M
A
T
E
R
I
A
Ł
Y
STU D IA POLONIJNE T. 22. Lublin 2001
J A D W I G A P L E W K O
KRONIKA DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU BADAŃ
NAD POLONIĄ I DUSZPASTERSTWEM PO LONIJNYM KUL
ZA ROK 2000
1. B A D A N IA N A U K O W E P R A C O W N I K Ó W I N S T Y T U T U
Dr Jadw iga P lew k o k on tyn u ow ała sw ój tem at b a d a w czy d o ty c z ą c y d z ia ła l n ości stow arzyszeń op iek i nad em igrantam i z ziem p o lsk ic h w o k resie m ię d zyw ojen n ym . P rzeprow adziła k w erendę archiw alną w A rch iw u m P a ń stw o w ym w K rak ow ie oraz A rchiw um K urii M etrop olitaln ej w K rak ow ie, a także w A rchiw um P ań stw ow ym w P oznaniu i A rchiw um A r c h id ie cezji P o zn a ń skiej.
M gr Robert S to p ik o w sk i k orzystał w o k resie 15 m arca - 15 lip ca z urlopu n au k ow ego dla p rzygotow an ia rozpraw y doktorskiej nt. K o ś c ió ł k a to lic k i w
C e sa rstw ie R o s y js k im w ś w ie tle p o ls k ie j p r a s y k a to lic k ie j d r u g ie j p o ło w y X I X w ie ku .
K s. dr Ireneusz K o rzen io w sk i op racow ał i p r zy g o to w a ł do druku p u b lik a cję pt. Z a w a r to ś ć „ S tu d ió w P o lo n ijn y c h ”. P r z e w o d n ik b ib lio g r a fic z n y 1 9 7 6 - 2 0 0 0 1 oraz podjął prace nad p rzy g o to w a n iem k atalogu prac d y p lo m o
w ych (m agistersk ich , doktorskich i h a b ilitacyjn ych ) o tem a ty ce p olon ijn ej
D r Ja d w i g a Pl e w k o - Katedra S o c jo lo g ii Grup E tniczn ych K UL, Lublin, A l. R acła w ickie 14.
1 Lublin 2001; por. też: I. K o r z e n i o w s k i , D w a d z ie ś c ia to m ó w „ S tu d ió w P o lo n ij
i em igracyjnej n ap isan ych na różn ych w y d zia ła ch K a to lic k ie g o U n iw ersy tetu L u b elsk iego.
Dr W ło d zim ierz O sa d czy za k o ń c z y ł zb ieran ie m ateriałów i p r zy g o to w a ł do druku p ierw sz ą c z ę ść inform atora o p o lsk ich sto w a rzy szen ia ch d zia ła ją cy ch o b ecn ie na U krainie sk u p ion ych w Federacji O rganizacji P o lsk ich na U krai n ie 2. R o zp o czą ł też p r z y g o to w y w a n ie c z ę ś c i drugiej p o św ię c o n e j sto w a rz y szen iom d ziałającym pod patronatem Z w iązk u P o la k ó w na U k rain ie. W tym celu w dniach od 30 lip ca do 3 sierpnia p rzeb yw ał w K ijo w ie , g d z ie o d b ył spotkania z d ziałaczam i p o lo n ijn y m i Z w iązk u P olak ów na U k rain ie i Z w iązk u U czo n y ch P o lsk ich na U k rainie oraz z d ziennikarzam i „ D zien n ik a K ijo w sk ie g o ”. P od czas spotkania z k on su lem ds. P o lo n ii K rzy szto fem Ś w id erk iem w K o n su la cie G eneralnym R P w K ijo w ie oraz c h a r g e s d ’a f f a i r s T ad eu szem P aw lakiem w A m b a sa d zie o m ó w io n o kierunki w sp ó łp ra cy Instytutu i tych instytucji w zak resie badań nad P olak am i na U krainie. D r W . O sa d czy n a w ią zał także kontakt ze S to w a rzy sze n iem U c z o n y c h P o lsk ich na U k rain ie i sp o t kał się w sie d z ib ie Zarządu S to w a rzy szen ia w T arnopolu z je g o p r zew o d n i czącym H enrykiem Strońskim .
2. D Z IA Ł A L N O Ś Ć W Y D A W N I C Z A I N S T Y T U T U
Instytut k on tyn u ow ał serię w y d a w n ic z ą B ib lio tek a P o lo n ii - seria A: S tu dia, seria B: M ateriały i D o k u m en ty. W 2 0 0 0 r. u k azały s ię n astęp u jące pu blikacje:
- w serii A: P o la c y w A r m e n i i, pod red. ks. E. W alew andra; O ś r o d k i d u s z p a s t e r s t w a p o l s k i e g o w S z w a j c a r i i, pod red. ks. J. W ó lc z a ń sk ie g o ;
- w serii B: A . K o w n ack i, C z y b y ł o w a r to ? W s p o m n i e n i a , o p racow ał, w stępem i przypisam i opatrzył oraz p odał do druku R obert S to p ik o w sk i; W . O sad czy, P o l a c y n a U k r a i n ie d z is ia j. I n f o r m a t o r , P o l a c y w R u m u n i i m ó w ią o s o b ie , w yb ór, w stęp i redakcja A nna M am ulska; P o l a c y n a W s c h o d z ie m ó w ią o s o b ie , p r zy g o to w a ł do druku, w stęp em i p rzyp isam i opatrzył ks. R obert G uz.
Ponadto Instytut o p u b lik o w a ł k o lejn y , 21 tom „S tu d iów P o lo n ijn y c h ”.
2 Praca ukazała się drukiem: P o la c y na U k ra in ie d zisia j. In fo r m a to r . Cz. I: F e d e ra c ja
O rg a n iz a cji P o ls kic h na U k ra in ie , W yd aw n ictw o T ow arzystw a N a u k o w eg o P olsk a-W sch ód ,
3. W Y J A Z D Y I S P O T K A N I A N A U K O W E P R A C O W N I K Ó W I N S T Y T U T U
Na p rzełom ie grudnia 1999 r. i sty czn ia 2 0 0 0 r. na U k rain ie przeb yw ał W . O sad czy, który o d b y ł k olejn o następ u jące spotkania w zw ią zk u z p r z y g o tow yw an ym I n f o r m a t o r e m o r g a n i z a c j i p o l s k i c h n a U k r a in ie ', z arcybiskupem lw o w sk im ob. łac. M arianem Jaw orskim w sp raw ie m o ż liw o ś c i badań nad duszpasterstw em p o lsk im na U krainie; z p rezes T o w a rzy stw a K ultury P olsk iej na W ołyn iu im . T. K o ściu szk i Janiną P orem ską i p rezesem T o w a rzy stw a Kultury P olsk iej na W o ły n iu im . E. F eliń sk iej G rzegorzem R olin g erem na tem at sytuacji P o la k ó w na W ołyn iu ; z k on su lem gen eraln ym RP w e L w o w ie Piotrem K on ow rock im w k w estii w sp ółp racy k on su latu z Instytutem P o lo n ij nym K U L w p rzygotow an iu I n fo r m a to r a ; w lw o w sk ie j s ie d z ib ie Federacji O rganizacji P olsk ich na U krainie, także w zw ią zk u z pracam i nad I n f o r m a to r e m .
10 lu tego dyrektor Instytutu oraz dr W ło d zim ierz O sa d cz y w z ię li u dział w U rzęd zie W o jew ó d zk im w L u b lin ie w spotkaniu z am basadorem Federacji R osyjsk iej w P o lsc e S erg iejem R ia zo w em . 15 lu teg o ks. prof. E. W alew an d er oraz dr W. O sad czy w z ię li u d ział w G m achu Sejm u RP w W a rsza w ie w sy m pozjum naukow ym zorg a n izo w a n y m przez P o lsk o -A rm eń sk ą G rupę Parlam en tarną, S to w a rzy szen ie P olsk a-A rm en ia oraz S to w a r z y sz e n ie W sp ółp racy P o l sk a-W schód na tem at „P olacy w A rm enii i O rm ianie w P o ls c e na tle d z ie jó w ”; obaj p releg en ci w y stą p ili k olejn o z n astęp u jącym i referatam i: „P olacy w A rm enii na tle d z ie jó w o rm ia ń sk ich ” oraz „O rm ianie w d ziejach narodu p o lsk ie g o ”. W dniach 2 5 -2 7 lu teg o dr W . O sad czy w z ią ł u d zia ł w II S p otk a niu R odzin M u zyk u jących w T ruskaw cu na U k rain ie. O rganizatorem sp otk a nia była w sp ółp racu jąca z Instytutem Federacja O rgan izacji P o lsk ich na U krainie oraz S to w a r z y sz e n ie „W sp óln ota P o lsk a ” .
Na zap roszen ie b iskupa d ie c e z ji łu ck iej na U k rainie M arcjana T rofim iak a 27 maja dr W ło d zim ierz O sad czy u c z e stn ic z y ł z ram ien ia Instytutu w uro cz y sto śc ia c h , które m ia ły m iejsce w katedrze rzy m sk o k a to lic k iej w Łucku, p o św ię c o n y c h 5 0 r o czn icy śm ierci bpa A d o lfa Piotra S z e lą ż k a , ordynariusza tej d iecezji w latach 1 9 2 5 -1 9 5 0 .
23 października dr W ło d zim ierz O sad czy w z ią ł u d ział w p o sie d z e n iu K o m isji W sch od n ioeu rop ejsk iej P o lsk iej A k ad em ii U m ie ję tn o śc i, które b yło p o św ie c o n e sytuacji religijn ej na U k rain ie. D r O sa d czy u c z e stn ic z y ł też w obradach k on feren cji rob oczej nt. „ S to w a rzy szen ie U c z o n y c h P o lsk ich na U krainie w o b ec p rob lem ów k u lty w o w a n ia to ż sa m o śc i n arod ow ej P o la k ó w na U k rain ie”, która od b yła się w dniach 2 5 -2 6 listop ad a w T arnopolu.
4. U D Z IA Ł W P O L O N IJ N Y C H S P O T K A N I A C H Ś R O D O W I S K O W Y C H
Ś ro d o w isk o lu b elsk ie pracujące na rz ecz P o la k ó w za gran icą c o r o c z n ie organizuje spotkania o p łatk ow e, w których u c z e stn ic z ą za zw y cza j p ra co w n icy Instytutu Badań nad P o lo n ią i D u szp a sterstw em P olon ijn ym K U L . 11 grudnia 1999 r. w opłatku zo rgan izow an ym p rzez R uch O drodzenia P o lsk i na c z e le z senatorem Z iem i L u b elsk iej S ta n isła w em G o g a czem u c z e stn ic z y ! ks. Ire n eu sz K o rzen io w sk i, 18 grudnia 1999 r. w opłatku T o w a rzy stw a P rzyjaciół W ilna i Z iem i W ileń sk iej w z ią ł u d ział k s. R ober G uz, a 23 grudnia 1999 r. ks. E. W alew an d er u c z e stn ic z y ł w opłatku R ady K rajow ej S to w a rzy szen ia „W spólnota P o lsk a ” w W arszaw ie, g d z ie w y g ło s ił „R o zw a ża n ia o p ła tk o w e ”3. 4 sty czn ia 2 0 0 0 r. ks. Ireneusz K o r zen io w sk i b ył g o śc ie m na opłatku p r zy g o tow anym przez Fundację P o m o cy S z k o ło m P o lsk im na W sc h o d z ie im . T. G o- n iew icza , zaś 8 sty czn ia 2 0 0 0 r. ks. Edw ard W a lew an d er u c z e stn ic z y ł w sp o t kaniu op łatk ow ym T ow arzystw a M iło śn ik ó w L w o w a i K resów P o łu d n io w o - -W sch od n ich w L u b lin ie. Z w ie ń c z e n ie m im prez o p ła tk o w y ch b y ło sp otk an ie 12 sty czn ia 2 0 0 0 r. czło n k ó w O d d ziału L u b e lsk ie g o S to w a rzy szen ia „ W sp ó l nota P o lsk a ”, w którym u c z e stn ic z y li w s z y s c y p ra co w n icy Instytutu. G o śćm i sp ecjaln ym i opłatka „ W sp ó ln o ty ”, który o d b y ł się w T rybunale K oronnym w L ublinie, b yła E m ilia C h m ielo w a z e L w o w a - p rezes Federacji O rganizacji P olsk ich na U krainie oraz A dam C h łop ek z D ro h o b y cza - p rezes Z je d n o c z e nia N a u c z y c ie li P olsk ich na U krainie.
W dniach 18-19 marca 2 0 0 0 r. ks. I. K o rzen io w sk i oraz ks. R. G uz u c z e s t n ic z y li w obchodach D n ia Im ienin M arszałka J ó zefa P iłsu d sk ie g o S yn a Z iem i W ileń sk iej. U r o czy sto ść ta zo sta ła z o rg a n izo w a n a przez d ziałające na terenie L ublina tow arzystw a K reso w ia k ó w . Program o b ch o d ó w o b ejm o w a ł o k o lic z n o śc io w ą sesję R ady M iejsk iej w L u b lin ie, na której w y słu ch a n o referatu na tem at z w ią zk ó w J. P iłsu d sk ieg o z L u b lin em , oraz m szę św . w intencji p o leg ły c h za O jczy zn ę, w której w z ią ł tak że u d ział dyrektor Instytutu ks. E. W alew ander. U c z e stn ic y u ro c z y sto śc i z ło ż y li k w iaty na m o g iła ch le g io n istów p o lsk ich na lu b elsk im cm entarzu w o jsk o w y m .
5 k w ietn ia ks. E. W alew ander u c z e stn ic z y ł w u ro czy sto ścia ch p o g rzeb o w ych b y łe g o dyrektora Instytutu P o lo n ijn e g o K U L w latach 1 9 7 9 -1 9 8 4 prof, dra hab. C zesła w a B loch a. P ogrzeb o d b y ł się w rodzinnej parafii Z m arłego w R zek u n iach k oło O strołęki. 10 k w ietn ia zaś p ra co w n icy Instytutu u c z e stn i c z y li w żałob n ej m szy św . p rzy g o to w a n ej p rzez s p o łe c z n o ść ak ad em ick ą
K U L, p od czas której dyrektor Instytutu p rzed sta w ił p ostać prof. C z. B lo c h a i je g o za słu g i na polu badań p o lo n ijn y ch i k ontaktów z P olakam i za granicą. P o w ied zia ł w ó w c z a s m .in.: „P rofesor C z esła w B lo c h m iał ła tw o ść d ociera n ia do środ ow isk n arod ow ych i ch rześcija ń sk ich , z którym i po prostu p o sia d a ł w sp ó ln y języ k . Jednym z ew id en tn y ch d o w o d ó w na u m iejętn o ść d ociera n ia do ludzi id eo w y ch i ofiarn ych w sze reg a ch P o lo n ii je st do d zisia j p rzy zn a w a na N agroda N au k ow a im. Ireny i F ranciszka S k o w y ró w . P ro feso r B lo c h rzu cił m yśl p o w o ła n ia i u sta n o w ien ia tej N agrod y, co p od jęła pani arch. Irena Sk o- wyra dla up am iętn ien ia sw e g o zm arłego m ałżon k a F ranciszka - n a u c z y c ie la , d ziałacza lu d o w e g o , cz y n n e g o sp o łe c z n ik a na gru n cie P o lo n ii. T a N agrod a pozw ala nam ukazać w ie le o só b , których w y s iłe k na p olu nauki i dokonań sp o łeczn y ch wart je st u p am iętn ien ia. [...] Z a słu g i ja k ie tutaj w y lic z o n o [...] k w alifik u ją śp. prof. C z. B lo ch a do rzędu tw ó rczy ch i o w o c n y c h p io n ieró w na polu kontaktów p o lo n ijn y ch i w d z ie d z in ie badań nad d zieja m i P o lo n ii. T o, że Instytut d ziała d zisiaj tak a n ie in aczej - a ch yb a ma do za n o to w a n ia o sią g n ięcia - za w d zięcza z p e w n o śc ią tem u, iż n ie p o rzu cił ani na c h w ilę drogi, jaką w y ty c z y ł śp. prof. C z e sła w B lo c h ”.
W dniach 14-17 grudnia na za p ro sze n ie p ro b o szcza parafii p o lsk ie j pw . M atki B o żej B o lesn ej w R y d ze, ks. A ndrzeja T rapuczki M IC , p rzeb y w a ł w tym m ie śc ie ks. R obert G uz. P od czas pobytu p rzep row ad ził rek o lek cje ad w en tow e dla P olak ów za m ieszk a ły c h w sto lic y Ł o tw y i o k o lic a c h . W rek o lekcjach brali także u d ział w iern i p o ch o d zen ia lite w sk ie g o i ło te w s k ie g o . W trakcie pobytu w R y d ze m ia ło też m ie jsc e odrębne sp otk an ie z P olak am i, zo rgan izow an e w D om u A rtystów Ł o tew sk ich przy Zirgu iela p rzez Edw arda F isk o w icza , p rezesa K lubu „ P o lo n e z ” w R yd ze.
5. W I Z Y T Y G O Ś C I W I N S T Y T U C IE
W styczn iu 2 0 0 0 r. Instytut o d w ie d z iło kilka o só b zza w sch o d n iej gran icy n a szeg o kraju. 5 sty czn ia p rzyb yła Tatiana B o jk o , p rezes T o w a rzy stw a K u ltu ry P olsk iej Z iem i L w o w sk iej - O d d ział w Stryju (U kraina). 7 sty c z n ia g o ś c iła w In stytu cie K rystyna C zupryniak z K isz y n io w a (M o łd a w ia ). S p o tk a n ie to d o ty czy ło m o ż liw o śc i zebrania m ateriałów na tem at d zie jó w K o ś c io ła k a to lic k ieg o w M o łd a w ii. 12 sty c z n ia w sie d z ib ie Instytutu o d b y ło s ię sp otk an ie z g o ść m i p rzyb yłym i z Ukrainy: E m ilią C h m ie lo w ą (F ederacja O rgan izacji P o lsk ich na U krainie) i A d am em C h łop k iem (Z jed n o czen ie N a u c z y c ie li P o l skich na U krainie). 14 sty czn ia z ło ż y ły w iz y tę w In sty tu cie p r zed sta w icielk i stow arzyszeń p o lsk ich z U krainy w c h o d z ą c y c h w skład Z w ią zk u P o la k ó w
Ukrainy: W iktoria R adzik, cz ło n e k Zarządu Z P U , a je d n o c z e ś n ie p rezes K i jo w sk ie g o N a r o d o w o ścio w o -K u ltu r o w eg o S to w a rzy szen ia „ Z g o d a ” i k iero w n ik Z esp ołu Folkloru P o lsk ie g o w K ijo w ie „Jask ółk i”, oraz A n ie la Jurkow ska - p rezes Z w iązku P o la k ó w K ijow a, także c z ło n e k Zarządu Z P U . P o d z ie liły się one z zebranym i sw o im i d o św ia d czen ia m i i sp o str zeżen ia m i z pracy na rzecz P olak ów na U krainie. 21 sty czn ia 2 0 0 0 r. w iz y tę w In sty tu cie z ło ż y ł d u sz pasterz p olsk i z W ielk ie j B rytanii ks. Stefan O rzeł ze S w in d on ; c e le m w iz y ty b yło o m ó w ien ie je g o projektu badań nad p rzy g o to w a n iem lek sy k o n u parafii i k o śc io łó w p o lsk ich w d ie c e z ji C liffto n , W lk. Brytania.
1 lu tego Instytut g o ś c ił G rzegorza R olin gera, p rezesa S to w a r z y sz e n ia K u l tury P olsk iej na W o ły n iu im . E w y F eliń sk iej w Ł ucku. W trakcie spotkania zo sta ły przekazane przez Instytut k siążk i i pod ręczn ik i dla p o lsk ie j sz k o ły sobotniej w Ł ucku. 16 lu teg o w iz y tę z ło ż y ł w In sty tu cie p rezes S to w a r z y sz e nia K ultury P o lsk iej w K ow lu na W o ły n iu , który za p o zn a ł p ra co w n ik ó w z s y tuacją i ży ciem P o la k ó w w tym m ie śc ie .
8 marca g o śc ie m Instytutu b ył dr S tan isław S tęp ień - dyrektor P o łu d n io w o -W sch o d n ieg o Instytutu N a u k o w eg o w P rzem yślu .
8 maja o d b y ło się sp otk an ie p racow n ik ów Instytutu ze w sp ółfu n d atork ą N agrody N au k ow ej im . S k o w y ró w - Ireną S k o w y ro w ą . 12 m aja Instytut o d w ied ziła s. dr L u cyn a M isteck a z R zym u , która o m a w ia ła k w e stie zw ią za n e z w yd an iem w serii B ib lio tek a P o lo n ii sw o jej k olejn ej k sią żk i. 23 maja z dyrektorem Instytutu sp otk ał się ks. dr A ndrzej K ryń sk i, rektor W y ż sz e j S z k o ły Język ów O b cych i E k o n o m ii w C z ę sto c h o w ie . S p o tk a n ie m ia ło na celu o m ó w ie n ie spraw zw ią za n y ch z u tw orzen iem w C z ę s to c h o w ie U n iw e r sy tetu P o lo n ijn eg o . 25 m aja o d b y ło s ię sp otk an ie z prof. Jerzym S m o lic z e m , so c jo lo g ie m U n iv er sity o f A d ela id a oraz U n iw ersy tetu św . T o m a sza na F ilip i nach, który g o ś c ił na K U L -u z w y k ła d em d o ty czą cy m k w e stii państw narodo w ych w E uropie i A zji. T ak że 25 m aja g o ś c ił w In sty tu c ie prof. M arceli K osm an z U n iw ersy tetu A . M ic k ie w ic z a w P oznaniu.
7 czerw ca Instytut o d w ie d z ił o. A n astazy M cW ay O S B M , b y ły p ro b o szcz parafii św . B a z y le g o w E dm onton, K anada. 9 c zerw ca g o śc ie m Instytutu b ył dr M arian K ałuski z M elbourne, A ustralia, który przek azał In stytu tow i sw o je n ajn ow sze p u b lik acje d o ty czą ce P o lo n ii australijskiej.
4 lip ca w iz y tę z ło ż y li g o ś c ie z U krainy: Janina P orem ska - p rezes S to w a rzyszen ia K ultury P o lsk ie j na W o ły n iu im . T. K o śc iu sz k i i R om an K o w a lsk i - prezes T ow arzystw a K ultury P o lsk iej w D u b n ie. 11 lip ca g o ś c ie m Instytutu b ył Piotr Jaszczuk z m iasta P o ło n n e na U krainie, autor k sią ż e k o lu d o b ó j stw ie stalin ow sk im na P o d olu , w śród których s z c z e g ó ln ie in teresu jący jest
d w u tom ow y zb iór relacji ofiar i św ia d k ó w g ło d u na U k rain ie w latach 1932- 1933 zatytu łow an y P o r tr e t w c ie m n o ś c i (K ijó w -N e w Y ork 1 9 9 9 ).
7 w rześn ia z ło ż y ła w izy tę w In sty tu cie K rystyna G rotow sk a z T oronto, K anada, reprezentująca sto w a rzy sz en ie S o lid a rn o ść i N ie p o d le g ło ś ć - P o lish Canadian A ctio n Group. C elem w iz y ty b y ło o m ó w ie n ie k w e stii p rzekazania do archiw um Instytutu dokum entacji d z ia ła ln o śc i teg o sto w a r z y sz e n ia w o sta t nich kilkunastu latach.
2 0 w rześn ia p rzybył red. M ie c z y sła w M aciejak z W a rsza w y , p rezes o g ó ln o p o lsk ie g o S to w a rzy szen ia P o lsk a -E sto n ia , który o m ó w ił p rzeb ieg p rzy gotow ań prezentacji k siążk i P o la c y w A r m e n ii, za p lan ow an ej na 2 9 w rześn ia w D om u P rzyjaźni w W arszaw ie w IX ro c z n ic ę n ie p o d le g ło ś c i A rm enii. W dniu następnym Instytut o d w ie d z iła A nna M aria S teciak z Ł u ck a z e S to w a rzyszen ia K ultury P olsk iej im . E w y F eliń sk iej na W o ły n iu . G łó w n y m tem atem rozm ów b yła p om oc P olak om w Ł ucku.
6 grudnia w iz y tę w In stytu cie zło ż y li: n o w o m ian ow an y dyrektor O ddziału L u b elsk ieg o Instytutu P am ięci N arod ow ej A ndrzej B orys oraz n a czeln ik W y działu U d ostęp n ian ia A rc h iw a lió w L eon P opek.
18 grudnia g o śc ie m Instytutu b ył prof. R o sty sła w R a d y sz e w sk i, k ierow n ik katedry p o lo n isty k i K ijo w sk ie g o U n iw ersy tetu im . Tarasa S z e w c z e n k i. 23 grudnia m iało m iejsce spotkanie w sie d z ib ie Instytutu z o. Janem P ią tk o w skim OP oraz s. G abrielą T eresą Jaw orsk ą OP - op iek u n am i grupy d zieci p o lsk ich z C zortkow a na U krainie, które - d z ięk i m .in. p o m o c y o rg a n iza cy j nej Instytutu P o lo n ijn e g o K U L - o d p o c z y w a ły w o k resie św ią t B o ż e g o N aro dzenia w N a łę c z o w ie na L u b e lsz c z y ź n ie .
6. D E D Y K A C J A W Y D A W N I C T W I N S T Y T U T U
D n ia 2 października br. w B ib lio te c e G łó w n ej K U L o d b y ła się u ro czy sto ść w ręczen ia d w óch publikacji Instytutu o so b o m b lisk o z w ią za n y m sw ą d z ia ła l n o śc ią nau k ow ą i praktyczną ze spraw am i P o lo n ii i z Instytutem . K sięd zu b isk u p ow i dr. R yszard ow i K arpińskiem u w uznaniu dla je g o w ie lk ie g o zaan g ażow an ia na rzecz P o lo n ii oraz P o la k ó w na W sc h o d z ie z a d ed y k o w a n a z o stała n ajn ow sza k siążk a w ydana w serii B ib lio te k a P o lo n ii zaty tu ło w a n a P o la
cy w A r m e n ii, n atom iast ks. prof. dr. hab. R o m a n o w i D z w o n k o w sk ie m u w 7 0
ro czn icę urodzin jako w yraz uznania i w d z ię c z n o śc i za pracę n au k ow ą w In stytu cie w latach 1 9 7 7 -1 9 9 0 p o św ię c o n o 21 tom „ S tu d iów P o lo n ijn y c h ”.
D e d y k a c ja książki j e s t w y ra z e m u z n a n ia o r a z g łę b o k ie g o sz ac unku i n ie k o n ie c z n ie m u s z ą tu za istnieć sz cz eg ó ln e p o w o d y , by taki dar k o m u ś o fiaro w ać . W p r z y p a d k u K s ię d z a B isk u p a istnieją je d n a k tego p r z y c z y n y , o k tó r y c h c h c ia łb y m tu k ilk a słó w p ow iedz ie ć. S ą to m oje racje o so b iste, te p rz y n a jm n ie j c h c ia łb y m tutaj u w y p u k lić . S ą także inne, o b ie k ty w n e , w y n ik a ją c e z dłu g o le tn ie j dz ia ła ln o śc i rzy m sk ie j K s ię d z a B isk u p a, ale o nich w y sta rc z y tutaj ta k ró tk a w z m ia n k a . K to ś inny m o ż e tu o k a z a ć się b ardz iej k o m p e te n tn y , aby o ty m m ó w ić . P o w i n n o ś c ią m o j ą j e s t w s p o m n ie ć o za sługa ch K s ię d z a B is k u p a w o k ó ł troski o P o la k a c h n a W s c h o d z ie , c o m a swój k o n k re tn y w y ra z w Je g o k ie ro w a n iu Z e s p o ł e m P o m o c y K o ścieln e j d la K a to l ik ó w na W s c h o d z ie E p isk o p a tu Polski.
Je st za te m tych racji - i m o ic h s u b ie k ty w n y c h i o b ie k ty w n y c h - sp oro. O m o ic h w łasn y ch w y p ad a , w o b ec tylu c z y n io n y c h tu z a p o w ie d z i, c h o ć b y k ró tk o w s p o m n ie ć . K sią d z B isk u p w p ro w a d z ił m nie do S t o w a r z y s z e n ia W s p ó łp r a c y P o ls k a - W s c h ó d i C a th o lic a U n io I n ternationalis, co m a sw ój w y m ie rn y p o ż y te k dla m n ie o so b iś cie , a prze de w szy s tk im dla I n stytutu P o lo n ijn e g o K U L. K s ią d z B isk u p - je ś li w o ln o mi tak p o w ie d z ie ć - „w p raw ił m n ie w r u c h ” na d ro d z e z a in te re s o w a ń p o lo n ijn y c h . Co do w ięzi bardz iej j u ż o so b is ty ch , że w s p o m n ę c h o ć b y k az an ie p r y m ic y jn e w In n sb ru - cku i w K ra sn o b ro d z ie oraz nie z a m ilc z ę o tw arte j ręki niosą ce j p o m o c p o t r z e b u j ą c e m u k le ry k o w i, to wiele tr z e b a by tu m ó w ić .
M y ślę je d n a k , że d zisie jsze sp o tk a n ie m a też s w o ją w y m o w ę , której z b ę d n y m słow em nie należy m o ż e psuć. P o z o s ta je z a te m ty lko ży c z y ć K się dzu B is k u p o w i dalszej p o m o c y B oż ej we w s z y s tk ic h p o c z y n a n i a c h , z d ro w ia i ciągłej dla n a s ż y c z l i wości.
Z w racając się natom iast do ks. prof. R. D z w o n k o w sk ie g o k s. E. W a lew a n - der p o w ied z ia ł m .in.:
U ro c z y s t a ch w ila w y m a g a nie m nie j p o d n io s ł e g o tonu, to te ż p le n o titu lo w ita m y na s z e g o b y łe g o P ra c o w n ik a i A u to r a w ielu ce n n y c h prac n a te m aty b liskie n a s z e m u I n stytutow i. O k rą g ła ro c z n ic a - in n y m i słow y „ s ie d e m d z i e s i ą tk a ” - to m o ż e ża d e n tytuł do w ielkich o b c h o d ó w , je ś li się n a to patrzy od strony p o d m io tu takiej fety. Je d n a k sp o g lą d ając na to z innej p e rs p e k ty w y , a ta n am d u c h o w n y m m o ż e w s z c z e góln y sposób p o w in n a być bliska, n a le ż y r ac zej s k o n c e n tr o w a ć się na ż n iw ie. U r o dzaj te go żn iw a j e s t obfity i m ilo, że m o g ę to po p ro stu p o w ie d z ie ć b e z zb ę d n y c h ko m e n tarzy . K sią d z P ro f e s o r p o r z u c ił te m a t d o ty c z ą c y P olo n ii fra n c u sk ie j, ongiś ba rd z o M u bliski, a m o ż e nadal g d zieś n ie z b y t g łę b o k o za g r z e b a n y w p a p ie r a c h na biu rku. W y d a w a ło się, że b ę d z ie to o p u s vita e, ale n a d a r z y ło się coś w a ż n ie j s z e g o - P o la c y za B u g ie m i to nie ty lko w n ajb liż sze j od tej rzeki od le g ło śc i, ale n a n i e z m ierzo n y c h terenach „K ra ju R a d ” , j a k k ie d y ś śp ie w a n o , a te ra z ju ż ty lk o się to w sp o m in a . P o g ra tu lo w a ć w y c z u c ia , bo w arto b y ło u c z y n ić ten krok z n a d S e k w a n y nad W o łg ę. N a W s c h o d z ie w iele spraw ludz kich leży z a g r z e b a n y c h w n ie p a m ię c i lub w pa m ię c i stale je sz c z e ste rr o r y z o w a n e j. K s ią d z R o m a n wiele się n a tru d z ił, aby tę p a m ię ć o d k o p a ć czy ośm ielić, u r u c h o m i ć i sp raw ić , by stała się ś w ia d e c tw e m . To
je g o zasługa i choć z p e w n o ś c ią na te te m aty n ap isze się je s z c z e w iele, to j e d n a k tych g inących św ia d e c tw nik t by ju ż nie zdołał uratow a ć.
Ż y c z y m y zate m d a lsz y c h su k c esó w w tym sensie n a j s z e rs z y m , b o nie ty lk o o s o bistych, ale także p ro fitu ją c y c h dla d o b ra og ó łu , j a k im s ą nas ze d zieje n a ro d o w e . Niech więc ten próg lat p rz e ż y ty c h i p r z e p ra c o w a n y c h b ę d z ie z a r a z e m s to p n i e m do dalszych osiągnięć.
7. S Y M P O Z J U M N A U K O W E I N S T Y T U T U
W dniu 9 listop ad a w B ib lio te c e G łó w n ej K U L o d b y ło się sym p ozju m nau k ow e na tem at „P olacy w R u m u n ii”. S ym p ozju m z o sta ło p op rzed zo n e szerszą prezentacją różn ych asp ek tów ż y c ia P o la k ó w w tym kraju d zięk i o k o lic z n o śc io w e j w y sta w ie oraz prom ocji k sią żk i pt. P o la c y w R u m u n ii
m ó w ią o s o b ie , p rzy g o to w a n ej p rzez A n n ę M am u lsk ą z L eszn a .
Spotkanie o tw o rzy ł prorektor K U L ks. prof, dr hab. S ta n isła w W ilk , który p o w ied zia ł m.in.:
C ieszę się, że m o g ę u cz e s tn ic z y ć w tej u ro cz y sto śc i. D w a dni te m u , 7 listopada , m ie liśm y okazję u cz e s tn ic z y ć w wielkiej ce r e m o n ii n a d a n ia d o k to ra t u h o n o ris c a u sa r u m u ń sk ie m u patriarsze T e o k ty sto w i. Dzisiaj k o n ty n u u je m y o b e c n o ś ć p r o b le m a ty k i ru m u ń sk ie j o tw ie ra jąc w g m a c h u B ib lio te k i K U L w y s ta w ę p o ś w i ę c o n ą P o la k o m w R u m u n ii, ja k te ż z a jm u j e m y się p r o b le m a ty k ą naszej o b e c n o ś c i w ty m kraju . Jak bardz o w aż n a je s t p r o b le m a ty k a polonijna, z w ła s z c z a d u s z p a s te r s tw a p o l o n ij n e g o i w ogóle obec nośc i P o la k ó w w r óżnyc h c z ęś cia ch św iata, nie p o tr z e b a n ik o g o p r z e k o nyw ać. M ateriały, które w y d o b y w a m y z ar c h iw ó w , są n ie je d n o k r o tn ie b e z c e n n e i bardz o często w z r u sz a ją . K iedy p r z e p ro w a d z a łe m k w e r e n d ę w a r c h iw a c h w a t y k a ń skich, n atk n ąłe m się n a no ta tk ę z 1918 r. k a r d y n a ła se k re ta r z a sta nu P io tra G a sp a rie - go m ó w ią c ą zw ięźle: „ P o r o z m a w ia ć z R a ttim o B u k o w i n i e ” . P y ta m za te m , co m o g ł y by znaczyć te słowa, o co tam ch o d z iło ? P ó źn ie j z n a la z łe m krótki list, rac zej n o ta tk ę pro m e m o ria a r c y b is k u p a Jó z e f a B i lc z e w s k ie g o , k tóry p rz e s y ła ł n u n c j u s z o w i A c h il le sowi R attiem u p rośbę d u sz p a ste rz y polskich z B u k o w in y , aby d o p o m ó g ł im w o r g a niz o w a n iu d u sz p a ste r stw a i w ogóle p rz y sz e d ł im z p o m o c ą . I te śla dy n a p ra w d ę ś w ia d c z ą o ty m, ja k ta n a s z a h isto ria j e s t z r ó ż n ic o w a n a , j a k i m u le g a p r z e m ia n o m . Staty sty ki m ó w ią , że 80 tys. P o la k ó w w R u m u n ii p rz e d II w o j n ą ś w i a t o w ą ż y ło tam , r ozw ija ło sw o ją d ziała lność ; z tru d em k sz ta łc o n o dziec i, p i e l ę g n o w a n o kulturę . D z i siaj p o w in n iśm y p o c h y lić się nad ty m d z ie d z ic tw e m , b o to ta k że j e s t d la nas sz k o ła pięknej m iłości ojc zyz ny.
U n iw e rsy te t n a s z p rz e z tę d z i s ie js z ą u r o c z y s to ś ć w p is u je się j a k g d y b y w cały łańcuch bardz o w a ż n y c h in icjatyw , które są p o łą c z o n e w s p ó l n ą m y ślą . J e s t to o d p o w iedź na z a p o tr z e b o w a n ie czasu. T ę d rugą, d z i s ie js z ą cz ęść „ u r o c z y s to ś c i r u m u ń sk ie j” o r ganiz uje In sty tu t B a d ań nad P o lo n ią i D u s z p a s te rs t w e m P o lo n ijn y m K U L. T en o rg a n iz m u n iw e r sy te c k i sy ste m a ty c z n ie p o d e j m u je z a g a d n i e n ia w a ż n e , s k ła d ające
się w cało ść, p o łą c z o n ą je d n ą m y ślą , choć p o s z c z e g ó ln e in ic ja ty w y p o z o s ta j ą c z ęsto n ie za leż n ie od siebie, są one j e d n a k o d p o w i e d z i ą n a z a p o trz e b o w a n ie czasu.
In n ą d o n io s ł ą spraw ą, k tó r ą c h c ia łb y m tu n a w stę p ie p o r u s z y ć , to w s p ó łp r a c a n asze go U n iw e rsy te tu z innym i o śr o d k a m i a k a d e m ic k im i. Je st o n a w sz e c h stro n n a . W tym p r z y p a d k u In stytut P o lo n ijn y n a w ią z a ł w s p ó łp r a c ę z P a ń s t w o w ą W y ż s z ą S z k o łą Z a w o d o w ą w L esznie. B a rd z o mi m iło, że je j p ro re k to r Ja c e k M ic h a l c z y k j e s t w śr ó d nas. N asz In sty tu t P o lo n ijn y ju ż od d łu ż s z e g o cz asu , ob o k p r z e p r o w a d z a n ia lic zn y c h badań, p o d e jm u je się także w y d a w a n i a źródeł. U k a z a ło się d ru k ie m ju ż w sum ie 10 w o lu m in ó w , w śr ó d których w arto z a u w a ż y ć z w ła s z c z a trzy to m y w s p o m n ie ń P o la c y w R o sji m ó w ią o sobie. C iesz y fakt, że ta in ic ja ty w a z o s ta ła p o d ję ta i je s t k o n t y n u o w an a prze z inne ś ro d o w isk a u n iw e r sy te c k ie , które w s p ó łp r a c u ją z n a s z ą n a u k o w ą p la c ó w k ą polonijną. D o w o d e m tego j e s t p r e z e n to w a n a dzisiaj k s ią ż k a P o la c y w R u m u n ii m ó w ią o so b ie , k tó r ą z r e d a g o w a ła w e w sp ó łp r a c y z n a s z y m Insty tu te m A n n a M a m u ls k a - w y k ła d o w c a P a ń s tw o w e j W y ż s z e j S z k o ły Z a w o d o w e j w L esz n ie . Co znaczy r e d a g o w a n ie ta kich źródeł, w ie d z ą ci, k tó r z y n a co d z ie ń się ty m zajm ują.
C iesz y mnie bardzo, że w ra m a c h c z ęś ci re f e r a to w e j z a b ie rz e g łos b y ły a m b a s a dor R P w R u m u n ii pan B o g u m ił Luft. D z ię k u ję r ó w n i e ż za w y s tą p ie n i a P a n io m z M in is te r s tw a E d u k ac ji N aro d o w ej: E lż b ie c ie B o b e r i K ry s ty n ie S taroń. M iły m i gośćm i s ą także ks. Ja c e k Strzelecki z N o w e g o S o ło ń c a w R u m u n ii oraz p r z e d s ta w i ciel Z w ią z k u P o la k ó w w R u m u n ii „ D o m P o l s k i ” . D y re k to r J a n u s z W ita k je s t ju ż cz ęstym g o śc ie m w n a s z y m U n iw e r sy te c ie . B a rd z o mi m iło, że k ie ro w a n e p rz e z nie go S to w a r z y sz e n ie W s p ó łp ra c y „ P o ls k a - W s c h ó d ” od w ielu lat tak o w o c n ie w s p ó ł pracuje z nam i. Je st to n ie w ą tp liw ie o s o b is ta z a s łu g a P a n a D y re k to ra , ja k i j e g o w sp ó łp ra c o w n ik ó w , za co w ty m m ie jsc e w y ra ż a m s e rd e c z n ą w d z ię c z n o ść . D u ż y z a sz czy t spraw ił nam sw o im p r z y b y c ie m p r o fe s o r U n iw e r s y te tu Ł ó d z k i e g o T a d e u s z D ubicki. D z ię k u ję za p rzy b y c ie i za o w o c n ą w s p ó łp r a c ę z In sty tu te m B a d a ń nad P o lo n ią i D u s z p a s te rs tw e m P o lo n ijn y m K U L . Je st także w śró d nas zn a n a w ś r o d o w i skach p o lo n ijn y c h d y rek to r D o m u P o lo n ii w K ra k o w ie d r K r y s ty n a G ą s o w s k a . T o ona w p ra w iła w ruch akcje p o m o c y P o la k o m we L w o w ie .
Niech mi b ęd z ie je sz c z e w o ln o d o d a ć to, że nie b y ło b y n as zy c h spotka ń, tak z n a cz ąc y ch o sią g n ię ć ed y to rsk ich i p r z y g o to w y w a n y c h innych p u b lik a cji, gd y b y nie nasi o rg an iz ato rz y , a w śr ó d p r a c o w n i k ó w In sty tu tu P o lo n ijn e g o K U L te s ło w a w d z ię c z n o śc i n a l e ż ą się je g o d łu g o le tn ie m u d y r e k to r o w i, o g r o m n ie z a a n g a ż o w a n e m u w prace b a d a w c z e , autorow i i r e d a k to ro w i w ielu k s ią ż e k ks. prof. E d w a r d o w i W a le - w androw i. S erdec znie dziękuję za to, że p o d e j m u je k a ż d e g o roku ten o g r o m n y trud, by b a d a n ia nad P o lo n ią n a p r a w d ę p o s u w a ł y się n a p r z ó d , d z i ę k u ją c ży c z ę dalszy c h s u k c esó w i siły do tego, aby te prac e p o pro stu nie usta ły, b y ś m y m ogli ciesz y ć się kole jnym i tom a m i. Cieszę się, że n a s z o ś r o d e k n a cz ele z K się d z e m D y r e k to r e m j e s t tak b ard z o za a n g a ż o w a n y w b a d a n ia p o lo n ijn e . R ó w n ie ż ciesz y nas w sz y s tk ic h to, że do tego d o ro b k u d o łą c z a się r ó w n i e ż dz isie jsz e sy m p o z ju m . D z ię k u ję b a r d z o se rdecznie Instytutow i B a d a ń n a d P o lo n i ą i D u s z p a s te rs t w e m P o lo n ijn y m za in ic ja tywę j e g o zo rganizow ania!
W trakcie sesji zap rezen tow an o 4 referaty, zarów n o autorów k rajow ych , jak i P olak ów p rzyb yłych z R um unii. O m a w ia ły o n e kolejno: aktualną sytu a cję P olaków w R um unii (w y stą p ien ie am basadora RP w R u m unii B o g u m iła L ufta), d o św ia d czen ia n a u c z y c ie li z P o lsk i pracujących w tym kraju (E. B o ber, K. Petry z W a rszaw y), w sp ó łc z e sn e prob lem y d u szp asterstw a p o lo n ijn e g o (ks. Jacek S trzeleck i z N o w e g o S o ło ń c a na B u k o w in ie) oraz w ię z i łą c z ą c y c h P olak ów w R um unii z P o lsk ą (Jan Piotr B a b ia sz z S u c z a w y ).
S esja zgrom ad ziła lic z n e grono u cz estn ik ó w - p r z ed sta w icieli M in isterstw a Edukacji N arod ow ej, w ła d z m iasta L ublina, w ła d z K U L , a także n a u c z y c ie li i duszpasterzy za in tereso w a n y ch pracą w śród P o la k ó w na o b c z y ź n ie .
8. Z M I A N Y S K Ł A D U P E R S O N A L N E G O I N S T Y T U T U
W roku 2 0 0 0 nastąp iły zm ian y składu o s o b o w e g o Instytutu. Od 1 p a ź dziernika w m iejsce dr Jad w igi P lew k o , która p od jęła pracę na W y d z ia le Nauk S p o łeczn y ch K U L , zatrudniono d w ó ch p racow n ik ów w w y m ia rze po pół etatu: dr M ałgorzatę S to p ik o w sk ą oraz m gra M acieja B. Stępnia.
