View of Unknown Norwidiana of Norwid at the Polish Library in Paris

M A T E R IA Ł Y I N O T A T K I

S T U D I A N O R W I D I A N A 1 1 , 1 9 9 3

JÓZEF FERT

NIE ZNANE NORWIDIANA

W BIBLIOTECE POLSKIEJ W PARYŻU

R ękopiśm ienne norw idiana B iblioteki P olskiej w P aryżu nie zajm u ją w spuściźnie N orw idow skiej szczególnie w ysokiej pozycji. M im o że p o eta sp ę ­ dził w Paryżu ponad połow ę życia, nie tu w iększość je g o pap ierów zn alazła ostateczne schronienie. W porów naniu do zbiorów B ib lio tek i N arodow ej czy B iblioteki Jagiellońskiej, żeby poprzestać na tych n ajw ażniejszy ch , pary sk ie norw idiana to w zasadzie m argines. N aturalnie, B ib lio tek a nie g ro m ad z iła ich nie tyle z pow odu pew nej - odw zajem nianej zresztą - n iech ęci do auto ra

P rom ełhidiona, co raczej zgodnie ze swym pierw otnym prog ram em , p re fe ru ją ­

cym upow szechnianie czytelnictw a, a nie zbieranie, o pracow yw anie i p u b lik a ­ cję archiw aliów . P rzełom em w tym w zględzie stało się ro z ciąg n ięc ie nad tą szacow ną instytucją patronatu A kadem ii U m iejętno ści (od r. 1891); p rzeło m ten nie dotyczył jed n ak archiw aliów N orw idow skich, te zresztą stały się w krótce przedm iotem w ielkiej akcji rew indykacyjnej M iriam a, w w yniku której zdecydow ana w iększość rękopisów poety zn alazła się w k raju (nb. niektóre z nich podzieliły je g o tragiczny los). W arto je d n a k zau w aży ć, iż B iblioteka posiada bogaty zbiór pierw odruków N orw ida, w tym w iele druków bardzo rzadkich (np. druki ulotne).

A jed n ak studiow anie tych stosunkow o n ieliczny ch śladów N orw id o w sk ich w B ibliotece Polskiej m a istotny w alor: rzecz w tym , iż m ają tu one k o n tek st bodaj najbardziej naturalny - jak o składniki d o kum entacji dziejó w em ig racji polskiej. T akże „roz-calony” sposób ich um iejscow ien ia - w różn y ch ze sp o ­ łach rękopisów - to w tym w ypadku zaleta, gdyż p o zw ala obcow ać z ich w m iarę autentycznym i kontekstam i. Z akończenie katalo g o w an ia ręk op isó w B ib ­ lioteki otw orzy now e perspektyw y badaw cze, oczyw iście, nie tylko d la norw i- dologii.

M oja kw erenda w B ibliotece latem 1993 r., m o żliw a d zięk i u przejm o ści jej pracow ników , a szczególnie dyrektora L eszka T alki i k u sto sza d ziału

ręko-pisów M arka P rokopa, sfinansow ana przez A ssociation F rançaise des A m is de l ’U n iv ersité C atholique de L ublin i w spierana łaskaw ą pom ocą Pań D enise de C ham peaux i S olange T ribalat, p ozw oliła mi natknąć się na w iele nie pu blik o­ w anych śladów N orw ida. Z darzyły się w śród tych zn alezisk takie, które m ogą rzucić now e św iatło na biografię N orw ida - szczególnie ciekaw e w ydają mi się dow ody zainteresow ania T ow arzystw a D obroczynności D am Polskich lo ­ sem poety.

P ełne skom entow anie publikow anych tu dokum entów w ym aga szerszych studiów , to też chciałbym tym czasem zaprezentow ać owe znaleziska, nie w cho­ dząc - prócz najbardziej niezbędnego kom entarza - w cało kształt N orw idow ­ skiej b io grafii.

M ateriał ilustracyjny zam ieszczam w w yborze. In form acja b ib lio graficzna za p isa n a została w pam ięci kom putera B iblioteki.

T eksty p rzytaczam w postaci zm odernizow anej.

S króty:

B P - B ib lio tek a P o lsk a w P aryżu I„ C z iC h ” - In sty tu c ja „C zci i C h leb a ”

T D D P - T o w a rz y stw o D o b ro czy n n o ści D am P olskich T H L - T o w arzy stw o H isto ry czn o -L iterack ie T P N - T o w arzy stw o P om ocy N aukow ej

akc. - ak cesja

< > - sk reśle n ie w ręk o p isie

1. T O W A R Z Y S T W O D O B R O C Z Y N N O Ś C I DA M PO L S K IC H (S O C IÉ T É D E B IE N F A IS A N C E D ES D A M E S P O L O N A IS E S )

W m ateriałach T D D P znalazłem kilk anaście zapisów odnoszących się do N orw ida.

P ierw szy z nich - i ch y b a bardzo w ażny dla studiów b iograficznych - to p ro to k o larn a re je stracja po sied zen ia TD D P z 17 lipca 1858 r., na którym m .in. przyd zielo n o zapom ogę N orw idow i; rzecz niew ątp liw ie dotyczy C yp ria­ na; L u d w ik w ow ym czasie szczęśliw ie się żenił z po sażn ą pan ną Jarnow ską. Jest to bodaj pierw szy przykład uzależn ien ia poety od pom ocy społecznej; dokum ent ów znajduje się w P rotokole p o sied zeń Tow arzystw a D o broczynn oś­

ci D am P olskich z roku 1 8 5 8 -1 8 5 9 , B P akc. 2524: „N orw id o trzym ał na

kuracją franków d w adzieścia” 1.

N astępny ślad pom ocy TD D P dla N orw ida p ojaw ił się w om aw ianych tu dokum entach dopiero w r. 1875, co chyba je d n a k nie oznacza, że p rzez b lisk o dw adzieścia lat T ow arzystw o nie pam iętało o nim ; w arto szukać dalszych zapisów w innych dokum entach, skoro po r. 1875 przejaw ów zain te reso w a n ia tej organizacji losem poety je s t aż tyle.

N ajw ażniejsze z nich znalazły zapis w K siędze rach un ko w ej za p ro w a d zo n ej

dla rozdania sum udzielonych T ow arzystw u D am P o lskich p r ze z rzą d fr a n c u s k i p ocząw szy od kw ietnia 1875 rokw, B P akc. 2602. R ach un ki w tej k sięd ze

doprow adzono do r. 1883. N azw isko N orw ida p ojaw iło się w niej w n astęp u ­ jących pozycjach:

30 m aja 1875 r. - „P [an]u N orw idow i C y p rian [o w i] 100 [fran k ó w ]” , 13 gru d n ia 1876 r. - „P [an]u N orw idow i 100” ,

20 grudnia 1877 r. - tu n azw isk a po ety m o żn a się d o m y ślać p o d o g ó ln ą in fo rm a cją „14-tu W eteranom u Ś[w ięte]go K [azim ierza] 2 8 0 ” ,

21 lutego 1879 r. - „P [an]u N orw idow i C y p rian o w i 4 0 ” , na m arg in esie d o p isek (raczej podpis) „B. Z alesk i” ; ja k się pokaże dalej, je s t to je d e n z p rzy k ład ó w znanej u c zy n n o ści Z a le s ­ kiego, z której i N orw id n ieje d n o k ro tn ie korzystał.

6 sty czn ia 1883 r. - „p. N orw idow i 2 0 ” .

A oto pozostałe zapiski w dokum entacji TD D P, do k tó rych u dało m i się dotrzeć.

W pis z r. 1875 w K siędze w ydatków TD D P z lat 1 8 6 2 -1 8 7 7 , w dziale „W ydatki z o fiar” :

[...] W P aryżu [...] N orw id C yprian 50.

Pokw itow anie zapom ogi nadzw yczajnej z 10 czerw ca 1875 r. w w ysokości 100 franków , ręką B ronisław a Z aleskiego; B P akc. 2585, kw it nr 25 (p o p rzed ­ nio 24); skasow any znaczek opłaty skarbow ej za 10 centim ów . K a rtk a zw y k łe­ go papieru 105 x 180 mm; atram ent zrudziały:

1 W zm ian k a na ten tem at, a cz k o lw ie k n ied o k ład n a, w k sią żc e Z. K a rcz e w sk ie j-M ark iew ic z P anna lo d o w a ta , Poznań 1973 s. 6 5; por. k o m en ta rz G o m u lic k ieg o w to m ie 11 P is m w sz y s tk ic h s. 614.

100 fr.

R eçu d e la S o c iété d e B ien faisan ce des D am es P o lo n aises p o u r re m ettre à M . C yprien N o rw id à titre d e secours ex tra o rd in a ire , la som m e de cen t francs. P aris, le 10 ju in 1875

Br. Z aleski

P okw itow anie zapom ogi w w ysokości 100 franków z 13 p aźd ziernika2 1876 r., rów n ież ręką B ronisław a Z aleskiego; B P akc. 2584, kw it nr 145. K artka p apieru 105 x 178 mm ; atram ent zrudziały:

100 frcs

R eçu d e la S o ciété d e B ien fa isan ce des D am es P o lo n aises p o u r re m ettre à M o n sieu r N orw id, à titre d e seco u rs ex tra o rd in a ire la som m e d e cen t fran c s. P aris, le 13 X -re 1876

Br. Z aleski

P okw itow anie zasiłku dla W eteranów w Św iętym K azim ierzu z 31 grudnia 1877 r. na liście zbiorow ej; B P akc. 2584 nr p okw itow ania 147. K artk a p apie­ ru w k ra tk ę 280 x 205 mm zap isana recto i verso (verso - pow tórzony nagłó­ w ek i num er pokw itow ania); nazw isko poety skreślone, skreślono rów ­ nież nazw isk o M ichała Z aleskiego. Skasow any znaczek opłaty skarbow ej za

10 centim ów . L ista sporządzona ręką T om asza O lizarow skiego:

L es so u ssig n és V étéra n s P o lo n ais à S t C asim ir reco n n aisen t av o ir reçu d e la S o ciété de B ien fa isan c e des D am es P o lo n a ises, à titre d e sec o u r e x tra o rd in a ire la som m e de < 300 fr.>. D eux cen t q u a tre v in g t fran cs, re p artie com m e il su it [tu n a stęp u je w yliczen ie o d b io rcó w dw u- d ziesto fra n ko w y c h za p o m ó g o ra z ich p o k w ito w a n ia w p o s ta c i w ła sn o ręczn ych p o d p isó w ): 1. Jan C h w alib ó g , 2. Ig n acy G ru d ziń sk i, 3. < C y p rian N orw id> , 4. K onstanty B alick i, 5. Paw eł C eliński, 6. T o m a sz C h m ieleń sk i, 7. Izy d o r G u żk o w sk i, 8. K onstanty H erubow icz, 9. Ignacy Iw anczew ski, 10. A d o lf K ozłow ski, 11. T o m asz O lizaro w sk i, 12. F ran ciszek Puż, 13. D om inik R enkiew icz, 14. F ra n c isze k S teck iew icz, 15. < M ich ał Z alesk i> , 16. J ó z e f Z danow icz. T o tale 280. Le 31 d écem b re 1877. T h o m as O lizaro w sk i. [V erso:] N° 147. 14-tu W eteran o m S -go K azim ierza - 280.

P ok w itow anie dw udziestofrank ow ego zasiłku dla W eteranów w Św iętym K azim ierzu z 17 g rudnia 1879 r.; w trzech przypadkach o dbiór zapom ogi p o k w ito w ała sio stra T eresa M ikułow ska, dotyczy to m .in. N orw ida. BP akc. 2584, nr kw itu 130. A rkusz białeg o papieru 280 x 201 mm.

2 B y ć m o że, p o k w ito w a n ie d o ty cz y 13 g ru d n ia (X - d écem b re). W tym m iejscu p rag n ę p o d z ię k o w a ć M a łg o rza c ie P lu c ie z a k ry ty cz n ą lek tu rę m o jeg o tekstu.

Les so ussignés V étéran s P olonais à St C asim ir re co n n a isse n t av o ir reçu d e la S o c iété B ien ­ faisan ce des D am es P olonaises, à titre de seco u r ex tra o rd in a ire la so m m e d e tro is c e n ts-q u a ra n te francs, rep artie com m e il suit [w yliczenie o d b io rcó w i ich p o d p isy ]: 1. B alick i C o n sta n tin , 2. B ern aszek M artin - za B iern aszk a s. T. M ikułow ska, 3. B o czk o w sk i Ig n ace, 4. [Jan] C h w a li- bóg, 5. C hm ielenski T hom as [podpis: C h m ieleń sk i], 6. C zy szk o w sk i S ta n islas, 7. D ę b iń sk i E ugene - za D ęb ińskiego s. T. M ikułow ska, 8. G u zk o w sk i Iz id o r [podpis: G u szk o w sk i], 9. G ru ­ dziński Ignace, 10. K ozłow ski A dolph, 11. N o rw id - za N o rw id a s. T . M ik u ło w sk a , 12. P ląs- kow ski E ugene, 13. Puz - za P uza C h m ieleń sk i, 14. R en k iew icz D o m in iq u e - za R en k ie w ic z a C hm ieleński, 15. S teck iew icz F rançois, 16. Z d an o w icz Jo sep h , 17. Z alesk i M ich el. T o ta le 340. P aris, le 17 décem bre 1879, o. H ono[rat] Siem aszko. [V erso]: 1879. N° 130. K w it S -go K a zim ie ­ rza.

P okw itow anie zapom ogi w w ysokości 20 fran ków z 6 sty czn ia 1883 r. podpisane przez s. B ronisław ę [S tudniarską]; B P akc. 2584, p ac zk a nr 240, kw it nr 496. K artka 102 x 123 mm , atram ent czarny:

20 fr.

R eçu de la S ociété de B ien faisan ce des D am es P o lo n aises, à titre d e seco u rs ex tra o rd in a ire, la som m e de v in g t francs. P a ris, le 6 ja n v ie r 1883.

S. B ronisław a à reçu p o u r M r N orw id 20 f" v in g t f".

W Spisie asygnacji z lat 1 8 7 9 -1 8 9 1 , B P akc. 2574, n a s. 159 w m aju 1883 r. w pozycji 331 zapisano: „P[an]u N orw id ow i [na ub ran ie] 15” . Z asiłek złożono „na ręce d ystrybutora” .

W tym że Spisie na s. 160 zapis w pozycji 353: „na p og rzeb p. N o rw id a 20” .

L iste des Vétérans w postaci luźnej kartki bez daty (B P akc. 2619) po d aje

w pozycji 20: „N orw id C yprien” , nazw isko poety p o dk reślone n ieb iesk ą k re d ­ ką i w zięte w naw iasy.

Lista różnych osób, w tym W eteranów Ś w iętego K azim ierza, B P akc. 2619, na kartce z zeszytu zaw iera zapis: „p. N o rw id ” ; nazw isk o poety p o d ­ kreślone.

2. IN S TY TU C JA „C ZC I I C H L E B A ”

O pisana przez odkryw ców dokum entu - Jana S karbka i Jan a Z ió łk a („S tu ­ dia N orw idiana” 7:1989 s. 1 0 5 -1 1 3 ) - dek laracja N orw ida, o fran k o w an a i przesłana p o cztą na ręce K arola K rólikow skiego, została za p ieczęto w an a o d ­ ciskiem ow alnego w klęsło rzeźbionego sygnetu z napisem : C N O R W ID ; w y ­

m iary: długość około 15 mm, szerokość 5 mm. S tem pla tego lub analog iczne­ go uży ł p o eta m .in. ja k o sygnatury rysunku Sprzedaż P egaza (zbiory TH L w Paryżu).

L ista członków I„C ziC h” z lat 1 8 6 2 -1 8 6 9 , BP rkps 757 s. 34, w pozycji 1259 (jest to num er deklaracji N orw ida) zaw iera n astępu jącą notę:

N o rw id C y p rian K am [il] - 12 [kwota za d e kla ro w a n a p rz e z p o etę] - [w ru b ryce w płat w roku] 1867: 12.

L ista członków I,,C ziC h” z lat 1 8 6 2 -1 8 8 2 , BP rkps 672 s. 62-63, pod r. 1867, w pozycji 1259 pow tarza potw ierdzenie wpłaty:

N o rw id C y p r[ian ] K am il - P aris - 12.

K sięg a „p o datkow a” z lat 1 8 6 2 -1 8 6 9 , BP rkps 681 s. 170, pod r. 1867, w pozy cji 699 podaje:

N o rw id C y p frian ] - 6 [jest to p o tw ie rd z e n ie p ie r w sze j za d e k la ro w a n ej p rz e z p o e tę raty „ po­ d a tku n a ro d o w e g o ”]; w tejże k się d ze na s. 156 poz. 223 pod rokiem 1867: „N orw id Kam . 6 ” 3.

L ista alfa betyczna członków składają cych Stow arzyszenie In stytu cji „Czci i C h leb a " [...] z lat 1 8 6 2 -1 8 8 7 , BP rkps 668 s. 80-81, pod datą 1866 r., w

pozy cji 1259 pow tarza inform ację:

N o rw id C y p rian K orneli [!] - P ary ż - 12.

L ista członków , którzy p rzy stą p ili do Stow arzyszen ia w zajem nej po m o cy p o d nazw ą „ C zci i C h le b a ” [z lat 1 8 6 2 -1 8 8 7 ], B P rkps 669 s. 74-75, w pozycji

1259 pow tarza:

N o rw id C y p rian K o rn eli [!] - P ary ż - 12.

3 U z u p ełn ien ie M . P lu ty ; por. w zm ian k ę na ten tem a t w pracy J. S k arb k a i J. Z iółka, s. 108.

W śród w ykazów zapom óg, udzielanych przez I„ C z iC h ” w latach 1862-1931, BP rkps 707 s. 20, znajduje się, sporząd zon a rę k ą B ro n isław a Zaleskiego, lista, na której znajdujem y zapis odnoszący się do ro zch od u z 6 czerw ca 1875 r.4:

N orw id C yprian - 50.

K asa w ydatków n r 2 z lat 1876-1883, B P rkps 680 s. 24 i 92, za w iera d w a

interesujące zapisy, pod r. 1877:

P aryż - N orw id - 50.

i pod rokiem 1883:

P aryż - N orw id C yprfian] - 25.

W P rotokole posiedzeń w ydziału adm inistracyjneg o I„ C z iC h ” z lat 1872-1880, BP rkps 666, w zapisie pod datą 29 stycznia 1877 r. czy tam y m.in.:

W ydział upow ażnia Z aleskiego [B ronisław a] do w y p łacen ia N o rw idow i 50 fr., k tó re m u z o fiar jed n o razo w y ch zw róci a dm inistrator.

Zapis ten został anulow any; w protokole w yk reślon o zapis o przy znan iu zapom ogi N orw idow i i opisano ten fakt następująco:

W ym azano dw a w iersze ostatn ieg o ustępu. S ek r[etarz] R ustejko.

N a owym posiedzeniu, ja k w ynika z podpisów , sek retarz był nieob ecn y; „za sekretarza” podpisał w ów czas... B ronisław Z aleski.

W P rotokole posiedzeń K om isji w eteranów z lat 1 8 6 2 -1 8 8 2 , B P rkp s 664 s. 89, na posiedzeniu 9 m aja 1877 r., n a którym rozd ano jed n o ra zo w e z a p o ­ m ogi, postanow iono m .in.:

D la R o d ak ó w zam ieszk a ły c h w Paryżu: C y prianow i N orw idow i, T o m aszo w i M alinow skiem u i E d w ard o w i P o żersk iem u po 50 fr.

N a koniec odnotow ać m oże w arto zupełny drobiazg, ale przecież drobiazg dość znam ienny: w dokum entach I„C ziC h” kilkakrotnie, m .in. w protokole z 11 m arca 1888 r., jed n em u z w eteranów Św iętego K azim ierza - M ichałow i Z alesk iem u - przypisano im ię C y p r i a n . N orw id nie żył od pięciu lat...

3. H O T E L L A M B E R T

B o g ata dokum entacja H otelu L am bert, niestety - rozproszo na w wielu archiw ach , zaw iera ciekaw e d opow iedzenie do w iedzy o losach L udw ika N orw ida, które zazębiają się rów nież o fakty z życia C ypriana. Ludw ik jak o zupełny bankru t zdecydow ał się w yjechać z F rancji do kraju; trzeba było zn aleźć środki na podróż, nieodzow na o k azała się pom oc H otelu Lam bert.

W dokum entach W ładysław a C zartoryskiego, w księdze W ydatków na

spraw y p u b lic zn e z lat 1 8 6 8 -1 8 7 5 , B P rkps 807 s. 36, pod d atą 2 m arca 1869

czytam y:

P [anu] N o rw id o w i n a p o d ró ż - 100.

T en zapis m oże rzucić now e św iatło na okoliczności w yjazdu L udw ika N orw id a do W arszaw y, opisane przez Ju liu sza W. G om ulickiego w K alenda­

rzu biograficznym C ypriana N orw ida (PW sz 11, 113).

W zestaw ieniu W ydatków k sięcia W ładysław a na spraw y p ubliczne z lat 1 8 7 6 -1 8 8 3 , B P rkps 808 s. 29, w dziale „W sparcia i d atk i” , znajduje się zap isan a ołów kiem nota:

N a p. N o rw id a - 25.

W tejże k sięd ze na s. 41 pod datą 8 grudnia 1880 r. kolejny zapis:

4. T O W A R Z Y ST W O PO M O C Y N A U K O W E J (IN A C ZE J: K O M IT E T P O M O C Y N A U K O W E J)

W księdze kasow ej TPN z lat 1 8 6 8 -1 8 8 2 , B P akc. 606 s. 16, po d d atą maj 1869 r. zapisano:

C yprianow i N [orw i]d[ow i] - za o d czy t - 100 [franków ].

C hodzi tu zapew ne o honorarium za w ygłoszenie R zeczy o w o ln o ści s ło w a , co nastąpiło 13 m aja 1869 r.

N azw isko poety figuruje w alfabetycznym spisie członków TPN w S p ra w o ­

zdaniach, rachunkach i pap iera ch różnych TP N z lat 1 8 6 8 -1 8 7 2 , B P akc. 602

k. 214: „N orw id C yp[rian]” - zapis z około 1870 r.

5. PO K W IT O W A N IA W Y PO Ż Y C Z A L N I K SIĄ Ż EK

P rotokó ł p o życzki z B ib lio teki P olskiej od 1 stycznia 1847 do 1853 r., B P

akc. 3032, zaw iera w iele zapisów dotyczących b ra ta C y prian a - K saw erego N orw ida; pierw szy w pis nosi datę 23 stycznia 1849 r., co m oże p otw ierd zać przypuszczenie, że C yprian po przyjeździe z W łoch do P ary ża m ógł się za­ trzym ać u brata.

W praw dzie nie zauw ażyłem zapisów , które św iadczyłyby o k o rzystaniu C ypriana N orw ida z W ypożyczalni5, ale są ślady czy tan ia je g o k siążek: w

K siędze w ypożyczeń, B P akc. 3030, pod datą 6 sierpn ia 1879 r. czytam y, że

„dr M ichałow ski F eliks pożyczył [m .in.] N orw ida P oezyje, L ip sk 1863.”

6. PA PIE R Y JA N A B A R T K O W S K IE G O

W dokum entacji zgrom adzonej przez Jana B artk ow skieg o (1 8 1 1 -1 8 9 3 ), zasłużonego historyka em igracji, tw órcy Spisu P olaków zm a rłych na em ig ra cji

od 1861 do 1891, BP akc. 3558 s. 173, pod r. 1883 czytam y:

5 M. P lu ta p o d czas k w eren d y w B P P z n alaz ła w K sięd ze w y p o ży c z e ń z la t 1865 -1 8 7 9 (akc. 3 030) in fo rm acje o w yp o ży czan iu k sią ż e k dla N o rw id a p rz e z B ro n isław a Z ale s k ieg o .

N o rw id C y p rian K am il, syn Jan a N [orw ida] i L udw iki Z d zieb o rsk i [!], [urodzony] 24 w rześ­ nia 1822? czy 1827 (w w oj. m azo w ieck im ), [zm arł] 23 m aja 1883 r. P aryż. - P oeta i artysta. E m ig ra n t z 1848 r. [!]. U m arł w zak ład zie W eteranów Ś [w ięte]g o K azim ierza. [N ekrolog:] „ K u rier P a ry sk i” 13 czerw ca [18] 83 r.

L ista alfab etyczn a em igrantów , B P akc. 3557, notuje:

N o rw id K saw ery T o p o rcz y k - W rocław 1861.

Z m arli. W yciąg ze zbiorów o. S iem iaszki spisany alfabetycznie 1885, B P akc.

3557 s. 92:

N o rw id C y p rian K am il - P aryż 23 m aja 1883.

Spis P olaków zm arłych w Em igracji, BP akc. 3557 s. 120:

N o rw id K saw ery T o p o rczy k - W rocław (P rusy) 1861 - z 1848 r.

N iżej zapis:

N o rw id C y p rian K am il - 23 m aja 1883.

7. G R Ó B N O R W ID A

N ie udało mi się znaleźć ani potw ierdzenia, ani zap rzeczenia sugestii Go- m ulickiego na tem at ostatecznego m iejsca spoczynku prochów poety (K alen­

darz bio g ra ficzn y C ypriana N orw ida. PW sz 11, 191); dotarłem natom iast do

dokum entacji p rzen iesien ia N o rw ida z cm entarza w Ivry na M ontm orency.

K lepsydra, przesłan a pocztą na ręce W ładysław a M ick iew icza do zbioru nekrologów grom adzonych w B ibliotece; tu charakterystyczny błąd - według nekrologu p o eta m iał w chw ili śm ierci 59 lat.

L ist B olesław a R ubacha (1 8 4 1 -1 9 1 2 ), jed n eg o z zasłużonych członków K om isji O pieki nad P olskim i Z abytkam i i G robam i H istorycznym i we Francji, skierow any - p raw dopodobnie - do S tanisław a H enryka L oew enhardta (1 8 3 8 -1 9 1 5 ). S ekretarzem K om isji był w tym czasie S tanisław A rtw iński.

Tekst na dw ustronnie zapisanym białym w izytów kow ym k arto niku 85 x 105 mm. B P akc. 2470.

P ary ż, d n ia 30 lip ca 1888 r.

Szanow ny D oktorze!

D ostałem na p rzen iesien ie śp. N o rw jd a 100 rs - w yraźnie: sto ru b li - p rz eto zn ie sio n a została przeszk o d a m aterialna.

W e środę przy szłą w yjeżdżam z P aryża; nie m ogę się o b ecn ie z ająć tą sp raw ą , p rz eto - je ż eli Szanow ny D oktor sądzi za stosow ne - m ożna by P lu c iń sk ie g o i N o rw id a p rz en ieść w

krótkim czasie.

D ybow ski A lek san d er przyrzekł 50 franków . M am n ad zieję, że nie c o fn ie o fiary .

Jeżeli Szanow nem u D oktorow i czas p o zw oli, to m o że ju tro na ro zd an iu n ag ró d w naszej szkole się zobaczym y, to byśm y p ogaw ędzili o b szern iej. W k ażd y m ra zie do w id zen ia za trzy tygodnie

-B. R u b ach

C ałem u D om ow i Sz. D oktora serd eczn e p o zd ro w ien ia. W w ypadku p rz en ies ie n ia zw ło k śp. P lucińskiego p ro szę u przedzić na kilk a dni o dniu i g o d zin ie S tan isław a A rtw iń sk ieg o .

W zbiorze nekrologów BP znajduje się inform acja o p rzen iesien iu p ro ch ów N orw ida z Ivry na M ontm orency6. Tekst w pisany k alig raficzn ie n a jed n ej stronie białej kartki 150 x 87 mm.

W e środę 28 listo p a d a o 8-ej rano o d b ę d zie się

p rz en iesien ie zw łok C y p rian a N orw ida ze cm en tarza Ivry do M ontm orency - m iędzy 11-tą a 12-tą w cm en tarzu

M ontm orency.

O d ro d zin y i przy jació ł.

N apis epitafijny - na białym w izytów kow ym kartoniku 68 x 106 m m - w papierach G ałęzow skich, BP akc. 2470.

C yprian N orw id P oeta M alarz u ro d zo n y na M azow szu r. 1821

um arł w Paryżu r. 1883

N a odw rocie wyżej opisanego dokum entu:

C y p rien N orw id (D ate du d écès 22[!] M ai 1883) P ièces rem ises à M r L oew enhard[t]

1° A cte d e naissance, 2° L ettre d e faire-p art, 3° C oncession au cim etière

4° R eçu de la m aire du X IIIe a rr[o n d issem en ]t, 5° F a ctu re d e P oulin m arbrich et total des dépenses, 6° E pitaphe.

B ilet w izytow y H enry de L arralde D ustéguy - 68 x 107 mm - BP akc. 2470, verso:

N apis w yryty na kam ieniu: C yprian K am il N orw id

P olak.

P oeta, L iterat, M alarz i R zeźbiarz. U rodzony na M azow szu 1822[!]

P rz ecierp iał lat czterd zieści O d d alen ia z O jczyzny i prz eślad o w a ń Jej ciem ięż[c]ó w .

y y ^ y y /y y / i ^ - y / t ^ c ^ / f <=t^y^€A^ s y ę fc — -a fu rtjc S y ^ o u * ć-^ c/e^ceyćU /-t*.—-V ^ &-amp; y / y ~ / s __ ¿ # ^ r i w — ę ^ y a ^ / 6 ^ 'ź fi^ ć /z -f^ y < 3 --< . M l Zn y g ć ju * r Z 3 y . ‘f/z * ’ '¿ n a s '/¿ a . 'y ^c /r/A is '^ -^ ¿¡¿1'/&/•&>£+

233- /y iis J O / ^S/ćt- y * y s>/śy) -f'7 ,-z

yj/-< , s~\ _ ' '

^-rsisz/cć-t€'£<J yś? t,>rzi)k* e*

r $3*4• 5^4? r ¿.<sxr o-/s'Xy '?iajTsVOr ;%.*-<-* 'fZtJf Ą

• ¿>c/t ?{cst ni <<£*-'_

¿¿CS ¿ a / *?*ó'*(/& > y i^ J s

/ ¿ 2j ^ / ^ ^

A

f S ?

II. 2. P o k w ito w a n ie z ap o m o g i d la N o rw id a z 10 c zerw ca 1875 r., T D D P , akc. 2584

\ v , ^ ‘ -,

-c^osre^ć/ ¿*ŹV r

! f : ' : ' ( ( ! j ■ ; : ' j ; J : : : i ; ;

! y-'1 : H',upHyu^i: ti, '.'(■‘’tutif-. ztecuątti*t/il, letyi city

• ; &j ■tyimjftfafnct' u t i ; (fa/Ąt | /fĄ<l d i irtcnati trłuwutiz

■! l a tir /m u c (■ c c a S ijio /iA o.noji p o n c i / n /o u /ii. ro/o/oL ¿ / $ iu l

■: ; I ! i ; i I ł J 1 f i : l \ '■ 7 i i $ 1 ; 7 ' 'P i i' I '? | 'f «V i f : 1 i ! i U \n A nacy ijrtithiin.tfit. ; cA'o7\jhinfy '¡Malicki.! pautcl kc/in.t.Hi . . Somaoz- (Ałirnietenafil. , \ lix(/ć)or ĆjużhoiMKi . K,Kqn'Mar\i^ l>ouni x

Syncuy S^oan ci.cat-jKi .

¿Abolj' cV<>x/i>w»A7 ., | SomaoX( Ołiiar-onyfti ■ &ranccóxką fSiiAo, : ; 1 H U U i a. (/ć*< j ; ¡Ti) - ■ ■ i i ! '( ^ / s f~-. \ Ą \ 4 / •// ~ o o 'i''.- J . 1 : ^ ó> £ 1 : i y h ‘ ' fj/fef U i (' j j ; 3o7tj(^jx O fyiarm i^Ąi v \

:W ! i : ! I ;J i : M

4

!

Jo

t«i ^ l l cLl Lx ¿cfcicte. cle /dicit^cL iiC Liiaj eh» '■■ionici 'S u la m iim , <1 ilu * d i, auea*

e z l z a n ^ c l i n c c i i i L , Ł j i i > / n / / U L c U . t i o L i C t n l - i / U i i U i / < t z f f t w e ł , w p a i l u . e m u / m i l 6 l d j ; _

ffCKttS

1 *.<’• flaLidii «..'/«n /»’i i. tif)

t /iiiflCt.'U/v yflctdil-L. ; t u . . f/y ./A /s /y c r ? /'/ -/v 7 ^ , yf, - f/s /r '//

l’/i- I^CZ^UOlii JcjllUiLC.

i /L '- dhin/CtiLiCij Zto. c i', >/~r /C*-Cj ^

f Ł /(,’ (P/im) ł Afi 5 ¿i L. i/fv 1, IU 7, f - A >711 / / / ł /. i

1

8

»-'ii- ^ ZljblhiCiCli flL HbltrtUi t/i- ^ 6 IłiiŁii- &r.fyiIt4j_ *

i /O ty li* kię Uf?» HA >du-r

vO "<p ttfl JZ V ^ C sZ z./* td / i '* ’ r( _ y p . / ' y - </ , 1 7 Ł f- 2<P.

10 i /l'1 hlOtT0 Uf3<X c t/lihJ p /. 2(0. A ’C7J ft> 7 ^

V (i , c-1z' (’ Wt/LiŁ- , < _{ZtO. / ' ' ' ' y * " A , ,, / / / / C s e / f / t ^ / f t *} H <b i ^ I i - i t * i i ' /i-1_ "Łti^ifu^ i / t7 jiw u *<P. i«P. ¿ c . A r * - \ ( A * r

n l/li- Ilill/ilCUltL -i tir. »Ii t/y itt--> viD J Z' 7' / 7. /r k/(; - /łI.tu ¿tl, i^i i/h "<£> ( } / r f />'> f r^n C-fp

1 > r-" «

& v^( £ ¿'¿fi n (4.u ‘i.ex- Jtokplj Z<0.

7 l/t - -.(litii/iL yilitlud

A Ze.

V t a lej _Mo.

/Z ujU . c U -ia . S o tA -e iL - e h - ijL C M ^cJib £ o u £ ^ cU i a łte m u Ą

$ cr{ij]x£ciÓ4-Ó, ~ ix t)u ^ -e L t~ b z^cru J iĄ iAa^u u a

i u n u i c c ^ c U _ i i u y i - j j T e u a A . f i e a t i f- £ j p ^ t u v r i u ~ M b .

¿Z ‘7 '0 r '7 S 'tr '/ s> ^ c r r s s - s s '

Ł c L f / u h tfąu. M fu# )> f r r t Z ' J ^ ¿ ? ~ P ~ # - . J * r j * -r ~ Jr- & & Jr-■fr & & 3f-& & <&-& k fr Sr-338 f"-- 0 u 'M ^ y ___ . • • f ~ ( J f / l L l f j i r l n f ' f o r f ■ 3W)./ - O /¿o r/ 1 ccc'’ --- , 5H L /’- 0 r7 ót r y j s i / r l t t s / ' / ~ * L s s r l)H^h /*“ fn " --- . . . J )c \ ( ' e t r s i t i . , ----... a hć* ‘ r**** -/ ** *fc£ r t-/hfćJSL r' - . . v 3 ) ^ . f i / h _ ] ) ' K j \ ^ ‘r / f i u t y m i nt o v u - .. _ S t u n . i v i ł h ^ ___ 3 f b C t & L ^ j h j t h i ¿ M i .___ ., _ 3 \MmAsiJL. - — .. ■w. - )3 ~.> ć p " L J .t l -L. l^J l U i 3 fiwiiuł Ipu-L /L

$ )' ItleJw iyM - Jhdn.ejtn.n-b Ą f f i fuirCcoi-Ulli e < 1 HAy ... ., !3>'~ Jlz&leo/Lt-fcl-iHUti,' ___ .. . < 3 £ j Q / lA J K . S ? v i ( u h 0 < j r n i n H i k 'L &fo 35"/. b S l 3 5 3 m 3 5 5 3S j i s i bfcj bko ) ( p i biot ł u bi)i 3 Ą \ J * | ^ I A * i ^ i A - \

^ i

hb l3LCxl-i Ł-j bf^/TLO •TLYUł.

I R x j f u } i ^ V J ^ l i rl L i A i . ‘- A ____ «1 iAA-trii~Ly «n/jCi.), J ; r „ , , : ,5 | ¿i/i-c / - i c / - ! fA s \ T ^ lu.ivijC.iVi/uiJ ^iwirci

13- ^IŁlU|m/ un^rei/lOlwp^ ił*. iCii^i eit. u

ImfJ.fjc/-J ' żCj ' L C f n f j e i ,) c u 7 (>m . - r ^ L . .

(8 ‘ Ji01LTtyjęjXŁuL. -J?i c/^CnLi iL L

(/ ,A -/ i z « r ^ c r r ' -r /¿> / ć !o\ Ą m \ i o \ !0\ v’0| / 0 ! 10 S 5 ¡0 h la S 10 . r S j. %-fo M -Jy |»f ’lóULt’ b LCli(<”*— < ¿ $ 0 V&0H

■y M {¿ Mm (#> ?</Mj t / i » '('Ł-naJk&A . A Ł a r i / j . < ¡ 1 0

\

,

-' ć fy iiH i/ic u t/łii

d ? : v r i ■¿¿i' /tt-s **'1 ' A.. I hjUuufJ/lL, \r fr ~ f ■> / J , -l ¿/¿¡¿¿w C /( f r / " / . A t 'y/JacA^ ^ < o / i/rćft. \ f / ż / ' ¿ J ) ^ / / t / /< ( • ' / / / • u / ■ 1 , . / { ' / / / > / ' ■ / , 'a/U fiS “.m u * ) Ą ctMey [ y iA u B ({ ¿ /lia n \ / f j A " ¿¿¿¡/¿j/o j 2 J A /e ż /iu m tf

'7/ •A A fyi/e& fiŁ - ¿ £ m

» / fa 'tz/M i,n 0 ci# $ Ć ę / f , 7>m rw a n e j \A ^iwAu \r 3V j *

1 Jfy ie A J e jr d lŁ « ^ • * 7 ^ 'iś S ^ L G ^ Ć -$ \.Jąa Ip )- ¿ l & M Z l ^ y fo J ljM u m ^ /U -i C b«JjW 3lU - , w 3 Z ^ ‘^ ji J i li ^ '/ 2 . <3 j c ^ t t V / u _ 4 V ( r L ^ v -*3, H: \j\aa { l\iu ^ vw}-f^\— w S ’ '~ j . ą, |j. ^ A u r v u e L -t ł L'_ 3 . ^ ^ ¿j 1

■ ¿ M /L y

c / / L ¿ ¿¿o¿^>^ c, ‘ , $ t t* ^

¿źŁelf* *-<&**/i?f a^f-f 4 e<rTr~'^f^y2jdjh s'fs7 .fiS '7S^td**-jtA>£/f 2*^* ¿--*'7/

t-■fth&Lalfe-* t y ^ ’/ ^ ' ** 'Ttbts. <i/^/L-o *2-<*%+r*7^Z+y

'•-y/Cofo, £Ź Ź A */^ ■ \> ,tAry A* tfl/<^7?VzV^/ jć/U^ćS' Z/<-m / / r y \ t*J l^-tWo-ruS jt<^7-tx/ (jrr*YłUJ M M y . - v ^ ^ ^ Jr- fa ć .. j is Pfjfdff<***£*/ c-$M4jd ^Ł * fjiA * -tA sL .

t/^bK-c+L/^/f */&* ¿/dc^»c4'++^ ¿ft- će&fł*/ ^¿C£ 7/^*y/7*Ss ¿ d t / ~

fi4*€*~r4,/t. Sś/ <A\s ć* / X j & A + - r e / -Tost/r^/a+uS S<**/ t/<Sr‘ ~-*y

2*4&fpp* ft+w+pm W / Z / f t / « . o / +//fr/iL*yf -i^s

j^i/ftl’/^Ąjsćdłur***/ 25^7 t-f^do ** ** sf^ts /i*i/ ć*^d-r<4i

^ tlif4*4.44* 3^*dt4LJ 4 $+/}*& f

Jw*+ *+t*^*u I^fcti**'t**^4^dr»it*'r n ^ 7 ^ 1 tr/Ujt4^*A-S*^ Yu U*l*<rl'łć/****^^£ok*r L* M fiytS+jh*,

Utt J*jl+ t4$* t t ^ j - ft*J lc*~piffefttilU- ^Jł* ^/,"‘*“ '/fi* T

J f t r .L .. il/ty .. " ' "

II. 10. P ro to k ó ł p o sie d ze n ia w y d z iału a d m in istrac y jn e g o In sty tu cji „C zci i C h le b a ” z 29 sty c zn ia 1877 r., n r 666

J u ty A Arlttt ,< *r f ia ¿f. t y / Z 1 ■ * Mn. i < tn' / ‘ i. ty (0 <■ k/t/? Cl m «( -' f tn < e (fa. ft m.'. ¿3/Attrn /falZe-f-ię t^n* Z « , n -$<L ćcTfi

J'KftŁłLt> J* L/tfi-ii cy /[t* t **-■&/-i* / • r ‘ y rt -i v'jiy ■'c, ~

lr cJ etfiy ififr£*■ ~t~Ć-r tn+T) , i. ¡ZLtaD/^ z c t jr w j f ł ' • i ł u , , ’ Z ) ^ / / £ / U uy,'Ą.'f ą &t-i ł<x^ *<-•

^ ^ c*-<-iT~7 Y(_>ą ił^ł1 < Z /3,'oMzz Or+4tJ

tS^ / A !y*^o CO^Jei , /)?a.ytte- )

■A3l< LĆS /a. ^ tA/4/l C-&uA- 3~

. , n^./.

/ a . y ^ X , \ /<

^ ^ t-4>tsU

Ł--✓ .. _<-4 / / , ¿? • /. *_C-Vt-<

ł^-c-kAZ*J*-~ e^, c/un/<^n^A. Ł*r~&—

‘f/lJfcJ 4x t.-'-JJ£- iM« CT&re.-ut*. Jt, * JO Z /A?Z / T /£> Z ó / o ?£> 3ći 7o Za / o /O o ¿ f i . /e ) / o Z f o Z o /OT> ft> lito Z o ?o 2a / O / O O ~V U Z e / c Z e S I Z o Z / / 9.. II. I I . W y d atk i k się c ia W ła d y sław a C z a rto ry sk ieg o n a spraw y p u b liczn e, rk p s 807, s. 3(>

a / . 4X'Jt2(/^Cf £ >/i-£-C - S/Cl ^ / p-ccy f i d ^£s*t^Ł. ¥ %sZfcCCC-J ■ * Z< w : cy /i^Zl C-d' ¿/'ti ć^n ^t X ¿2r >^^i<c£. ¿¿y _ ^ ¿ 1 s/f^Zs — <? */«JX ¿ i i? ^iŁ- %J^*' /^lU /O U t-t- sfr ytX/L*j*At.~ < /1~ > ' 4 *6> Zr / ¿00-0^00 / . z y i £ L* /* / / / 2 / J /XI Mc^iźZa-c. Cyi'ti£ćz^/.fi<ić'v'ć~ć->i-i.<.i---, ■ "^¿ZZa■/n&?fififco<srrLc<~' o y -z j/ź Z Z ć ^ y ¿£<y zy zy ^ t- *T/~i CytU S <_-yo //^.i z & t*1 r r<< ’< /fli.< y? V ł ' ' ' W ii Is ^cćittj'

C^OcoJ-lĆc esfti GoćofZ ■.

C/l cu ^ćy (sfrc< y& rHsisyt^

(¡)Ci.'ik. ¿iff-lj ■ ftLA (Tj t

y/zscx~ć>h^t>^tT//ć-1- ¡ / / n ^ .

.

f d t* . i ^ A A AI*?*,t/

, f ^ <L

J 4 s r u ^ '- < ~ ^ < + ' ¿ f - c y y /M ^ v ^ U /% '-u S £ ? ^

V J A S ł J - t + ' ■---« 'cd^ A

J b y /^ * ^

A o^ H jJ ^ u J & & v S ' V c J } { ^ <L - * /tn * h * * -< -i- —

,- c . • ' '% ¿ u . , ^ ______ a z u ^ . ' y r -l j y I s c u . k J - S L 'K * * ~ + . / z A y Z - fc*. •'*'■* ' ^ / " l -L ; ^ ■ * / , A ~ ^ - ~ . «. > o w / ' ( / / ' * / , , , « < ^ * ~ = - - v ^ , j J z 7 r *> L /k \ r c v t J ^ - / ( - t -1 ^ 2 y ir/ ^ I^ Ł- '--- K-< ^ 1 J 7 ^ . , A . J l f S y A r y K k r , A ^ ^ /^< >j-i. *A“ix, tj-p t < ^ c ' z < ^ \

l A r f ź f c ^

^

k

f

y y >'i L a / y 'x- t / ) i o t w i c i

rl o t k a ^ 1 1 1 a l a r y

W i o A z o vi

/H cx

h l a / J j o w i z >a,

y ,

^ o c i

t

u m o j t C

W

f b ^ r i-j z u , y

1

S S S

II. 14. E p itafiu m N orw ida. P ap iery G a łęz o w sk ic h , akc. 24 7 0

.S l/ó ’Ł n M . cS.'<-A ¿ A . / / .y S ? f} J C T / e c e-4 */^f O -/ - < ^ 4 c ^ n . <?/. _ A ♦ / a>NK <_*—* / ^ ° *'-* *_» “ ¿'o-t.4 f «.—« 1 «_ <^>V| <?-* H 4 > ^ *4* *A^ X / / / ' * ' ^ ", -t ^ L 4*«y ^ '^ /i» * \j iV flL .^l^ ^

c7 1 o l ) 1/1/ > y y / t | r ' A \ i O A A A < K I I / ,

C y 'jt/iA CVW/

4

?/£WVMy(/

O lo A y ftd

^ ^ o ' L o l / I v .

ot/txv. i/U , e/ccut^ .-ALcJa-r^, i/

^lIA/tJoucut^

AA/to A

-

^\

Avay_Dl'l ascoyrtUiv A %%%'

$ t t u a a o r j ^ ¿ ( d j ' O tA lm ih k iU a /

OcLcIc*Jjmvul 1

/ Ołc^/Am ,«/'