powatajll w wynlku reakcji jlldrowych zachOOzllcych
w rudach uranu. Samorzutne roz.szczepianie jllder urarliU i oddzia~aru.e· cz¥tek a wysylanych przez uran na jll(ira nilek't6rych pierwiastk6w abecnych w l'I1dach (chotby flen), prowadzi do powstawanh wolnych neutron6w. Te za~, j~1i natrafill jqdro IISU, wywolujll reakcjE: dajllcll w efekcie nNp i NPU. stEld tez dba pierwiJastki wystE:Pujll wylllcznie w ru-dach uranowych i to w nlk~h iloMiach: Np sta-now! tarn 1,8Xl()-1J·I., zaS Pu O,4-I15XID--1"/o ilotci uranu (10).
Na nich k06czy siE: liSta pierwlastk6w znanych w przyrodzie. Fizycy Jl4drowd, poiCZl4W5ZY od 1944 r .• lcledYW)'IProdukOwano ameryk (.Am), stopnrowo przesuwajll lroniec tablicy Mendelejewa. Pierwiastki nazwane einsteinem (99) i fermem (100) wykry·to w prodUik1lach wybuchu termojlldrowego w 1952 r. (10).
Nastf:Plle otrzymano w laboratorlach. fizyki
jlldro-weJ.
AJk'tu~ lJst~ konCZIl pierwiastki 0 liczbach atomowych 104, 105 i 106, choe wytwiOrzenie {ch nle przez wszystkieh uwaiane jest za nalezyc1e udo-wodnione. W8p6!zawodnictwo w tej dziedzinle mi~ dzy ~rodkami w Dubnej i w Kaliforn~i staje sie ooraz t1"lldniejszeze
wzglE:du na ooraz kr6tsze, se-kundowe juz, okresy zycia syntetyzowanych jlt(ier.Z drugiej strony od lat trwajll posZuk-iwanla tzw. pierwipstk6w superci~kich, kt6re by~ moZe istnialy
w mated! ukladu slonecznego w jej przedgeologicz-nym okresie rozwoju (5, 6). Teoretyczne dane 0
trwa-~ci r6Znego typu jllder wskl8zujll, ze najW!iE:ksze S'zanSe wil4zl4 siE:
z
pierwias1idem. ·114, a wi~ r; tyro, kt6rego od lat szUkano. Tym wi~ niespodziank"'l byloby male7!ienie pierwiaBtkla 126 ito
Die· w 1)0-stacl ~lad6w jego istnien.ia w jakichS szczeg61D.Ych meteorytach, lecz aktualnie istniejllcego na Ziemi.. SIl i gkllsy sceptyezne, zwracajllce uwage.
ze
maksimum, interpreoowane jako IPOChodzllCe od pier-wiastka 126, moglo by~ wywolane przejBclem J'ldro-wym y ceru. Ddda~ jednak wypada, ze Gentry zda-· wal sable z tego sprawE: i wYTatnie pisze (8), ze zar6wno doSW'iadczalne jak i teoretyezne poszuki-wania ta:'k:iego promieniowariia. gamma daly wynik negatywny. Jak si~ zdaje, dowodem rQZStrzygajl4cym byloby stw1el'dzen-ie jednC7Lnacznych maJksini6w w widmie masowym dla mas .w poblizu 310 i 3$0. Jak dotycnezas jednak, wyniki badafl za pamoCIl ~epara tor6w mas s~ blldt negatywne (dla masy 350), blldi dw:uzna~ (dla masy 310), Sprawa nie jest' latwa, zwlaszeza wobec rzadkosc! materlalu do badan.SUMMARY
A review paper d1scust:;ing .the ring structu·l'e and provenance of pleochroic halos developed around some accessory minerals due to a radiation. Special attention is paid to the gigantic halos o! puzzling origin. Recent dioseovery of elemet 126 ~~ .. oresented
after Gentry et al. .
JeSIi uda sle pOtwierdziC odkrycie Gentry'ego, przyjdzie kolej na rozwillzame fai:Jcynujllcej zagadki: sk4d pierwiastek 126
wziIll
siE: na Madagaskarze? J eAU W odkrycie zostanie zdyskredytowane, pozo-stanie problem: czym wyvrolane SIl haio-giganty?Korzystajllc z okazji ponaVllliam apel do polskieh mlneralog6w i· petrograf6w 0 zwracani~ bacznej uwagf. na obw6dkl pleochroiczne, zW!8S7JCza w ska-laeh bardzo starych, i 0 natychmiastowe sygnalizo-· wanie obw6dek 0 rozmiaraeh niemoiliwych do wy-jaSnienia ocldziaJywaniem znanych tr6dcl promienio-wan'ie a, a Wi~ przekrSICzajllCych 60
lA-LITERATURA
1. Bur ch art J. - Ape! do mineralog6w pe.
trograf6w. Prz. geol 1976, nr 10. . 2. B ice n ten n i u m find News week, 1976, June
28.
3. B. d c e n ten n i u m - nowy pierwlastek che-miczny. WieScl (tygod1l'lk ZSL), 1976, nr 32
·(1024).
4. D a k 0 w ski M. - Gdzie aiE: Ironczy tablica Mendelejewa? Problemy, (w druku).
5. D a k 0 W a k i M. - W poszukiWanlu plerwiast-k6w supercl~kJ.ch. Problemy, 1969, luty.
6. D a k 0 w ski M. - The possilbility of extinct superhaevy elements occurring in meteorites. Earth .and Planetary
Set
Lett., 1969, vol 6. .7. De u t se h S., H i r s c h ib erg D., Plc c i 0 t t 0 E. - Etude quantitative des balaJ pleocru-oiques. Application
a
l'esti:mation de l'Age des roches granltlques. Bull Soc. Belge de Geel., Paieont. et HydroL, 1956, vol. 65, no 2.8. Gentry R. V., CahUl T. A. i in. - Evi-dence for primordial superheavy elements. Phys. Rev. Lett., 1976, no 6.
9. G en try R. V. - Radioactive Halos. Ann. Rev. N'Ilel Scl., 1973, wl· 23.
10. Niesmiejanow A. N . - Rad1ochemla. PWN,
1975. .
11. Pi c c.i 0 tt 0 E., D e u t s ch S. - Pleochroic Halos. Comltato Nazionale per l'Energia Nuclea-re. Rome, 1960.
12. P 0 I a
n
ski A. - Geochemia iz0t0p6w. Wyd.Gedl., 1961. . . . .
13. Polanski A., Smulikowski K. - Ge:l-c'hemia. Wyd. Geol., 1974.
PE310ME
0630peHWI CTaTbH, B KOTOpoA allaJlH3MpYeTCJI
KOJIb-~eBoe CTPOeHMe M UPOMcxcm:~eHMe UJIeOXp0H'leCKIIX opeonoB, . pa3BWl'bix BOKpyr .HeKOTOpbL'I: aKQeccopHbIX MKHepanoB :BCJIe~CTBHe a-H3nY'leHH.II. Oco6eHlloe BHH-MaHMe o6paIQeJlo HaranO-rKl'aHThI 3ara,ItO'lHOrO
npo-MCXolK,lIeHHH. CornacHo MaHHbIM reHTPH H ('TO 00-TPY~HHKOB OIIHCSHO He.j:\8iiHOe OTKpbJTMe 9JleMeHTa 126.
ANDRZEJ RADOMSKI Instytut Nauk Geologlcznych
u.r
ROCZNIK POLSKIEGO TOW ARZYSTW A GEOLOGICZNEGO W LATACH 19'11-1975
Rocznik Polskiego Towarzystwa . Qeelogicznego ukazuje siE: regularnie, z przerWI4 w okresie II . woj-ny Awiatowej, od 1923 r. W .ost~tnim pit:clcleciu wydano kolejne tomy od 41 do 45 0 114cznej
ooje-to~i 241 ark. wyd., zawierajl4ce 130 prac naukowych oraz kl'onik~ Towarzystwa. .
W TOczniku drukowane sll o&ginalne prace nau-kowe ze wszystkich .dziedzin szeroko poj~tych nauk geologicznych (tab. I). Polityka wydawnicza redakcji zmierza do tego, aby w roczniku byly zamieszczane prace 0 charakterze· syntetycznym lub rozwijajllce okrMlone prdblemy naukowej w wyjEltkO'WY'!h
jedy-648
,
UKD 081.231 :1IS(D8).048:26(091),,1871/1975" me wypadkach kr6tkie prace materlalowe W'llO-sZllCe istotne i · nowe dane do ZIJajomoki geologii Polski W omaw.ianym okresle publikacje naukowe
wypehlily 94°/. obj~i wydanych· tom6w rocznika. POZ<lStale
611.
przeznaczono na kronikE: TowarzystWa, kt6ra· tradycyjnie zawiera spra-wozdania z dzialal-noSci zarz4du gl6Wnego, oddzial6w, sekcji, hlforma-cje 0 zjazdach i walnych zebraniach delegat6w oraz wspomniema 0 zmarlych czlonkach. Ukazalo i!l~r6wniez kilka artyku16w olrolicznOkiowych upami~t
niajllCych wainiejsze rQCznice paflstwowe i
- rozwoj'll proces6w geo.dynamicznych okre~la-jll
cych zmiany waruDik6w §rodowiska w czasie.
Poostulaty te nie Sll nowe i w problem8ltyce 10-· kainej 'W itej lLub innej skali Sll zazwycza lSOWane.
WaZne jest jedhakie pol.<x!enie nacisku popraw-no§c \l"O'lp)Znania dwu ostatniOO. zagadnlefl, kt6a:e dla prawidloWlO6ci prognoz stajll 8i~ ·ooraz banlziej istot-ne, zwlaszcza w lI!tkali regionalnej. One tEl'l wyt~za
jll po8tQPOWY Ikierunek rozwoiu inZynierSkiej geo'"
1ogU. . .
EkonomiC'Lny wpIyw praw1icHlowego rozpomania
ca!okntaltu warunk6w inZyniersko~eologicznych w budownictwie na6w1etlajll nast~ujll'Ce cyfry przyto-czone w jednym z referat6w (ternat I, str. 23---.24):
- w wypadku wYstllpienia osuwisk, .
podwyiBzenie kosZt6w obiekt6w 0 5:-1000f0;·
- w warunkach. inten.sywnej erozj'i 2.'boezowej, podwyZszen.le k08zt6w oIbJ.ektOw 0 10-20'/0;
. - przy patr2ebie . (lbnJZenia zwierciadla w6d, podwyZszenie kosztow obiekt6w 0 0,3--1,5'/0;
- przyBp080lblenie ucillZli~h teren6w w mia-stach, .
. podwyzszenie koszt6w obiekt6w 0 0,1-3,00/,.
Obok zagadndefl dotycZllCYch budownJetwa mlej.~ skiego, wodnego i komunlkacyjnego (ternat II, Ill,
IV, V) - fIN tyro ostatnim ciekawe informacje 0 sej-smicznych trudno§ciach budowy bajkaIsko-am'Urskiej maglstr8ili (ternat I, str. 33 i 41) - szerzej uj~to
takZe problematyk~ geologii inzymersklej w g6r-nictwie. Znalazla ona wyraz w Wlielu referatach
u~tyeh
w
temacie VI. Spo8r6d nich te, kt6re nas szczeg61niej in'teresujll dot~ gl~kich odkryIwek rudy zelaznej z terenu KUl'8kiej AnomalU Magne-tycznej (KMA), zac'howanla 8i~ zwal6w, jak i nie-kt6rych zagadnlefl podzlemnej e:ksploat8ICji zl6z.W ramach tematu VII przedstawlono tet pr6by matema'tycznego podej§Cia do
inzyniersko-geologicz-.negG prognozowania · (ternat VII, str. 41-28 i
43-49). W pro~h regianalnych wylanilajll si~ jed-nak przy tym znaczne trudnoSci, ze wzgl~u na wsp61dzialanie Ibardzo wielu czynn.fJt6w oraz ich . 'M!ajernny wply'w Illa sie'bie. Na razie zatem bardziej skuteczne wydaje si~ opl'l8JOOwywan'ie m8ip ilustru-jll<:yeh zwUllZki karelacyjne ml~y wybranymi
pa-rametrami 1 anallza odpowiednlch map trendu. Warto wre6'lJCie podkreAli~ wypOwiedziane w ra~
mach dyskusji rozwaZama E. M. Sergl.ejewa (pro~
fesor MosIdewBkl.e~ Un'iwersytetu, czlonek
kores-pondent Akaldemii Nauk ZSBR), przewodDicqcego Geologkzno-Intyn.ierskiej Bady NauJrowej, na temat
stosunku geologii inZynierskiej do niekit6rych innych dyscyplin, szczeg61nie hY'drogeolo.2fi. mechaniki aka!, g6rnictwa, geografii. W6r6d mch wyjlltkowo Sclsly
zwillzek ll4CZY geoJ.ogi~ iniynierskl!, i hydrogeologi~.
ChOOiaz kaZda z tych dY8Cyplin rozwija w pewnych kieI'l\lnkach odr~nll problematyk~,
to
jednak wsp61-ny jeSt; charakter przyrodnlczy tycb nank, podoblen-&two Wielu stOlJOwanych metod geologlcznych, fizycz-nych, chemilC'zfizycz-nych, jak i wsp6lne rozw:iilzywanie wielu zagaidnieil dotyCZllCych· ~~ageologtcz-nego. .,
Dlatego za slusme uwaia si~ nadal pOwil4zanie ze sobll szkolenia w dziedzinie geologii intynier8kieJ i hydrogeologii na wyiBzych uczelniach we wsp61-nych jednostkach organizacyjwsp61-nych ~edr, instytu-t6w hydrogeollogH i gealogii inZynierskiej) oraz ksztalcenie wychowank6w w ramach jednej specjal-noAci.
Jeteli chodzi 0 mechanlk~ ska!, to zar6wno geo-.1ogia Jiliyniersika, jak i mecha.rrlka ska! interesuJll
si~ tyro samym §rodowlBkiem skalnym i wzajemnie lrorzyostajll ze swych 08illgn1~, lecz mebo<iycznie re-prezen!tujll dyscyptiny odmiennego typu (mechanika naie:i;y do na:uk matematyczno-fizycznych), a zatem i cech'Uje je odiIllienna metody-ka bad8IWCZ8. OllSer-wuje si~ stale zbl'izanie si~ geologii inzynlerskiej do g6rndctwa. Jest ono szczeg61nie eW'identne w proble-matyce g6rnictwa odkrywkowego, ale narasta tez w odnieBleniu do g6nUc1rwa podziemnego.
W geologti iniynierskiej zarysowujesi~ tei po,;. trzeba poszerzenia wsop6~racy, zwlaszcza w akali regionalnej, z n8lUkami geograficznymi, szczeg61nie z geografill flzycznll i ekonam.icznl!,.
W konferencji wzi~ udzia! okoJo 600 uczestni-k6w z terenu Zwi~ Radziecltiego; z zagranicy w
ramach indywidualnych zaproszeil: z Bulgarii 3, z Jupawii 1, z NRD 2, z PolSki 2 uczestnik6w. Ponadto z ramienia Mi~ynarodowej Asocjacii Geo-logii Intynierskiej bral udzial w 'kanferencji prze-wodni.czllcy asocjacji prof. M. Arnould i sekretar2'
dr R. Wolters. .
Na zakonczenie wysuni~ propo~j~, by naj:"
·blii.sza konfereocja, przypadajllca na 1980 r;, odbyta
si~ w Ro6't.ow!e.
JDZEF STAJNIAK, ANDRZEJ · GAJEWSKI,
. CZESLA W KRDLLKOWSKl
Zaklad Badaii Geofizycoznych "PPG".
JDrtytut Geologl.cioy
. REGIONALNE B.ADANIA GEOTERMICZNE NA PROFILU
CHOCIWE~L~B()RKBadania geofizyczne na proIllach regionalnych SI!,
prowaci7lOne w PoIsce juz od wielu lat. Spelniajll one wazRl\ rol~ w rozpozrnaniu regionalnej budowy geoLogicznej kraju i jednoczeAnie Europy Srodkowej, gdyz cz~~ z nich stanow'i odcinki sied profil6w
mi~zynarodowych. Badania te realizowano r6tnymi metodami - ob<jt sejsmiczneJ, kt6ra byla
podsta-WOWl\, stosowano r6wniei· metody: grawimetrycznll, magnetotelluryczDIl, tellurycznll i stabilizacji pola. Jednym z profil6w regionalnych, na kt6rym· wyko-naoo ostatn·io komplelksowe badania geofizyczne jest wlaAme profU Chociwel-LQbork (ryc. 1).
Na profllu tym, poza wyzej wymienionymi me-todami, z inicjatywy Zakladu Geofizyki Instytutu Geokigicznego, zastosowaoo r6wniei metod~ geGter-micznll. Wylronawcll prac bylo PrzedBi~rstwo
Po-UKD 5IO.83U.0I.'12.014(ta&--18 C~l-~bork)
Szukiwail Geof·izycznych. Od chwili· wdroienia, tj. od
1972 r., PPG stosuje metod~ geotermicznll do roz-willzywanda r6:bnych zagadnieil geologjcznycb. Jed-nakze omaw'i8l!le w niniejszym artylrule prace, ze
wzg'l~du na sw6j charakter, !ill pierWszyml. tege
ro-dzajuw Polsce. Byly to badania metodyczno-do-6wiadl-zalne. Podj~to jti w celu przeMedzenia pola ciep1nego wzdlui 200 km profilu ,pnec~cego przez r6Zne jednostki geologiczno-strukturalne 1 zoriento-wania si~ ja1d.ch wyn.tk6w mc:rina oczekiwac od tej metody, w tego rodzaju badaniach. Chodzilo zwlasz-cza 0 zbadanie moiliwo6ci ~ledzenia za jej pomoCIl elemen.t6w gl~bdkiej tektaniki.
Zach~~ do podj~ia tych badan geotermicznych stanowlly przeslanki teoretyczne, pozytywoe do§wiad-czenda prac zagramcznych (3), stosunkowo niewielki
