b a rd z ie j p o w sze ch n a, co oczyw iście w p ły ­ w a p o zy ty w n ie n a rozw ój ra d io fo n ii in te rn e to w e j. W a rto zau w aż y ć, że ju ż w 2007 ro k u co c z w a rty i n t e r n a u ta s łu c h a ł r a d ia w sieci. J a k d o n o si P io tr P ie w sk i w ra p o rc ie n a te m a t r a d ia in te rn e to w e g o , P o lacy częściej w y k o rz y ­ s t u j ą I n t e r n e t do s łu c h a n ia r a d ia niż ś c ią g a n ia film ów lu b p o s z u k iw a n ia p ra c y 9.

R ad io in te rn e to w e to te r m in t r u d n y do z d e fin io w a n ia . N ie k tó rz y ty m m ia n e m s ą s k ło n n i o k re ś la ć w sz e lk ie s ta c je n a d a ją c e w In te rn e c ie , ta k ż e te, d la k tó ry c h sieć j e s t ty lk o d o d a tk o w y m - obok tra d y c y jn e g o - k a n a łe m tra n s m is ji. I n n i s ą z d a n ia , że sta c je in te rn e to w e to ta k ie , k tó ry c h m oż­ n a słu c h a ć ty lk o w In te rn e c ie . W ty m a r ty k u le szc zeg ó ln a u w a g a z o s ta ­ n ie z w ró co n a n a te d ru g ie , choć, j a k p o k a z u ją b a d a n ia , P o la cy z a p o ś re d ­ n ic tw e m sieci s łu c h a ją p rz e d e w s z y s tk im ro zg ło śn i, k tó re n a d a ją ró w n ież w sposób tra d y c y jn y . N a jb a rd z ie j p o p u la rn e p o lsk ie ra d io in te rn e to w e n a ­ d ając e w y łąc zn ie w sieci - G a d u R adio - z n a la z ło się w b a d a n ia c h słu c h a l- no ści r a d ia p rz ez I n te r n e t, p ro w a d zo n y ch p rzez SM G /K R C, dop iero n a 22. m ie jsc u (ta b e la 1).

R a d ia in te rn e to w e g o c h ę tn ie s łu c h a się w m ie jsc u p racy . T a k zw a n y p rim e tim e w irtu a ln y c h ro z g ło śn i p rz y p a d a zw y k le je d n ą , dw ie g o d zin y po czasie n a jw ię k sz e j słu c h a ln o ś c i ro z g ło śn i tra d y c y jn y c h 10.

U ru c h o m ie n ie ro z g ło śn i in te rn e to w e j n ie s ta n o w i w ięk szeg o p ro b lem u . W In te r n e c ie n ie b ra k u je s tro n , n a k tó ry c h m o ż n a z n a le ź ć in fo rm ac je, j a k w c ią g u k ilk u godzin p rz e ro b ić dom ow y k o m p u te r n a sta c ję in te rn e to w ą . K rą g odbiorców ta k ie j s ta c ji j e s t j e d n a k z k o n iecz n o ści b a rd z o o gran iczo n y . Do u ru c h o m ie n ia n ie w ie lk ie j s ta c ji in te rn e to w e j z p ra w d ziw eg o z d a rz e n ia p o trz e b a je d n a k n ie w ie le w ięcej. N a p rz y k ła d R ad io A k ty w n e - s tu d e n c k a ro z g ło śn ia in te r n e to w a - rozp o czy n ało d ziała ln o ść , p o sia d a ją c d w a k o m ­ p u te ry , p r o s tą k o n so le tę i d w a m ik ro fo n y d y n am icz n e. Do u ru c h o m ie n ia ro z g ło śn i k o n ie c z n e o k az ało się ró w n ież łącze in te rn e to w e i je d n o p o m ie sz ­ czen ie z p o d staw o w y m i m e b la m i. Z c z a se m d o k u p io n o b a rd z o p rz y d a tn y

8 Badanie CBOS było realizowane od 7 do 10 marca 2008 r. na reprezentatywnej próbie Polaków. Zob. kk - pap, Prawie połowa Polaków ma Internet w domu, [online] <www.witual- ne.media.pl>, dostęp: 14.04.2008.

9 P. Piewski, dz. cyt.

T a b e l a 1 Słuchalność internetowego Gadu Radia na tle słuchalności stacji koncesjonowanych

Nazwa stacji Zasięg miesięczny _{(w tysiącach)} Zasięg dzienny _{(w tysiącach)} RMF FM 22 690 8 655 ZET 20 612 7 460 PR I 13 552 4 620 PR III 11 742 2 196 ESKA SIEĆ 11 229 3 675 AGORA SIEĆ 8 596 1 877 PAKIET ZŁOTE PRZEBOJE 7 429 1 349 RMF MAXXX 4 590 1 038

WAWA 3 367 528

SIEĆ RADIA PLUS 2 908 307 PR KATOWICE 2 303 285 PR BIS 2 225 175 RADIOSTACJA 1 876 451 TOK FM 1 715 427 ESKA WARSZAWA 1 531 439 ESKA WROCŁAW 1 526 519 PAKIET KATOWICKI 1 412 252 PR RAM WROCŁAW 1 384 181 PAKIET WARSZAWSKI 1 380 271 PR KRAKÓW 1 327 106 ZŁOTE PRZEBOJE KAROLINA KATOWICE 1 319 224 GADU RADIO 1 300 250 PR WROCŁAW 1 299 145 ZŁOTE PRZEBOJE POGODA WARSZAWA 1 291 246 PR MERKURY POZNAŃ 1 289 194 PR KIELCE 1 272 213 CLASSMAN ŁÓDŹ 1 232 178

Źródło: Badania SMG/KRC, październik - grudzień 2007, grupa badanych w wieku 15+.

z d a n ie m członków re d a k c ji k o m p re s o r d ź w ię k u 11. P o d o b n y z e s ta w u r z ą ­ d zeń n ie z b ę d n y c h do u ru c h o m ie n ia ro z g ło śn i p o d aje Ł u k a s z S e jfe rt ze s t u ­ d enckiego R a d ia E m ite r. Z a p e w n ia , że n a z a k u p w s p o m n ia n e g o s p rz ę tu w y sta rc z y ło k ilk a l a t te m u 6 ty się c y z ło ty c h 12.

Ile k o s z tu je roczn e u trz y m a n ie n iew ielk iej s ta c ji in te rn e to w e j? B a d a ­ n ia a n k ie to w e p rz e p ro w a d z o n e w 20 0 6 ro k u w śró d p ra co w n ik ó w in te r n e to ­ w ych ro z g ło śn i s tu d e n c k ic h w y k a zały , że k w o ty te m o g ą być b a rd z o ró ż n e (ta b e la 2).

11 Według informacji przekazanych 13 maja 2006 roku przez Michała Wojtyrę - jednego z założycieli Radia Aktywnego.

T a b e l a 2 Roczny budżet internetowych stacji studenckich

Nazwa stacji Kwota (zł) AKTYWNE 40 000

SFERA 26 000

EGIDA 1500 + koszty zakupu sprzętu

SAR 3 000

Źródło: U. Doliwa, Radio studenckie w Polsce, Olsztyn 2008, s. 136.

T o m asz L id a - zało ży ciel in te rn e to w e g o R a d ia ART - sza cu je, że ro cz­ n e u trz y m a n ie s ta c ji k o sz tu je około 25 ty się c y z ło ty c h 13. G łów ne w y d a tk i z w ią z a n e z p ro w a d z e n ie m ro z g ło śn i to o p ła ty z a lo k al, se rw e r, łącze in ­ te rn e to w e , a ta k ż e o p ła ty z t y tu łu k o r z y s ta n ia z p ra w a u to rs k ic h . T rz e b a p rz y z n a ć , że coraz w ięcej p o lsk ich ro z g ło śn i in te rn e to w y c h p ła c i o rg a n iz a ­ cjom zbiorow ego z a r z ą d z a n ia p ra w a m i a u to rs k im i.

K a ry z a n ie le g a ln e k o rz y s ta n ie z u tw o ró w s ą dość d o tk liw e. P ie rw s z ą ro z g ło śn ią in te r n e to w ą z a m k n ię tą z a n ie p ła c e n ie t a n t i e m było R ad io R ebe- l i a 14. Było to w 20 0 6 ro k u . S p e k ta k u la r n ą ak cję w z w ią z k u z niew y w iązy - w a n ie m się z o b o w iąz k u w n o s z e n ia o p ła t z a k o rz y s ta n ie z p ra w a u to rs k ic h p rz e p ro w a d z iła po licja rów n ież w o p o lsk im R a d iu S y g n ały . Z ajęto s p rz ę t ra d io w y i p o n a d 600 p ły t. S tu d e n c k ie R adio S y g n a ły było z m u sz o n e z a w ie ­ sić sw o ją d z ia ła ln o ś ć 15.

T a b e l a 3 Stawki z tytułu korzystania z praw autorskich Stowarzyszenia Autorów ZAiKS Zawartość utworów muzycznych

i słowno-muzycznych w programie Procent dochodów stanowiący stawkę

Do 10% 1% 10-25% 2% 25-40% 3% 40-50% 4% 50-60% 5% 50-70% 6% Powyżej 70% 7%

Źródło: Tabela stawek wynagrodzeń autorskich Stowarzyszenia Autorów ZAiKS za nadawanie

utworów w sieciach interaktywnych (webcasting) zatwierdzona 28.02.2008 roku uchwałą zarządu Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, [online] <http://www.zaiks.org.pl/portalzaiks/ zax_JakDzialaFirst.jsp?sysparameters=packed=(true);&parameters=IndexPath=(IND EX$1657/INDEX$1658/INDEX$1665;ID=INDEX$1665);whereClause=(ZAX_STATUS= !039!4!039!!032!AND!032!ZAX_MIEJSCE='JAK_DZIALA.PODSTAWY_PRAWNE.ZA- TWIERDZONE_TABELE');wstep=(n)>, dostęp: 28.12.2010.

13 Według informacji przekazanych 7 maja 2008 roku przez Tomasza Lidę - założyciela internetowego Radia ART.

14 Por. [online] <one.xthost.info/emsoft/shc_n27.htm>, dostęp: 22.05.2008.

T a k z w a n e ta n tie m y s ą je d n a k dość w ysok ie. S ta w k a lic e n c y jn a n a j­ b a rd z ie j z n a n e j o rg a n iz a c ji z a rz ą d z a ją c e j p ra w a m i a u to rs k im i - S to w a rz y ­ s z e n ia A u to ró w ZAiKS - z a le ż y od dochodów u z y sk iw a n y c h z p ro w a d z o ­ nej d z ia ła ln o śc i (ta b e la 3). W ięk szość s ta c ji in te rn e to w y c h d z ia ła je d n a k n a z a s a d a c h n o n -p ro fit i n ie u z y s k u je dochodów . P o d m io ty teg o ty p u p ła c ą s ta w k ę z ry c z a łto w a n ą ( ta b e la 4).

T a b e l a 4 Stawki Stowarzyszenia Autorów ZAiKS stosowane w przypadku braku dochodów

Liczba słuchaczy

(technicznie możliwych do uzyskania) Stawka miesięczna

1-50 100 zł 51-100 200 zł 101-250 400 zł 251-500 800 zł 501-1000 1 000 zł 1001-10 000 2 000 zł Ponad 10 000 4 000 zł

Źródło: Tabela stawek wynagrodzeń autorskich Stowarzyszenia Autorów ZAiKS... .

S to w a rz y sz e n ie A u to ró w ZAiKS to n ie je d y n a o rg a n iz a c ja , do k tó re j tw ó rcy in te rn e to w y c h ro z g ło śn i ra d io w y c h s ą zo b o w ią z a n i o d p ro w a d zać ta n tie m y . S k ła d k i od s ta c ji in te rn e to w y c h p o b ie ra ró w n ież S to w a rz y sz e ­ n ie A rty stó w W ykonaw ców U tw o ró w M uzy czny ch i S łow no-M uzycznych SAW P. I t a o rg a n iz a c ja p o s ia d a sp e c ja ln ą ta b e lę , w e d łu g k tó re j p o b ie ra n e s ą o p ła ty ( ta b e la 5).

T a b e l a 5 Stawki Stowarzyszenia Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych

i Słowno-Muzycznych SAWP Liczba słuchaczy

(technicznie możliwych do uzyskania) Stawka miesięczna

1-50 50 zł

51-100 100 zł

101-200 150 zł

201-500 200 zł

Za każde rozpoczęte 100 powyżej 500 20 zł

Źródło: Tabela wynagrodzeń zatwierdzona uchwałą Zarządu SAWP z 16 marca 2005 roku i zak­

tualizowana uchwałą z 23 kwietnia 2008 roku (Dział Księgowości SAWP).

Z w iąz ek S to w a rz y sz e ń A rty stó w W ykonaw ców STO A R T to k o le jn a o r­ g a n iz a c ja , k t ó r a m a o d p o w ied n ie ta b e le p rz y g o to w a n e d la s ta c ji in te r n e to ­ w ych (ta b e la 6). W ysokość s k ła d k i to 0,6% w sz y s tk ic h w pływ ów bez VAT.

W p rz y p a d k u s ta c ji n ie k o m e rc y jn y c h o b o w iąz u ją s ta w k i m in im a ln e . P o ­ n a d to w p ie rw sz y m ro k u - d z ia ła ln o śc i n ie k o m e rc y jn e sta c je in te rn e to w e m o g ą liczyć n a 50% u p u s tu .

T a b e l a 6 Stawki Związku Stowarzyszeń Artystów Wykonawców STOART

Liczba potencjalnych

jednoczesnych wejść na portal/stronę Stawka miesięczna

Do 100 112 zł

Od 101 do 1000 225 zł Za każde następne 1000 możliwych wejść 57 zł

Źródło: Tabela stawek wynagrodzeń za korzystanie z artystycznych wykonań utworów muzycz­

nych i słowno-muzycznych - pole eksploatacji Internet, [online] <http://www.stoart.org. pl/index/oplaty/3/#oplaty_tab>, dostęp: 27.12.2010.

P o z o sta je jesz c z e Z w iąz ek P ro d u c e n tó w A udio-V ideo ZPAV, k tó ry r e ­ p re z e n tu je p ro d u c e n tó w fo no gram ów (p ły t CD i in n y c h n ośn ik ó w ). I t u o b o w iąz u ją s ta w k i ry c z a łto w e (ta b e la 7). P o d o b n ie j a k w p rz y p a d k u STO- A R T -u n a p e w n e u lg i w o p ła ta c h m o g ą liczyć nowo p o w s ta łe ro z g ło śn ie in ­ te rn e to w e .

T a b e l a 7 Stawki Związku Producentów Audio-Video ZPAV

Liczba słuchaczy

(technicznie możliwych do uzyskania) Stawka miesięczna

Do 50 100 zł

Od 51 do 100 200 zł Od 101 do 200 300 zł Od 201 do 500 400 zł Za każde następne rozpoczęte 100 25 zł

Źródło: Tabele stawek wynagrodzeń Związku Producentów Audio-Video ZPAV, [online] <http://

//www.zpav.pl/pliki/dopobrania/tabela_webcasting.pdf>, dostęp: 27.12.2010.

W p ra k ty c e o z n a c z a to, że n a w e t n ie w ie lk a s ta c ja , k tó re j m oże słu c h a ć z a le d w ie k ilk u odbiorców je d n o c z e ś n ie i k tó r a n ie m a ż a d n y c h przychodów , m u s i co m ie sią c p rz e k a z a ć do o rg a n iz a c ji zbiorow ego z a r z ą d u p ra w a m i a u ­ to rs k im i p o n a d 300 zło ty ch . P ow oduje to z n a c z n ą f r u s tr a c ję tw órców ty ch ro zg ło śn i, czego dow odem s ą chociażb y w p isy pod a r ty k u ła m i in te rn e to w y ­ m i n a t e m a t k o n iecz n o ści p ła c e n ia z a k o rz y s ta n ie z u tw o ró w - j a k n a p rz y ­ k ła d te n , dość d o sad n y , a u to r s tw a „ C ich u tk ieg o ”:

M am radio in tern etow e kurde do 20 słuchaczy teraz pow iększam go do 50 ale ani ja ani żadni prezenterzy nie pobieram y z niego żadnych korzyści gram y tylko dla przyjem ności w iec n ie rozum iem po jakiego .... m am płacić za to 16?

16 Cichutki, [online] <http://webinside.pl/news-4644-radio-internetowe-wymogi-licencje- -i-oplaty.html>, dostęp: 27.12.2010 (w cytacie zachowano pisownię oryginalną).

P ła c e n ie w s z y s tk im o rg a n iz a c jo m zbiorow ego z a r z ą d z a n ia p ra w a m i a u to rs k im i to d la w ie lu ro z g ło śn i sp o re w y z w an ie. Z n a c z n a część z n ich o g ra n ic z a się po p r o s tu do u is z c z a n ia o p ła t licen cy jn y ch n a jb a rd z ie j z n a n e j i sk u te c z n e j w ich ś c ią g a n iu - S to w a rz y s z e n iu A u to ró w ZAiKS.

K o szty s ta łe n ie w ie lk ie j ro z g ło śn i in te rn e to w e j m ożem y ła tw o p rz e ś le ­ dzić, w c ho dząc n a s tro n y R odzim ow ierczego R a d ia In te rn e to w e g o , k tó re przy jęło z a s a d ę , że z a ró w n o w pływ y, j a k i w y d a tk i r a d ia s ą ja w n e i k a ż d o ­ razow o re je s tro w a n e n a s tro n ie . W śró d k o sztó w s ta ły c h r a d ia m o ż n a ta m z n a le ź ć tr z y pozycje: u m o w a lic e n c y jn a z ZAiKS w w ysok ości 100 zło ty ch z a m ie sią c , o p ła ta z a k o rz y s ta n ie z s e r w e ra - 50 zło ty ch z a m ie sią c oraz ta k z w a n y w e b h o s tin g - 45 zło ty ch z a m iesiąc.

S k ą d sta c je in te rn e to w e b io rą p ie n ią d z e n a sw o ją d ziała ln o ść ? W w ię k ­ szości te często b a rd z o n ie w ie lk ie s ta c je s ą u trz y m y w a n e p rz ez tw órców i w sp ó łp ra co w n ik ó w ro zg ło śn i, k tó rz y oprócz tego, że p o św ię c a ją swój czas n a tw o rz e n ie p ro g ra m u , często w s p ie r a ją t a k ą in ic ja ty w ę fin an so w o . N a s tro n a c h in te rn e to w y c h w ięk sz o ści s ta c ji m o ż n a też z n a le ź ć a p e le z p ro ś b ą o w s p a rc ie fin a n so w e p o dobne do tego, k tó ry u m ieszczo n o n a s tr o ­ n ie R odzim ow ierczego R a d ia In te rn e to w e g o :

Rodzim owiercze Radio Internetow e „RadioWid” je st radiem w całości finan ­ sow anym z dobrowolnych składek załogi radia oraz słuchaczy. Jeżeli podoba Ci się n asze radio i chcesz je w esprzeć finansowo, m ożesz to zrobić, wpłacając dowolną kw otę na konto. W szystk ie w płaty w całości przeznaczane są na utrzy­ m anie radia: um owy z ZAiKS-em, w ynajem serw era przekazującego sygn ał ra­ dia oraz w ebhosting. K ażda złotów ka jest cenna. Serdecznie dziękujem y tym w szystk im , którzy już w sparli radio17.

R y n e k re k la m y p o przez ro z g ło śn ie ra d io w e d o piero się rozw ija. N a w s p a rc ie b u d ż e tu w p ły w a m i z teg o ty t u łu m o g ą n a ra z ie liczyć głów nie d u że stacje , k tó re m o g ą się p o chw alić s e tk a m i ty się c y słu ch aczy , j a k n a p rz y k ła d G a d u R adio.

Oferta internetowych stacji radiowych

P o d s ta w ą do p rz e p ro w a d z e n ia a n a liz y o fe rty ro z g ło śn i in te rn e to w y c h s ta ł się k a ta lo g p o lsk ich s ta c ji in te rn e to w y c h z n a jd u ją c y się n a s tro n ie n a d a je .c o m 18. Z z a ło ż e n ia w k a ta lo g u ty m u m ie sz c z a się stacje , d la k tó ­ ry c h I n t e r n e t j e s t p o d sta w o w y m k a n a łe m tra n s m is ji. N ie s ą w n im w ięc u w z g lę d n io n e ro z g ło śn ie k o n ce sjo n o w an e, w p rz y p a d k u k tó ry c h t a fo rm a n a d a w a n ia j e s t je d y n ie d o d a tk o w a . A n a lizę p ro w ad zo n o od 14 do 20 m a ja 2 0 0 8 ro k u .

17 [Online] <radio.wid.pl/lib/viewartmenu.php?id=16>, dostęp: 25.05.2008.

W k a ta lo g u zn a jd o w ało się w b a d a n y m o k re s ie 338 in te rn e to w y c h s t a ­ cji ra d io w y ch . N ie o z n a c z a to je d n a k , że ty le s ta c ji in te rn e to w y c h d ziała ło w Polsce. Po p ie rw sz e n a le ż y p o d k re ślić, że n ie m a o b o w iąz k u re je s tr o w a ­ n ia s ta c ji in te rn e to w e j a n i w u rz ę d z ie , a n i w ż a d n y m k a ta lo g u s ta c ji i n t e r ­ n eto w y ch . Po d ru g ie z d a r z a się, że t a s a m a s ta c ja fig u ru je w k a ta lo g u d w a ra z y pod nieco in n ą n a z w ą . K ilk a s ta c ji z o sta ło z id e n ty fik o w a n y c h ja k o ro z g ło śn ie n a d a ją c e w e te rz e , a w ięc n ie p o w in n y się w ty m k a ta lo g u z n a ­ leźć. O sobny p ro b le m to sp re cy zo w a n ie, j a k liczyć in te rn e to w e stacje , k tó re n a d a ją w k ilk u k a n a ła c h je d n o c z e śn ie , co p rzecież z d a r z a się dość często. Z re g u ły w ta k ic h p rz y p a d k a c h sta c je te fig u ru ją ja k o je d e n p od m io t. S ą je d n a k w y ją tk i. P o r ta l P o ls k a S ta c ja b y ł re p re z e n to w a n y w k a ta lo g u p rzez

12 ró ż n y ch k a n a łó w .

L icz b a p o d a n a n a s tro n ie n a d a je .c o m j e s t n ie w ia ry g o d n a ta k ż e z in n e ­ go pow odu. W ejście n a s tro n ę in te r n e to w ą k a ż d e j ze s ta c ji u m ieszczo n ej w k a ta lo g u p o z w a la z c a łą o d p o w ied z ia ln o ścią stw ie rd z ić , że w iele z n ic h to efem ery d y . R ów nie szybko p o w s ta ją , j a k z a w ie s z a ją n a d a w a n ie p ro g ra m u . P ow ody s ą ró żn e. B ra k p ien ięd z y , osób c h ę tn y c h do w sp ó łp ra cy , w s p a rc ia i p r z e k o n a n ia o s łu sz n o śc i p ro w a d z e n ia d z ia ła ln o śc i. L in k i do s tro n i n t e r ­ n eto w y c h z n a c z n e j części ro z g ło śn i n ie d z ia ła ły , n a n ie k tó ry c h s tro n a c h m o ż n a było z n a le ź ć in fo rm ac ję o z a w ie s z e n iu p racy . O so b n ą g ru p ę s ta n o ­ w iły stacje , k tó re po p r o s tu n ie n a d a w a ły p ro g ra m u . K o m p le tn a a n a liz a ak ty w n o śc i w sz y stk ic h s ta c ji z k a ta lo g u , po w y k lu c z e n iu ty ch , k tó re z o s ta ­ ły u m ieszc zo n e p odw ójnie lu b b y ły s ta c ja m i k o n ce sjo n o w an y m i, p ozw oliła stw ie rd z ić , że z 332 s ta c ji n a d a w a ło ty lk o 108, a w ięc je d y n ie j e d n a trz e c ia .

Z d ec y d o w an ą w ięk szo ść n a te j liście s ta n o w iły stacje , k tó re n a d a w a ły ty lk o m u zy k ę. D o m in o w ała m u z y k a d y sk o tek o w a . Aż 45 s ta c ji ze 108 d z ia ­ łając y ch d ek laro w ało , że n a d a je t a k i w ła ś n ie g a tu n e k m u zy k i. C zęść z ty ch s ta c ji n ie s tr o n iła ta k ż e od p io se n e k disco-polo. U tw o ro m d y sk o tek o w y m często to w arzy szy ło tech n o . Z d ecy d o w an ie m n iej s ta c ji g ra ło m u z y k ę ro ck o ­ w ą (20 sta c ji) i p opow ą (18 stacji).

M yli się je d n a k te n , k to u w a ż a , że p o ls k a ra d io fo n ia in te rn e to w a m a je d y n ie ta k i, o k re ślm y to, m ało a m b itn y w y m ia r. W k a ta lo g u fig u ro w ało w iele ciek aw ych, n ie s ta n d a rd o w y c h in ic ja ty w ra d io w y ch i to n ie ty lk o ze w z g lę d u n a ro d z aj n a d a w a n e j m u zy k i, a le ta k ż e , a m oże p rz e d e w s z y s t­ k im n a to, co p re z e n to w a n o n a a n te n ie w w a rs tw ie słow nej. N a szczegól­ n ą u w a g ę z a s łu g u ją chociażby dw ie sta c je o p ro filu k u ltu r a ln y m d z ia ła ją c e w K rak o w ie: R ad io A R T i R ad io bez K itu . N a ich a n te n ie n ie b ra k o w a ło a u d y c ji a u to rs k ic h , re la c ji z w y d a rz e ń k u ltu ra ln y c h , a ta k ż e a rty s ty c z n y c h fo rm ra d io w y ch , ta k ic h j a k n a p rz y k ła d re p o rta ż . R ad io A R T sp e c ja liz o w a ­ ło się p o n a d to w m uzyce po w ażn ej. R ad io bez K itu s ta w ia ło z k o le i n a p ro ­ m o w an ie n ie z a le ż n y c h śro d o w isk a rty s ty c z n y c h i g a tu n k ó w m u zy czn y ch rz a d k o sp o ty k a n y c h n a a n te n ie s ta c ji n a d a ją c y c h w e te rz e .

Z p rz e p ro w a d z o n e j a n a liz y w y n ik a rów n ież, że z n a c z n a część s ta c ji in ­ te rn e to w y c h s t a r a ł a się p e łn ić fu n k c ję ro z g ło śn i lo k a ln e j (np. E n e r s ta c ja z N ow ej R udy, R ad io F a b r y k a z T czew a, R ad io Ś rem , R ad io Vis is tn ie ją c e

p rz y S to w a rz y s z e n iu K u ltu r a ln y m „P ro w in c ja ” w Żywcu). S p o rą g ru p ę s t a ­ no w iły też sta c je o p ro filu re lig ijn y m (R adio K a to lik , e w a n g e lic z n e R adio C h rz e śc ija n in , ra d io k o ścio ła M isja Ł a s k i Bożej w W a rsz a w ie ggw o.pl, s t a ­ cja A d w e n ty stó w D n ia Siódm ego - R ad io N a d z ie ja .p l, R o d zim ow iercze R a ­ dio In te r n e to w e „W id”).

W o b sz a rz e z a in te re s o w a ń tw órców ro z g ło śn i in te rn e to w y c h z n a la z ły się ró w n ież dzieci (B ab y R ad io .p l, R adio B ajk a), k ib ice (R ad io iGol, R adio W idzew , s ta c ja L e g ia Live), s tu d e n c i (A k a d em ick ie R ad io S y g n a ły - Opole, R adio A k ty w n e - W a rs z a w a , R ad io E g id a - K ato w ice, S tu d e n c k a A g encja R ad io w a - G d a ń sk , S tu d e n c k ie R ad io F ry cz - K rak ó w , R ad io U n iw e rs y te t - B ydgoszcz, R adio 1 7 - K raków ).

W k a ta lo g u z n a la z ło się też R ad io N ago.fm , n a k tó re g o a n te n ie m o ż n a było p o słu c h a ć au d y c ji n a t e m a t re la c ji d a m sk o -m ę sk ic h , czy R a d io -H e a ­ v en M u z y k a i T o le ra n c ja , k ie ru ją c e swój p ro g ra m do h o m o s e k s u a lis tó w 19.

S ta c je in te rn e to w e tw o rz ą z a ró w n o n ie w ie lk ie g r u p k i zap aleń có w , j a k i d u że g ru p y m e d ia ln e . N a p o r ta lu T u b a .p l tw o rz o n y m p rz ez G ru p ę R a d io ­ w ą A gory m o ż n a było w m o n ito ro w a n y m o k re s ie s łu c h a ć 13 s ta c ji za ró w n o k o n ce sjo n o w an y ch , j a k i in te rn e to w y c h . P o p u la rn y p o rta l W ir tu a ln a P o l­ s k a o fero w ał z k o le i 10 k a n a łó w , w ty m c z te ry typow o m u zy cz n e i sześć te m a ty c z n y c h . W śró d ty c h o s ta tn ic h z n a jd o w a ł się k a n a ł ja k b y sp e c ja ln ie sk ro jo n y n a p o trz e b y in te rn a u tó w , n o szą cy n az w ę „Do p ra c y ”. P odobno s p ra w ia , że „roboczogodziny” m ija ją szybciej.

M ożliw ości r a d ia in te rn e to w e g o d o c e n ia ją ró w n ież g ig a n c i p o ls k ie ­ go e te r u , ta k ie sta c je j a k R M F F M czy E s k a . N a p o r ta lu m ia s to m u z y k i. p l m o ż n a było w 2008 ro k u słu c h a ć 36 sta c ji z logo R M F. B yły to za ró w n o sta c je n a d a ją c e w e te rz e , j a k i s ta c je w y łąc zn ie in te rn e to w e . W a rto n a tej s tro n ie zw rócić u w a g ę n a eL O R M F - ra d io tw o rz o n e p rz y w s p a rc iu g ru p y R M F F M p rz ez i d la licea listó w . K ilk a k a n a łó w in te rn e to w y c h oferow ało też n a sw oich s tro n a c h in te rn e to w y c h ta k ż e R ad io E sk a .

R ó żn o ro d n o ści w śró d sta c ji in te rn e to w y c h n ie b ra k u je . M o żn a p o w ie­ dzieć, że n ie m a l k a ż d y m oże w y b ra ć z tej o fe rty coś d la sieb ie. P o la cy u d o ­ w a d n ia ją , że n ie obca j e s t im id e a p ra c y społecznej i j e s t to zd ro w y objaw coraz b a rd z ie j d o jrzałej po lsk iej d em o k ra cji. W sz ak j e d n a z p o d sta w te o rii d obrze fu n k c jo n u ją c y c h d e m o k ra c ji to ak ty w n o ść o b y w a te li. Im o b y w a te ­ le s ą b a rd z ie j a k ty w n i w sw oich lo k a ln y c h śro d o w isk ac h , m iejscac h p r a ­ cy, k o ściołach , ty m lepiej s ą p o in fo rm o w a n i i w sposób b a rd z ie j odp ow ie­ d z ia ln y i św iad o m y g ło s u ją 20. T ru d n o je d n a k oprzeć się w ra ż e n iu , że część z ty c h s ta c ji fu n k c jo n u je w I n te r n e c ie z konieczn o ści, a n ie z w y b o ru . T w órcy R a d ia bez K itu , R a d ia ART, in te rn e to w y c h s ta c ji lo k a ln y c h i s tu d e n c k ic h

19 Działalność stacji nadających programy słowno-muzyczne, które figurowały w analizo­ wanym katalogu, została nieco szerzej opisana w artykule: U. Doliwa, Elektroniczne media

społeczne w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju, „Studia Medioznawcze” 2010, nr 4,

s. 65-78.

20 G. Stokes, Democracy and Citizenship, w: Democratic Theory Today. Challenges for

n ie m ie lib y nic przeciw k o p ro w a d z e n iu d z ia ła ln o ś c i w e te rz e . B a r ie r ą n ie do p o k o n a n ia s ą w ysokie k o s z ty ta k ie j d z ia ła ln o śc i i b r a k ro z w ią z a ń s y s te ­ m ow ych, k tó re pozw oliłyby te k o sz ty obniżyć. W P olsce n ie is tn ie je s y s te m re a ln e g o w s p a r c ia d la m a ły c h ro z g ło śn i śro do w isk ow ych.

N a z n a k p r o te s tu p rzeciw k o te j s y tu a c ji p o w s ta ła w 20 05 ro k u N ie z a ­ le ż n a In ic ja ty w a N a d a w c z a N IN A pod k ie ro w n ic tw e m za ło ż y c ie la R a d ia A R T T o m a sz a L idy. C elem tej in ic ja ty w y , w s p ie ra n e j p rz ez in te rn e to w e i p ira c k ie s ta c je ra d io w e, było d o p ro w a d z e n ie do z m ia n y p olskiego p ra w a m e d ia ln e g o ta k , by z a ło ż e n ie n ie w ie lk ie j ro z g ło śn i osiedlow ej lu b w iejsk iej o m ałej m ocy (do 10 w a tó w ) n ie w y m ag a ło u z y s k a n ia k o n cesji. Ich z a się g n ie p rz e k ra c z a łb y 10 k ilo m e tró w . S ta c je ta k ie n a d a w a ły b y p ro g ra m in t e ­ g ru ją c y lo k a ln e śro d o w isk a. W d u ży ch a g lo m e ra c ja c h n a je d n e j c z ę s to tli­ w ości m ogłoby is tn ie ć n a w e t k ilk a stacji. P ra w o do e m is ji m ia łb y k aż d y , k to o trz y m a łb y zgodę od U rz ę d u R e g u la c ji T e le k o m u n ik a c ji i P o czty oraz lo k aln eg o s a m o rz ą d u . Tw órców N IN Y z a in s p iro w a ły ro z w ią z a n ia s y ste m o ­ w e p rz y ję te w U SA , gdzie id e a ro z g ło śn i m ałej m ocy (L P F M - Low P o w er FM ) się s p ra w d z iła 21. W a rto je d n a k w sp o m n ieć, że w iele in n y c h p a ń s tw ta k ż e d o k ła d a s ta r a ń , b y w sp ie ra ć t a k z w a n e c o m m u n ity ra d io - m a łe s t a ­ cje ra d io w e tw o rz o n e z m y ś lą o lo k a ln y c h sp o łeczn o ściach b ąd ź a d re s u ją c e swój p ro g ra m do m n iejszo ści, k tó ry c h p o trz e b y n ie s ą z a s p o k a ja n e p rzez m e d ia tra d y c y jn e . D z ia ła ln o ść N IN Y n ie m ia ła je d n a k j a k d o tą d w p ły w u n a k s z t a ł t p olskiego u s ta w o d a w s tw a w ty m z a k re s ie .

Podsumowanie

W P o lsce o fe rta ro z g ło śn i in te rn e to w y c h j e s t s z e ro k a . O prócz liczn ych s ta c ji g ra ją c y c h ty lk o m u zy k ę is tn ie je ró w n ież w iele podm iotów , k tó re tw o ­ r z ą a m b itn y p ro g ra m k ie ro w a n y do śro d o w isk lo k a ln y c h b ąd ź in n y c h sp o­ łeczności (relig ijn y ch , n aro d o w y ch , k u ltu ro w y c h ). W iele z n ic h d z ia ła ty lk o w In te rn e c ie , bo n ie m a s z a n s n a w ejście w e te r. W ysokie k o s z ty z w ią z a ­ n e z p ro w a d z e n ie m ro z g ło śn i k o n ce sjo n o w an ej o raz b r a k pom ocy ze s tro n y p a ń s tw a d la tego ty p u p ro je k tó w s p ra w ia ją , że n a d a w a n ie w sieci s ta je się je d y n ą m o żliw ą fo rm ą d z ia ła n ia .

B ra k w s p a r c ia o d cz u w ają te ż sta c je in te rn e to w e , k tó re n ie m a ją a m b i­ cji n a d a w a n ia w e te rz e . Ich tw órcy, p ro w a d z ą c d z ia ła ln o ść sp o łeczn ą, do k tó re j d o p ła c a ją z w ła sn e j k ie sz e n i, c z u ją się n ied o ce n ien i. W ysokie o p ła ty z w ią z a n e z k o rz y s ta n ie m z p ra w a u to rs k ic h s p ra w ia ją , że w ięk szo ść s ta c ji in te rn e to w y c h n ie p ła c i t a n ti e m w s z y s tk im o rg a n iz a c jo m u p ra w n io n y m do ich p o b ie ra n ia . D om o ro śli d z ie n n ik a rz e o b y w a te lsc y m u s z ą się w ięc liczyć z ty m , że k tó re g o ś d n ia z a p u k a do ich s tu d ia po licja i z a re k w ir u je s p rz ę t rad io w y . P o n a d to U s ta w a o p ra w ie a u to rs k im i p ra w a c h p o k re w n y ch p rz e w id u je z a p rz e s tę p s tw o b e z p ra w n e g o ro z p o w sz e c h n ia n ia n a w e t k a r ę

p o z b a w ie n ia w olności do l a t dw óch22. W p ro w ad ze n ie je d n e j n iższej s ta w ­ k i d la w s z y stk ic h o rg a n iz a c ji z a rz ą d z a ją c y c h p ra w a m i a u to rs k im i z p ew ­ n o śc ią w p ły n ęło b y n a rozw ój tego s e k to r a ra d io fo n ii in te rn e to w e j i lep sze sam opoczucie tw órców ty c h deficytow ych, a je d n a k ja k ż e w arto ścio w y ch in icjaty w . Ic h s y tu a c ji n ie z m ie n i je d n a k n o w e liz a c ja U s ta w y o p ra w ie a u ­ to rs k im i p ra w a c h p o k re w n y c h z 8 lip c a 2010 ro k u . J e s t w n iej co p ra w d a m o w a o ty m , że o rg a n iz a c je zbiorow ego z a r z ą d z a n ia s ą zo b o w ią zan e z a w ie ­ ra ć p o ro z u m ie n ia dotyczące w spó lnego p o b o ru w y n a g ro d z e ń z a k o rz y s ta n ie z p rz ed m io tó w p ra w p o k re w n y ch , ale ty lk o w z a k re s ie ściśle o k re ślo n eg o p o la e k s p lo a ta c ji - o d tw a r z a n ia 23.

S u m m a r y

Internet radio - true alternative for licensed radio broadcasting?

Intern et radio is developing very quickly and is gain in g bigger and bigger audience. There is a lot o f in tern et radio in itia tiv es in very diverse com m unities. Intern et radio is created by secondary school stud en ts, stud en ts, cultural associations, Catholic Church and rep resen tatives o f other religions. W hat is th e ground o f such a big in terest in creatin g in tern et radio? One o f th e m ost im portant reasons is relatively sm all running cost and contem porary m odel o f licensed radio system . Current m edia system does not offer real support for sm all, com m unity orientated radio stations, w hat practically m akes th eir activity on air im possible. P olish audience in order to h ear station s from beyond o f so called “m ainstream ” u ses more and more often in tern et radio stations. The goal o f th is article is to m ake a short overview o f th e in tern et radio broadcasting in Poland.

22 Artykuł 116 Ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 23 Ustawa z 8 lipca 2010 roku o zmianie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrew­ nych oraz Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 roku, nr 152, poz. 1016).