Hominem ąuaerere. Człowiek w źródle historycznym, Jugowice,
26-29 maja 2004 r. Ad fontes. Interdyscyplinarne spotkania
historyczne
O grom ną pokusą dla uczonych zajm ujących się badaniem przeszłości jest często form ułow anie teorii „jak było” opierając się tylko na własnych przekonaniach lub na poglądach utrwalonych w historiografii. Stąd też ogrom nie pożyteczną wydaje się idea organizow ania cyklicznie odbywających się pod hasłem ad fo n tes\ spotkań historycznych, których organizatorami są w rocław scy historycy Stanisław Rosik i Przemysław W iszewski. Pod koniec maja 2004 w pięknej scenerii Jugow ic kolo Jedliny Zdroju odbyła się już piąta konferencja z tego cyklu. Tym razem jej hasłem przew odnim stało się poszukiwanie człow ieka w źródle historycznym . U czestnicy konferencji zorganizow anej przez Instytut Historyczny Uniwersytetu W rocław skiego byli przedstawicielami różnych dyscyplin historycz nych, stąd też „interdyscyplinarność” tematyki wystąpień nie była tylko pustym sloganem. Różnorod ność zapatrywań i m etod pracy nad źródłem pow oduje, o czym jestem przekonany, dużą wartość merytoryczną sympozjum.
Obrady rozpoczęło w ystąpienie przedstaw icieli w ładz U niwersytetu W rocław skiego, a przew od niczył im prof. Lech Leciejew icz (W arszawa). Pierwszy cykl referatów zebrany został przez organizatorów pod hasłem H om o historicus i pośw ięcony został archeologii. Prof. Bogusław Gediga (W rocław) przedstaw ił początki sztuki pradziejowej. Prof. Danuta M inta-Tw orzow ska (Poznań) przedstawiła następnie swe zapatryw ania w kw estii powiązań źródeł archeologicznych i źródeł historycznych, zauważając przy tym liczne sprzeczności m iędzy nimi. Podobna była też tem atyka referatów dr A ndrzeja M ierzw ińskiego (W rocław ) i dr Ewy W ielgosz-Skorupki (Poznań). Następnie do dyskusji włączyli się antropolodzy i etnografowie: prof. Kazimiera M ikoś (Kraków) omówiła antropologiczny aspekt „Eddy poetyckiej” a prof. Leszek Słupecki (W arszawa) w nieszablonow y sposób podszedł do tem atu kobiety - kochanki jak o fundam entu ładu społecznego. Pierw szą część obrad zakończyły referaty oparte na analizie źródeł pisanych: dr W ojciech Baran-Kozłowski (Poznań) zajął się analizą „K roniki św iata” M ariana Szkota, natom iast m gr M arcin Stabrowski (W rocław ) zaprezentował referat pt.: „C złow iek czy osoba, czyli o przedm iocie historii kultury na podstawie jednego akapitu z Pam iętników J. Ch. Paska” .
Hic homo to hasło drugiej części obrad, odbywającej się pod przewodnictw em prof. Krzysztofa W achowskiego (W rocław ), którą rozpoczęło wystąpienie prof. Przem ysław a Urbańczyka (PAN Warszawa), „tropiącego” pierw szego Islandczyka. Z kolei prof. W ładysław D uczko (Uppsala) na przykładzie poszukiwań grobu św. Eryka zastanaw iał się w referacie pt. „Znaleźć człowieka w nagich szkieletach i rozbitych garnkach” nad stosunkiem archeologów do specyfiki opracowyw anego przez nich m ateriału źródłowego. D r M aciej M ichalski (Poznań) om ówił następnie podłoże źródłow e sporu na temat św. Stanisława. Bohater jednostkow y był tem atem kolejnych wystąpień - dr Stanisław Rosik (W rocław) przedstawił obraz W ichm ana utrw alony w „D ziejach Sasów ” W idukinda z Korwei, natomiast dr Edward Skibiński (Poznań) zajął się dziełem Kosmasa z Pragi oraz mitami i faktami z nim związanymi. O statnim referatem z tego cyklu stało się wystąpienie dr Roberta Kołodzieja (W rocław ) na temat sposobu ukazania hetm ana Stanisława Koniecpolskiego przez autorów diariuszy sejmow ych w czasach W ładysław a IV.
Bardzo ciekaw y wątek przedstaw ienia nieznanego przez europejskich kronikarzy i podróżników (Na styku światów) stał się m ottem kolejnych wystąpień. M gr Anna Prochow ska-Sularz (Kraków) mówiła o obrazie G erm anów w korespondencji W ynfretha-Bonifacego, d r M ałgorzata Ewa Kow alczyk (W rocław) przedstaw iła sposób klasyfikacji ras ludzkich w działach geografów polskich X V III w., natom iast m gr A nna Czyż (W rocław ) zajęła się Pierre-Esprit Radissonem i jego relacjami z Nowej Francji.
Nad rolą źródła historycznego w kreow aniu rzeczyw istości historiograficznej (Hominem crerare) zastanawiali się natom iast kolejni mówcy. Prof. M arek Cetwiński (Częstochowa) zajął się autobiograficznym i wstawkam i w kronikach G alla A nonim a i Janka z Czarnkowa, z kolei dr Piotr Boroń (Katowice) om ówił na podstaw ie „K sięgi H enrykow skiej” opisy bohaterów wypo w iedziane przez opata Piotra. D w a kolejne w ystąpienia miały bardziej ogólny charakter. Dr Lucyna Harc (W rocław ) w referacie pt. „O d biogram u do biografii” zaprezentowała rozwój historyczny biografistyki, a dr Jacek Dębicki (W rocław ) przybliżył uczestnikom konferencji wytyczne opracow ane przez władze pruskie w 1817 r. w kwestii przedstaw iania człowieka w pisarstwie historycznym.
Kolejny cykl referatów przebiegał pod hasłem im ago regis. Rozpoczął dr Jacek W rzesiński (M PP Lednica) wykładem na tem at rozwoju osadnictw a w początkach państwa polskiego, następnie dr Jarosław Dudek (Zielona Góra) zwrócił uwagę zebranych na burzliw e dzieje polityczne cesarstwa bizantyjskiego po w ygaśnięciu dynastii m acedońskiej w referacie pośw ięconym Michałowi VII Dukasowi. D r Janina G ilew ska-D ubis (W rocław ) przeanalizow ała cechy charakterów średniowiecz nych władców Polski na podstawie opisów „K roniki W ielkopolskiej”, a m gr Katarzyna Skrzyńska (W arszawa) poszukiw ała śladów pobytu w D rohiczynie D aniela Halickiego. W kolejnym w y stąpieniu m gr Agnieszka Kuś (W arszawa) skupiła się na rachunkach dworów, pokazujących cechy charakteru władcy, a kończący ten cykl referat dr Aleksandry Skrzypietz (Katowice) poświęcony został portretowi idealnego kandydata do tronu polskiego zawartem u w pismach politycznych z lat 1696-1697.
Ostatni cykl prelekcji pierw szego dnia obrad pośw ięcono obrazowi człow ieka w źródłach historycznych (Picturae hominum). M gr M arketa D louha (Praga) zaprezentowała referat pt.: „Ad imagm em hommis. R ytir a jeho barvy - heraldicka sym bolika v literature ceskeho stredoveku” . Kolejnym referentem był prof. Bogdan Rok (W rocław ), który przedstaw ił portret polskiego podróżnika XVIII w., zajm ując się głównie podróżam i edukacyjnym i. Następnie dr Maciej Kucharski (Katowice) zaprezentow ał tem atykę pam iętnikarstw a epoki stanisław ow skiej, a kończący obrady referat dr Dariusza N awrota (Katowice) om ówił postawy Litw inów w czasie wojny 1812 r. na podstawie źródeł urzędowych. Dzień intensyw nych obrad zakończyła ow ocna dyskusja, której wątki kontynuowano podczas ogniska.
Obradom drugiego dnia przew odniczył prof. Antoni Barciak (Katowice). Inauguracyjny referat dr Adam a Krawca (Poznań) dotyczył ciekaw ości świata człow ieka średniowiecznego. Tem atyka kolejnych w ystąpień oscylow ała wokół religijności, sztuki i życia codziennego. Prof. K rzysztof W achowski (W rocław ) zajął się problem atyką pielgrzym ek pokutnych w świetle badań archeologicznych, natomiast dr Jakub Kostowski (W rocław ) przybliżył słuchaczom tem at średniowiecznych ołtarzy wrocławskich. Różnego sposobu w ykorzystywania wiedzy przez ludzi średniowiecza i metod nauczania dotyczył referat dr Jacka Soszyńskiego (W arszawa). Z kolei dziejami pism a w okresie karolińskim zajął się dr Dariusz Sikorski (Poznań). K olejne referaty skoncentrowały uw agę słuchaczy na problem atyce ksiąg sądowych i m etod poszukiw ania w nich m ateriału do analizy życia codziennego (prof. Grzegorz Jawor i m gr M ałgorzata Kołacz - UM CS Lublin). „Życie codzienne poprzez św iadectwa kultury materialnej. Przykład późnośredniow iecznych joannitów śląskich” to natom iast tytuł referatu m gr Roberta Hesia (M uzeum Narodow e W rocław).
Kolejna grupa referatów dotyczyła rodziny, dziecka i wychowania. Cykl referatów rozpoczęło wystąpienie prof. Doroty Żołądź-Strzelczyk (Poznań) na tem at stosunków rodzinnych w Polsce X V I-X V II w. M ów czyni w skazała na m ożliw ości wykorzystania różnorodnych źródeł z tego okresu (traktatów pedagogicznych, pam iętników , źródeł epistolograficznych, testamentów, nagrobków itp.). Z kolei d r K rzysztof Ratajczak (Poznań) przedstaw ił m ożliwości źródłow e i perspektywy badań nad dziejami edukacji kobiet w Polsce średniowiecznej. D w a następne referaty również dotyczyły dziejów kobiet, m gr M arzena M atla-K ozłow ska (Poznań) zajęła się analizą obrazu kobiety we w czesnośred niowiecznych rocznikach polskich i czeskich, a dr M ałgorzata D elim ata (Poznań) zaprezentowała prelekcję na tem at „M ulieres suspectae - przypadki niew iernych żon w aktach sądów kościelnych” .
Ostatni cykl wystąpień dotyczył relacji człow iek - społeczeństw o w jej różnych aspektach. Obradom przewodniczył prof. Stanisław Suchodolski (W arszawa). Rozpoczął dr Przem ysław W iszew- ski (W rocław) referatem dotyczącym początków tradycji rodowej Piastów, później dr W ojciech M rozowicz (W rocław ) zajął się architekturą kościoła zam kow ego w Oleśnicy. Dalsze wystąpienia dotyczyły wielkich rodów szlacheckich i m echanizm ów ich społecznego awansu: dr Filip W olański (W rocław), dr Dariusz Rolnik (Katowice) oraz m gr Igor W ypijewski (W rocław). M entalnością i stosunkami społecznymi wśród ludności normańskiej w XI w. zajął się m gr Przem ysław Kulesza (W rocław). Prof. Antoni Barciak (Katowice) przedstaw ił skład społeczny średniow iecznego bractwa Najświętszej M arii Panny w Raciborzu, dr Iw ona Pieprzyk (Katowice) i m gr M arcin M arcin Pauk (W arszawa) przybliżyli zagadnienia zw iązane z czeskim społeczeństw em doby Przemyślidów, a mgr M ichał Gronowski OSB (Tyniec) dokonał prezentacji społeczności klasztoru tynieckiego w X V I-X V III w. w świetle księgi profesyjnej. Relacje m iędzy szlachtą a chłopam i znalazły odzwierciedlenie w tekstach wystąpień dr Piotra Badyna i m gr Pawła Klinta (W rocław ), kończących drugi dzień obrad.
Ostatni dzień konferencji rozpoczął się od dyskusji nad referatam i oraz podsum owaniem dokonań naukowych sym pozjum , którego dokonał prof. Jerzy Strzelczyk (Poznań). Zorganizow ano ponadto wyjazdy turystyczne na zam ek w Zagórzu i zwiedzanie podziem i w Osówku. Podkreślić należy znakom itą organizację i atm osferę tow arzyszącą obradom i m erytorycznym dyskusjom , w których uczestniczyło kilkudziesięciu uczonych z czołow ych ośrodków akadem ickich kraju - specjalistów z dziedziny historii, historii sztuki, archeologii, źródłoznaw ców , etnologów, geografów, socjologów i kulturoznawców.
K rzysztof Ratajczak
V Ogólnopolski Zjazd Peadgogiczny
Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego
(Wrocław, 23-25 września 2004)
We wskazanych powyżej dniach odbył się kolejny, V Zjazd PTP, którego organizację Tow arzyst wo powierzyło Dolnośląskiej Szkole W yższej Edukacji TW P we W rocław iu. W Zjeździe wzięło udział ponad 560 uczestników (zarówno teoretyków i badaczy edukacji, ja k i wielu praktyków wychowania). Jak zawsze - choć w skromniejszej liczbie - w Zjeździe uczestniczyli rów nież historycy wychowania. Swój udział zaznaczyli oni przede wszystkim w piątej tem atycznej Sekcji Zjazdu - „Teraźniejszość w dialogu z edukacyjną przeszłością” . Obradami w sekcji kierow ali prof. Jerzy Semków i prof. Sławomir Sztobryn.
O znaczeniu refleksji historycznej w pedagogice m ów ił w Sekcji m.in. S. Sztobryn. Swoim wystąpieniem dokonał on sw oistego wprow adzenia do dyskusji na tem at aktualnego stanu, dorobku i statusu metodologicznego historii wychowania. Duże ożyw ienie w dyskusji wyw ołały jednak przede wszystkim treści referatu G ościa Sekcji - prof. Teresy Hejnickiej-Bezwińskiej.
