Przestępstwa i kary za przestępstwa
przeciw obowiązkowi katolickiego
wychowania potomstwa w
Kodeksach Prawa Kanonicznego
Kieleckie Studia Teologiczne 3, 463-485
Ks. Wojciech Wąsik - Kielce
P
r z e s t ę p s t w a i k a r y z a p r z e s t ę p s t w a
P R Z E C IW OBOW IĄZKOW I K A T O L IC K IE G O W Y C H O W A N IA
p o t o m s t w a w
K
o d e k s a c h
P
r a w a
K
a n o n i c z n e g o
J e d n y m z n a jw a ż n ie js z y c h z a d a ń r o d z ic ó w j e s t o b o w ią z e k w y c h o w a n ia p o to m s tw a . D o n io s ło ś ć r e a liz a c ji o b o w ią z k u w y c h o w a n ia w y r a ż a s ię w ty m , iż j e s t o n śc iś le p o d p o r z ą d k o w a n y c e lo w i o s ta te c z n e m u , j a k i m j e s t z b a w ie n ie 1. I s tn ie ją je d n a k ta k ie sy tu a c je , g d y k a to lic c y r o d z ic e lu b ci, k tó r z y ic h z a s tę p u ją , s p r z e n ie w ie r z a ją s ię o b o w ią z k o w i w y c h o w a n i a p o to m s tw a . P o p e łn ia ją w te d y p o w a ż n e p r z e s tę p s tw o , z a k tó r e w y m ie r z a n a j e s t k a r a 2. W n in ie js z y m a r ty k u le z a jm ie m y s ię a n a liz ą n o r m p r a w n y c h d o ty c z ą c y c h p r z e s tę p s tw i k a r z a p r z e s tę p s tw a p r z e c iw o b o w ią z k o w i k a t o lic k ie g o w y c h o w a n i a p o to m s tw a o ra z p r z e ś le d z im y ic h r o z w ó j w p r a w ie k o d e k s o w y m - o d K o d e k s u z 1 9 1 7 r o k u do a k tu a ln ie o b o w ią z u ją c e g o K o d e k s u z 1 9 8 3 ro k u , z u w z g lę d n ie n ie m n o r m z a w a r ty c h w K o d e k s ie K a n o n ó w K o ś c io łó w W s c h o d n ic h .
1. P r z estę p stw a p r z ec iw k atolick iem u w y c h o w a n iu
d zieci w K odeksie z 1917 r.
P r a w o d a w c a w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 - 4 K o d e k s u z 1 9 1 7 r. w y m ie n ił p o sz c z e g ó ln e p rz e stę p stw a , k tó re n aru sz aj ą o b o w ią z e k k a to lic k ie g o w y c h o w a n ia p o to m s tw a . W m y ś l ty c h p rz e p is ó w p o d le g a li e k s k o m u n ic e
laete sententiae
z a re 1 Por. CIC 1917, kan. 1113; O jca św. P iu sa X I z B oskiej O patrzności P apieża, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży (Divini illiusMagistri
)
z dnia 31 grud n ia 1929 roku, tłum . B p M . K lepacz, K ielce M C M LV II, s. 36; S. B iskupski, Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego,
1.1, W arszaw a 1956, s. 42 9 -4 3 1 ; R. Sztych- m iler, Stabilność i rozwój norm dotyczących wychowania dzieci w rodzinie w na uczaniu Kościoła p rzed Soborem Watykańskim II,
„Ius M atrim oniale” , III (1992), s. 21. 2 Por. J. Syryjczyk, Troska Kościoła o katolickie wychowanie dzieci w kano nicznym praw ie karnym,
„P raw o K anoniczne” , 30 (1987), n r 3 -4 , s. 203n.z e rw o w a n ej o rd y n a riu sz o w i ci katolicy, k tó rz y za w a rli m a łż e ń stw o z u m o w ą o w y c h o w a n iu c a łe g o lu b c z ę ś c i p o to m s tw a p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im ; k tó r z y ś w ia d o m ie o d d a li d z ie c i d o c h rz tu s z a fa rz o w i a k a to lic k ie m u ; ro d z ic e lu b o so b y ic h z a s tę p u ją c e o d d a ją c y d z ie c i n a w y c h o w a n ie lu b k s z ta łc e n ie
(educatio vel institu-
tio)
w re lig ii a k a to lic k ie j3. R a c ją n a ło ż e n ia k a r y b y ła o c h ro n a w ia r y d z ie c i4.K a n . 2 1 9 5 § 15 d e f in io w a ł p r z e s tę p s tw o j a k o z e w n ę tr z n e , m o r a ln ie p o c z y ta ln e n a r u s z e n ie p r a w a , d o k tó re g o d o łą c z o n a je s t s a n k c ja k a n o n ic z n a , p r z y n a jm n ie j n ie o k r e ś lo n a . P r z e p is te n w p ie r w s z y m r z ę d z ie z w r a c a ł u w a g ę n a o b ie k ty w n e e le m e n ty p r z e s tę p s tw a , k tó r y c h w y p e łn ie n ie s ta n o w i w a r u n e k k o n ie c z n y z a is t n ie n ia d e lic tu m 6. Z k a n . 2 1 9 5 , § 1, a k o n k r e tn ie z u ż y te g o ta m s f o r m u ło w a n ia „ m o r a lite r im p u ta b ilis le g is v io la tio ” w y n ik a , iż ż a d e n f a k t z e w n ę tr z n e g o n a r u s z e n ia p r a w a n ie m o ż e b y ć u z n a n y z a p r z e s tę p s tw o , j e ż e li d z ia ła ją c e m u n ie m o ż e b y ć p r z y p is a n a w in a m o r a ln a . In a c z e j m ó w ią c , a b y d z ia ła n ie lu b z a n ie c h a n ie d z ia ła n ia s p r a w c y n o s iło z n a m io n a p rz e s tę p s tw a m u s i b y ć m o r a ln ie z a w in io n e , c z y li p o c z y ta ln e 7.
N a le ż y tu ta j n a d m ie n i ć , i ż p r z y o m a w i a n iu p r z e s tę p s tw k o ś c ie l n y c h , is t o tn ą r o lę o d g r y w a o k r e ś le n ie ta k ic h k r y te rió w , j a k ic h : j a k o ś ć
(ąualitas),
w ie lk o ś ć
(ąuantitas)
o r a z s to p ie ń , in a c z e j c ię ż k o ś ć(gradus)8.
P ie r w s z y z w y m ie n io n y c h e le m e n tó w w y n ik a b e z p o ś r e d n io z p r z e d m io tu u s ta w y(ex obiec-
to legis),
s p e c y f ik u je o n p o s z c z e g ó ln e d e lik ty , a ta k ż e d e te r m in u je o c h r o n ę p r a w n ą p r z e d m io tu u s ta w y . P r z e s tę p s tw a p r z e c iw c h r z e ś c ija ń s k ie m u w y c h o w a n iu p o to m s tw a , w y m ie n io n e w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 - 4 z a lic z a n e b y ły d o d e - lik tó wcontra fid e m e t unitatem E cc lesia e9. Q uantitas,
s to s o w n ie d o k a n . 2 1 9 6 , j e s t p o c h o d n ą ta k ic h c z y n n ik ó w , ja k : p o w a g a , c ię ż k o ś ć u s ta w y , k tó r a z o s ta ł a n a r u s z o n a ; p o c z y ta ln o ś ć ; w y r z ą d z o n a s z k o d a 10. N a to m ia s tgradus
3 Por. CIC 1917, kan. 2319 § 1 n r 2 -4 .
4 Por. J. Syryjczyk, Troska K ościoła
...,
dz. cyt., s. 203. 5 Por. CIC 1917, kan. 2195 § 1.6 Por. M . A . M yrcha, Problem winy w karnym ustawodawstwie kanonicznym. Problem winy i odpowiedzialności w świetle przepisów Kodeksu Prawa Kanonicz nego
,
cz. V III, „Praw o K anoniczne” , 17 (1974), n r 3 -4 , s. 151.7 Por. M . A . M yrcha, Problem w i n y .
,
dz. cyt., s. 151n; G. M ichiels O F M Cap.,D e Delictis et Poenis. Commentarius libri V Codicis Juris Canonici. D e delictis. Canones 2195-2213
,
1.1, Parisiis - T ornaci - R om ae - N eo E bornaci 1961, s. 106n.8 Por. F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici in usum scholarum concinnata. D e processibus, delictis et p oenis
,
t. III, R om ae 1955, s. 483; P. F. X . W ernz SJ, Ius canonicum. A d Codicis normam exactum. Opera P Petri Vidal SJ. Ius poenale eccle- siasticum,
t. 7, R om ae 1951, s. 73nn.9 P or. F. M . C a p e llo SI, Sum m a Iu ris C a n o n i c i .
,
dz. c y t., s. 4 8 3 - 4 8 4 ; P. F. X . W ernz SJ, Ius c a n o n ic u m .,
dz. cyt., s. 73.10 Por. C IC 1917, kan. 2196; F. M . C apello SI, Summa Iuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 484; P. F. X . W ernz SJ, Ius c a n o n ic u m .,
dz. cyt., s. 74nn.delicti
z a le ż y o d o k o lic z n o ś c i, k tó r e t o w a r z y s z ą p r z e s tę p s tw u o r a z o d s to p n ia p o c z y ta ln o ś c i11. P o n ie w a ż p r a w o d a w c a k o d e k s o w y w y m a g a ł w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 i 4 m a k s y m a ln e j p o c z y ta ln o ś c i, o c z y m b ę d z ie m o w a , d la te g o w y m ie n io n e p r z e s tę p s tw a k la s y fik o w a n e b y ły ja k o b a rd z o c ię ż k ie , p o d o b n ie z r e s z tą ja k d e lik t z n r 2 - p o p e łn io n y z w in y u m y ś ln e j.1.1. P ak t o oddaniu d ziecka na w ych ow an ie p oza Kościołem
katolickim tow arzy szą cy um ow ie m ałżeńskiej
S tr o n a p r z e d m io to w a w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 K o d e k s u P io - b e n e d y k ty ń s k ie g o p r z e s tę p s tw a z o s ta ła w y e k s p l ik o w a n a z a p o m o c ą w y r a ż e n ia : „ m a tr im o n iu m c u m p a c to e x p lic ito v e l im p lic ito u t o m n is v e l a liq u a p r o le s e d u c e tu r e x tra c a th o lic a m E c c le s ia m ” - m a łż e ń s tw o z u m o w ą w y r a ż o n ą
expli
cite
lu bim plicite,
ż e c a łe p o to m s tw o lu b k tó r e ś z d z ie c i z o s ta n ie w y c h o w a n e p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im . W e d łu g o p in ii w y ra ż o n e j p r z e z w ie lu k a n o n is tó w c h o d z iło w y łą c z n ie o m a łż e ń s tw o w a ż n e w o b e c K o ś c i o ła k a to lic k ie g o , ta k ż e m a łż e ń s tw o m ie s z a n e(m atrim onium m ixtum ),
n ie z a ś o m a łż e ń s tw o c y w iln e lu b ta k ie , k tó r e g o K o ś c ió ł n ie u z n a j e 12. W y r a ż e n ie „ e x tr a c a th o lic a m E c c le s ia m ” n ie s u p o n u je w y c h o w a n ia a r e lig ijn e g o , n ie m u s i te ż o z n a c z a ć w y c h o w a n ia a k a to lic k ie g o . W y s ta r c z y ło b o w ie m d o p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a , a b y o w o w y c h o w a n ie o d b y w a ło s ię p o z a K o ś c io łe m , a w ię c ta k ż e w e w s p ó ln o ta c h c h rz e śc ija ń s k ic h , k tó r e z e r w a ły łą c z n o ś ć z K o ś c io łe m k a to lic k im ; w r e lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ie j; w s to w a r z y s z e n iu a te is ty c z n y m , a r e lig ijn y m , k o m u n is ty c z n y m , p r o p a g u ją c y m ś w ia to p o g lą d m a te r ia lis ty c z n y lu b ta k im , k tó r e j e s t p r z e c iw n e w ie r z e i c h r z e ś c ija ń s k im o b y c z a jo m . N a le ż y p o d k r e ś lić , ż e s to s o w n ie d o w y d a n y c h p r z e z K o n g r e g a c ję Ś w ię te g o O fic ju m - D e k r e tu z d n ia 1 lip c a 1 9 4 9 r o k u o r a z M o n it u z d n ia 2 8 lip c a 1 9 5 0 r o k u - s z c z e g ó ln ie m o c n o w te j m a te r ii z o s ta ły w y a k c e n to w a n e : s to w a rz y s z e n ia i p a rtie k o m u n is ty c z n e o ra z ta k ie , k tó re g ło s z ą z a s a d y m a te r ia liz m u lu b k w e s t io n u ją m o r a ln o ś ć c h r z e ś c ija ń s k ą 13.11 Por. F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici
...,
dz. cyt., s. 484.12 Por. F. M . C apello SI, Summa Iuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 594; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in Codicem Iuris Canonici,
t. 3, Padeborn 1955, s. 504; P. Ciprot- ti, D e consummatione delictorum attento eorum elemento obiectivo,
„A polinariis” , 8 (1935), s. 246 (oraz przypis 6).13 Por. Suprem a S. C ongregatio S. Oficii, D ecretum (1 Iulii 1949), A A S 41 (1949) 334; Suprem a S. Congregatio S. Oficii, M onitum (28 Iulii 1950), A A S 42 (1950) 553 oraz w „A polinariis” 1950, n r 3 -4 , s. 264; P. Tocanel, Adnotationes (ad M onitum de die 28 Iulii 1950), „A polinariis” 1950, n r 3 -4 , s. 266; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in C o d ic e m .
,
dz. cyt., s. 504; A . V eerm eersch SI, J. C reusen SI, Epitom e Iuris Canonici cum comentariis. A d scholas et ad usum privatum. Libri I V e t V Codicis iuris canoni ci,
t. 3, B rugis - B ruxellis 1925, s. 268; P. Ciprotti, D e consummatione d e lic to r u m .,
Z tr e ś c i k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 b a r d z o ja s n o w y n ik a , ż e u m o w a
(pactum
) 0 w y c h o w a n iu p o to m s tw a p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im , m o g ła b y ć w y r a ż o n a b e z p o ś r e d n io -explicite,
j a k t e ż w s p o s ó b p o ś r e d n i -im plicite.
Z d a n i e m P. F. X . W e r n z a f o r m a u m o w y w y r a ż a n e j e x p l i c i t e m u s i a ł a b y ć w y r a ź n a(expressus pactus).
I n n i k a n o n iś c i d o k ła d n ie j p r e c y z o w a li te n w y m ó g , g d y m ó w ili o z a w a r c iu ta k ie j u m o w y z a p o m o c ą d o b r o w o ln ie w y p o w ie d z ia n y c h s łó w(pactum m eris verbis initum)
lu b p is e m n ie . J. S y r y jc z y k p o d k r e ś la , iż c h o d z iło tu ta j o u m o w ę b ila te ra ln ą . F. M . C a p e llo b y ł z d a n ia , ż e p o w in n a to b y ć p r z e d e w s z y s tk im z a w a r ta n a s e rio , p r a w d z i w a u m o w a(pactum verum i. e.
serio fa c tu m ),
w y r a ż o n a n a z e w n ą tr z(in fo r o externo)
w e d łu g s to s o w n e j f o r m y(in fo r m a legali).
N a to m ia s t M . C o n te a C o r o n a ta p is a ł, iż o w a u m o w a p o w in n a b y ć ta k ż e z g o d n a z w y m o g a m i s ta w ia n y m i p r z e z k a n . 1 5 2 9 d o w a ż n o ś c i k o n tr a k tu 14. T a o s ta tn ia o p in ia m o ż e b u d z ić k o n tro w e rs je , p o n ie w a ż w te k ś c ie k a n . 1 5 2 9 p r a w o d a w c a p o s łu ż y ł s ię te r m in e m te c h n ic z n y mcontractus,
n a to m ia s t w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 u ż y ł te r m in u
pa ctu m .
T a k ie r o z r ó ż n ie n ie n ie b y ło z a b ie g ie m c z y s to s ty lis ty c z n y m . P o p r z e z ś w ia d o m e u ż y c ie ty c h d w ó c h te rm in ó w , c h o d z iło p r a w o d a w c y o z w r ó c e n ie u w a g i n a o d m ie n n e s k u tk i p ra w - n o - k a n o n ic z n e , k tó r e s ą n a s tę p s t w e m te g o r o d z a ju p o r o z u m ie ń . J e d n a k p r z y w y r a ź n y m z a ło ż e n iu , ż e o m a w ia n e te r m in y m a j ą b y ć r o z u m ia n e a n a lo g ic z n ie lu b s y n o n im ic z n ie , m o ż n a p r z y ją ć s łu s z n o ś ć tej o p in ii15.K a n o n is ty k a d u ż o u w a g i p o ś w ię c ił a ta k ż e u m o w ie w y r a ż o n e j im p lic ite 1 n a d a ła je j s w o is te z n a c z e n ie . C h o d z iło m ia n o w ic ie o
pa ctu m ,
m a ją c e o p a rc ie w u s ta w a c h p a ń s tw o w y c h lu b n o r m a c h p r a w a z w y c z a jo w e g o , k tó r e p o w ie r z a ło w y c h o w a n ie p o to m s tw a o jc u , w j e g o r e lig ii lu b w e d łu g k tó r e g o s y n o w ie w y c h o w y w a n i b y li w re lig ii o jc a , c ó r k i z a ś w re lig ii m a tk i16.14 Por. P. M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici ad usum utriu- sque cleri et scholarum. D e Delictis et P oenis
,
Taurini 1935, s. 313; F. M . C apello SI,Summa Iuris Canonici
...,
dz. cyt., s. 594; F. A. B lat OP, Commentarium textus Codicis Iuris Canonici. Liber V - D e delictis et po en is,
R om ae 1924, s. 206n; J. Syryjczyk,Troska K o ś c io ła .
,
dz. cyt., s. 215.15 Por. CIC 1917, kan. 1529; F. B ączkow icz CM , Prawo Kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa
,
t. II, O pole 1958, s. 575 (przypis 1): „P raw o rzym skie rozróżniało contractus i p ac ta (um ow y) [ ...] O becnie w y razy kontrakt, u m o w a bierze się zw y k le je d n o z n a c z n ie ” ; P a c ta,
w : P raw o rzym skie. S ło w n ik encyklo p ed yczn y, red . W. W ołodkiew icz, W arszaw a 1986, s. 122; Pactum,
w : W. L itew ski, Słownik encyklo pedyczny praw a rzymskiego,
K raków 1998, s. 190n; Contractus,
w: Prawo rzymskie. S ł o w n i k .,
dz. cyt., s. 41n; Contractus,
w: W. L itew ski, Słownik en c y k lo p ed y c zn y ., dz. cyt., s. 58n.16 Por. P. F. X . W ernz SJ, Ius c a n o n ic u m .
,
dz. cyt., s. 476 (przypis 8); M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris C a n o n ic i.,
dz. cyt., s. 312; J. B ank, Connubia canonica,
R om ae - F riburgi Br. - B arcinone 1959, s. 160; J. Syryjczyk, Troska Kościo ł a .,
dz. cyt., s. 215: „U m o w a m ilcząca nato m iast m a m iejsce w ów czas, g d y trony z a W y p a d a ty m m ie js c u j e s z c z e z a u w a ż y ć , ż e s p o s o b e m p o p e ł n ie n i a p r z e s tę p s tw a w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 b y ło d o łą c z e n ie u m o w y o w y c h o w a n iu d z ie c i p o z a K o ś c i o łe m k a to lic k im d o k o n tr a k t u m a łż e ń s k ie g o . D o te g o , b y z a c h o d z iło p r z e s tę p s tw o , w y m a g a n a b y ła a k c e p ta c ja a lb o b r a k s p r z e c iw u s tr o n y k a to lic k ie j w o b e c d ru g ie j stro n y , k tó r a z a m ie r z a ł a w y c h o w y w a ć p o to m s tw o p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im . S a m o m ilc z e n ie w ty m p r z y p a d k u n ie w y s ta r c z y ło 17.
O p in ie k a n o n is tó w o d n o ś n ie w y m ie r z e n ia k a r y z a o m a w ia n e p r z e s tę p stw o b y ły n ie je d n o lite . P. H . Jo n e w y m ie n ił p rz y p a d e k , g d y s tro n y z a w a rły u m o w ę , k tó r a d o ty c z y d z ie c i j u ż u ro d z o n y c h w z w ią z k u c y w iln y m , z a ś n ie o d n o si się d o p o to m s tw a , k tó re d o p ie ro m a s ię u ro d z ić , p o z a w a rc iu p ra w d z iw e g o m a łż e ń s tw a w K o śc ie le . P rz e c iw n ą o p in ię o d n a le ź ć m o ż n a u P. C ip ro ttie g o 18. Inni k a n o - n iś c i w y m ie n ia li je s z c z e sy tu a c je , g d y : u m o w a o w y c h o w a n iu p o to m s tw a z o s ta ła z a w a r ta p r z e d ś lu b e m , a le d o m a łż e ń s tw a n ie d o s z ło ; u m o w a o a k a to lic k im w y c h o w a n iu d z ie c i z o s ta ła p r z e d z a w a r c ie m k o n tr a k tu m a łż e ń s k ie g o o d w o ła n a ; u m o w a z o s ta ła d o d a n a , a le d o p ie ro p o z a w a r c iu p r a w d z iw e g o m a łż e ń s tw a w K o ś c i e le 19. N ie b y ło p o d s ta w d o w y m ie r z e n ia k a ry , g d y u m o w a d o ty c z y ła m a łż e ń s tw a n ie u z n a w a n e g o p r z e z K o ś c ió ł a lb o ta k ie g o , k tó r e z o s ta ło z a w a rte z p o m in ię c ie m p rz e p is a n e j p r z e z p r a w o k a n o n ic z n e f o rm y 20, a lb o g d y m a łż e ń s tw o w K o ś c ie le k a t o lic k im n ie z o s ta ło z a w a r te w a ż n ie i g o d z iw ie 21.
P o d m io te m p r z e s tę p s tw a w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 b y li k a t o li c y z a w ie r a ją c y p r a w d z iw e m a łż e ń s tw o z u m o w ą o w y c h o w a n i u d z ie c i p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im , co s u p o n u ją u ż y te w k a n o n ie sło w a : „ c a th o lic i ( . . . ) q u i m a tr im o n iu m u n iu n tu r c u m p a c to ( . . . ) , u t ( . . . ) p r o le s e d u c e tu r e x tra c a th o li- c a m E c c le s ia m ” . S to s o w n ie d o m o n it u w y d a n e g o p r z e z K o n g r e g a c ję Ś w ię te g o O fic ju m d n ia 2 8 lip c a 1 9 5 0 r o k u o ra z je g o o fic ja ln e g o k o m e n ta r z a a u to rs tw a
w ie ra ją zgodne porozum ienie, zw łaszcza w m ałżeństw ach m ieszanych, że w spraw ie w ychow anie potom stw a kierow ać się b ę d ą przepisam i państw ow ym i lub miej scow ym i zw yczajam i, tak, iż synow ie zostaną w ychow ani w religii ojca, a córki w religii m atki” .
17 Por. P. F. X . W ernz SJ, Ius canonicum. , dz. cyt., s. 476; M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 312n; J. Syryjczyk, Troska Kościo ł a .
,
dz. cyt., s. 215n.18 Por. P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in C o d ic e m .
,
dz. cyt., s. 504; P. C iprotti, D ec o n su m m a tio n e d e lic to ru m .,
dz. cyt., s. 246.19 Por. F. M . C apello SI, Summa Iuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 594; M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris C a n o n ic i.,
dz. cyt., s. 313; J. Syryjczyk, Troska K o ś c io ła .,
dz. cyt., s. 215.20 Por. P o n tificia C om m isio ad C odicis C anones A u th en tice In terpretandos,
Responsa adproposita dubia (die 2 6 Ianuarii 1949)
,
A A S 41 (1949), s. 158; J. S yryj czyk, Troska K o ś c io ła .,
dz. cyt., s. 214.21 Por. G. C occhi, Commentarium in Codicem Iuris Canonici. Liber V D e delictis etp o en is
,
T aurinorum A ugustae 1928, s. 236.P. T o c a n e la , c h o d z iło o o s o b y w y m ie n io n e w k a n . 1 3 7 2 § 2 - b y li n im i r o d z ic e n a tu r a ln i
(parentes
), j a k t e ż o o s o b y p e łn ią c e f u n k c je r o d z ic ó w(parentum
locum tenentes)22.
N a m a r g in e s ie w y p a d a o d n o to w a ć , ż e w s p o m n ia n y d o k u m e n t n a k ła d a ł ta k ż e n a ty c h w s z y s tk ic h , k tó r z y u c z y lib y d z ie c i z a s a d p r z e c iw n y c h w ie r z e a lb o s p r z e c z n y c h z c h r z e ś c ija ń s k im i o b y c z a ja m i - e k s k o m u n ik ę z a r e z e rw o w a n ąspecialim odo
S to lic y A p o s to ls k ie j. D o d a tk o w o d z ie c io m , k tó re u c z e s tn ic z y ły(participes sunt)
w o r g a n iz a c ja c h k o m u n is ty c z n y c h o ra z g ło s z ą c y c h z a s a d y m a te r ia liz m u lu b k w e s t io n o w a ły m o r a ln o ś ć c h r z e ś c ija ń s k ą , z a b r a n ia ł p r z y s tę p o w a n ia d o s a k ra m e n tó w ś w ię ty c h 23. K a n . 2 1 9 9 K o d e k s u P io b e n e d y k ty ń s k ie g o z a w ie r a ł o g ó ln ą z a s a d ę d o ty c z ą c ą s tr o n y p o d m io to w e j p rz e s tę p s tw a . W e d łu g te j z a sa d y , p o c z y ta ln o ś ć p r z e s tę p s tw a b y ł a z a le ż n a ta k o d w in y u m y ś ln e j, j a k i o d w in y n ie u m y ś ln e j24. P rz e s tę p s tw o p o le g a ją c e n a o d d a n iu d z ie c k a n a w y c h o w a n ie p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im łą c z o n o z w i n ą u m y ś l n ą 25. S to s o w n ie d o k a n . 2 2 0 0 § 1 p r z y b ie r a ła o n a p o s ta ć tz w .dolus directus
- c o n a l e ż y r o z u m ie ć j a k o w o lę n a r u s z e n ia p r a w a w d r o d z e ś w ia d o m e g o , w o ln e g o o d p r z y m u s u , p o z y ty w n e g o a k tu p o s tr o n ie s p r a w c y 26.22 Suprem a S. C ongregatio S. O ficii, M onitum (28 Iulii 1950), A A S 42 (1950) 553; P. Tocanel, Adnotationes. , dz. cyt., s. 266.
P rzez w yrażenie techniczne parentes vel parentum locum tenentes
,
n ależy ro zum ieć zarów no obydw oje rodziców , ja k te ż tylko je d n eg o z rodziców , opiekunów , w y chow aw ców o raz ty c h w szystkich, k tó rzy praw nie lub faktycznie sp raw u ją p ie cz ę n ad w ych o w an iem lub w ykształcen iem dzieci, ta k w rodzinie, ja k i p o za n ią (zob. F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici...,
dz. cyt., s. 595).23 Suprem a S. Congregatio S. Oficii, M onitum (28 Iulii 1950), A A S 42 (1950) 553. 24 Por. CIC 1917, kan. 2199; M . A . M yrcha, Problem w i n y .
,
dz. cyt., s. 163nn. 25 Por. P. F. X . W ernz SJ, Ius c a n o n ic u m .,
dz. cyt., s. 476 (przypis 8).26 Por. CIC 1917, kan. 2200 § 1; G. M ichiels O FM Cap. D e Delictis et P oenis..., dz. cyt., s. 112-113; P. F. X . W ernz SJ, Ius c a n o n ic u m .
,
dz. cyt., s. 63; M . A . M yrcha,Problem w i n y .
,
dz. cyt., s. 181nn.Pom ijając szczegółow e podziały w iny um yślnej, zatrzym ajm y się nad istotnym dla kar latae sententiae (takiej k ary d otyczy kan. 2319 § 1, n r 2) w yróżnieniem dolusper- fectus i dolus imperfectus
.
Z pierw szym m am y do czynienia, gdy istniej e w pełni p rze m y ślan a w o la n aru szen ia ustaw y, b ez n aru szen ia poczytalności o d strony ro zu m u czy w oli. W drugim przy p ad k u są pew ne b raki w dziedzinie p o zn a n ia lub w o li - w skutek czego zm niej sza się poczytalność. Z e w zg lę d u n a te n zam iar w y ró ż n ia się tzw. delicta perfectae dolosa - przestęp stw a um yślne k w alifikow ane - do po p ełn ien ia których, a w konsekw encji do w ym ierzenia k ar nie w ystarczy zam iar, o którym je s t w kan. 2200 § 1, lecz zam iar doskonały, o którym w kan. 2229 § 2. Inny rodzaj przestępstw to p rz e stępstw a um yślne niekwalifikow ane, do których popełnienia w ystarczy zły zamiar, o k tó rym je s t m ow a w kan. 2200 § 1 - w dużym stopniu zaw iniony zam iar aczkolw iek zacho dziłaby ja k a ś przyczyna, k tó ra od strony u m y słu lub w oli um niejszałab y poczytalność (zob. G. M ichiels O FM Cap., D e Delictis et P o e n i s .,
dz. cyt., s. 1 13n).1.2. Oddanie dziecka do chrztu szafarzow i niekatolickiem u
S tro n ę p r z e d m io to w ą w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 K o d e k s u z 1917 r o k u p rz e s tę p s tw a sta n o w iło św ia d o m e o d d a n ie p o to m s tw a , je d n e g o ty lk o d z ie c k a lu b te ż w s z y s tk ic h d z ie c i, m in is tro w i a k a to lic k ie m u d o c h rz tu . S u p o n o w a ły to u ż y te w k a n o n ie sło w a : „ lib e r o s s u o s a c a th o lic is m in is tr is b a p tiz a n d o s o f f e r r e ” . Ł a c iń s k i te r m in
liberi,
k tó r y z o s ta ł u ż y t y w o m a w ia n y m p r z e p is ie , m o ż e o z n a c z a ć z a r ó w n o d z ie c i, j a k te ż z s tę p n y c h w s z e r s z y m r o z u m ie n iu 27. P o n ie w a ż s ło w o to o d g r y w a w a ż n ą r o lę w p r o c e s ie in te r p re ta c ji o m a w ia n e g o k a n o n u , d la te g o n a l e ż y u s ta lić j e g o z a k r e s . W e d łu g z g o d n y c h o p in ii k a n o n is tó w , c h o d z iło z a r ó w n o o le g a ln e p o to m s tw o(filii legitim i),
j a k i o p o to m s tw o n a t u r a ln e(filii naturales),
co s u p o n u ją u ż y te w te k ś c ie k a n o n u s ło w a :liberos suos.
T a k w ię c w y łą c z o n e b y ły d z ie c i a d o p to w a n e . J e d n a k P. H . J o n e z a u w a ż a , iż t a k w e s t ia j e s t k o n tr o w e r s y jn a 28.
P o ję c ie m in i s tr a a k a to lic k ie g o
(m inister acatholicus)
j u r y s p r u d e n c ja o d n o s ił a d o h e r e ty c k ie g o lu b s c h iz m a ty c k ie g o u r z ę d o w e g o s z a f a r z a , n ie z a ś do z w y k ły c h c z ło n k ó w w s p ó ln o t o d łą c z o n y c h o d K o ś c i o ła 29. O m a w ia n y k a n o n w ią z a ł p r z e s tę p s tw o z ta k im w ła ś n ie s z a f a r z e m . W ty m m ie js c u w y p a d a z a d a ć p y ta n ie , c z y p r z e p is te n n ie z r y w a ł z t r a d y c y jn ą n a u k ą k a to lic k ą , s ię g a ją c ą s w y m i k o r z e n ia m i p r a k ty k i s to s o w a n e j j u ż p r z e z p a p i e ż a S te fa n a , k tó r a w f o r m ie d o k tr y n y w y k r y s ta li z o w a ł a s ię w c z a s ie s p o r ó w o w a ż n o ś ć c h r z tu u d z i e la n e g o p r z e z h e re ty k ó w , a p ó ź n ie j p o tw ie rd z o n a z o s ta ła p r z e z k a n o n y s y n o d ó w i s o b o r ó w p o w s z e c h n y c h ? 30 K o m e n ta to r z y z a u w a ż a ją , iż d e c y d u ją c e z n a c z e n ie w u d z i e le n iu o d p o w ie d z i n a to p y ta n ie m a j ą u ż y te w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 s ło w a :scienter
o r a zp ra esu m u n t
. D la te g o te ż n ie p o d le g a ł k a r z e te n , k to o d d a w a ł d z ie c k o d o c h r z tu m in is tr o w i a k a to lic k ie m u w p r z y p a d k u k o n ie c z n o ś c i(in casu necessitatis),
o ile z o s ta ł a z a c h o w a n a m a t e r i a s a k ra m e n tu , f o rm a ( f o r m u ła tr y n ita r n a ) i in te n c ja 31. P o m ię d z y p r z e p is a m i p r a w a k a n o n ic z n e g o27 Por. Liberi
,
w: J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla praw ników i history ków,
K raków b.d.w., s. 575.28 Por. P. C iprotti, D e consummatione delictorum..., dz. cyt., s. 247; F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 594; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in Codicem. , dz. cyt., s. 504.
29 Por. M . C onte a C o ro n ata O M C , Institutiones Iuris C anonici. , dz. cyt., s. 3 1 3 -314; F. M . C apello SI, Summa Iuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 594; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in C o d ic e m .,
dz. cyt., s. 504; II. M inister,
w: J. Sondel, Słownik ła c iń sk o -p o lsk i.,
dz. cyt., s. 625.30 Por. T. Schneider, Znaki bliskości Boga. Zarys sakramentologii
,
W rocław 1990, s. 94n; W. G ranat. Sakramenty święte,
cz. II, Chrzest, Bierzmowanie, P okuta,
L ublin 1966, s. 134n.31 Por. C IC 1917, kan. 742, § 1; A . V eerm eersch SI, J. C reusen SI, Epitom e Iuris C a n o n ic i.
,
t. 2, dz. cyt., s. 12; P. H. Jone O F M Cap., Commentarium in C o d ic e m .,
a litu rg iczn e g o , w k w e stii w sp o m n ia n e g o p rz y p a d k u k o n ie c z n o śc i, istn ia ła d ro b n a r ó ż n ic a . W R y tu a le R z y m s k im P a w ła V, ó w s ta n k o n ie c z n o ś c i r o z u m i a n y b y ł j a k o z a g r o ż e n i e ż y c ia
(periculum vitae).
W e w p r o w a d z o n y m p o S o b o rz e W a ty k a ń s k im II R y tu a le R z y m s k im P a w ła V I, o d n a jd u je m y a ż tr z y ta k ie s y tu a c je , k ie d y ja k a k o lw ie k o s o b a m o ż e , a n a w e t p o w in n a u d z ie lić c h rz tu . Is tn ie je j e d n a k w a r u n e k k o n ie c z n y - b r a k s z a f a r z a z w y c z a jn e g o . O w e s y tu a c je to : n ie b e z p ie c z e ń s tw o ś m ie r c i (n ie b e z p o ś r e d n ie ) ; n ie b e z p ie c z e ń s tw o z a g r o ż e n ia ż y c ia ; m o m e n t k o n a n i a 32. N a to m ia s t K o d e k s z 1 9 1 7 r o k u s ta n o w ił: „ in m o rtis p e r ic u lo b a p tis m u m p r iv a tim c o n f e rr e lic e t” 33. J e d n a k , g d y n ie z a c h o d z ił p r z y p a d e k k o n ie c z n o ś c i, d e lik t is tn ia ł, n a w e t w te d y , g d y m in is te r a k a to lic k i u d z ie la ł c h r z tu n ie w a ż n ie 34 lu b p o o d d a n iu d z ie c k a d o c h rz tu , m in is te r a k a to lic k i o d m ó w ił u d z i e le n ia te g o s a k r a m e n tu 35.K o le jn y m z a g a d n ie n ie m , k tó r e m u n a l e ż y p o ś w ię c ić u w a g ę , j e s t p o ję c ie c h r z tu w a n a liz o w a n e j u s ta w ie k a r n e j. W e d łu g o p in ii k o m e n ta to ró w p o d te r m i n e m
baptism us
w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 k r y ła s ię n ie ty lk o j e g o f o r m a u r o c z y s ta , c z y li z w y k ła(baptismus sollemnis).
C h o d z iło r ó w n ie ż o c h rz e s t p ry w a tn y(bap
tism us p riv a tu s
). N ie m ia ło p r z y ty m z n a c z e n ia , c z y b y ł o n w a ż n y , c z y n ie - w a ż n y 36. P rz e s tę p s tw o w y m ie n io n e w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 d o ty c z y ło ty lk o c h rz tu , n ie z a ś in n y c h s a k ra m e n tó w . Tej k w e s tii p o ś w ię c o n y b y ł w K o d e k s ie P io b e - n e d y k ty ń s k im k a n . 2 3 1 6 37.P o d m io te m w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 p r z e s tę p s tw a , b y li k a t o lic c y r o d z ic e , n ie k o n ie c z n ie z w ią z a n i p r a w d z iw y m , s a k ra m e n ta ln y m m a łż e ń stw e m . S u p o n u ją to u ż y t e w o m a w ia n y m p r z e p is ie s ło w a :
catholici
[ . . . ]qui
[ . . . ]
liberos suos...
K a n o n iś c i z g o d n i b y li w o p in ia c h , ż e c h o d z i w y łą c z n iedz. cyt., s. 505; M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 314; P. F. X . W ernz SJ, Ius canonicum. A d Codicis normam exactum. D e rebus. Sacramenta - Sacramentalia - Cultus divinus - Coementaria et Sepultura ecclesia- stica. Opera P. P Vidal S J
,
t. IV (vol. I), R zym 1934, s. 35; M . Pastuszko, Prawo o sa kramentach świętych. Normy ogólne i sakrament chrztu,
1.1, W arszaw a 1983, s. 125;D e sacramento Baptismi. Rite administrando
,
w: Rituale Romanum. Pauli V Pont. Max. ju ssu editumet a Benedicto X IV auctum et castigatum. Cui amplissima accedit Benedictionum et Instructionum. Appendix. Editio stereotypa ad Editiones Romanas olim ab ipso Benedicto X IV et nuper a Sac. Rit. Cong. approbatas. Diligentissime exacta,
Tornai M D CC CLX XV III, s. 4 i 6.32 Por. De sacramento Baptismi. , dz. cyt., s. 6; Wprowadzenie ogólne
,
n r 16, w: Ob rzędy chrztu dzieci dostosowane do zwyczajów diecezji polskich,
Katow ice 1987, s. 14.33 Por. CIC 1917, kan. 759 § 1.
34 Por. M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 313. 35 Por. P. C iprotti, D e consummatione delictorum. , dz. cyt., s. 247.
36 Por. P. H . Jone O F M Cap., Commentarium in Codicem. , dz. cyt., s. 504. 37 Por. CIC 1917, kan. 2316; M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Cano n i c i .
,
dz. cyt., s. 314; F. M . C apello SI, Summa Iuris C a n o n ic i.,
dz. cyt., s. 595.o o jc a i m a tk ę d z ie c i o d d a w a n y c h d o c h r z tu a k a to lic k ie m u m in is tr o w i, p r z y c z y m n ie je d n o lic ie to in te r p re to w a li. D la P. H . J o n e ’a p r o b le m a ty c z n ą k w e s t ią b y ła o d p o w ie d ź n a p y ta n ie , c z y c h o d z i ty lk o o r o d z ic ó w n a tu ra ln y c h , c z y r ó w n ie ż o o s o b y p e łn ią c e r o lę ro d z ic ó w , w s to s u n k u d o a d o p to w a n y c h d z ie c i. Z d a n ie m F. M . C a p e llo o m a w ia n y p rz e p is d o ty c z y ro d z ic ó w ż y ją c y c h w p r a w d z iw y m m a łż e ń s tw ie , k o n k u b in a r iu s z y . J e d n a k te n k a n o n i s ta a n i s ło w e m n ie w s p o m in a ł, c z y m o ż n a to o d n o s ić d o o s ó b a d o p tu ją c y c h d z ie c k o . W e d łu g o p in ii C ip r o ttie g o i M . C o n te a C o ro n a ty , p o d m io t e m p r z e s tę p s tw a w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 0 § 1 n r 3 b y li w y łą c z n ie r o d z ic e n a tu r a ln i38. K o n s e k w e n tn ie , t y l k o r o d z ic e p o d le g a li k a r z e , k ie d y ś w ia d o m ie o d d a w a li s w o je d z ie c i d o c h r z tu m in is tr o w i a k a to lic k ie m u , w y k o rz y s tu ją c w ty m c e lu in n e o s o b y n p . s łu ż ą c e g o lu b k r e w n e g o 39. P o w y ż s z a o p in ia w y d a je s ię w y k lu c z a ć m o ż liw o ś ć w s p ó ł u d z i a łu w o m a w ia n y m p r z e s tę p s tw ie . J e g o s p r a w c a m i m o g li b y ć ty lk o i w y łą c z n ie ro d z ic e . K a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3 łą c z y w y m ie n io n e w n im p r z e s tę p s tw o z w i n ą u m y ś l n ą . C h o d z i k o n k r e tn ie o w in ę u m y ś l n ą w n a j w y ż s z y m s to p n iu
(dolus p erfec -
tus).
I m p lik u j ą to u ż y te w te k ś c ie p r z e p is u s ło w a :scien ter
o r a zpraesum unt.
W s y tu a c ji z m n ie js z o n e j p o c z y ta ln o ś c i, g d y w g r ę w c h o d z iła z a w in io n a i g n o r a n c ja
(ignorantia supina a u t crassa)
b ą d ź t e ż b o ja ź ń - d e lik t n ie b y ł p o p e ł n io n y , c h o c ia ż o k o lic z n o ś c i te n ie u s p r a w ie d liw ia ły g r z e c h u 40.1.3. Oddanie dzieci na w ych ow an ie lub w celu kształcenia
w religii akatolickiej
P r a w o d a w c a k o d e k s o w y u ż y ł w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 4 słó w : „ lib e r o s in r e li- g io n e a c a th o lic a e d u c a n d o s v e l in s titu e n d o s s c ie n te r tr a d u n t” . W y n ik a z n ic h , ż e s tr o n ą p r z e d m io to w ą w y m ie n io n e g o w ty m p r z e p is ie p r z e s tę p s tw a j e s t ś w ia d o m e o d d a n ie d z ie c i n a w y c h o w a n ie lu b k s z ta łc e n ie w re lig ii a k a to lick ie j. W ce lu d o k ła d n ie js z e j a n a liz y o m a w ia n e g o d e lik tu , n a le ż y p r z e jś ć do w y ja ś n ie n ia is to t n y c h p o ję ć . P ie r w s z e z n ic h d o ty c z y d z ie c i
(liberi).
W k a n o n is ty c e p r z y ję ta z o s ta ł a o p in ia , iż w ty m k o n k r e tn y m m ie js c u K o d e k s u - s e m a n ty k ę te r m in uliberi
n a le ż y tr a k to w a ć w m o ż liw ie j a k n a j s z e r s z y m z a k r e s ie 41. A . V e rm e-38 Por. P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in Codicem. , dz. cyt., s. 504; F. M . C apello SI, Sum m aIuris. , dz. cyt., s. 594; M . Conte a C o ro n a ta O M C , Institutio- nes Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 313; P. C iprotti, D e consummatione delictorum. , dz. cyt., s. 247.
39 Por. M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 313. 40 Por. tam że, s. 314; M . M yrcha, Prawo karne. Komentarz do Piątej Księgi K o deksu Prawa Kanonicznego. Kara. Część I. Przepisy ogólne
,
t. II, W arszaw a 1960, s. 276.e r s c h i J. C r e u s e n w s w y m k o m e n ta r z u p o d d a li b a r d z o s z c z e g ó ło w e j a n a liz ie s ło w a :
educandos vel instituendos
. P rz y p u s z c z a li o n i, ż e n a l e ż y te te r m in y tr a k to w a ć k o m p le m e n ta r n ie , p o n ie w a ż ic h z a d a n ie m j e s t o b ję c ie c a ło k s z ta łtu i w ie lo a s p e k to w o ś c i f o r m o w a n ia m o r a ln e g o i r e lig ijn e g o - in s ty tu c jo n a ln e g o i p r y w a tn e g o , z a r ó w n o w ro d z in ie , j a k te ż w s z k o ła c h 42. N a to m ia s t M . C o n te a C o r o n a ta i P. H . J o n e d o k o n a li s p e c y f ik a c ji i o d r ó ż n ie n ia ty c h p o ję ć , p r z y c z y m b y li z g o d n i. C h o d z i k o n k r e tn ie o w y łą c z e n ie p r z e z p ie r w s z e g o z w y m ie n io n y c h a u to r ó w e le m e n tu w ie d z y(scientia)
z z a k r e s u w y c h o w a n ia . Z a s a d n ic z o j e d n a k o d n o s ili o n i w y c h o w a n ie(educatio)
d o p o w s z e c h n e j k u ltu r y d u c h o w e j: in te le k tu a ln e j i m o r a ln e j, a P. H . J o n e ta k ż e d o s f e r y u m ie ję tn o ś c i(scientia).
W y k s z ta łc e n ie n a t o m ia s t tr a k to w a li w a s p e k c ie in te le k tu a ln o - e r u - d y c y jn y m 43. D o p o p e łn ie n ia d e lik tu w y sta rc z y ło o d d a n ie n a w y c h o w a n ie w re lig ii a k a to lic k ie j lu b w c e lu k s z ta ł c e n i a(educatio vel institutio).
I n n y m i s ło w y n ie m u s ia ł z a c h o d z ić p r z y p a d e k o b e jm u ją c y o b a a lte r n a ty w n e c z ło n y w y m ie n io n e w k a n o n i e 44. J e d y n ie S. B is k u p s k i b y ł p r z e c iw n e g o z d a n ia 45.W o d r ó ż n ie n iu o d p r z e s tę p s tw a w y m ie n ia n e g o w n u m e r z e d r u g im a n a li z o w a n e g o k a n o n u 2 3 1 9 § 1, g d z ie c h o d z iło o w y c h o w a n ie p o z a K o ś c io łe m k a to lic k im
(extra E cclesiam catholicam ),
n u m e r c z w a r ty d o ty c z y w y c h o w a n ia lu b k s z ta ł c e n i a w r e lig ii a k a to lic k ie j(in religione acatholica).
Z d a n ie m C ip r o ttie g o r ó ż n ic a p o le g a n a ty m , ż e p ie r w s z e o k r e ś le n ie (extra Ecclesiam
catholicam )
o z n a c z a z a r ó w n o w y c h o w a n ie w r e lig ii a k a to lic k ie j, j a k i p o z a w s z e lk ą r e lig ią . N a to m ia s t z a k r e s w y r a ż e n iain religione acatholica,
n ie o b e j m u je w y c h o w a n ia lu b k s z ta łc e n ia a r e lig ijn e g o . P o d o b n e g o z d a n ia b y ł P. H . J o n e . U ż y te w k a n o n ie s ło w a s to s o w n ie d o p r z y to c z o n y c h o p in ii n a le ż y r o z u m ie ć w ię c lit e r a ln ie 46. I s tn ia ły j e d n a k i in n e p r ó b y w y ja ś n ie n i a te j k w e s tii. J. S y ry j c z y k u w a ż a ł, ż e c h o d z i tu ta j z a r ó w n o o w y c h o w a n ie a r e lig ijn e , j a k i r e lig ijn e , a le n ie k a to lic k ie . T e z ę s w ą u z a s a d n ia ł s k o m p lik o w a n ą a n a liz ą D e k r e tu z 28 c z e r w c a 1 9 5 0 r o k u , o k tó r y m b y ła w c z e ś n ie j m o w a 47.P o d m io te m p rz e s tę p s tw a , j a k w y r a ź n ie z a z n a c z a s a m p r z e p is , b y li z a r ó w n o k a t o lic c y r o d z ic e
(parentes
), j a k te ż k a t o lic y p e łn ią c y r o lę r o d z ic ó w(pa-
rentum locum tenentes).
P o d le g a li k a r z e z a r ó w n o r o d z ic e ż y ją c y w z w ią z k u42 Por. A. Veermeersch SI, J. Creusen SI, Epitome iuris canonici., t. 2, dz. cyt., s. 253. 43 Por. M . Conte a C oronata O M C , InstitutionesIuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 315; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in C o d ic e m .,
dz. cyt., s. 504.44 Por. M . C onte a C oronata O M C , Institutiones Iuris C a n o n ic i.
,
dz. cyt., s. 315. 45 Por. S. B isk u p sk i, Prawo m ałżeńskie K ościoła Rzym skokatolickiego,
t. I, W arszaw a 1956, s. 155: „R odzice lub opiekunow ie, któ rzy św iadom ie o d d ają dzieci n a naukę i w y c h o w a n i e .” .46 Por. P. C ip ro tti, D e consum m atione d e l i c t o r u m .
,
dz. c y t., s. 2 4 6 -2 4 7 ; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in C o d ic e m .,
dz. cyt., s. 504.s a k ra m e n ta ln y m , j a k i n ie z w ią z a n i m a łż e ń s tw e m . N a to m ia s t d ru g ie z o k re ś le ń te c h n ic z n y c h -
parentum locum tenentes
- w ty m k o n k r e tn y m n u m e r z e k a n o n u 2 3 1 9 o d n o s iło s ię d o o p ie k u n ó w(tutores, curatores),
j a k te ż d o ty c h w s z y s tk ic h o s ó b , k tó r e u s ta w o w o lu b n a p o d s ta w ie u m o w y a lb o f a k ty c z n ie p o s ia d a ły w ła d z ę n a d d z ie ć m i, k tó r e o d d a ły n a w y c h o w a n ie lu b w c e lu k s z ta ł c e n ia w r e lig ii a k a to lic k ie j48.P. C ip ro tti z a u w a ż a , ż e s a m o w y c h o w y w a n ie lu b k s z ta łc e n ie w r e lig ii a k a to lic k ie j n ie w y c z e r p y w a ło z n a m io n a n a liz o w a n e g o p rz e s tę p s tw a . Is to tn e b y ło tu ta j p o w ie r z e n ie d z ie c i, b a r d z ie j w z n a c z e n iu m o r a l n y m n iż m a te r ia ln y m , n a w y c h o w a n ie lu b n a u k ę w re lig ii a k a to lic k ie j. I n n y m i s ło w y is to tn e b y ło u d z ie le n ie p r z e z r o d z ic ó w lu b ty c h , k tó r z y p e ł n ią ic h f u n k c je m a n d a tu d o w y c h o w a n ia d z ie c i w r e lig ii a k a to lic k ie j49. F. C a p e llo i M . C o n te a C o r o n a ta z w r a c a li u w a g ę n a in n y s z c z e g ó ł, m ia n o w ic ie n a c e l e d u k a c ji w y m ie n io n e j w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 4. Z d a n ie m t y c h k a n o n is tó w , n ie p o p e łn ia ł p r z e s tę p s tw a te n , k to p o w ie r z a ł d z ie c i w c e lu k s z ta ł c e n i a w d z ie d z in a c h w ie d z y , k tó r e n ie ł ą c z ą s ię z e s p r a w a m i re lig ijn y m i50.
D o p o p e łn ie n ia d e lik tu w y m ie n io n e g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 4 n ie w y s ta r c z y ło s a m o o d d a n ie d z ie c k a w c e lu a re lig ijn e g o w y c h o w a n ia lu b k s z ta łc e n ia 51. P r a w o d a w c a k o d e k s o w y z a z n a c z y ł, ż e p o w in n o o n o b y ć j e s z c z e u c z y n io n e w s p o s ó b ś w ia d o m y
(scienter).
C h o d z i w ię c o p r z e s tę p s tw o u k ie ru n k o w a n e , w k tó r y m w o la s p r a w c y c h a r a k te ry z u je s ię d o d a tk o w y m m o ty w e m d z ia ła n ia , j a k i m j e s t o k r e ś lo n a in te n c j a lu b ce l. T e g o r o d z a ju p r z e s tę p s tw o s u p o n u je z a w s z e w in ę u m y ś ln ą 52, p r z y c z y m n a l e ż y m o c n o p o d k r e ś lić , ż e w y m a g a n a b y ła tu ta j w in a u m y ś l n a w n a j w y ż s z y m s to p n iu(perfectus dolus)53.
48 Por. M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 314; P. H. Jone O FM Cap., Commentarium in Codicem. , dz. cyt., s. 505; P. F. X . W ernz SJ,
Ius canonicum. , dz. cyt., s. 477; F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 595; P. Ciprotti, D e consummatione delictorum. , dz. cyt., s. 2 4 7 -2 4 8 .
49 Por. P. Ciprotti, D e consummatione delictorum . , dz. cyt., s. 248.
50 Por. F. M . C apello SI, Summa Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 595; M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 314.
51 Por. P. Ciprotti, D e consummatione delictorum..., dz. cyt., s. 248 (nota 17). 52 Por. M . Conte a C oronata O M C , Institutiones Iuris Canonici. , dz. cyt., s. 315; J. Syryjczyk, Troska K ościoła. , dz. cyt., s. 220.
53 Por. C IC 1917, kan. 2229: § 2; M . M yrcha, Prawo k a r n e .
,
dz. cyt., s. 276: „K odeks p raw a kanonicznego w skazuj e, że w ów czas zachodzi w ym óg w in y um yślnej w n ajw yższym stopniu(
perfectus dolus),
gdy praw o d aw ca u ży w a w u staw ie n a stę pujących słów: praesum pserit (kan. 2321; 2338 § 1; 2346; 2347; 2366; 2369 § 1; 2372; 2388 § 1; 2390 § 2; 2393; 2396; 2399; 2400; 2406 § 1; 2410; 2412 n r 1); ausus fu erit(kan. 2337 § 1; 2329; 2341; 2364; 2365); scienter (kan. 2316; 2319, § 1 n r 3 i 4; 2326; 2338; § 2 -3 ; 2347 n r 3; 2360 § 1; 2362; 2368 § 2; 2371; 2390 § 2; 2391 § 1-3; 2395), studiose
,
1. 4. Kara z a przestępstwa wymienione w kan. 2319 § 1 nr 2 -4
Z a d e lik ty , j a k i m i b y ły : d o d a n ie d o u m o w y m a łż e ń s k ie j p a k t u o o d d a n iu p o to m s tw a n a w y c h o w a n ie p o z a K o ś c i o łe m k a to lic k im , ś w ia d o m e o d d a n ie d z i e c k a m in i s tr o w i a k a to lic k ie m u d o c h rz tu , ś w ia d o m e o d d a n ie d z ie c i n a w y c h o w a n i e lu b w c e lu k s z t a ł c e n i a w r e l i g i i a k a to li c k ie j - g r o z i ł a k a r a e k s k o m u n ik ilatae sententiae
z a re z e rw o w a n e j o r d y n a r iu s z o w i, a n a s tę p s tw e m te g o b y ł c i ą ż ą c y n a s p r a w c y o b o w ią z e k m o r a l n y i p r a w n y p r z e s tr z e g a n ia k a ry , o ile z o s ta ło ta k ie p r z e s tę p s tw o p o p e łn io n e , co w y n ik a ło z k a n . 2 2 3 2 § 154. „ O z n a c z a to , ż e p r z e s tę p c a z o b o w ią z a n y j e s t u z n a ć k a r ę w s u m ie n iu z a s łu s z n ą , a n ie ty lk o p o d p o r z ą d k o w a ć s ię je j z e w n ę tr z n ie , a w e w n ą tr z d u s z y g a r d z ić n i ą i s p r z e c iw ia ć s ię j e j , p o n a d to s ta ra ć s ię o o d p u s z c z e n ie j e j , o ile to o d n ie g o z a le ż y , n p . p o r z u c ić u p ó r ( . . . ) i p r o s ić o a b s o lu c ję w e w s k a z a n y m p r a w n ie c z a s i e ” 55. S z c z e g ó ł o w e s k u tk i e k s k o m u n ik i w K o d e k s i e z 1 9 1 7 r o k u w y lic z o n e z o s ta ły w k a n . 2 2 5 9 - 2 2 6 7 . P rz e d w y r o k ie m d e k la r a to ry jn y m s p r a w c a m ię d z y in n y m i m ia ł z a k a z p r z y s tę p o w a n ia d o s a k ra m e n tó w ; j a k r ó w n ie ż tr a c ił z d o ln o ś ć d o c z y n n o ś c i p r a w n y c h w K o ś c ie le , w z a k r e s ie p r z e w i d z ia n y m u s ta w o w o . P o w y r o k u d e k l a r a to r y jn y m d o c h o d z ił d o d a tk o w o z a k a z p r z y s tę p o w a n ia d o s a k r a m e n ta lió w i z a k a z u c z e s tn ic t w a w k u lc ie(officium
d iv in u m )56.
W y p a d a j e s z c z e p o ś w ię c ić n ie c o u w a g i s y tu a c ji, g d y d o s z ło d o z b ie g u p r z e s tę p s tw w y m ie n io n y c h w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 - 4 , z k tó r y c h k a ż d e b y ło o b w a r o w a n e k a r ą e k s k o m u n ik i
latae sententiae.
W K o d e k s ie z 1 9 1 7 r o k u g e n e ra ln ie sto s o w a n o z a s a d ę m a te ria ln e j k u m u la c ji kar. J e d y n ie , g d y n a g ro m a d z iło s ię z b y t w ie le d e lik tó w , s ę d z ia m ó g ł z a s to s o w a ć s y s te m k u m u la c ji p ra w n e j kar. K w e s tia ic h w y m ia ru , p r z y z b i e g u p r z e s tę p s tw r e g u lo w a n a b y ła w K o d e k s ie P io b e n e d y k ty ń s k im p r z e z k a n . 2 2 2 4 57 i k a n . 2 2 4 4 58. S to s o w n ie d o w s p o m n ia n y c h w y ż e j p r z e p is ó w , p r z y z b ie g u p r z e s tę p s tw k a ż d e z n ic h w y m a g a ło o d 54 Por. CIC 1917, kan. 2232, § 1; M . M yrcha, Prawo k a r n e .
,
dz. cyt., s. 311-318. 55 M . M yrcha, Prawo k a r n e .,
dz. cyt., s. 313.56 Taksatywnie skutki ekskom uniki w ym ienione są w kan. 2259-2267; por. A . Can- ce, Le Code de D roit Canonique. Commentaire succinct e tpratique
,
t. III, P aris 1934, s. 363; P. F. X . W ernz SJ, Ius canonicum ad Codicis normam exactum. Opera P Petri VidalSJ. Iuspoenale ecclesiasticum,
t. 7 ..., dz. cyt., s. 3 0 4 -3 1 9 .W yrok deklaratoryjny to, innym i słowy, orzeczenie sądow e w ydane w edług p rze pisów p raw a procesow ego, m o c ą któ reg o autorytatyw nie zostaje w yjaśnione, że p rz e stępca zaciągnął k arę latae sententiae i że kara ta w dalszym ciągu obow iązuje spraw cę (zob. M . M yrcha, Prawo k a r n e .
,
dz. cyt., s. 897).57 Por. CIC 1917, kan. 2224. 58 Por. CIC 1917, kan. 2244.
d z ie ln e g o w y m ia r u k a r y w te d y , g d y s p r a w c a p o p e łn ił d e lik ty z a p o m o c ą r ó ż n y c h d z ia ła ń a lb o j e ż e l i p o p e łn ił p r z e s tę p s tw a je d n y m d z ia ła n ie m , le c z n ie d o s z ło d o p o c h ł o n ię c ia je d n e g o p r z e s tę p s tw a p r z e z d r u g ie 59.
P rz e s tę p s tw a w y m ie n io n e w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 2 - 4 s tw a rz a ły d o d a tk o w o p o d e jrz e n ie o p o p e łn ie n ie h e re z ji, co z n a la z ło sw ój w y ra z w k a n . 2 3 1 9 § 2 60. G d y b y p o d e jrz a n y o h ere zję , sto s o w n ie do k an . 2 3 1 5 , p o u p o m n ie n iu n ie u s u n ą ł p o d e jrz e n ia o h e re z ję , n a le ż a ło m u z a k a z a ć w y k o n y w a n ia k o ś c ie ln y c h a k tó w p ra w n y c h . J e ż e li n ie p o p ra w iłb y s ię w c ią g u sz e śc iu m ie s ię c y o d z a c ią g n ię c ia k ary , u w a ż a n y b y b y ł z a h e r e ty k a i p o d le g a ł d o d a tk o w e j k a rz e p rz e w id z ia n e j d la h e re ty k ó w 61.
2. Przestępstw o przeciw katolickiem u w ych ow an iu dzieci
i kara z a to przestępstw o w projektach norm Papieskiej
Komisji R ew izji K odeksu P ra w a K anonicznego
G o rą c e d y sk u sje p o m ię d z y p rz e d s ta w ic ie la m i ju ry s p ru d e n c ji, ja k ie p o ja w iły s ię w c z a s ie tr w a n ia S o b o ru W a ty k a ń sk ie g o II i p o je g o z a k o ń c z e n iu n a d o d n o w ą d y s c y p lin y w K o śc ie le , o b ję ły ta k ż e p ra w o k a rn e . N ie k tó rz y k a n o n iś c i, a w ś r ó d n ic h A . G reeley, u w a ż a li, ż e K o d e k s z 1917 ro k u o p a rty zo stał, g d y ch o d z i o p ra w o k a rn e , n a n ie w ła ś c iw y c h z a ło ż e n ia c h , w e d łu g k tó r y c h p o s łu c h d la p r a w a o s ią g a s ię g r o ź b ą k a ry . K o d e k s P io b e n e d y k ty ń s k i d a ł d o d y s p o z y c ji w ła d z y k o ś c ie ln e j w ie le ś r o d k ó w k a r n y c h , k tó r e n ie o d p o w ia d a ją j u ż n o w y m c z a s o m , n ie m a j ą z b y t w ie le w s p ó ln e g o z r z e c z y w is to ś c i ą w ła d z y K o ś c io ła a n i z d u c h e m E w a n g e lii, d la te g o w n o w y m K o d e k s ie n a le ż y to z m ie n ić . In n i k a n o n iś c i g ło s ili m n ie j r e w o lu c y jn e p o g lą d y . U w a ż a li, ż e n a c z e ln y m z a d a n ie m w p r a c a c h k o d y f ik a c y jn y c h b ę d z ie o d e jś c ie o d w ią z a n ia p r a w a k a n o n ic z n e g o z k o n c e p c j ą K o ś c io ł a j a k o s p o łe c z n o ś c i d o s k o n a łe j i w ię k s z e w y e k s p o n o w a n ie p a s to r a ln e g o c h a r a k te r u te g o p r a w a . S tą d te ż p r o p o n o w a n o , a b y n a s ta w ić s ię n a re fle k s ję tw ó r c z ą , c e le m p r z y ję c ia z a p o d s ta w ę n o w y c h n o r m d w ó c h ź ró d e ł: p r a w a E w a n g e lii i w y m a g a ń c z a s u - w św ie tle u s ta le ń so b o ro w y c h . P o s tu lo w a n o p o n a d to , a b y p ra w o k a rn e z o s ta ło d o sto s o w a n e d o rz e c z y w is to ś c i o ra z d o ty c z y ło fo ru m z e w n ę trz n e g o 62. T e lib e ra ln e te n d e n c je z n a la z ły sw ój w y ra z w o fic ja ln y c h
59 Por. CIC 1917, kan. 2244 § 2 n r 1 (zob. poprzedni przypis); M . M yrcha, Prawo karne
...,
dz. cyt., s. 502nn.60 Por. CIC 1917, kan. 2319 § 2.
61 Por. CIC, kan. 2315; A . C ance, L e Code de D roit C a n o n iq u e .
,
dz. cyt., s. 4 0 0 -4 0 1 ; M . Conte a C oronata O M C , InstitutionesIuris Canonici...,
dz. cyt., s. 315. 2 9 6 -3 0 0 ; J. Syryjczyk, Troska K o ś c io ła .,
dz. cyt., s. 227.62 Por. P. V. D e P aolis CS, D e recognoscendo iurepoenali canonico
.
„P eriodica” , 63 (1974) n r 1, s. 3 8 -4 5 ; P. W inninger. Pastoralny charakter praw a kanonicznego,
„C oncilium ” , 6 -1 0 (1969), s. 146-156; A . M . Greeley, Prawo kanoniczne a społeczeń stwo
,
„Concilium ” , 6 -1 0 (1969), s. 176.w y ty c z n y c h d la n o w e j k o d y fik a c ji -
Principia quae C odicis Iuris C anonici
reco gnitionem dirigant. D e reco gnoscendo iure p o e n a li,
k tó r e z a k ła d a ły r e d u k c ję p r z e s tę p s tw i p r z e w i d z ia n y c h z a n ie k a r w p r z y s z ły m K o d e k s ie 63.N a m o c y n u m e r u 15 m o tu p r o p rio P a w ła V I
M atrim onia m ixta
z 31 m a r c a 1 9 7 0 r o k u , o d w o ła n e z o s ta ły k a r y z a p r z e s tę p s tw a w y m ie n io n e w k a n . 2 3 1 9 s ta re g o K o d e k s u , z w y ją t k ie m k a r y z a p r z e s tę p s tw o z k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 1, k tó r a z o s ta ł a o d w o ła n a w c z e ś n ie j. W y g a s ły ta k ż e s k u tk i t y c h k a r, o d n o ś n ie o só b , k tó r e j e j u ż z a c ią g n ę ły . P a p ie ż w y a k c e n to w a ł w to m ie js c e o b o w ią z e k c ią ż ą c y n a stro n ie k a to lic k ie j o św ia d c z e n ia , ż e j e s t o n a g o to w a o d su n ą ć o d sie b ie w sz e lk ie n ie b e z p ie c z e ń s tw o u tr a t y w ia r y o r a z o b o w ią z e k z ło ż e n ia p r z e z s tr o n ę k a t o lic k ą s z c z e r e g o p r z y r z e c z e n ia , ż e u c z y n i w s z y s tk o , c o k o lw ie k b ę d z ie w j e j m o c y , b y c a łe p o to m s tw o z o s ta ło o c h r z c z o n e i w y c h o w a n e w w ie r z e k a t o lic k ie j64.W y d a je się, ż e to co z o s ta ło p o w y ż e j o d n o to w a n e , w j a k i e j ś m ie rz e m o ż e tłu m a c z y ć fak t, iż sz k ic p rz e p isu , k tó r y m ia łb y w n o w y m z b io rz e z a s tą p ić k an . 2 3 1 9 z K o d e k s u P io b e n e d y k ty ń s k ie g o p o ja w ił s ię d o p ie ro w d n iu 7 m a ja 1977 ro k u . P o ja w ił s ię o n b e z ż a d n e g o u z a s a d n ie n ia i n ie d y sk u to w a n o n a d n im . O z n a c z o n y z a ś z o s ta ł ja k o k an . 4 8 te r i o trz y m a ł b rz m ie n ie - „ ro d z ic e lu b o so b y ic h zastęp u j ące, k tó rz y od d aj ą d ziec i do c h rz tu lu b n a w y c h o w a n ie w re lig ii n ie k a to lic k ie j, p o w in n i z o s ta ć u k a ra n i c e n z u rą a lb o in n ą sp ra w ie d liw ą k a r ą ” . P ro je k t te n b e z z m ia n , je d y n ie z p o d n o w ą n u m e ra c ją w s z e d ł d o s c h e m a tó w z 19 8 0 ro k u i z 1982 ro k u , b y w re s z c ie z n a le ź ć s ię ja k o k a n . 1 3 6 6 w K o d e k s ie z 1983 ro k u 65.
3. P r z estę p stw o od d ania d zieci do ch rztu lub n a w y c h o
w a n ie w religii niekatolickiej i k ara z a to p rzestęp stw o
w K odeksie z 1983 roku
W m y ś l k a n . 1 3 6 6 , „ ro d z ic e lu b o s o b y p e łn ią c e z a s tę p c z o f u n k c je r o d z i có w , k tó r z y o d d a ją d z ie c i d o c h r z tu lu b n a w y c h o w a n ie w r e lig ii n ie k a to lic k ie j, p o w in n i z o s ta ć u k a r a n i c e n z u r ą lu b i n n ą s p r a w ie d liw ą k a r ą ” 66.
63 Por. A cta C om m issionis. Principia quae Codicis Iuris Canonici recognitio nem dirigant. D e recognoscendo iure poenali
,
„C om m unicationes” , 2 (1969), s. 84-85. 64 Por. P aw eł V I, Litterae Apostolicae motu proprio datae „Matrimonia mixta ”. Normae de matrimoniis mixtis statuantur (31 III 1970). A A S 62 (1970) 263; J. Syryj czyk, Troska Kościoła. , dz. cyt., s. 216; Bp. W. W ójcik, Rozwój prawodawstwa o mał żeństwach mieszanych,
„K ościół i praw o” , 11 (1993), s. 213.K ara za przestępstw o w ym ienione w kan. 2319, § 1 n. 1 została zniesiona n a m ocy Instrukcji Matrimonii sacramentum(zob. P P K 2 (1969), s. 55n).
65 Por. A cta C om m issionis, Coetus studiorum de iure poenali. Pars secunda. De poenis in singula delicta
,
„C om m unicationes” , 9 (1977), n r 2, s. 319; W. W ójcik, Rozwój prawodawstwa o małżeństwach m ieszanych. , dz. cyt., s. 214. 66 CIC 1983, kan. 1366.
R a c j ą k a r a n ia z a o m a w ia n e p r z e s tę p s tw o j e s t o c h r o n a d o b r a w ia r y i p r a w a d z ie c i o c h r z c z o n y c h w K o ś c ie le k a to lic k im d o w y c h o w a n ia w re lig ii k a t o lic k ie j o r a z o b o w ią z k u c h r z e ś c ija ń s k ic h r o d z ic ó w z a p e w n ie n ia p o to m s tw u w y c h o w a n i a z g o d n e g o z n a u k ą p r z e k a z y w a n ą p r z e z K o ś c ió ł67.
N a r u s z e n ie a n a liz o w a n e j u s ta w y k a rn e j m o ż e d o k o n a ć s ię w tr o ja k i s p o só b , p o p rz e z : 1. o d d a n ie d z ie c i d o c h r z tu w re lig ii a k a to lic k ie j; 2. o d d a n ie d z ie c i n a w y c h o w a n ie w r e lig ii n ie k a to lic k ie j; 3. o d d a n ie d z ie c i d o c h r z tu i n a w y c h o w a n ie w r e lig ii n ie k a to lic k ie j. Z a k a ż d ą z p o s ta c i p r z e s tę p n e g o d z ia ła n ia , z w i n y u m y ś ln e j, p o w in n a z o s ta ć w y m ie r z o n a k a r a 68. D e lik ty z a w s z e w i ą ż ą s ię z j a k im ś d z ia ła n ie m lu b z z a n ie c h a n ie m d z ia ła n ia . Z z e s ta w ie n ia , k tó r e z o s ta ło d o k o n a n e p o w y ż e j, w y n ik a , ż e z n a m io n a s tr o n y p r z e d m io to w e j p r z e s tę p s tw a z k a n . 1 3 6 6 m o ż n a w y p e łn ić je d y n ie p o p r z e z d z ia ła n ie 69.
D o te g o , a b y w s p o s ó b ś c is ły o k r e ś lić z n a m io n a , k tó r e o k r e ś la ją z a c h o w a n ie s ię s p r a w c y i o p is u j ą c z y n p r z e s tę p n y 70, k o n ie c z n y m b ę d z ie w y ja ś n ie n ie u ż y ty c h w k a n . 1 3 6 6 słó w : „ lib e ro s in r e lig io n e a c a th o lic a b a p tiz a n d o s v e l e d u - c a n d o s tr a d u n t” .
W e d łu g F. L e m p y „ p rz e z o d d a n ie d z ie c k a d o c h r z tu w re lig ii n ie k a to lic k ie j n a le ż y r o z u m ie ć c z y n k a to lic k ic h r o d z ic ó w lu b ic h z a s tę p c ó w , z a p o m o c ą k t ó r e g o p o w ie r z a ją o n i d z ie c k o m in is tr o w i lu b k a p ła n o w i n ie k a to lic k ie m u , ( . . . ) a b y j e o c h r z c ił u r o c z y ś c ie lu b p r y w a tn ie , w e d łu g r y tu a ł u w s p ó ln o ty c h r z e ś c i ja ń s k ie j o d łą c z o n e j o d K o ś c io ła k a to lic k ie g o ”71. P o d o b n ą o p in ię w y ra z ił w s w o im k o m e n ta r z u A . C a la b re se , z t ą ty lk o ró ż n ic ą , ż e p o ło ż y ł o n a k c e n t n a z a p isa n ie d z ie c k a , p o c h r z c ie u d z ie lo n y m p r z e z s z a f a r z a a k a to lic k ie g o , d o n ie k a to lic k ie j w s p ó ln o ty e k le z ja ln e j72. W k w e s tii s z a f a rz a , w s p o m n ia n i a u to rz y , n a z b y t c h y b a lite r a ln ie n a w ią z u j ą do K o d e k s u P io b e n e d y k ty ń s k ie g o , k o n k r e tn ie d o s f o r m u ło w a n ia u ż y te g o w k a n . 2 3 1 9 § 1 n r 3: „ a c a th o lic is m in is tr is b a p tiz a n d o s o f e r re p r a e s u m u n t” . N a to m ia s t u s ta w o d a w c a k o ś c ie l n y u ż y ł w k a n . 1 3 6 6 i n n y c h s łó w n iż w s ta ry m K o d e k s ie , a m ia n o w ic ie p o s łu ż y ł s ię fo rm u łą : „ in re
li-67 Por. F. Lem pa, Księga VI. Sankcje w Kościele. Część szczegółowa
,
w : Bp. W. W ójcik, J. K rukow ski, F. Lem pa, Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku. Księga V Dobra doczesne Kościoła. Księga VI. Sankcje w Kościele,
t. 4, L ublin 1987, s. 229; T. P aw luk, Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II. Doczesne dobra Kościoła. Sankcje w Kościele. Procesy,
t. IV, O lsztyn 1990, s. 127.68 Por. A . C alabres, Diritto penale canonico
,
C itta del V aticano 1996, s. 270; L. C hiappetta, Il Codice di Diritto Canonico. Commento giuridico-pastorale. libri III-IV-V-VI,
t. II, R zym b.d.w ., s. 659n; F. L em pa, Księga VI. Sankcje w K ościele...,
dz. cyt., s. 229.
69 Por. A . G ubiński, Zasady praw a karnego
,
W arszaw a 1996, s. 5 3 -5 4 . 70 Por. tam że, s. 53.71 F. L em pa, Księga VI. Sankcje w K o ś c ie le .
,
dz. cyt., s. 228. 72 Por. A . C alabres, Diritto penale c a n o n ic o .,
dz. cyt., s. 270.g io n e a c a th o lic a b a p t i z a n d o s .. . tr a d u n t” . Z a p e w n e n ie b y ł to ty lk o z a b ie g c z y s to s ty lis ty c z n y , a le m ia ł p o s łu ż y ć m ię d z y in n y m i: u w z g lę d n ie n iu o g ó ln e j d o k try n y o s a k ra m e n ta c h i n a u k i o c h rz c ie S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II73; u w z g lę d n ie n iu n o w y c h d a n y c h m a ją c y c h s w o je ź r ó d ło w k o n ta k ta c h e k u m e n ic z n y c h , z k tó r y c h w y n ik a , ż e w e w n ę t r z n y z w ią z e k o s o b y o c h rz c z o n e j z e w s p ó ln o to w y m ż y c ie m i k u lte m k o n k r e tn e g o k o ś c io ła a k a to lic k ie g o , c z y li in n y m i s ło w y b y c ie c z ło n k ie m j a k ie j ś w s p ó ln o ty n ie k a to lic k ie j, m o ż e z a le ż e ć o d u ż y te g o r y tu a łu litu rg ic z n e g o , a n ie ty lk o o d te g o , c z y c h r z c ił k a p ł a n lu b u r z ę d o w y m in i s te r d a n e g o k o ś c i o ł a 74. W te n s p o s ó b w y t y c z o n y z o s ta ł s w o is t y s c h e m a t in fe re n c y jn y , n a p o d s ta w ie k tó r e g o m o ż n a j u ż je d n o z n a c z n ie s tw ie rd z ić , ż e k a n . 1 3 6 6 łą c z y p ie r w s z ą z f o r m p r z e s tę p n e g o d z ia ła n ia k a t o lic k ic h r o d z ic ó w lu b o s ó b , k tó r e ic h z a s tę p u ją , z o d d a n ie m d z ie c k a d o c h r z tu ta k ie m u s z a f a r z o w i (n ie j e s t is to tn e , c z y c h r z e s t p r z e z n ie g o u d z ie la n y j e s t w a ż n y w e d łu g K o ś c io ła k a to lic k ie g o , c z y te ż n ie ), k tó r y n ie k ie r u je s ię w e w n ę tr z n y m z a m ia r e m u d z i e le n ia te g o s a k r a m e n tu z g o d n y m z in te n c j ą w y m a g a n ą p r z e z K o ś c ió ł k a to lic k i, a s k u tk ie m o w e g o u d z i e le n ia s a k r a m e n tu c h r z tu j e s t in k o r p o r a c ja d z ie c k a do w s p ó ln o ty a k a to lic k ie j75. S to s o w n ie b o w ie m d o k a n . 861 § 2 - w w y p a d k u k o n ie c z n o ś c i, u d z ie lić c h r z tu m o ż e k a ż d y c z ło w ie k m a ją c y w ła ś c iw ą in te n c ję
