W związku z książką Józefa Poklewskiego o Świętej Lipce

Oracki, Tadeusz

W związku z książką Józefa

Poklewskiego o Świętej Lipce

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 448-450

L

I

S

T

Y

D O

R

E

D

A

K

C

J

I

T adeusz Oracki

W ZWIĄZKU Z KSIĄŻKĄ JÓZEFA POKLEWSKIEGO

o

Ś

Do recenzji K am ili W róblewskiej 1 pragnę dorzucić kilka uwag, dotyczą­ cych sposobu w ykorzystania opracow ań przez Józefa Poklewskiego. Pod tym względem au to r stosuje dość dziwną metodę. W ykorzystując w ielokrotnie mój Słow nik biograficzny W arm ii, M azur i Powiśla od połow y X V w. do 1945 r. autor nie w ym ienił tego w ydaw nictw a w bibliografii i tylko w jednym przy­ padku zacytował m oją pracę n a s. 76 (przypis 100). L ektura książki J. Poklew ­ skiego świadczy jednak o tym , że często czerpał on wiadomości biograficzne ze Słow nika. Więcej, cytuje on z m ojej książki całe fragm enty bez podania

źródła i bez cudzysłowu. Oto niektóre przykłady. Poklew ski, s. 8, przypis 2 (bio­

grafia Tomasza Clagiusa):

„ doktor filozofii, pedagog i pi­ sarz jezuicki, rek to r szkół jezuic­ kich, urodził się w Cegłowie koło Olsztyna. Do zakonu w stąpił w W il­ nie, gdzie odbył też studia i uzyskał doktorat. Był superiorem w Reszlu (1636—1641), później profesorem m a­ tem atyki, teologii, retoryki i egze- gezy Pism a świętego w Akadem ii W ileńskiej (1641), rektorem w Nie­ świeżu (1644—1647), rektorem alum ­ n atu papieskiego i kolegium w B ra­ niew ie (1650— 1653). Na życzenie króla W ładysław a TV b ra ł udział w 1645 r. w Colloquium C haritati- v u m W okresie „potopu” prze­ byw ał w W iedniu i Kolonii, następ­ nie przez dwa lata był misjonarzem w Pińsku. Z m arł w R e s z l u ”.

Oracki, s. 46 (biografia Tomasza Clagiusa):

„dr filozofii, pedagog i pisarz je­ zuicki, rek to r szkół jezuickich. Ur. w Cegłowie pod Olsztynem. Do je­ zuitów w stąpił w W ilnie, gdzie od­ byw ał studia i uzyskał doktorat. Był superiorem w Reszlu (1636— 1641), prof, m atem atyki, teologii, re­ toryki i egzegezy Pism a św. w A ka­ demii Wil. (1641), rektorem w Nie­ świeżu (1644— 1647), rektorem alum ­ n atu papieskiego i kolegium w B ra ­ niewie (1650— 1653). Na życzenie króla W ładysław a IV b ra ł udział w toruńskich rozmowach religij­ nych W okresie „potopu” prze­ byw ał w W iedniu i Kolonii, n a stę p ­ nie 2 lata w P ińsku jako m isjonarz. Zm. w R e s z lu ”.

1 J ó z e f P o k l e w s k i , S iD łę t a L i p k a . P o l s k a f u n d a c j a b a r o k o t o a n a t e r e n i e P r u s K s i ą ż ę ­

c y c h , T o w a r z y s t w o N a u k o w e w T o r u n i u . P r a c e W y d z i a ł u F i l o l o g i c z n o - F i l o z o f i c z n e g o , t . 24,

z . 3, W a r s z a w a — P o z n a ń 1974. R e c . : K a m i l a W r ó b l e w s k a , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1975, n r 3, s s . 385— 386.

Listy d o re d a k c ji

₄₄₉

Poklewski, s. 75 (biografia Ste­ fana Zadorskiego-Sadorskiego): „(ok. 1584—1640), sekretarz królew ­ ski, hojny opiekun jezuitów w ar­ mińskich. Jako sekretarz Zygm un­ ta III był posłem w Prusach, gdzie posiadał dobra ziemskie: Linowo pod K ętrzynem , Księżno i W ągsty w pow. Reszel oraz B agnity w pow. Morąg. W 1616 r. b ra ł udział w roz­ mowach z przedstaw icielam i m iast pruskich, jeździł do elektora b ran ­ denburskiego Ja n a Zygm unta. W la ­ tach 1615—1717 (!) przyczynił się do odzyskania na rzecz katolików koś­ ciołów w E lb lą g u W 1635 r. Sa-dorski, jako przedstaw iciel W łady­ sława IV, uczestniczył w sejmie pruskim w Królewcu. Z m arł w Reszlu”.

Poklew ski, ss. 75—76 (biografia O ttona von Gröbena):

„W ybitny działacz polityczny, przy­ wódca stanów pruskich, będących w opozycji do elektorów branden­ burskich. Pochodził z rodziny nie­ mieckiej, osiadłej w P rusach na po­ czątku XV w. Był dziedzicem licz­ nych dóbr ziemskich. W latach 1606—1609 przew odził szlachcie pruskiej, która nie chciała uznać elektora brandenburskiego, łącz króla polskiego, i domagała się uzna­ nia try b u n ału koronnego jako n a j­ wyższej instancji dla księstw a prus- skiego. Przeciwko ty ran ii elektorów i w obronie swobód wygłosił mowy na sejmie w arszaw skim w pruskim L andtagu (1607). Sprzeciwił się przyznaniu elektorow i praw a suk­ cesji w P rusach i domagał się, by zarząd K sięstw a należał do ciała kolegialnego (radców) pod opieką króla polskiego. Po w ielu zabiegach dw oru polskiego sprzedał Stefano­ wi Sadorskiem u Św iętą Lipkę i wkrótce sam przeszedł na

katoli-Oracki, ss. 313—314 (biografia S tefana Zadorskiego):

,, (ok. 1584—1641), sekretarz królewski, hojny opiekun jezuitów w arm ińskich, fundator. Jako sekretarz Zygm unta III był posłem w Prusach, gdzie posiadał dobra ziemskie (Linowo pod K ętrzynem , Księżno, W ągsty w pow. Reszel i Bagnity w pow. Morąg), w 1616 r. b rał udział w rozm owach z przed­ staw icielam i m iast pruskich, jeź­ dził do księcia Jan a Zygm unta. W 1. 1615—1617 przyczynił się do od­ zyskania n a rzecz katolików kościo­ ła w E l b l ą g u W 1635 r. Za-dorski jako przedstaw iciel króla W ładysław a IV uczestniczył w sej­ mie pruskim w K rólewcu. Zm. 2 VII w Reszlu”.

Oracki, ss. 101—102 (biografia O ttona von Groebena):

„ w ybitny działacz polityczny, przywódca stanów pruskich będą­ cych w opozycji do elektorów b ra n ­ denburskich. Pochodził z rodziny niem ieckiej, osiadłej w P rusach Książęcych w początkach XV w. Był dziedzicem licznych dóbr ziem­ skich. W 1. 1606—1609 przewodził szlachcie pruskiej, która nie chciała uznać elektora brandenburskiego, lecz króla polskiego i dom agała się uznania try b u n ału koronnego jako najw yższej instancji dla księstwa pruskiego. Przeciw ko ty ra n ii elek­ torów i w obronie swobód wygłosił m owy w pruskim L andtagu (1607) i na sejm ie w arszaw skim (1606) Sprzeciwiał się przyznaniu elektoro­ wi praw a do sukcesji w Księstwie i domagał się, by zarząd Księstwa należał do ciała kolegialnego (rad­ ców) pod opieką króla polskiego — —■ Po w ielu zabiegach dw oru pol­ skiego sprzedał sekretarzow i kró­ lew skiem u Zadorskiem u Św iętą

450 Lisťy do redakcji

cyzm. W 1622 r. został doradcą króla polskiego i jego mężem zaufa­ nia w Prusach. W 1642 r. podaro­ w ał kolegium jezuickiem u w Resz­ lu swą bibliotekę”.

Lipkę i w krótce sam przeszedł na k a to lic y z m w 1622 r. został doradcą króla polskiego i jego m ę­ żem zaufania w Prusach. W 1642 r. podarow ał kolegium jezuickiem u w Reszlu w spaniałą bibliotekę”.

Postępow anie Józefa Poklew skiego jest tym dziwniejsze, że w przypadku biografii Zadorskiego i G röbena zam iast mego Słow nika podaje on (zresztą niedokładnie) jako źródła: Altpreussische Biographie oraz arty k u ł B. Jan i- szewskiej-M incer, drukow any w „K om unikatach M azursko-W arm ińskich” (1962, n r 1).

W św ietle tych faktów czytelnicy zechcą sam i w yciągnąć wnioski o oby­ czajach Józefa Poklewskiego.