„CONVERSATORIA LINGUISTICA” XII, 2018 PL ISSN 1897–1415
A r t y k u y
Mateusz!Nowa"
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw a!II, Katedra!J#zyka!Polskiego
Tytu y!w!poezji!Marcina!$wietlickiego
Badanie! tytulatury! utwor%w! literackich,! w! tym! r%wnie&! poetyckich,! wydaje!si#!problemem!mniej!zajmuj'cym!ni&!bezpo(rednia!analiza!tre(ci!dzie ! pod!k'tem!literackim!czy!lingwistycznym,!jednak&e!postawienie!tej!tezy!mo&e! by"!pochopne!i!przedwczesne.!Tytu y!daj'!nam!bowiem!cz#sto!odpowiedzi!na! wa&ne!pytania!badawcze,!a!ich!wymowa!potrafi!przekracza"!przypisywan'!im! g %wn'!funkcj#!zwi'zan'!z!potrzeb'!nazewnictwa.!Bogactwo!tytu %w, b#d'ce! wynikiem!nieograniczonej!wprost!inwencji!autor%w, przekonuje o potrzebie ich!analizy!i!po(wi#cenia!im!uwagi.
Tytu ,! wed ug! Słownika języka polskiego pod! redakcj'! Mieczys awa! Szymczaka,!to!„napis,!nag %wek!ksi'&ki,!dzie a!literackiego,!naukowego lub po-szczeg%lnych!jego!rozdzia %w,!nazwa!czasopisma,!artyku u,!tak&e!nazwa!sztuki! teatralnej,!filmu,!utworu!muzycznego,!jakiej(!imprezy!itp.![…]!Wyja(nia!tre("! dzie a,! nawi'zuje! do! tre(ci! utworu! lub! jego! cz#(ci,! umieszczony! jest! na! po-cz'tku!odno(nego!tekstu”!)1988:!567*.!Z!kolei!w!Słowniku terminów literackich pod!redakcj'!Stanis awa!Sierotwi+skiego!czytamy:!„ ac.!titulus!=!napis!)nazwa*! nadana!dzie u!przez!jego!autora,!stanowi'ca!integraln'!cz#("!tekstu!dzie a!i!b#-d'ca!pierwszym!wyodr#bnionym!w!nim!odcinkiem.!Tytu !jest!jednym!z!pod-stawowych!czynnik%w!umo&liwiaj'cych!identyfikacj#!dzie a:!jego!forma!pozo-staje!w!wielorakich!zwi'zkach!z!tre(ciami!utworu,!kt%ry!nazywa!i!symbolizuje,! a!tak&e!ze!sposobami!zapisu!dzie a!i!materialnym!kszta tem!jego!przekazu” )S ownik,!Sierotwi+ski!1986:!63*.
Zagadnienie!tytu u!podejmowane!by o!g %wnie!przez!badaczy!litera-tury!oraz!pogranicza!innych!nauk,!rzadziej!j#zyka.!Najwi#cej!pisano!o!tytu ach! dzie !literackich.!Inne!warte!odnotowania!przyk ady!to!chocia&by!prace!takich autor%w,!jak!Joanny!Ch 'dzy+skiej!)2000*!i!Walerego!Pisarka!)1969*!na!temat!
Mateusz!Nowa"
tytu %w!w!prasie,!Ma gorzaty!Dawidziak-K adocznej!)2014*!i!Urszuli!/ydek-Bednarczuk (2003: 217-226*! pisz'cych! o! tytu ach! tekst%w! naukowych,! jak! r%wnie&!Jadwigi!Szymczak-Hoff (1982*!badaj'cej!nazwy!drukowanych!kodek-s%w!obyczajowych!na!ziemiach!polskich.!W(r%d!autor%w!artyku %w!i!mono-grafii!warto!wymieni"!Zbigniewa!Bara+skiego!)1985*,!Stanis awa!B'b#!)1970:! 320–326, 1971: 358-364*,!Danut#!Danek!)1972:!143–174,!1980*,!Ann#!Martu-szewsk'! )1977*,! Marka! Piechot#! )1992*,! Andrzeja! Stoffa! )1975:! 3–17), Marzann#!U;dzick'!)2007*!czy!Mieczys awa!Wallisa!)1974*.!O!tytu ach!w!tw%r-czo(ci! poszczeg%lnych! autor%w! pisali! mi#dzy! innymi! Cecylia! Galilej! )2011*! )tytu y!Boles awa!Le(miana*,!Urszula!K#sikowa!)1993*!)tytu y!Marii!Rodziewi-cz%wny*,!W adys awa!Ksi'&ek-Bry owa!)2004*!)tytu y!Wac awa!Potockiego*! czy!Henryk!Markiewicz!)1964*!)tytu y!Stefana!/eromskiego*.
Analiz#!utworu!literackiego!mo&emy!rozpocz'"!od!poziomu!fonem%w,! morfem%w,!leksem%w!czy!zda+, jednak&e!– jak przekonuje Danek – podczas obcowania!z!ksi'&k'!czytelnik!zaczyna!kontakt!z!utworem!od!zaznajomienia! si#!z!jego!tytu em!)1980:!5*.!Podobny!pogl'd!wyra&a!Marta!W%jcicka!)2006:! 143*.!Wed ug!Teresy!Dobrzy+skiej!pocz'tkiem!tekstu!jest!nie!tytu , a pierwsze zdanie (1974: 39-48*.!U!Danek!czytamy,!&e!tytu !podlega!interpretacji,!podob-nie!jak!„wszelki!element!utworu!literackiego”!)1980:!84*.!Jak!zauwa&a!Piechota,! „Z!problematyk'!tytu u!dzie a!literackiego!nierozerwalnie! 'cz'!si#!zagadnie-nia!dotycz'ce!jego!autorstwa,!tym!bardziej!&e!w!my(l!niekt%rych!koncepcji!imi#! i!nazwisko!autora!zaliczano!do!tytulatury!utworu”!)1992:!8*.!Zdaniem!U;dzic-kiej!tytu ,!kt%ry!wydaje!si#!pozornie!niewielkim!i!ma o!interesuj'cym!elemen-tem!danego!utworu,!jest!pomostem!pomi#dzy!czytelnikiem!a!tekstem,!a!tak&e! jego!autorem!)tam&e:!5*.
Piechota,!przywo uj'c!stanowiska!kilku!badaczy,!zastanawia!si#,!czy!ty-tu !nale&y!do!dzie a.!Stwierdza,!&e!to!zale&y:!czasem!tak,!a!czasem!nie!)Piechota! 1992: 34-44*.!„Z!pewnym!zdziwieniem!wypada stwierdzi",!i&!na!postawione!na! pocz'tku!rozdzia u!pytanie,!czy!tytu !nale&y!do!dzie a?!– w!(wietle!dotychcza-sowych!bada+!nie!mo&na!udzieli"!zadowalaj'cej,!jednoznacznej!odpowiedzi,! zamykaj'cej!si#!w!postaci:!tak!albo!nie.!Sytuacja!jest!bowiem!o!wiele!bardziej skomplikowana”!)Piechota!1992:!35*.!Tym!samym!zagadnieniem!zajmuje!si#! Danek!)1980*.!Jak!stwierdza:!„tytu !okazuje!si#!swoistym!pograniczem!utworu! literackiego.! Stanowi! cz#("! utworu,! lecz! jego! graniczna! – mi#dzy! (wiatem! a utworem – pozycja! czyni! go! szczeg%lnie! podatnym! na! wszelkie! ingerencje! (wiata.!Wola!autora!zderza!si#!w!nim!z!zewn#trznymi!instytucjami!kultury.!
«Przestrze+» wypowiedzi!tytu owej!bywa!terenem!polemiki!literackiej,!styliza-cji, parodii i wszelkich innych zjawisk z zakresu!nawi'zywania!w!literaturze!do! literatury”!)Danek!1980:!163*.!Autorka!dodaje,!&e!„na!tytu !utworu!literackiego! mo&na! spojrze"! jak! gdyby! z! zewn'trz! i! od! wewn'trz! utworu”! )1980:! 170*.! Wed ug!U;dzickiej!tytu !to!jednostka!j#zykowa!oderwana!od!tekstu.!Jest zna-kiem!j#zykowym,!jednostkuje!dzie o,!wskazuje!na!konkretny!utw%r!i!ma!cechy! nazwy! w asnej! )1992:! 43*.! To! metawypowied;! konkretnego! tekstu! )tam&e:! 44*.! Problem! tytu u! jako! integralnej! cz#(ci! tekstu! rozwa&a! W%jcicka,! kt%ra! przedstawia!zwi'zany!z!tym!zagadnieniem!stan!bada+!)W%jcicka!2006:!113- -114*.!Jak!pisz'!Hanna!Biadu+-Grabarek!i!J%zef!Grabarek,!tytu !jest!elementem! dzie a! )2012:! 11*.! Zdaniem! Stefanii! Skwarczy+skiej! „Stosunek! tytu u! do! utworu!jest!bardzo!(cis y<!bodaj!&e!z!wymienionych!jednostek!konstrukcyjnych [chodzi!o!tytu ,!motto,!dedykacj#,!s owo!wst#pne,! przedmow#,!argumentum! i inne – M.N.]!jest!to!jednostka!najbardziej!nieodzowna,!mimo!&e!niew'tpliwie! do!w a(ciwego!utworu!nale&y!tylko!wyj'tkowo”!)1954:!452-453).
U;dzicka!m%wi!o!tytu ach!rzetelnie!i!jednoznacznie!powiadamiaj'cych! o!elementach!dzie a!oraz!tytu owanych!niejednoznacznie!i!zagadkowo!)2007:!119*.!W(r%d!typ%w!seman-tycznych!tytu %w!wymienia:
- tytu y!informacyjno-charakteryzuj"ce,!kt#rych!funkcj"!g #wn"!jest!prze-kazywanie!informacji!o!tek$cie; - poetyckie,!maj"ce!znaczenie!metaforyczne,!zaskakuj"ce!i!zachwycaj"ce! odbiorc%; - konotatywne,!kt#re!wprowadzaj"!i!sygnalizuj"!cechy!tekstu!oraz!powia-damiaj"!o!jego!gatunku; - interpretacyjne,!staj"ce!si%!miejscem!polemiki!literackiej,!wskazuj"!na! tw#rcze!inspiracje!albo!prezentuj"!spos#b!widzenia!g #wnego!problemu! tekstu; - symboliczne,!daj"ce!„klucz”!do!odczytania!utworu; - metaforyczne!i!wieloznaczne,!kt#re!odnosz"!si%!do!wielu!element#w!tre-$ci; - tytu y!z!elementem!warto$ciuj"cym,!wprowadzaj"ce!element!oceny; - reklamowe,! zach%caj"ce! do! pogr"&enia! si%! w! lekturze! poprzez! $rodki!
leksykalno-stylistyczne!(tam&e:!120-121).
Autorka!stwierdza,!&e!„tytu !ma!charakter!identyfikuj"cy!lub!indywidu-alizuj"cy!dzie o!literackie”!(tam&e:!43).!Danek!wyr#&nia!dwie!funkcje!tytu u:! funkcj%! identyfikowania! utworu,! wskazywania,! o! kt#ry! jednostkowy! utw#r!
Mateusz!Nowa'
chodzi,!oraz!funkcj%!wprowadzenia!do!utworu,!funkcj%!inicjalnej!metawypo-wiedzi.!Obydwie!pe ni!tytu !jednocze$nie!w!ka&dej!swojej!postaci,!zale&nie!od! tego,!czy!rozpatrujemy!go!jako!cz%$'!utworu!(w#wczas!wyst%puje!druga!funk-cja),!czy!odrywamy!go!od!dzie a!(funkcja!pierwsza)!(tam&e:!76-77).!W#jcicka! zauwa&a,!&e!„Pozycja!i!funkcja!tytu u!w!tek$cie!jest!r#&nie!rozumiana!przez!r#&-nych badaczy!j%zyka!i!literatury.!Uzale&niona!jest!zar#wno!od!stylu!i!gatunku! tekstu,! jak! i! od! konstrukcji! nadawcy! i! zak adanego! odbiorcy! tekstu”! (2006:! 141).!Jej!zdaniem!tytu y!utwor#w!literackich!pe ni"!zasadniczo!trzy!funkcje:! identyfikacyjn",!substytucyjn"!i!deskrypcyjn"!(tam&e:!142).!Z!kolei,!jak!przeko-nuje!autorka,!tytu y!w!utworach!identyfikowanych,!kt#re!nale&"!do!stylu!arty-stycznego,!pe ni"!g #wnie!funkcj%!autoteliczn",!poetyck".!Odnosz"!si%!one!bez-po$rednio! do! tekstu! i! odwo uj"! si%! do! erudycji! czytelnika.! S" r#&norodne,! trudne!do!uj%cia!w!jakiekolwiek!schematy,!zar#wno!pod!wzgl%dem!sk adnio-wym,!jak!i!semantycznym.!Wed ug!badaczki!s"!intryguj"ce,!niebanalne!i!niety-powe,!poniewa&!maj"!na!celu!przyci"gni%cie!uwagi!czytelnika!oraz!otwarcie!go! na odkrywanie nowych tre$ci.!S"!tak&e!$ci$le!zwi"zane!z!tekstem.!Nie!informuj"! czytelnika!o!jego!zawarto$ci,!lecz!zach%caj"!do!zabawy!intelektualnej.!W#jcicka! uwa&a,!&e!tytu !w!mniejszym!lub!wi%kszym!stopniu!ma!pozyska'!czytelnika,! musi!zach%ci'!go,!zwr#ci'!jego!uwag%!i!zaintrygowa'.!Jest!w!tym!podobny!do! reklamy,!zapowiada!i!reprezentuje!tekst.!Spos#b,!w!jaki!to!robi,!uzale&niony! jest!od!rodzaju!tekstu!i!czytelnika!(tam&e:!143).!Jak!przekonuje:!„Cz%$'!tytu #w! przyci"ga!czytelnika!swoj"!precyzj",!$cis o$ci",!konkretno$ci"!– odbiorca wie, czego!si%!spodziewa',!jest!rzetelnie!poinformowany!o!zawarto$ci!tekstu;!cz%$'! pr#buje!zaanga&owa'!czytelnika!w!swoist"!gr%!z!tekstem!ju&!na!samym!po- cz"tku,!operuje!zatem!gr"!j%zykow",!aluzjami!literackimi,!filmowymi.!Wykorzy-stuje elementy bliskie! czytelnikowi,! aktualne,! znane! […].! Tytu y! artystyczne! stosuj"! przeno$ne! znaczenia! wyraz#w,! gr%! j%zykow"! charakterystyczn"! dla! tw#rczo$ci! poetyckiej”! (W#jcicka! 2006:! 143-144). Podobne zdanie ma U*dzicka,!wed ug!kt#rej!autor!z!pewno$ci"!zdaje!sobie!spraw% z funkcji rekla-mowej!tytu u,!chce,!by!przyczyni !si%!on!do!poczytno$ci!i!popularno$ci!jego!tek-stu.!Ponadto!bierze!pod!uwag%!relacj%!pomi%dzy!tytu em!a!odbiorc".!Musi!wie-dzie',!&e!czytelnik!cz%sto!sugeruje!si%!tytu em!przy!wyborze!lektury!(2007:!45).! O tym,!&e!„Dobrze!dobrany!tytu !mo&e!sta'!si%!swego!rodzaju!reklam"!przyci"-gaj"c"!widza!czy!czytelnika”,!pisz"!Biadu+-Grabarek i Grabarek (2012: 11).
Piechota!zwraca!uwag%,!&e!czasem!dzie o!poprzedza!tytu ,!czasem!od-wrotnie (1992: 10-11).! Wed ug! W#jcickiej! „Bardzo! cz%sto! tytu ! zbioru! po-krywa!si%!z!tytu em!jednego!z!utwor#w.!W!ten!spos#b!autor!jakby!nobilituje!
ten,!a!nie!inny!utw#r,!stawia!go!na!pozycji!czo owej,!nadrz%dnej,!by'!mo&e!na-wet! jest! to! wiersz! interpretuj"cy! w! jaki$! spos#b! ca y! tomik! (2006:! 136).! W przypadku! analizowanej! przeze! mnie! tw#rczo$ci! Marcina! /wietlickiego1 „bardzo!cz%sto”!zamienia!si%!w!„bardzo!rzadko”,!gdy&!na!dziewi%'!analizowa-nych!tom#w!poetyckich!tylko!dwa!razy!tytu !kt#rego$!z!nich!bezpo$rednio!po-krywa!si%!z!tytu em!zamieszczonego!w!nim wiersza. Mowa tu o tomach i utwo-rach Muzyka środka oraz Trzecia połowa. Osobnym! przypadkiem!s"!wiersze!
Pieśń profana i Druga pieśń z tomu Pieśni profana, kt#re!w!po "czeniu!s"!w
a-$nie!Pieśniami profana.!Pozosta e!tytu y!tom#w!/wietlickiego!nie!pokrywaj"!si%! z!tytu ami!poszczeg#lnych!utwor#w,!tym!samym!autor!rzadko!nobilituje!czy! stawia!w!pozycji!nadrz%dnej!jeden!wiersz!tomu.!Trudno!m#wi'!te&!w!tym!przy-padku! o! jednym! utworze,! kt#ry! mia by! interpretowa'! ca y! tomik.! Pod! tym! wzgl%dem!/wietlicki!nie!wpisuje!si% w!sugerowan"!przez!W#jcick"!mod%!pa-nuj"c"!w$r#d!poet#w.!Czasami!wiersze!jedynie!w!spos#b!lu*ny!nawi"zuj"!do! tytu u!tomiku!(np.!wiersz!Zimne miasto – tomik Zimne kraje, W przeddzień
schi-zmy – Schizma i Kolejny wiersz o wódce i papierosach – 37 wierszy o wódce i pa-pierosach), ale niemal nigdy bezpo!rednio.
Bardzo charakterystyczne dla wierszy "wietlickiego s# tytu$y, kt%re na-le&a$oby uto&sami' wy$#cznie z jego tw%rczo!ci#. Chodzi tutaj o liter( „M”, przy-wodz#c# na my!l inicja$ autora, w takich wierszach jak M – morderca *mog#cy nawi#zywa' do tytu$u niemieckiego filmu grozy), M – czarny poniedziałek,
M – w sierpniu, M – w podróży, M – morderstwo, M – M – M, M – między dwu-dziestą drugą a czwartą nad ranem i M – w styczniu. "wietlickiemu zdarza$o
si( nazywa' w ten spos%b swoje wiersze w pierwszym okresie swojego pu-blikowania: robi$ to w tomach Schizma (1994), 37 wierszy o wódce i
papiero-sach (1996) oraz Trzecia połowa *1996). Inne tytu$y zawieraj#ce w sobie „!lad”
1 Marcin "wietlicki *ur. 24 grudnia 1961 r. w Lublinie), poeta, powie!ciopisarz, dziennikarz i
mu-zyk, wokalista zespo$u "wietliki, a tak&e Czarne Ciasteczka, okazjonalnie aktor. Zaliczany do tzw. pokolenia „bruLionu”. Studiowa$ polonistyk( na Uniwersytecie Jagiello+skim w Krakowie. Sw%j debiutancki tom wierszy wyda$ w 1992 r. Ma na swoim koncie dwadzie!cia jeden wydawnictw poetyckich oraz kilka powie!ci. Jest laureatem licznych nagr%d literackich, m.in. nagrody Ko!ciel-skich, Krakowskiej Ksi#&ki Miesi#ca czy Nagrody Literackiej Gdynia. Biogram powsta$ na podsta-wie informacji zawartych w tomach poety oraz po!wi(conych mu monografiach. Analizowa$ b(d( nast(puj#ce tomiki autora: Zimne kraje, Schizma, 37 wierszy o wódce i papierosach, Trzecia połowa,
Pieśni profana, Czynny do odwołania, Nieczynny, Muzyka środka i Niskie pobudki. S# one zawarte
w: M. "wietlicki, Wiersze, Krak%w 2011. Dla podawanych przyk$ad%w przyjmuj( kolejno!' chro-nologiczn#.
Mateusz Nowa'
autora to te, kt%re kryj# w sobie jego imi( b#d/ nazwisko: Anna i Lucjan
Świe-tliccy, pozbawiony tytu$u wiersz zaczynaj#cy si( od s$%w [Cały pokój jest obwie-szony Marcinami…], Świetlicki – reaktywacja, Marcin.
Bardzo cz(st# form# tytu$u w poezji "wietlickiego jest tytu$ nominalny, kt%rego o!rodek stanowi rzeczownik w mianowniku. S# to konkrety, abstrakty, nazwy przedmiot%w, os%b, miejsc i inne, wyst(puj#ce w postaci rzeczownika z okre!leniem, np. Białe przepaście, Brzydka epoka, Upał w szpitalu, Laurka
z eszelonu, Pole szczawiowe, Dzień we śnie, Prawda o drzewach, Zimne miasto, Zły ptak, Celebracja wyjazdu, Kierowca nocnej ciężarówki, Anna i Lucjan Świe-tliccy, Frontowa piosenka, Tygrysia piosenka, Łagodna ucieczka na południe, Pierwszy śnieg, Etos pracy (24 marca 1988), Niedziela, przed południem, Zwrot-nik Koziorożca, Pora śmierci choinek, Sobota, impuls, Pierwsza zmiana, Piosenka z piwnicy, Wiosna w Maluku Selatan, Majowe wojny, Małe kłopoty z pamięcią, Wczesna jesień, Państwo Guliwerowie, Wczesne popołudnie, kłopoty z zaśnię-ciem, Rio, poniedziałek, Brudna woda, Listopad, niemal koniec świata, Pogoda od-świętna, M – morderca, Karol Kot, Solidarność i samobójstwo, Zapisek, maj 88, Państwo von Kleist, Korespondencja pośmiertna, Tryb życia, M – czarny ponie-działek, Pierwsze kopnięcie, Piosenka obudzonego, Piosenka chorego, Piosenka umarłego, Piosenka ozdrowieńca, Wiersz bez światła, Kluczenie, kwiecień, Miej-sce zbrodni, Pan Traktor, M – morderstwo, Henryk Kwiatek, Wierszyk dla Piotra, Trupie sprawy miłosne, Czwarta wersja, Kolejny wiersz o wódce i papierosach, Śmiertelność rzeczy martwych, Ładny wiersz, Zepsuty kalendarz, Notatka, 18 grudnia, Wtorek, marzec, Luty 89, Notatka (sobota, listopad), Zapisek, kwie-cień 88, Zapisek, sierpień 91, Trzecia połowa, Ewangelia wg…, Notatnik agita-tora, Wojna, znowu, Poniechana pielgrzymka, Cudze wiersze, Specyficzna od-miana literatury dla młodzieży, Druga piosenka imigranta, Camera obscura, Dal-szy ciąg, Wiersz dla Zbigniewa Herberta (dedykowany Wisławie Szymborskiej), Skwer imienia Pierwszych Słupszczan, Pieśń profana, Czarny lipiec, Pierwszy dzień wieczności, Słoneczna końcówka lutego, Nowe przygody czerwonego hra-biątka, Nieomal proza, Poznań, Duzia woda, Pięć wierszy religijnych, Odciski (jedna z wielu wersji), Nobel dla Ibisza!, Lament Wojciecha Bergiera, Motto do czegokolwiek, Heliotrop, akwamaryn, Czerwona Łódź Podwodna, Ósma o dzie-wiątej, Druga pieśń profana, Biedni i odrzuceni (Alchemia), Te dni, Druga komu-nia, Anioł/trup, Listopad, urlop, Warszawa dla niepalących, Ksero ksera ksera, Moje życie z Masłowską, Śmiertelne piosenki, Polska trzy, Rzewne jaja, 38 pio-senka o papierosach, 38 piopio-senka o wódce, Papier nożyce kamień, Piopio-senka
igno-ranta, Głodne duchy, Wstęp do nocy, Świetlicki – reaktywacja, Jedna linijka prze-ciw nocy, Jedna linijka przeprze-ciw, Nowe porządki, Bolesny brak niezrozumienia, Miłosny kaszel, Sekundowe delirium, Mały Rynek, sierpień, Wielomiesięczna stypa, Polska 4, Jedna linijka przeciw państwu, Najsłabsze ogniwo, Remont po śmierci, Namolna refreniczność, Dwie poduszki, Wiśniowy garnitur, Jedna linijka przeciw tobie, Dwa dni wakacji, Muzyka środka, Pieśń dziadowska, Słomiany człowiek, Gloomy Sunday, Wiersz doraźny, Ohydny wiersz, Wiersz napisany ra-zem z Tomasra-zem Majeranem, Wiersz dla Bonowicza, Wiersz dla, Pęcherz Sosnowskiego, Wola ludu, Areszt domowy, Wiersz nie tylko dla Pasewicza, Wiersz dla Wincentego Różańskiego, Wiersz dla Jarniewicza, Kwiecień 2009, Wiersz dla Vargi (napisany z Grinem), Wiersz dla Macieja Piotra Prusa, Jerzyki, portulaka, Specyficzny anioł *148 tytu$%w), w postaci rzeczownika w liczbie pojedynczej: Wstęp, Apokryf, Majakowski, Pułapka, Jonasz, Melodramat, Próżnia, Pobojowi-sko, Upiór, Polska, Świat, Początek, Znamię, Południe, Rzym, Pedagogika, Kocha-nek, Ty, Pasażer, Rozwinięcie, Magnetyzm, Obudzona, Wycie, Przeprawa, Koniec, Śmierć, Styczeń, Synek, Wszystko, Trzylatek, Pogo, Casablanca, Olifant, McDo-nald’s, Nieprzysiadalność, Zakończenie, Półmetafizyka, Szpieg, Podglądacz, Oblę-żenie, Berlin, Majakowskiring, Trójmasztowiec, Wstęp, Niedomówienie, Przyje-chanek, Fotografia, Nico, Siedemnasta, Jednodniówka, Wyjaśnienie, Tresura, Na-ziemie, Piekło, Maszina, Domówienie, Małżowina, Tobół, Gorączka, Ćwierkanie, Lusterko, Przedpotop, Dominikana, K, A, Falstart, Noc, Cena, Dom, Karteczka, Granica, Alibi, Snonecznik, Marcin, Sobota, Córeczka, Księżyc, Jowejek, Filandia, Limbus, Źródło, Papier, Melancólica, Pozowanie, Mejl, Vermeer, Minimalizm, Przyszłość, Rachunek (89 tytu!"w), lub rzadziej w postaci rzeczownika w liczbie
mnogiej: Bieguny, Świerszcze, Szmaty, Ludzie, Uniwersytety, Ukłucia, Parasolki,
Przecieki, Frojdy, Postępy, Odbycia, Wakacje, Partery, Strychy, Głosy, Ziemnioki, Rozstaje (17 tytu!"w).
Do odr#bnej grupy zalicz# tytu!y b#d$ce rzeczownikami odczasowni-kowymi zawartymi w tomie Czynny do odwołania (rzadziej b#d$ to rzeczowniki utworzone od innych rzeczownik"w). Tytulatura niemal ca!ego tomu, je%li nie liczy& utworu pierwszego pt. Baczność!, sk!ada si# z serii takich w!a%nie form, u!o'onych w kolejno%ci alfabetycznej (zbi"r tworz$ w sumie czterdzie%ci cztery tytu!y). To ciekawy zabieg autora, pokazuj$cy wag# tytu!"w w poetyckim wy-razie poety. Wiersze zawarte w tomie to kolejno: Bolenie, Brejkanie, Burzenie,
Całowanie, Chcenie, Delikatnienie, Dnienie, Dzwonienie, Gadanie, Golenie, Goto-wanie, Kłamanie, Kochanie, KupoGoto-wanie, Leżenie, Ładnienie, ManifestoGoto-wanie, Marnowanie, Neurowanie, Nicowanie, Nieśmiertelnienie, Obiecywanie, Palenie,
Mateusz Nowa&
Pstrykanie, Rajenie, Robienie, Rozmawianie (na koniec wieku), Ściemnianie, Tle-nie, TopieTle-nie, UmieraTle-nie, Umieranie (druga wersja), UsuwaTle-nie, UwodzeTle-nie, Winienie, Wracanie, Wychodzenie, Zabijanie, Zdradzanie, Zmienianie, Zmywanie, Źlenie i Żegnanie. Wiele z wymienionych przyk!ad"w mo'e uchodzi& za
autor-skie neologizmy, kt"rych pr"'no szuka& w s!ownikach. Wymieni& tu mo'na chocia'by Brejkanie, Dnienie, Neurowanie, Nicowanie (od s!owa nic),
Nieśmier-telnienie, Rajenie (je'eli uzna&, 'e *wietlickiemu chodzi!o o s!owo raj), Tlenie
(od s!owa tło, a nie tlić, co stwierdzam na podstawie analizy tekstu) czy Źlenie. To bardzo charakterystyczne dla poetyckiego j#zyka autora %rodki stylistyczne, mog$ce s!u'y& zadziwieniu i wzbudzeniu zainteresowania odbiorcy. Pokazuj$ tak'e artystyczny kunszt i wyobra+ni# poety. Co ciekawe, kilka z nich tylko z pozoru przypomina rzeczowniki odczasownikowe, a s$ w istocie rzeczowni-kami utworzonymi od innych rzeczownik"w. Tak jest w przypadku tytu!"w
Nicowanie (od nic), Rajenie (od raj) czy Tlenie (od tło).
*wietlickiemu zdecydowanie rzadziej zdarza si# tworzy& dla swoich wierszy tytu!y-zdania: Wszystko cieknie, Wróciłem – nie mam czego szukać,
To mnie umiera, Van Morrison, Jim Morrison, Jimi Hendrix się drą, I wanna be your dog, Pomaluj to na jakikolwiek kolor, Wejdź gwoździu, Przeproś!, Nie dam tytułu, Widziałem, Padnij!, Tak powiedział alkohol, Jechać, Jaśnieje, ciemnieje, Po-patrzcie, Tym razem nie obędzie się bez ofiar, Idą państwo i rozmawiają, Zbudził się, nie ma lata, Chodzę we śnie, Ja latam, Tak się modlił, Dlatego, że mnie nie chcesz oraz Jest wybór (23 tytu!y).
W tw"rczo%ci autora Zimnych krajów wa'ne wydaj$ si# daty oraz okre-%lenia pory dnia, kt"rymi bardzo cz#sto nazywa on swoje wiersze. S$ to za-r"wno zapisywane na r"'ne sposoby daty pe!ne, skr"cone, czasami wyst#pu-j$ce z nazwami miejsc, pory doby i roku, a tak'e godziny, np. Słupsk 84, 29 maja
1985, Wrzesień 1986, W grudniu, wieczorem, 29 listopada 1987, Etos pracy (24 marca 1988), 30 kwietnia 1988, Niedziela, przed południem, Sobota, impuls, Południe, W czerwcu 1986, Wczesna jesień, Wczesne popołudnie, kłopoty z za-śnięciem, Rio, poniedziałek, Listopad, niemal koniec świata, Zapisek, maj 88, 24 grudnia, Styczeń, M – w sierpniu, Kluczenie, kwiecień, Gdzieś tak początek 1993, Warszawa, 10 listopada, 30 kwietnia 94, Któregoś dnia w sierpniu 88, Notatka, 18 grudnia, Wtorek, marzec, Luty 89, M – między dwudziestą drugą a czwartą nad ranem, M – w styczniu, Nocą z sierpnia na wrzesień, Notatka (sobota, listopad), Zapisek, kwiecień 88, Zapisek, sierpień 91, 1 kwietnia, Wągro-wiec, Polska, Siedemnasta, Słoneczna końcówka lutego, Jedenastego grudnia 97, Zeszłej nocy, Listopad, urlop, Noc, Po nocy, Mały Rynek, sierpień, Sobota,
W marcu, Kwiecień 2009. !wietlicki ch"tnie pos#uguje si" okre$leniami czasu do
nazewnictwa swoich utwor%w i jest najwyra&niej przywi'zany do konkretnych dat powstawania swoich wierszy.
Odr"bny zbi%r tytu#%w w tw%rczo$ci !wietlickiego stanowi' te wska-zuj'ce na konkretny gatunek mowy, taki jak wiersz: Wiersz bez światła,
Wier-szyk dla Piotra, Kolejny wiersz o wódce i papierosach, Ładny wiersz, Wiersz dla Zbigniewa Herberta (dedykowany Wisławie Szymborskiej), Pięć wierszy religij-nych, Wiersz doraźny, Ohydny wiersz, Wiersz napisany razem z Tomaszem Maje-ranem, Wiersz dla Bonowicza, Wiersz dla, Wiersz nie tylko dla Pasewicza, Wiersz dla Wincentego Różańskiego, Wiersz dla Jarniewicza, Wiersz dla Vargi (napisany z Grinem), Wiersz dla Macieja Piotra Prusa; piosenka lub pieśń: Frontowa pio-senka, Tygrysia piopio-senka, Piosenka z piwnicy, Piosenka obudzonego, Piosenka chorego, Piosenka umarłego, Piosenka ozdrowieńca, Druga piosenka imigranta, 38 piosenka o papierosach, 38 piosenka o wódce, Piosenka ignoranta, Pieśń pro-fana, Druga pieśń propro-fana, Pieśń dziadowska; zapisek lub notatka: Zapisek, maj 88, Zapisek, kwiecień 88, Zapisek, sierpień 91, Notatka, 18 grudnia, Notatka (so-bota, listopad); linijka (wszystkie przyk#ady pochodz' z tomu Muzyka środka): Jedna linijka przeciw nocy, Jedna linijka przeciw, Jedna linijka przeciw państwu, Jedna linijka przeciw tobie; wstęp, rozwinięcie, zakończenie: Wstęp (z tomu Zimne kraje), Wstęp (z tomu Trzecia połowa), Rozwinięcie, Zakończenie; a tak)e apokryf, laurka, melodramat, korespondencja, historia, ewangelia, proza, lament, motto, karteczka czy pointa: Apokryf, Laurka z eszelonu, Melodramat, Korespon-dencja pośmiertna, Ciągle, ciągle ta sama historia, Ewangelia wg…, Nieomal proza, Poznań, Lament Wojciecha Bergiera, Motto do czegokolwiek, Karteczka, Oto pointa. Szczeg%lnie wa)ne dla omawianego autora wydaj' si" tytu#y ze
s#o-wami wiersz (16 tytu#%w* oraz piosenka (14*, kt%re w grupie wierszy o tytu#ach wskazuj'cych na gatunek mowy pojawiaj' si" najcz"$ciej.
W$r%d nazw wierszy poety warto wydzieli+ te tytu#y, w kt%rych zawarta jest dedykacja. Jest ich dziesi"+: Dla Jana Polkowskiego2, Wierszyk dla
Piotra, Wiersz dla Zbigniewa Herberta3 (dedykowany Wisławie Szymborskiej4)
2 Jan Polkowski – ur. 1953 r., poeta, dziennikarz, dzia#acz NSZZ Solidarno$+, kawaler Orderu
Od-rodzenia Polski.
3 Zbigniew Herbert – ur. 1924 r., zm. 1998 r., poeta, eseista, dramaturg, autor s#uchowisk, kawaler
Orderu Or#a Bia#ego, laureat ponad dwudziestu nagr%d literackich.
4 Wis#awa Szymborska – ur. 1923 r., zm. 2012 r., poetka, eseistka, krytyczka literacka, t#umaczka,
Mateusz Nowa+
(podw%jna dedykacja stanowi'ca ciekawy zabieg autora*, Wiersz dla
Bonowi-cza5, Wiersz dla, Wiersz nie tylko dla Pasewicza6, Wiersz dla Wincentego
Różań-skiego7, Wiersz dla Jarniewicza8, Wiersz dla Vargi9 (napisany z Grinem10), Wiersz
dla Macieja Piotra Prusa11. Gdy wzi'+ uwag" t" grup" nazw, stwierdzi+ mo)na, )e najcz"$ciej !wietlicki zawiera# w tytu#ach swoich wierszy dedykacje dla in-nych poet%w – wyj'tkiem mo)e by+ tutaj wiersz po$wi"cony niezidentyfikowa-nemu Piotrowi – Wierszyk dla Piotra, oraz jeszcze bardziej tajemniczy Wiersz
dla. Utw!r Dla Jana Polkowskiego to wiersz polemiczny, jednak g"!wnie s# one
po prostu dedykowane.
U autora Schizmy spotka$ mo%na wiersze pozbawione tytu"u, ozna-czone za pomoc# znaku ***, kt!re w spisach tre&ci widniej# pod postaci# inci-pit!w: [Dlaczego twój niepokój…], [Blachy liści na blachę ziemi…], [Wszystko
przychodzi powoli…], [Chmurko, jesteś różowa…], [Państwo dokładnie obejrzane nocą…], [W listach zimno i czarno…], [Wszyscy bohaterowie…], [Budząc się z ręką złożoną spokojnie…], [Te skurcze, kiedy widzę kogoś na ulicy…], [Jedzie na zaw-sze…], [Cały pokój jest obwieszony Marcinami…], […i gładka, głośno kochająca się dwójca…], [Ostateczna zajezdnia…], [Pierwszy raz się zbudziłam spokojna…],
[Ostatnie dni…], [a to jest zwyczajnie historia o człowieku…], [A to jest zwyczajnie
historia o człowieku…]. Takich wierszy jest siedemna&cie. Podobn#, acz nieco
inn# grup' stanowi# utwory takie jak: (…) czy Nie dam tytułu, kt!re wprawdzie posiadaj# nazwy, jednak s# one rodzajem gry z odbiorc#, pr!b# zwr!cenia jego uwagi, zaskoczenia go. (…) jest celowym, mog#cym by$ interpretowanym na wiele sposob!w, wprowadzaj#cym element zadziwienia i niedopowiedzenia zast#pieniem znaku ***, kt!ry przypisywany jest wierszom pozbawionym ty-tu"u. (wietlicki m!g" co prawda u%y$ w"a&nie tego znaku, jednak wola" podkre-&li$ niedopowiedzenie, tajemniczo&$ w tytule utworu, pos"uguj#c si' oznacze-niem (...). Z kolei w wierszu Nie dam tytułu mamy do czynienia z jeszcze bardziej
5 Wojciech Bonowicz – ur. 1967 r., poeta, publicysta, dziennikarz, odznaczony Srebrnym Krzy%em
Zas"ugi.
6 Edward Pasewicz – ur. 1971 r., poeta, pisarz, dramaturg i kompozytor, wielokrotnie
nomino-wany do najwa%niejszych nagr!d literackich w Polsce.
7 Wincenty R!%a)ski – ur. 1938 r., zm. 2009 r., poeta, outsider, znany jako Witek, odznaczony
Srebrnym Krzy%em Zas"ugi.
8 Jerzy Jarniewicz – ur. 1958 r., filolog angielski, profesor nauk humanistycznych, poeta, krytyk
literacki i t"umacz.
9 Krzysztof Varga – ur. 1968 r., pisarz, krytyk literacki, dziennikarz, kawaler Orderu Odrodzenia
Polski.
10 Ireneusz Grin – ur. 1969 r., znany jako Irek Grin, pisarz, fotograf, wydawca, mened%er kultury. 11 Maciej Piotr Prus – ur. 1958 r., dziennikarz, pisarz i poeta.
oryginalnym zast#pieniem trzech gwiazdek. Utw!r, wbrew temu, co m!wi jego nazwa, ma tytu". Z jakiego& powodu poeta postanowi" jednak przekona$ od-biorc', %e jest inaczej, m!wi#c mu: „Nie dam tytu"u”. (wietlicki buntuje si' prze-ciwko utartemu schematowi ka%#cemu mu nazwa$ jego wiersz. To ciekawy, zwracaj#cy uwag' zabieg poetycki.
Omawiaj#c tw!rczo&$ (wietlickiego, nie spos!b nie zwr!ci$ uwagi na fakt, %e dzia"alno&$ poety nale%y dzieli$ pomi'dzy wydawnictwa literackie oraz muzyczne. Wiele wierszy autora Nieczynnego sta"o si' tekstami do muzyki ze-spo"u (wietliki, na p"ytach kt!rego (wietlicki recytuje swoje utwory12. W przy-padku analizowanego w artykule zagadnienia tytu"!w rozr!%nienie tom!w i p"yt pozwoli zauwa%y$ zmiany w nazewnictwie poszczeg!lnych tekst!w. O zmianach tytu"!w dzie" pisze w swojej pracy U*dzicka. W&r!d mechanizm!w zmiany tytu"u wymienia niezadowolenie krytyk!w i czytelnik!w, rzadziej au-tora +2007: 6/. Zmianom poddane zosta"y u (wietlickiego na przyk"ad takie ty-tu"y, jak Opluty +na p"ycie tytu" brzmi Opluty 44), Listopad, niemal koniec świata (Listopad), I wanna be your dog (Pies), 1 kwietnia, Wągrowiec, Polska (Pięć
gwiazdek), Brejkanie (Brejkam wszystkie rule), Neurowanie (Neuro), Źlenie (Złe misie) czy 38 piosenka o wódce (Alkohol). Dodatkowo wiersz bez nazwy
zaczy-naj#cy si' od s"!w […i gładka, głośno kochająca się dwójca…] zyska" tytu" Dwie
gwiazdki. Zmiany tytu"!w maj# u poety r!%ne motywacje. Mog# wi#za$ si'
z r!%nymi koncepcjami na tom i p"yt'. Na przyk"ad w tomie Czynny do
odwoła-nia mamy do czynieodwoła-nia z tytu"ami b'd#cymi seri# rzeczownik!w
odczasowni-kowych. Tak skonstruowane nazwy najwyra*niej nie pasowa"y do p"yt Perły
przed wieprze i Złe misie, na kt!rych wiersze Brejkanie, Neurowanie i Źlenie
zy-ska"y tytu"y: Brejkam wszystkie rule, Neuro i Złe misie. Ten ostatni utw!r da" na-zw' ca"ej p"ycie. Trzeba przyzna$ jednak, %e na wspomnianych wydawnic-twach muzycznych pojawiaj# si' utwory o tytu"ach b'd#cych rzeczownikami odczasownikowymi z tomu Czynny do odwołania, kt!re jednak pozosta"y nie-zmienione, jak np. Delikatnienie, Gadanie/Golenie +po"#czone w jeden utw!r muzyczny dwa wiersze autora), Leżenie, Kochanie i Zabijanie. Trudno m!wi$ o ekonomicznym uzasadnieniu zmian tytu"!w (wietlickiego. Niekt!re z nich zosta"y skr!cone +np. Listopad, niemal koniec świata/, inne wyd"u%one +np.
Opluty). Warto zwr!ci$ uwag', %e wiersz I wanna be your dog zosta"
12 Chodzi o p"yty: Ogród koncentracyjny (1995), Cacy cacy fleischmaschine (1996), Perły przed
Mateusz Nowa$
czony i zredukowany do s"owa Pies, a jeden z pozbawionych tytu"u tekst!w zy-ska" nazw'. Obydwa przypadki mo%na klasyfikowa$ jako zmiany tytu"!w do-konane z powodu wymog!w stawianych przez wydawnictwo muzyczne, r!%-ni#ce si' od tego literackiego. I wanna be your dog to nazwa utworu &piewanego przez Iggy’ego Popa, a zatem ju% istniej#cego. Z kolei pozostawienie jednej ze &cie%ek d*wi'kowych nienazwanej nie jest, w przeciwie)stwie do tom!w poe-tyckich, przyj'te na p"ytach, gdy% znacznie utrudnia"oby to odbi!r i identyfika-cj' utworu. Podobnie w przypadku nazwy wiersza 1 kwietnia, Wągrowiec,
Polska – to rodzaj tytu"u cz'sto spotykany w tomikach, jednak niepasuj#cy do
okre&lenia utworu muzycznego +na p"ycie nazwa to Pięć gwiazdek). Zmiany ty-tu"!w u omawianego poety wydaj# si' wynika$ g"!wnie z wymogu stawianego przez wydawnictwo muzyczne oraz ze zmian przemy&le) autora. Nale%y tu od-notowa$, %e poszczeg!lne wersje utwor!w mog"o dzieli$ kilka lat – np. 38
pio-senka o wódce pochodzi z tomu Nieczynny z 2003 roku; jego odpowiednik o
ty-tule Alkohol ukaza" si' na p"ycie (wietlik!w Sromota z 2013 roku – poeta mia" wi'c czas na ponowne przemy&lenie tytu"!w, co czasem doprowadza"o do ich zmiany.
Tytu"y w poezji (wietlickiego wydaj# si' istotne. Poeta ma &wiadomo&$ ich wagi, co wida$ w r!%norodnym, cz'sto nieprzypadkowym ich u%yciu. Podobnie jak u wielu innych tw!rc!w, tytu"y autora Muzyki środka pe"ni# liczne funkcje oraz reprezentuj# r!%ne typy semantyczne i strukturalne. Mo-%emy odnale*$ w jego tw!rczo&ci tytu"y informacyjne, poetyckie, konotatywne czy interpretacyjne. Tytu"y poety identyfikuj# utwory, a tak%e wprowadzaj# do nich. (wietlicki cz'sto nazywa swoje wiersze rzeczownikiem w mianowniku +wielokrotnie odczasownikowym/, rzadziej zdaniem. W cz'&ci z czterystu czternastu przeanalizowanych jego tytu"!w odnale*$ mo%na jego samego – ini-cja", imi' lub nazwisko. Pr!cz tego daty oraz okre&lenia pory dnia w postaci za-pisywanych na r!%ne sposoby dat pe"nych, skr!conych, czasem wyst'puj#cych z nazwami miejsc, p!r doby i roku, jak r!wnie% godzin. Wa%ne wydaj# si' dla autora tytu"y wskazuj#ce na konkretne gatunki mowy, takie jak wiersz, pio-senka, notatka, zapisek, wst'p czy zako)czenie. Czasami w jego tw!rczo&ci wy-st'puj# tytu"y-dedykacje. Sporo utwor!w zamieszczonych w antologii Wiersze zosta"o nienazwanych. Poecie zdarza"o si' zmienia$ tytu"y publikowane w to-mach na potrzeby swojej dzia"alno&ci w zespole (wietliki. Nazwy poszczeg!l-nych wierszy s# w wielu przypadkach ciekawe i zach'caj#ce czytelnika do za-g"'bienia si' w okre&lan# przez nie tw!rczo&$.
Bibliografia
Bara ski!Z.!(1985),!Poetyka tytułów w rosyjskiej prozie realistycznej XIX w.,!„Przegl"d! Humanistyczny”,!z.!1/2.
B"ba! S.,! (1971)! Frazeologia biblijna i modlitewna w tytułach utworów literackich, „Poradnik!J#zykowy”,!z.!5.
B"ba!S.!(1970),!Frazeologia potoczna w tytułach utworów literackich,!„Poradnik!J#zy-kowy”, z. 5.
Biadu -Grabarek H., Grabarek J. (2012), Kilka uwag o przekładzie tytułów na podstawie
tłumaczeń niemiecko-polskich i polsko-niemieckich,!„Rocznik!Przek$adoznawczy.!
Studia!nad!teori",!praktyk"!i!dydaktyk"!przek$adu”!7.
Ch$"dzy ska!J.!(2000),!Analiza tytułów czasopism polskich,!„Onomastica”!45.
Danek D. (1980), Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, Warszawa.
Danek D. (1972), O tytule utworu literackiego,!„Pami#tnik!Literacki”,!z.!4.
Dawidziak-K$adoczna!M.!(2014),!Syntaktyczne ukształtowanie tytułów tekstów
nauko-wych, w: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Języko-znawstwo, z. X.
Dobrzy ska!T.!(1974),!Delimitacja tekstu literackiego,!Wroc$aw.
Galilej C. (2011), Tytuł w twórczości poetyckiej Bolesława Leśmiana,!„Roczniki!Humani-styczne”,!vol.!59,!no.!6.
K#sikowa!U.!(1993),!O tytułach utworów literackich M. Rodziewiczówny, w: Onomastyka
literacka, red. M. Biolik, Olsztyn.
Ksi"%ek-Bry$owa!W.!(2004),!O tytułach fraszek Wacława Potockiego,!„Pozna skie!Spo-tkania!J#zykoznawcze”,!13.
Markiewicz H. (1964), Tytuły Żeromskiego,!„Prace!Polonistyczne”,!ser.!20. Martuszewska A. (1977), Tytuły powieściowe,!„Ruch!Literacki”,!z.!2.
Piechota M. (1992), O tytułach dzieł literackich w pierwszej połowie XIX wieku, Katowice. Pisarek W. (1967), Poznać prasę po nagłówkach. Nagłówek wypowiedzi prasowej
w oświetleniu lingwistycznym,!Krak&w.
Pisarek W. (1969), Tajemnice nagłówków prasowych, w: Język polski. Poprawność —
piękno — ochrona,!red.!S.!Urba czyk,!Bydgoszcz.
Skwarczy ska!S.!(1954),!Wstęp do nauki o literaturze, t. 1., Warszawa.
Słownik języka polskiego (1988), red. M. Szymczyk, Warszawa. Słownik terminów literackich (1986),!red.!S.!Sierotwi ski,!Warszawa.
Stoff A. (1975), Funkcja tytułu w dziele literackim,!„Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia!Polska!XI”,!z.!66.
Szymczak-Hoff J. (1982), Funkcja tytułu w drukowanych kodeksach obyczajowych
na ziemiach polskich XIX w.,! „Rocznik! Naukowo-Dydaktyczny! WSP!Rzesz&w.!
Mateusz!Nowa'
wietlicki!M.!(2011),!Wiersze,!Krak"w.
U#dzicka!M.!(1992),!Kierunki analizy tytułów utworów literackich (komunikat), w: Język
– teoria – dydaktyka. XVII Konferencja Młodych Językoznawców Lubiatów 1989,
red.!J.!Brzezi$ski,!P.!Suder,!Zielona!G"ra.
U#dzicka!M.!(2007),!Tytuł utworu literackiego. Studium lingwistyczne,!Zielona!G"ra. Wallis M. (1974), O tytułach dzieł sztuki,!„Rocznik!Historii!Sztuki”,!10.
W"jcicka!M.!(2006),!Tytuł a stylowo-gatunkowe zróżnicowanie tekstu, „Annales Univer-sitatis Mariae Curie-Sk%odowska!Lublin-Polonia”, vol. XXIV.
&ydek-Bednarczuk U., (2003), Strategie językowe w tytułach dyskursów naukowych, w: Śląskie studia lingwistyczne, red. K. Kleszczowa, J. Sobczykowa, Katowice.
Titles!in!the!Poetry!of!Marcin! wietlicki
Summary: The article explores titles in the! Poetry! of! Marcin! wietlicki.! ! It! opens! with!
a short discussion of the definition of the word title and a brief literature review. Next the article touches on the question of whether or not the title of a literary work constitutes its part. An overview of various types and functions of titles is also presented. Against this background, the article analyses selected features displayed by titles in the poetry of Marcin! wietlicki.
Keywords: title, Marcin Świetlicki, poetry
